Osmanlıca Sözlük Lügat M Harfi

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

M Harfi

MÜŞA´ (Şüyu

dan) Yayılmış, şüyu bulmuş, herkese duyurulmuş

* Ortaklar veya hissedarlar arasında birlikte kullanıldığı hâlde hisselere ayrılmamış olan şey

MÜŞAABE Uzaklaşmak

* Ölmek, vefat etmek

MÜŞAARE (Şiir

den) Karşılıklı olarak birbirine şiir söylemek

Şiir yarışı

MÜŞAAT (Şe´v

den) İleri geçme

* Yarış etme

MÜŞABEHE(T) (şebeh ve şibih

den) Benzeme, benzeyiş

(Arkadaş! Bir nev´in efradı arasındaki tevafuk ve bir cinsin envaı arasında aza-yı esasiyede bulunan müşabehet, sikkenin ittihadına, kalemin vahdetine delâlet ettiklerinden anlaşılıyor ki: Bütün mütevafık ve müteşabihler, yâni birbirine benzeyen çokluk, bir Zât-ı Vâhid´in eser-i san´atıdır

M

N

)
MÜŞABİH Benzeyen, benzer

MÜŞA´BİZ (Şa´beze

den) Hokkabaz

Hokkabazlık yapan

MÜŞACEBE Üzerine urba astıkları ağaç

MÜŞACENE Yakınlık, karabet

MÜŞACERAT (Müşacere

C

) Dövüşmeler, vuruşmalar, kavgalar

MÜŞACERE Sözle karşılıklı çekişme

Kavga, niza

* Birbirine ağaçla vurma

MÜŞACİR Sözle nizâ eden, kavga eden

MÜŞAFEHAT (Müşafehe

C

) (Şefe

den) Konuşmalar, dudak dudağa yakından konuşmalar

MÜŞAFEHE Yakından karşılıklı konuşmak, karşı karşıya konuşmak

MÜŞAGABE Birbirine şer ve fenalık etmek

Aldatmak

* Fls: Mübahase ve münakaşayı bir gaye sayanların yolu, usulü

(Didimcilik, eristik)
MÜŞAGARE Mehir alıp vermemek için, iki kişi birbirlerinin yakınlarından birer kadınla evlenme

MÜŞAHAT Müşabehet

Bir şeye benzemek

MÜŞAHED (şuhud

dan) Görülen, görülmüş

Müşahede olunan, müşahede olunmuş

MÜŞAHEDAT (Müşahede

C

) Gözle görülen şeyler

* Görüşler

* Keşifle seyredilenler

* Man: Mücerret his ile kat´iyyetle hüküm ve tasdik olunan kaziyeler

(Arkadaş! Nefsin vücudunda bir körlük vardır

O körlük, vücudunda zerre miskal kaldıkça hakikat güneşinin görünmesine mâni bir hicab olur

Evet, müşahedemle sabittir ki: Kat´î, yakînî bürhanlar ile deliller dolu olan büyük bir kalede, küçük bir taşta bir za´fiyet görünürse, o kör olası nefis, o kaleyi tamamen inkâr eder

Altını üstüne çevirir

İşte nefsin cehaleti, hamakati, bu gibi insafsızca tahribattan anlaşılır

M

N

)
MÜŞAHEDE Gözle görmek

Seyrederek anlamak

Seyretmek

* Muayene, kontrol

MÜŞAHELE Danışmak

MÜŞAHERE (Şehr

den) Aylıkla tutma

Aylıkla kiralama

MÜŞAHERE-HÂRÂN f

Aylıklılar

MÜŞAHERETEN Aylıklı olarak

MÜŞAHHA (Müşahhat) Kavga etmek, çekişmek, niza etmek

MÜŞAHHAS Nev´i, cinsi anlaşılmış

* Şahıs haline girmiş, şahsiyeti belli olmuş

Şahıslanmış, teşhis edilmiş

(Bak: Mücerred)
MÜŞAHHAT Kavga etmek, niza etmek, çekişmek

MÜŞAHHIS (Şahs

dan) Teşhis eden, taslağın adını koyan

MÜŞAHİD Gören, seyreden

Görmekle tetkik eden

MÜŞAHİDÎN (Müşahid

C

) Görenler, bakanlar

Müşahede edenler

MÜŞAKAT Sıkıntı ve zorluklara dayanma hususunda yarışma

Aykırılık

Düşmanlık

MÜŞAKEHE Benzemek

* Hısımlık, akrabalık

MÜŞAKELET Şekilde bir olma ve uygunluk, benzeyiş

* Cinsiyet birliği

* Edb: Birinin söylediği bir sözü diğerinin az çok evvelki mânaya zıd olarak kullanması

MÜŞAKİL Diğerine uygun olan, şeklini benzeten, şekilce benzeyen

MÜŞAKKARE Eski kale

MÜŞAN Yüzsüz, utanmaz, sövücü kadın

* Bir cins hurma

MÜŞAR (Şevr

den) İşaret olunan, işaretle gösterilen

MÜŞAR-Ü BİL-BENAN (Müşar-ü bil-benam) Parmakla gösterilen

(Gösterilen şeyin meşhur ve belli olduğundan kinayedir

)
MÜŞARATA şartlaşma

MÜŞARE Düşmanlık, adâvet, muhâsama

MÜŞAREBE (şürb

den) Beraber içme

MÜŞAREFE Şan, şöhret ve şeref gibi hususlarda biriyle övünme

* Yükselme, yüksek yere çıkma

MÜŞAREKET Birbirine ortak olmak, ortaklık

Beraber olup bir iş yapmak

* Gr: İkili tarafın da isteğini bildiren fiil

* Karşılıklı anlaşma, birbirini anlama

MÜŞAREME Birbirinin başını yarmak

* Hediyeleşmek, atâ etmek

MÜŞAREZE Çekişme, geçimsizlik, huysuzluk

MÜŞARİK (Şirket

den) Ortak, şerik

Bir işte birlikte bulunan

* Birlikte iş yapanlardan herbiri

Ortakların beheri

MÜŞARİZ Huysuz, kavgacı, gürültücü

MÜŞARÜN-İLEYH Kendine işaret edilen

İsmi evvelce söylenmiş olan

MÜŞAŞ Omuz başı

* Yumuşak kemik başları

(Çiğnenmesi mümkündür)

* Yumuşak yer

MÜŞA´ŞA (Şa´şaa

dan) Parlayan, parıldayan

* Dedbedeli, gürültülü, patırtılı

* Karışmış, karışık

MÜŞAT (Mâşi

C

) Yayan yürüyen kimseler

MÜŞATARE Uzaklık

Iraklık

* Bir şeyi yarı yarıya bölüşme

Paylaşma

MÜŞATE Saç ve sakaldan dökülen kıllar

MÜŞATEME (Şetm

den) Atışma, birbirine sövme

İki kişinin birbirine sövmesi

MÜŞATTAR Edb: Mısraları arasına ilâveten ayrıca mısralar getirilmiş gazel veya keside

MÜŞATTAR-I MUHAMMES Edb: Araya üç mısra ilâve edilmiş gazel ve kaside

MÜŞATTAR-I MURABBA´ Edb: Araya iki mısrâ ilâve edilmiş gazel veya kaside

MÜŞAVERE Bir iş hususunda iki veya daha fazla kimseler arasındaki konuşma ve danışma

İstişare etme

(Bir kavim müşaverede bulundu mu rüşd ü salâha nâil olur

Hadis meâli)
MÜŞAVİR İstişare olunacak kimse, kendisine danışılan kişi

* İdare işlerinde yakın yardımcı memur

* Kovanlık üstünde yapılan örtünün direkleri

MÜŞAVİRÎN (Müşavir

C

) Müşavirler

Kendisine danışılan kişiler

İstişare edilen kimseler

MÜŞAYAA Biriyle dostluk etme

* Birine uyma, tâbi olma

* Çağırmak

* Haykırmak

MÜŞBİ´ Doyuran, tok eden

MÜŞDAK Namaz kılınan yer

Namazgâh

MÜŞDEB Çok miktar

Ziyade

MÜŞEBBA´ Doymuş

* Tam renkli

MÜŞEBBEH(E) (şebeh

den) Benzetilen

MÜŞEBBEHÜN-BİH Kendisine benzetilen

MÜŞEBBEK (Şebek

den) Ağ ve kafes gibi örülmüş olan

Küçük tahta parçalarından yapılan oymalı kafes

MÜŞEBBİ´ Tokluk verici, doyuran, doyurucu

MÜŞEBBİH Benzeten, iltibas eden

MÜŞEBBİHE Fls: İnsan biçiminde ilâh tasavvur edip suretlendiren bâtıl bir inanış

(Antropomorfizm) Mücessime de denir

(Bak: Teşbih)
MÜŞECCER (Şecer

den) Ağaç gibi dallı budaklı olan yazı veya resim

MÜŞEDDED Kuvvetlendirilmiş, şiddeti artırılmış

* Gr: İki defa yanyana okunan harf, şeddeli harf

Böyle harflere huruf-u müşeddede denir

MÜŞEDDİD(E) (Şiddet

den) Kuvvetlendiren, azdıran, şiddetlendiren, şiddetini artıran

MÜŞEFFAH (İbranice) Peygamberimizin (A

S

M

) Tevrat´taki ismi

MÜŞEKKEK (şekk

den) şüpheli olan, şüpheli, kuşkulu

şekke düşürülmüş

MÜŞEKKEL (Şekl

den) Kalıbı, şekli, biçimi, kıyafeti gösterişli ve yerinde

* Şekil verilmiş, şekillendirilmiş

MÜŞELLEL Lekeli

MÜŞEMMES (şems

den) Güneşlemiş, güneş görmüş

Çok güneşli

MÜŞEMMET Hayır ile anılan, yâd edilen kimse

MÜŞENNEF Küpe takınmış, küpeli

Küpe takarak süslenmiş

MÜŞERRAH (Şerh

den) Açılmış, teşrih olunmuş

MÜŞERREF Şereflenmiş, şerefli

Herkesce kıymetli

MÜŞERRİ´ Teşri´ eden

Şeriatın kurucusu

Şeriat kanununu meydana getiren

(Bak: Teşri´)
MÜŞERRİH (C

: Müşerrihîn) (Şerh

den) Açıklayan, şerheden

* Teşrih yapan doktor

MÜŞETTA Kış evi

MÜŞEVVEH Şekil ve kıyafeti çirkin

Bed-endâm kimse

MÜŞEVVEK (şevk

den) Dikenli

Diken şeklinde sivri olan

MÜŞEVVEŞ Karmakarışık, anlaşılmaz, düzensiz

MÜŞEVVEŞİYET Karışıklık, karmakarışık vaziyet

MÜŞEVVİK İsteğini arttıran

Gayrete getiren, şevk veren, teşvik eden

MÜŞEVVİKANE f

şevk vermek suretiyle, teşvik ederek, sevdirerek

MÜŞEVVİŞ Karıştıran, anlaşılmaz ve içinden çıkılmaz hâle koyan

MÜŞEYYEA Bir şeyin ardından bağırıp çağıran kadın

* Koyun sürüsünün ardına uyan koyun

MÜŞEYYED Yüksek ve sağlam, metin yapılı, muhkem

MÜŞEYYİD Sağlam, yüksek yapı yapan

MÜŞFİK Şefkatle seven

Acıyan, merhametli

MÜŞFİKANE f

Şefkatle, merhametle

Müşfik olana lâyık surette

MÜŞFİR (C

: Meşâfir) Deve dudağı

MÜŞG (Bak: Müşk)
MÜŞGÎN f

Misk kokulu, miskli

* Siyah şey

MÜŞHIS Sövücü, söven, şâtim

MÜŞHİD (Şehadet

den) Şâhid getiren

İşhad eden

MÜŞ´IL Her tarafa dağılmış olan

MÜŞİDE Çağıran

Yüksek sesle şarkı söyleyen

MÜŞ´İR İş´ar eden, haber veren, bildiren

MÜŞİR Emreden, işaret eden, bildiren

* Mareşal

En büyük ünvanı taşıyan asker

Silâhlı kuvvetlerde, kaide olarak barış zamanında orgeneral rütbesine kadar terfi etmek mümkündür

Mareşal rütbesi, ancak muharebe sırasında ve bir meydan muharebesi kazanmış olan generallere verilir

Asıl vazifesi ordu kumandanlığı olan müşirlerden, eskiden valiliklerde, bakanlıklarda bulunanlar olduğu gibi Sadrazam olanlar da vardı

MÜŞİRAN (Müşir

C

) Müşirler, mareşaller

MÜŞİRANE f

Müşire yakışır surette

Mareşala has bir tavırla

MÜŞİRÎ f

Mareşallik, müşirlik

MÜŞİRİYYET Müşirlik

Mareşal makamı

MÜŞK (Müşg) f

Misk

Misk kokulu

MÜŞK-ÂLUD f

Miske bulanmış

MÜŞK-BÂR f

Misk yağdıran

MÜŞK-BU f

Misk kokulu

Misk gibi kokan

MÜŞK-EFŞAN f

Misk saçan

MÜŞK-FÂM f

Misk renginde olan, siyah

MÜŞK-FEŞAN f

Misk saçan, misk saçıcı

MÜŞK-FÜRUŞ (C

: Müşk-füruşân) f

Misk satan

MÜŞKİL (Müşkile) Zorluk, güçlük, zor olan iş

Çetinlik

* Edb: Mânasının derinliği veya edebi bir san´atla ifade edilmiş olmasından dolayı teemmül ve tefekkürsüz anlaşılmayacak derecede hafî olan lâfızdır

Mânaca nass´ın mukabilidir

MÜŞKİL-ÜT TAHSİL Elde edilmesi, tahsili zor olan

Kolay tahsil edilemeyen

MÜŞKİLAT Zorluklar, çetinlikler

MÜŞKİLAT-I KUR´ANİYE Manasının incelik ve derinliği veya istiare-i bediyye ile ifade edilmiş olması gibi sebeblerden dolayı derin tetebbu ve tefekkür neticese ancak anlaşılabilen âyetler

MÜŞKİLE Zor ve müşkil olan iş

MÜŞKİL-KÜŞA f

Zorluğu gideren, açan

Zor işleri halleden

Çetinliği gideren

MÜŞKİL-KÜŞAYÂN f

Zorluğu gideren ve zor işleri halleden kimseler

MÜŞKİL-PESEND f

Zorla beğenen

Her şeyi kolay kolay beğenmiyen

Zorlaştıran

MÜŞKİL-PESENDÂN (Müşkil- pesend

C

) Herşeyi kolay kolay beğenmiyenler

MÜŞKİL-TER f

Çok zor ve çetin

Çok müşkil

MÜŞK-SA f

Misk gibi

MÜŞMEHIRR Yüce dağ, yüksek dağ

MÜŞMEİZ (İşmi´zaz

dan) Nefret eden, tiksinen, tiksinerek sıkılan

MÜŞREİB Nâzır, bakan

* Muhtaç

MÜŞRİF Etrafı gören, etrafa bakan

* Yüce yer, yüksek yer

* Yükselen, çıkan

* Bir hal almağa yüz tutmuş olan

MÜŞRİF-ÜL HARÂB Harab olmağa ve yıkılmağa yüz tutmuş

MÜŞRİK (Şark

dan) Parlak, parlayan

MÜŞRİK Allah´a ortak kabul eden, şirk işleyen

Allah´tan başkasına ibadet eden

(Bak: Şirk)
MÜŞRİKÎN (Müşrik

C

) (şirk

den) Müşrikler, Allah´a şirk koşanlar

MÜŞŞAT (Mâşi

C

) Ayak üstü yürüyen insan ve hayvan

MÜŞT f

Yumruk

* Avuç

MÜŞT (C

: Emşât) Taramak

* Ayak üstündeki ufak kemikler

(Ayak tarağı derler

)
MÜŞTAB Yüzünde uzun yollar olan kılıç

MÜŞTAGİL (Şugl

den) Bir işle meşgul olan, iştigal eden, uğraşan

MÜŞTAİL (Şa´l

den) Yanan, tutuşan, alevlenen

MÜŞTAK (şevk

den) Arzu ve iştiyak gösteren, fazla istekli

(Elbette bir vakit O´na döneceğiz ve O´nun huzuruna gideceğiz

Ve O´na müştakız

Mâdem her halde bir zaman bizi hayatın tekâlifinden azad edecektir

Haydi ey musibet! O terhis ve azâd etmek senin elinle olsun, râzıyım

L

)
MÜŞTAKANE f

şevkle, çok isteyerek, severcesine

MÜŞTAKK (Müştak) (Şakk

dan) Gr: Başka kelimeden ayrılmış, başka kelimeden çıkmış, türemiş

* İştikak etmiş, aralarında mâna ve terkib ciheti ile münâsebet; siga ciheti ile mugayeret olmak üzere diğer kelimeden ihraç olunmuş kelime

MÜŞTAKKAT (Müştakk

C

) (şakk

dan) Türemiş kelimeler

MÜŞTAKKUN MİNH (Şakk

dan) Kendisinden diğer bir kelime türemiş olan asıl kelime

MÜŞTE f

Yumruk, muşta

* Birine vurmak için ele veya parmaklara geçirilen demirden yapılmış âlet

* Kunduracıların deriyi vurarak inceltmekte kullandıkları maden tokmak

MÜŞTEBEH Zor, karışık

MÜŞTEBİH Şüphelenen, şüpheci, iştibah eden

MÜŞTEBİK (Şebeke

den) Kafes gibi örülü olan

* Karışık, düğümlü olan

MÜŞTEDD (Şiddet

den) Şiddetlenen, azan

Şiddetlenmiş

* Kuvvetlenmiş, sağlamlaşmış

MÜŞTEHA İştiha veren, iştiha getiren

Şehvet veren

MÜŞTEHAT Şehveti celb eder hâle gelen

Yetişmiş kız

MÜŞTEHEYAT Lezzetli şeyler

Nefsin hoşuna giden ve iştah için yenen şeyler

MÜŞTEHİ İştihası olan, seven

Hâhişger

MÜŞTEHİR Şöhretli

Meşhur

Namdar

MÜŞTEHİYAT (Bak: Müşteheyat)
MÜŞTEKÂ şikâyet olunan, kendisinden şikâyet edilen

MÜŞTEKÂ-ANH Kendisinden şikâyet olunan kimse

MÜŞTEKAT Türemiş kelimeler

Bir kökten ayrılmış kelimeler

MÜŞTEKİ Şikâyette bulunan, şikâyetçi

MÜŞTEKİYÂNE f

şikâyet edercesine, şikâyet eder gibi

(Ey insan-ı müşteki! Sen mâdum kalmadın; vücud nimetini giydin, hayatı tattın, câmid kalmadın, hayvan olmadın, İslâmiyet nimetini buldun, dalâlette kalmadın, sıhhat ve selâmet nimetini gördün ve hâkezâ

M

)
MÜŞTEMEL (Şümul

den) Bir şeyin içinde bulunan

Bir şeyin hâvi olduğu, içine aldığı, ihtivâ ettiği

MÜŞTEMELAT Bir şeyin içine aldığı şeyler, kapladığı şeyler

* Eklentiler

MÜŞTEMİL Kavrayan, saran, içine alan

Büsbütün örten

MÜŞTEMİLÂT (Bak: Müştemelât)
MÜŞTERA Para ile satın alınmış olan

MÜŞTEREK Birlikte, ortak kullanılan

* Elbirliğiyle yapılan, birlik

MÜŞTEREK-ÜL MENFAA Beraberce ve ortaklaşa faydalanma

MÜŞTEREKEN (şirket

den) Ortak olarak, müşterek bir tarzda, ortaklaşa

MÜŞTERİ Malı parayla alan

Satılan malı alan

* Bir yıldız ismidir

Jüpiter

* İstekli, arzulu

MÜŞTERİK Kendi kendine söylenen kimse

MÜŞTİ Bir avuç dolusu

MÜŞTZEN f

Yumruk vuran, boksör

MÜŞVİKE Dikenli ağaç

MÜT´A Muvakkat kazanç

* Gayr-ı şer´i olan bir nikâh

* İntifa´, faydalanma

MÜTAASSIB (Bak: Mutaassıb)
MÜTABAAT Birine tâbi olmak, uymak

Birini takib etmek

MÜTABİ´ Tâbi olan, uyan

MÜTABİÎN (Mütabi´

C

) Tâbi olanlar, uyanlar, iktidâ edenler

MÜTACERE Ticaret yapma

MÜTAEMET İkiz doğurma

MÜTALAA Bir işi etraflıca düşünmek, okumak, tetkik etmek

MÜTALAÂT (Mütalaa

C

) Düşünceler

Tedkik etmeler

Okumalar

Mütalaa

MÜTALEBE (C

: Mütalebât) Hakkını isteme

İddia, dâvâ

MÜTALİ´ (Mütalaa

dan) Tetkik eden

Okuyan

Bir şeyi etraflıca düşünen

MÜTALİÎN Mütalaa edenler

MÜTAMETTİA Kâr eden, kazanan, kârlı

(Doğrusu: Mütemettia)
MÜTAREKE Bir mes´eleyi hal için bir şeyi terketmek

* Karşılıklı olarak anlaşmak, kuvvet ve silâhı bırakmak

MÜTAREKENÂME f

Mütareke için tarafların imzaladıkları vesika

MÜTARİK Karşılıklı olarak terkeden, bırakan

Mütâreke eden

MÜTBİ´ Yanında danası olan sığır

MÜ´TE Cinnet, delilik

* Sar´aya benzer baygınlık

MÜTEABBİD Taabbüd eden

Kulluk eden

İbadet eden

MÜTEABBİDÎN (Müteabbid

C

) Taabbüd edenler, ibadet edenler

Kulluk edenler

MÜTEABBİS Yüzünü ekşiten

MÜTEABBİSÂNE f

Yüzünü ekşiterek

MÜTEABBİSÎN (Müteabbis

C

) Yüzünü ekşitenler, taabbüs edenler

MÜTEACCİB Taaccüb eden, şaşan, şaşakalan

MÜTEACCİBÂNE f

şaşakalma suretiyle

Taaccüb eder şekilde

MÜTEACCİL (Acele

den) Acele eden, aceleci

MÜTEACCİLÂNE f

Acelecilikle, acele ederek

MÜTEACCİLÎN (Müteaccil

C

) Acele edenler, aceleciler

MÜTEACCİN Hamurlaşan

Hamur haline gelen

MÜTEADDİ (Udvan

dan) Başkasının hakkına tecavüz eden, saldıran, sataşan

* Gr: Lâzım fiilinin mukabili

Fiil eseri fâilden mef´ul denilen diğer bir isme geçerse o halde fiil müteaddi olur

Geçişli fiil

(Anlatmak, düşündürmek gibi)
MÜTEADDİD Türlü türlü, çeşitli

Bir çok

Birden fazla

MÜTEADİ (Adv

dan) Düşmanlık eden, adavet eden

MÜTEADİD Birbirine kuvvet veren, omuz omuza veren

MÜTEADİL Birbirine denk ve eşit gelen

Teadül eden

MÜTEAFFİF İffetli, şerefli, namuslu

MÜTEAFFİFÂNE f

İffetlilikle, şerefle, nâmuslulukla

MÜTEAFFİFÎN (Müteaffif

C

) İffetli, namuslu ve şerefli kimseler

Müteaffifler

MÜTEAFFİN Kokan

Taaffün eden

Çürüyüp bozulan

MÜTEAHHİD Taahhüd eden

Bir işi üzerine alan

MÜTEAHHİDÎN (Müteahhid

C

) (Ahd

dan) Taahhüd edenler

İşi üzerine alan kimseler

MÜTEAHHİR Sonraki, sonra gelen

MÜTEAHHİRÎN Son zamanlarda gelenler ve yetişenler

(Büyük allâmeler hakkında söylenir

)
MÜTEAHİD (Bak: Müteahhid)
MÜTEAKIB Sıra ile, birbiri arkasından gelen

MÜTEAKIBEN Arka arkaya, ardı sıra, peşinden

Sonra

MÜTEAKID (Akd

dan) Anlaşma yapan iki kişiden her biri

MÜTEAKIDEYN Alıcı ile satıcı

MÜTEAKİB (Bak: Müteakıb)
MÜTEAKİS Tersine dönmüş

Birbirine zıd

MÜTEAKKID (Akd

dan) Düğümlenen, karışık olan

MÜTEAKKIL (C

: Müteakkılîn) Biraz düşünerek anlayan

MÜTEAKKILÂNE f

Anlayana yakışır şekilde

MÜTEAKKILÎN (Müteakkıl

C

) Anlayanlar, taakkul edenler

MÜTEAKKİS (Aks

den) Tersine dönen, ma´kus olan

MÜTEAL Âlî, büyük

MÜTEALİ (Ulüvv

den) Yüksek olan, yükselen

* Fls: Tecrübe ile elde edilen

İlim hududunu aşan

MÜTEALİM Herkesçe bilinen, ma´lum, taâlüm eden

MÜTEALLİK Alâkalı

Bir yere bağlı, bir şeye mensub

MÜTEALLİKAT Yakın olanlar, müteallik olanlar

Akraba

* Gr: Bir cümlenin mânasını açıklayan, tamamlayan kelimeler

MÜTEALLİL Bahane ve özür ile vakit geçiren

MÜTEALLİM (İlm

den) Taallüm eden, ilim ve bilgi edinen, öğrenen

Talebe

MÜTEALLİMÂNE (İlm

den) f

Bilgi edinerek, ilim öğrenerek, taalüm ederek

MÜTEALLİMÎN (Müteallim

C

) İlm

den) Bilgi edinenler, ilim öğrenenler, talebeler

MÜTEALLİN Aşikâr, aleni ve meydanda olan

MÜTEAMÎ (Amâ

dan) Görmemezlikten gelen

MÜTEAMİYÂNE f

Görmemezlikten gelerek

MÜTEAMMİ (Amâ

dan) Kör olan, âmâ olan

MÜTEAMMİD Kasteden, kasden yapan

Tasarlıyarak yapan

MÜTEAMMİDÂNE (Amd

den) f

Tasarlıyarak, bilerek, kasden

MÜTEAMMİDÎN (Müteammid

C

) (Amd

den) Bilerek ve tasarlıyarak yapanlar

MÜTEAMMİK (Umk

dan) Derine giden, derinleşen

MÜTEAMMİM (Umum

dan) Yaygın, yayılmış

MÜTEANİK Birinin boynuna sarılan

MÜTEANNİ Zahmetli ve zor olan bir işi üzerine alan

Zahmet çeken

MÜTEANNİD İnad eden, direnen

MÜTEANNİDÂNE f

İnadçılıkla, inad ederek

MÜTEANNİDİN (Müteannid

C

) Direnenler, inad edenler, inatçılık yapanlar

MÜTEANNİT Yanlış arayan

Başkalarının yanlışını bulmak için uğraşan

MÜTEANNİTÂNE f

Yanlış arayana, yanlışlıklar çıkarmaya uğraşana yakışır surette

MÜTEANNİYANE f

Sıkıntılı ve zahmet çekerek

Zahmetle

MÜTEAREF (Örf

den) Herkesin bildiği, meşhur, ünlü

MÜTEAREFE Hakikat olduğu apaçık belli olan

İsbata ihtiyacı olmayan

MÜTEARIZ Birbirine zıt ve muhâlif olan

MÜTEARİF (Örf

den) Bilinen, bilinir, meşhur

* Birbirine tanıyan, tanışan

MÜTEARİFE Herkesin bildiği

Tanınmış

Meşhur

Doğruluğu âşikâr

* Man: İsbatı icab etmeyen söz

MÜTEARRIK Terleyen, taarruk eden

MÜTEARRIZ (Arz

dan) Başkasının hakkına tecavüz eden, hududuna geçen, * Saldıran, sataşan, taarruz eden

MÜTEARRİ (Uryet

den) Bir şeyden alâkasını kesen

* Soyunan, taarri eden, çıplak

MÜTEARRİBE (Arab

dan) Aslında Arap olmayıp sonradan Araplaşmış kimse

MÜTEARRİC Bir tarafa meyleden, bir yana eğilen

MÜTEARRİF Bir şeyi araştırarak bilen

İrfan sahibi

MÜTEARRİS Karısına sevgisini bildiren

MÜTEASİR (Usr

dan) Güçleşen, zorlaşan, teâsür eden

MÜTEASSIB (Asab

dan) Taassub eden, taraftarlık eden

* Son derecede dinine ve milletine taraftarlık besleyen

(Bak: Mutaassıb)
MÜTEASSİF Doğru yoldan sapan

MÜTEASSİR Güçleşen

Güç, zor, çetin

MÜTEAŞİR Birbiriyle iyi geçinen, muâşeret eden

MÜTEAŞŞIK Âşık olan, taaşşuk eden, çok seven

MÜTEATIF (Atf

dan) Kendisine atfolunan

* Birbirini seven

MÜTEATİ Birbirine veren

MÜTEATTIF (Atf

dan) şefkat eden, bağışlayan, esirgeyen

MÜTEATTIFÂNE f

Şefkat göstererek, bağışlayarak, esirgeyerek

MÜTEATTIR Gökçek kokularla kokulanmış

Güzel kokular sürünmüş

MÜTEATTIS Aksıran

MÜTEATTIŞ Susamış

MÜTEAVİN (Avn

dan) Yardımlaşan

Birbirine yardım eden

MÜTEAVVİK Geciken, eğlenen, oyalanan

MÜTEAVVIZ (Ivaz

dan) Bedel alan

MÜTEAVVİC Eğilmiş, eğri, çarpılmış, çarpık

MÜTEAVVİD Alışılmış, âdet edinen

MÜTEAVVİZ İstiaze eden, Allah´a (C

C

) sığınan

MÜTEAYYİN (Ayn

dan) Karar verilmiş

* İleri gelen kimse

Eşraftan olan kişi

* Belli, âşikâr ve meydanda olan

Taayyün eden

MÜTEAYYİNÂN (Müteayyin

C

) (Ayn

dan) f

Eşraftan olanlar, ileri gelen kimseler

* Belli ve meydanda olanlar

Taayyün edenler

* Karar verilmişler

MÜTEAYYİŞ (Ayş

dan) Yiyip içen, taayyüş eden

MÜTEAZIM Göze büyük görünen, taâzum eden, gözde büyüyen

MÜTEAZİD (Adad

dan) Kol kola tutunan, birbirine yardım eden, kol veren

MÜTEAZZIM (Azamet

den) Taazzum eden, büyüklük taslıyan, mütekebbir

MÜTEAZZIMÂNE (Azamet

den) Benlik, büyüklük taslıyarak

MÜTEAZZİ (Uzv

dan) Uzuvlaşmış

Organlaşmış, Uzuv hâline gelmiş

MÜTEAZZİB Bekâr kalan, evlenmeyen

(Bak: Mücahede)
MÜTEAZZİBÂNE f

Bekâr kalana evlenmeyene yakışır surette

MÜTEAZZİBÎN (Müteazzib

C

) Evlenmeyenler, bekâr kimseler

MÜTEAZZİL (Azl

den) Azledilip işinden çıkarılmış

MÜTEAZZİR Meydana gelmesi zor olan

* Özürlü olan

MÜTEAZZİZ Taazzüz eden, izzet, kuvvet, kudret kazanan

MÜTEBADİL (Bedel

den) Birbirinin yerine geçen, tebâdül eden

* Nöbetle değişen

MÜTEBADİR(E) Birden bire akla gelen

Ortaya çıkan

MÜTEBAGGIZ Kin gösteren, buğz gösteren

MÜTEBAGİZ Birbirine düşman olan, kin güden, hased eden

MÜTEBAHHİR (Buhar

dan) Tütsülenen, dumanlanan, tebahhur eden

MÜTEBAHHİR (Bahir

den) İlmi deniz gibi derin olan, büyük âlim olan

Allâme

Herhangi bir ilme çok dalan

MÜTEBAHHİRÎN Bilgileri pek çok olanlar, deniz gibi derin bilgili olanlar

Allâmeler

MÜTEBBAHHİRÎN-İ ULEMA Çok büyük, geniş ilim sahibi olan âlimler, allâmeler

MÜTEBAHİ Övünen, fahirlenen

Mütefâhir

MÜTEBAHİYANE f

Övünerek, fahirlenerek

MÜTEBAHTIR Kibir ve gururla yürüyen

MÜTEBAHTIRÂNE f

Kibirle sallana sallana yürüyenler gibi

MÜTEBAİD Uzaklaşan

Bir birinden uzak bulunan

MÜTEBAKİ Geri kalan, artan, fazlası

Arta kalan

MÜTEBAKİ Ağlar gibi görünen

MÜTEBALİ Tecrübe edip deniyen adam

MÜTEBALİH Kendini ebleh gösteren

Bönlük tavrı takınan

MÜTEBAREK Yüksek yer

MÜTEBARİZ (Bürüz

dan) Tebarüz eden, meydana çıkan

Bâriz âşikar olan

MÜTEBARİZÎN (Mütebariz

C

) Meydana çıkanlar, belirenler, tebarüz edenler

MÜTEBASBIS (Basbasa

dan) Yaltaklanan, tabasbus eden

MÜTEBASBISÂNE f

Yaltaklanarak, tabasbus ederek

MÜTEBASBISÎN (Mütebasbıs

C

) Yaltaklananlar, tabasbus edenler

MÜTEBASSIR (Basar

dan) Dikkatle bakan, ilerisini gören, iyice düşünen

Basiretli

MÜTEBASSIRÂNE f

İyice düşünerek, basiretle, ileriyi görerek

MÜTEBASSIT Yayılmış serilmiş olan

MÜTEBAYİAN Alıcı ile satıcı

MÜTEBAYİN Birbirine uymayan

Birbirine zıt olan

Birbirinden ayrı

MÜTEBEDDİ´ Sünnet ehli iken bid´at ehli olan

MÜTEBEDDİL (Bedel

den) Değişen, tebeddül eden, başka hâle giren

Bozulan

* Kararsız

MÜTEBEHHİC Şen ve keyifli olan

Sevinç içinde olan

MÜTEBEKKİM (Bekem

den) Konuşurken kekeleyen, tutulup kalan

MÜTEBEKKİMÂNE f

Kekeliyerek, dili tutularak

MÜTEBELLİD Tembel, uyuşuk

Ağır davranan

MÜTEBELLİL Islanan, nemlenen şey

MÜTEBELLİR (Billur

dan) Billurlaşan, tebellür eden

* Belirgin, belirmiş

MÜTEBENNİ Bir kimseyi oğul edinen

MÜTEBERKI´ Peçelenen, maskelenen

MÜTEBERRİ Teberri eden, yüz çeviren

MÜTEBERRİ´ Bağışlayan, teberru eden

Bağışta bulunan

MÜTEBERRİD Soğuyan

MÜTEBERRİK(E) (Bereket

den) Mübarek sayılan, teberrük eden, uğurlu

MÜTEBERRİKEN Mübarek sayarak, uğur bilerek

MÜTEBERRİR Teberrür eden, Allah´a derinden ve içten itaat eden

MÜTEBERRİZ Beliren, meydana çıkan, teberrüz eden

MÜTEBESSİL Cesaret veya kızgınlıktan dolayı yüzünü ekşiten

MÜTEBESSİM (Besm

den) Tebessüm eden

Hafif ve lâtif tarz ile gülen

Gülümseyen

MÜTEBESSİMÂNE f

Gülümseyerek, tebessüm ederek, mütebessim olarak

MÜTEBESSİR Sivilce çıkaran

MÜTEBEŞBİŞ Güler yüz gösteren

MÜTEBETTİL (Betl

den) Tebettül eden, fani şeyleri bırakıp Allah´a yönelen

MÜTEBETTİLEN Allah´a yönelerek

MÜTEBEVVİL Tebevvül eden, işeyen

MÜTEBEYYİN Meydana çıkan, anlaşılan

Tebeyyün eden

MÜTECADİL (Cedl

den) Mücadele eden, uğraşan

Şiddetle çekişen

MÜTECAHİD İkrar etmeyen, inkâr eden

MÜTECAHİL Tecahül eden

Bilmemezlikten gelen, câhil gibi görünen

MÜTECAHİLÂNE f

Bilmiyor görünerek, bilmemezlikten gelerek

MÜTECAHİR Yüksek sesle söyleyen

* Gizlemeyen

Aşikâre yapan

Açıktan günah işleyen

MÜTECA´İD (Ca´d

dan) Kıvırcık, kıvrık

MÜTECA´İD-ÜL EŞ´AR Kıvırcık saçlı, saçları kıvırcık olan

MÜTECANİB (Cenb

den) İçtinab eden, çekinen, sakınan, uzaklaşan, karışmıyan

MÜTECANİS (Cins

den) Bir cinsten olan

Diğerleriyle aynı cinsten olan

MÜTECASİR (C

: Mütecasirîn) (Cesaret

den

) Küstah, cür´et gösteren, tecasür eden

MÜTECASİRÂNE f

Cür´et göstererek, küstahçasına

MÜTECASİRÎN (Mütecasir

C

) Cür´et edenler, cesaretlenenler, küstahlar

MÜTECAVİB Karşılıklı cevap veren

MÜTECAVİL Birbiri etrafında dolaşan, cevelan eden

MÜTECAVİR (Civar

dan) Komşu

Civarda bulunan

MÜTECAVİZ (Cevâz

dan) Hücum eden, tecüvüz eden

Haddi aşan, geçen

* Sataşan, saldıran

* Sarkıntılık eden

* Çok, fazla

MÜTECAVİZÂNE f

Tecavüz eder şekilde

Tecavüz edene yakışır halde

MÜTECAVİZÎN (Mütecaviz

C

) Tecavüz edenler, sarkıntılık eden kimseler, saldıranlar

MÜTECAZİB Birbirini çeken, yakınlaştıran

MÜTECEBBİR (Cebr

den) Zorba zor kullanan, cebir yapan

* Kibirlenen

MÜTECEBBİRÂNE Zorbalıkla, cebren

MÜTECEDDİD Yenilenen, eski iken yenilenmiş olan

MÜTECEDDİDÎN (Müteceddid

C

) Yenileşenler, teceddüd edenler

MÜTECEFFİF İçi boşalan, kuruyan, koflaşan (kabuklu meyve)

MÜTECEHHİZ (Cihaz

dan) Donanmış, techizatlı

Mücehhez

MÜTECELLA Münkeşif olup görünen, âşikâr olan

* Yükseğe çıkan

Yukarı havâle olan

MÜTECELLİ Tecelli eden, meydana çıkan, görünen

Parlak

MÜTECELLİD (C

: Mütecellidin) Kahramanlık ve celâdet gösteren

MÜTECELLİDÂNE f

Celadet ve kahramanlıkla

Yiğitlik göstererek

MÜTECELLİDÎN (Mütecellid

C

) Kahramanlar, yiğitler, celâdet gösteren kahraman kimseler

MÜTECEMMİ´ (C

: Mütecemmiîn) (Cem´

den) Toplanan, yığılan, biriken, tecemmü´ eden

MÜTECEMMİD (Mütecemmide) Donan, donmuş

MÜTECEMMİÎN (Mütecemmi´

C

) Toplananlar, yığılanlar, tecemmu´ edenler, birikenler

MÜTECEMMİL Cemal kesbeden, zinetlenen, süslenen, donanan

MÜTECEMMİLÂNE f

Süslenerek, donararak, bezenerek

MÜTECEMMİLÎN (Mütecemmil

C

) Süslenenler, bezenenler, donanlar, tecemmül edenler

MÜTECENNİ Meyve devşiren, meyve toplayan

* Birine suç isnad eden, iftira atan

Müfteri

MÜTECENNİB Sakınan, içtinab eden, korunan, kaçınan

MÜTECENNİN (Cünun

dan) Delirmiş, çıldırmış

Mecnun

MÜTECENNİNÂNE f

Çıldırmışcasına, delicesine, mecnuncasına, delirerek

MÜTECERRİ´ Yudumlayarak içen

MÜTECERRİD (Mücerred

den) Tek kalmış, tek başına olan

* Soyunan, tecerrüd eden, çıplak olan

* Bekâr

Evli olmıyan

* Tas: Dünya işlerinden vazgeçip Allah´a bağlanan

MÜTECESSİD Cesed şekline giren, tecessüd eden, vücud bulan

MÜTECESSİM Şekillenen, cisimlenerek görünen, gözle görünen

MÜTECESSİS Meraklı, gizli şeyleri öğrenmeğe çalışan

* Casusluk eden, yoklayıp haber eriştiren

MÜTECESSİSÂNE f

Gizli şeyleri öğrenmeğe çalışarak

Merakla

Mütecessis bir tarzda

MÜTECESSİSÎN (Mütecessis

C

) Meraklılar

Tecessüs edenler

Gizli şeyleri öğrenmeğe çalışanlar

MÜTECEVVİF İçi boşalan, koflaşan, kovuk olan, tecevvüf eden

MÜTECEVVİZ Sözü mecazla söyliyen

Mecazlı konuşan

* Caiz olmayan şeyi caiz gören

MÜTECEVVİZANE f

Mecazlı konuşarak, mecazlı söz söyleyerek

* Caiz olmayan şeyi caiz görürcesine

MÜTECEVVİZÎN (Mütecevviz

C

) Mecazlı konuşanlar

Mecazlı söz söyleyenler

* Caiz olmayan şeyleri caiz görenler

MÜTECEZZİ Parça parça ayrılan, ufalanmış olan

MÜTEDAFİ´ Düşmanı defeden

* İtişen, kakışan

MÜTEDAFİAN Düşmanı defederek

* İtişerek, kakışarak

MÜTEDAFİÂNE f

Düşmanı defedercesine

İtişir kakışırcasına

MÜTEDAHİK (Mütedahike) Karşılıklı gülüşen, tedahük eden

MÜTEDAHİL İç içe, birbirinin içine girmiş vaziyette olan

Karışan

* Ödenmemiş, gecikmiş maaş

MÜTEDAİR Dolayı, alâkalı, üzerine, müteallik, için

MÜTEDARİB (Darb

dan) Birbirine vuran karşılıklı vuruşan

MÜTEDARİK (Derk

den) Tedârik eden, hazırlıyan

* Yetişip ulaşan

MÜTEDARİS Ders ile meşgul olan, okuyup yazan

MÜTEDAVİ (Devâ

dan) Kendi kendine ilaç yapan

Tedâvi eden

MÜTEDAVİL Elden ele geçen, alıp verilen

* Kullanılan

MÜTEDEBBİR İleriyi gören, tedbirli ve ölçülü hareket eden

MÜTEDEBBİRÂNE f

İlerisini görerek

Tedbirli ve ölçülü olarak

MÜTEDEFFİK Fışkıran su

MÜTEDEFFİN (Defn

den) Gömülen, defnedilen

MÜTEDEHHİ Üstün zekâlı ve anlayış sahibi gibi harekette bulunan

MÜTEDEHHİN (Dehn

den) Yağlanan, tedehhün eden

MÜTEDEHHİYANE f

Üstün zekâ ve anlayış sâhibi gibi harekette bulunana yaraşır yolda

MÜTEDELDİL Hareket eden, müteharrik

MÜTEDELLİ Nazlanan, tedelli eden

MÜTEDELLİL Çok yakın olan

MÜTEDELLİYANE f

Nazlanırcasına

MÜTEDENNİ Tedenni eden, gerileyen, aşağılanan

MÜTEDENNİS Kirlenen

MÜTEDERRİ´ Zırh giyen, zırhlanan

MÜTEDERRİC Derece derece ilerleyen

Hareket eden

MÜTEDERRİS Ders alan

Okuyan

Tahsile çalışan

MÜTEDESSİR Elbise giyen, libasa bürünen

MÜTEDEYYİN Dindar

Din ile vazifeli

Sağlam müslüman, dine muhalefetten sakınan, dinine sâdık olan

* Borçlu olan

MÜTEEDDİ Ödeyen, ödeyici, edâ eden

* Gelen, gelici

MÜTEEDDİB Edeblenen, utanç duyan, utanan

MÜTEEDDİBÂNE f

Edeblenerek, utanç duyarak, haya ederek

Terbiyeli ve edebli bir kimseye yakışır surette

MÜTEEDDİBÎN (Müteeddib

C

) Utanç duyanlar, utananlar, hayâ edenler, edeblenenler

MÜTEEHHİB Kendi kendini hazırlayıp yetiştirmiş kimse

MÜTEEHHİL Teehhül etmiş, evlenmiş olan

* Ehlileşmiş

MÜTEEKKİD (Te´kid

den) Sağlamlaşan, tekrarlanan

MÜTEELLİF (Ülfet

den) Alışmış, alışkın

Ülfet peyda eden

MÜTEELLİH (C

: Müteellihîn) Allah´ın birliğine inanan

MÜTEELLİM Acıyan, elemli ve kederli olan

(

Ebediyeti isteyen ve ebed için halkolunan ve ihsana karşı perestiş eden ve firaktan müteellim olan ruh-u insan kalkıp abdest alıp, şu asır vaktinde ikindi namazını kılmak için Kadim-i Bâki ve Kayyum-u Sermedî´nin Dergâh-ı Samedaniyesine arz-ı münacat ederek zevalsiz ve nihayetsiz rahmetinin iltifatına iltica edip hesapsız nimetlerine karşı şükür ve hamd ederek

S

)
MÜTEELLİMÂNE f

Elem duyarak, kederlenerek

MÜTEEMMİL Teemmül eden

Derin düşünen

* Dalgın

MÜTEEMMİLÂNE f

Derin düşünene yakışır surette

Düşünceli olarak

* Dalgın şekilde

MÜTEEMMİR Âmirlik yapan kişi

Emreden kimse

MÜTEENNİ (Eny

den) Temkinli

Teenni eden

Ağır davranan

MÜTEENNİYÂNE f

Temkinli olarak

Ağır davranarak

Çekinip sakınarak

MÜTEESSİF Sevmemiş, hoşlanmamış

Elem ve keder etmiş

* Eseflenen, teessüf eden, kederlenen

MÜTEESSİFÂNE f

Eseflenerek, kederlenerek

MÜTEESSİFEN Üzüntü duyarak, teessüf ederek

MÜTEESSİR Te´sir altında kalmış

Acımış yahut sevinmiş

Hissiyatına dokunmuş

* Üzüntülü

MÜTEESSİRÂNE f

Üzüntü ile, üzülerek, teessürle

MÜTEEVVİG Ağa olmağa çalışan

MÜTEEYYİD Kuvvetlenen

* Te´yid ve takviye olunmuş

* İstihkâm ve metanet

MÜTEEZZİ Ezâ duyan

Üzgün, incinen

Cefa gören

MÜTEFAHHIS (Fahs

dan) Dikkatle araştıran, sorup tetkik eden, inceliyen

MÜTEFAHHİR (Fahr

den) Gururlanan, övünen, tefahur eden

MÜTEFAHHİRÂNE f

Övünerek, tefahhur ederek, fahirlenerek

MÜTEFAHİR (Fahr

dan) Tefahür eden, övünen

MÜTEFAKKIH (C

: Mütefakkıhin) (Fıkh

dan) Fıkıh âlimi

Fıkıh ilmiyle uğraşan kimse

MÜTEFAKKIHÎN (Mütefakkıh

C

) Fıkıh âlimleri, fıkıh bilginleri

Fıkıhla uğraşan kimseler

MÜTEFAKKİD Araştırıp soran, tedkik eden

MÜTEFARİK Ayrı ayrı

Bir birinden farklı olan

MÜTEFASSIM Sütten kesilen

* Kırılan, darılan, üzülen

MÜTEFATTIN (Fatn

dan) Hemen farkına varan

Derhal durumu anlıyan

MÜTEFATTIR Yarılan, infitar eden

MÜTEFAVİT Birbirinden farklı, çeşitli

* Zamanca birbirinden ayrı

(Kur´an-ı Kerim, mükerrer, mütefavit suallere cevap olduğu halde, şiddet-i imtizaç ve ittihaddan anlaşılır ki, sanki sual birdir

İ

)
MÜTEFAVVIZ Mal sahibi olan

* Üstüne alan

MÜTEFAYİD Birbirinden istifade edip faydalanan

MÜTEFAZIL (Fazl

dan) Bilgi ve fazilet hususunda yarış eden

* Fazla, artık

MÜTEFAZZIL (C

: Mütefazzılîn) (Fazl

dan) Meziyet, fazilet ve bilgi yarışına çıkan

MÜTEFAZZILİN (Mütefazzıl

C

) Meziyet ve fazilet yolunda yarış edenler

MÜTEFECCİ´ Acınan, dertli olan

MÜTEFECCİR (Fecr

den) Açılan, görülen, tefeccür eden

MÜTEFEHHİM Anlayan, fehmeden, kavrayan

MÜTEFE´İL (C

: Mütefe´ilîn) (Fâl

dan) Fala bakan, fal açan

* Hayra yoran, uğur sayan

MÜTEFE´İLÂNE f

Hayra yorarak, tefe´ül edercesine

MÜTEFE´İLÎN (Mütefe´il

C

) Fala bakanlar

* Hayra yoranlar

MÜTEFEKKİK (Fekk

den) Dalgın adam

Alık kimse

MÜTEFEKKİR Düşünen, derin mes´eleleri düşünen

Tefekkür ve teemmül edici olan

* Kuvve-i bâtınayı sarfeden

Âlim

Çok bilgili

(Bak: Tefekkür)
MÜTEFEKKİRÂNE f

Derin ve dikkatli düşünerek, mütefekkire yakışır surette

MÜTEFEKKİRÎN Mütefekkirler

MÜTEFELLİK Patlayan, infilâk eden

MÜTEFELLİS Müflis olan

MÜTEFELSİF (Mütefelsef) Filozoflaşmış

Felsefe ile aklını karıştırmış

(Bak: Mütemerrid)
MÜTEFENNİN (Fenn

den) Alim, münevver, fen adamı

Teknik ilimle uğraşan

MÜTEFENNİNÂNE f

Mütefennin olan kimseye yakışır surette

MÜTEFER´İN Kibirli, mağrur

* Fir´avun tavrı takınan, fir´avunlaşan

MÜTEFERRİ´ (Fer´

den) Dallanan, bir kökten ayrılan

* Bir kökle alâkalı olan

MÜTEFERRİC (C

: Müteferricîn) (Ferc

den) Gezinen, dolaşan

Gezip eğlenmeğe giden

MÜTEFERRİCÎN (Müteferric

C

) Gezinenler, dolaşanlar, hava almağa eğlenmeğe gidenler

MÜTEFERRİD (C

: Müteferridîn) (Ferd

den) Tek ve yalnız olan

Eşi benzeri olmıyan

* Kendi başına idare olan

MÜTEFERRİDÂNE f

Tek ve yalnız olarak

Teferrüd ederek

MÜTEFERRİDÎN (Müteferrid

C

) Tek ve yalnız olanlar

Eşi, benzeri ve emsâli bulunmıyanlar

* Kendi başına idare olanlar

MÜTEFERRİG Vaz geçen, feragat eden

MÜTEFERRİH (Ferah

dan) İçi açılan, ferahlanan

MÜTEFERRİK (Fark

dan) Çeşitli

Kısım kısım

Başka başka

Dağınık

MÜTEFERRİKA Çeşitli işler gören

* Padişahın, vezirlerin veya sadrazamın emirlerini götüren kimse

* Muhtelif masraflar ve bunlara karşı verilen para, ücret

MÜTEFERRİS (Feraset

den) Anlayışlı, ferâsetli, sezişli

MÜTEFERRİŞ Döşenen, teferrüş eden

MÜTEFERRİZ (İfraz

dan) Ayrılmış, ayrılan, teferrüz eden

MÜTEFESSİH (Tefessüh

den) Kokmuş, çürümüş, bozulmuş, tefessüh etmiş

MÜTEFESSİH (Füshat

den) Genişleyen, bollaşan, genişlemiş olan

MÜTEFEŞŞİ (Bak: Tefeşşi)
MÜTEFETTİT Parça parça olmuş olan

Ufak ufak parçalanan

MÜTEFEVVİH Dil uzatan

* Söyleyen, ağzına alan

MÜTEFEVVİK (C

: Mütefevvikîn) (Fevk

den) Üstün gelen, tefevvuk eden, üstün

MÜTEFEVVİKANE f

Üstünlükle, üstün gelerek

MÜTEFEVVİKÎN (Mütefevvik

C

) Üstün gelenler, tefevvuk edenler, üstün olanlar

MÜTEFEVVİZ Tefevvüz eden, uhdesine alan

* Gayr-i menkul malların tasarruf hakkını üzerine alan

MÜTEFEYHIK Çok sözlü, kibirli kimse

MÜTEFEYYİZ (Feyz

den) Feyizlenen

Bolluğa kavuşan, bereket bulan

MÜ´TEFİK Tersine dönen, tersine dönmüş

MÜ´TEFİKAT Lut kavminin köyleri, memleketleri

* Lut kavmi

MÜTEGABIN (Gabn

den) Birbirini aldatan

MÜTEGABİ Ahmak tavrı takınan

Kendini ebleh gösteren

MÜTEGABİYANE f

Ahmakçasına, eblehçesine

MÜTEGADDİ Gıdalanan, gıda alan

Beslenen

MÜTEGAFFİL Gaflette bulunan

Bilmiyor görünen

MÜTEGAFİL (Gaflet

den) Gafil görünen, gafil gibi davranan

MÜTEGAFİLANE Gafil gibi davranarak

MÜTEGALİBE Sıra ile birbirine galib gelen

MÜTEGALLİ Güzel kokular sürünen

MÜTEGALLİB(E) (Galebe

den) Zorba

Hak ve hukuka hürmet etmeden geçinmek isteyen

MÜTEGALLİBÂNE f

Zorbacasına, zâlimlere yakışır surette

MÜTEGALLİBÎN (Mütegallib

C

) Zorbalar, mütegallibler

MÜTEGALLİF Kılıflanmış

Kılıflı

Kın içinde bulunan

MÜTEGALLİT Yanlışa düşen, yanılan, tegallüt eden

MÜTEGAMIZ (C

: Mütegamızin) Birbirine göz ucu ile işâret eden

MÜTEGAMIZÎN (Mütegamız

C

) Birbirine göz ucu ile işaret edenler, gözle işaretleşenler

MÜTEGAMMİD(E) (Gamd

dan) Örtülü

Kınlı, kılıflı

MÜTEGANNİ Teganni eden

Terennüm eden

MÜTEGANNİC (Ganc

dan) Nazlanan, naz gösteren

MÜTEGANNİM Bir şeyi ganimet bilen

* Koyun şeklinde görünme

MÜTEGANNİYANE f

Teganni ederek

Terennüm ederek

MÜTEGARRİB (C

: Mütegarribîn) (Gurbet

den) Gurbete çıkan

MÜTEGARRİBÎN (Mütegarrib

C

) Gurbete çıkanlar

MÜTEGARRİR Gururlanan, güvenilmeyecek şeye güvenen

MÜTEGASSİL Yıkanan, gusleden

Yıkayan

MÜTEGAŞŞİ (Gaşy

dan) Kendinden geçen, gaşyolan

* Bürünen, örtünen

MÜTEGAŞŞİM Galebe eden

MÜTEGAVVİL Renkten renge giren

Bir şeyin rengine giren

* Uğraşan, tegavvül eden

MÜTEGAVVİR Derine dalan, tegavvür eden

MÜTEGAYİR Mügayir olan

Birbirine zıt olan

MÜTEGAYYİB(E) (Gayb

dan) Gözden kaybolan, görünmez olan, uzaklaşan

MÜTEGAYYİM(E) (Gaym

dan) Bulutlanan

Bulutlu hava

MÜTEGAYYİR Değişen

Bir halden başka bir hale geçen

* Bozulmuş, bozuk

MÜTEGAYYİRÂNE f

Değişmiş olarak

Bozulmuşcasına

MÜTEGAYYİZ (Gayz

dan) Öfkelenen, kızan, tegayyüz eden, gazaba gelen

Kızgın, kızmış kimse

MÜTEGAZZİ Gıdalanan, tagaddi eden

MÜTEGAZZİB Hiddetlenen, öfkelenen, kızan, gazaba gelen

MÜTEGAZZİL Gazel yazan

* Gazel söyleyen, gazel okuyan

Gazelhân

MÜTEHABB(E) (Hubb

dan) Birbirine dost olan

Birbirini dost sayan

MÜTEHABBİR İyi bilen

MÜTEHABBİS Bir yere kapanan

Kendini hapseden

MÜTEHABBİSÂNE f

Bir yere kapanıp kendini hapsedene yakışır surette

MÜTEHACCİM Cüsseli, hacimli

MÜTEHACCİR Taşlaşmış, taş haline gelmiş

(Gölgeli gölgesiz suretler; ya bir zulm-ü mütehaccir veya bir riyâ-yı mütecessid veya bir heves-i mütecessimdir ki; beşeri zulme ve riyaya ve hevâya, hevesi kamçılayıp teşvik eder

S

)
MÜTEHACİ (Hicv

den) Bir kimseyi hicveden, yeren

MÜTEHACİM Birbirine hücum eden, saldıran

MÜTEHACİMÂNE f

Birbirine saldırır ve hücum eder şekilde

MÜTEHACİMÎN (Mütehacim

C

) Birbirine hücum edenler, saldıranlar

MÜTEHACİYANE f

Hicvedercesine

MÜTEHADDIR Yeşil renklenen, yeşillenen

MÜTEHADDİ´ (Hud´a

dan) Bilerek aldanan

MÜTEHADDİ Çekişen, çekişip kavga eden

Tahaddi eden

* Dikkatle bakan

MÜTEHADDİB Kamburlaşan

Kambur olan

MÜTEHADDİR (Mütehaddire) Örtünen, bürünen, tahaddür eden

* Mc: Namuslu

MÜTEHADDİR Yuvarlanan, yokuş aşağı giden

MÜTEHADDİS(E) (Hudus

dan) Meydana gelen, peydâ olan, meydana çıkan

MÜTEHADDİŞ Iztırab çeken

* Tırmalanan, tahaddüş eden

MÜTEHADI´ Aldanmış gibi görünen

MÜTEHAFFIZ (C

: Mütehaffızîn) (Hıfz

dan) Korunup sakınan, tahaffuz eden

MÜTEHAFFIZÎN (Mütehaffız

C

) Korunup sakınanlar, tahaffuz edenler

MÜTEHAFFİF Ayağa mest veya çizme cinsinden bir şey giyen

* Hafifliyen, tahaffüf eden

MÜTEHAFİT (Heft

den) Bir şeyin üzerine istekle saldıran

MÜTEHAFİTÂNE f

Birşeye istekle saldırırcasına

MÜTEHAKKIK Tahakkuk eden, doğruluğu meydana çıkan

MÜTEHAKKİD Kin tutan, kindâr

MÜTEHAKKİM Zorba, zorbalık eden, tahakküm eden

Hâkimlik taslayan

MÜTEHAKKİMÂNE f

Mütehakkim bir surette

Tahakkümle, zorbalıkla

MÜTEHAKKİMÎN (Mütehakkim

C

) Zorbalar

Tahakküm edenler

Mütehakkimler

MÜTEHALHIL Kabarmış veya kabartılmış olan

Açılıp parçaları ayrılmış olan

MÜTEHALİF Birbirine muhalif olan

Birbirine uymayan

Birbirini tutmayan

MÜTEHÂLİF-ÜL MERKEZ Merkezi bir olmıyan

MÜTEHÂLİK (Helâk

dan) Tehâlük eden, kendini tehlikeye atacak kadar acele eden

MÜTEHÂLİKÂNE f

Acelecilikle, çabuklukla

MÜTEHALLİ (Haly

dan) Süslenmiş, bezenmiş, donanmış

MÜTEHALLİ Bırakılmış, boşaltılmış

* Boş kalan, boşalan

MÜTEHALLİD Bir yerde devamlı olarak kalan

Ebedi, sermedi

MÜTEHALLİF (Mütehallife) Uymayan, uygun ve münasib gelmeyen

* Değişebilir, değişken

MÜTEHALLİK Bir huy edinen, huylanan

Huyu olmayan bir şey ile tekellüf edip o ahlâka alışan

MÜTEHALLİL Araya sokulan, araya giren

* Bozulan

* Bir kelimeden nice mânâlar kasdedip söyleyen kimse

MÜTEHALLİL (Hall

den) Erimiş

Çözülmüş

MÜTEHALLİM (Hilm

den) Yumuşak huylu görünen

* Meme gibi yuvarlaklaşan

MÜTEHALLİS (Hulus

dan) Kurtulan, halâs bulan

* İkinci olarak başka bir ad takınan

Mahlâs alan

MÜTEHALLİT Karışan, karışık olan, tahallüt eden

MÜTEHAMİ Korunan, sakınan, kendini himaye eden

MÜTEHAMİK (Humk

dan) Kendisini ahmak gibi gösteren

MÜTEHAMİKANE f

Ahmakçasına, eblehçesine

MÜTEHAMİYANE f

Sakınarak, korunarak

Kendini himaye edercesine

MÜTEHAMMIZ (Humz

dan) Ekşiyen, tahammüz eden

MÜTEHAMMİ Kendini koruyan, kendini himaye eden

MÜTEHAMMİK (Humk

dan) Ahmak gibi konuşan veya ahmakçasına hareketlerde bulunan

Ahmaklaşan

MÜTEHAMMİL Tahammül eden, katlanıp sabır ile kabul eden

Dayanabilen, kaldırabilen

MÜTEHAMMİLÂNE f

Yüklenerek

* Tahammül ederek, dayanarak

MÜTEHAMMİLÎN (Mütehammil

C

) Tahammül edenler

Katlanıp sabrederek kabul edenler

Dayanabilenler

Kaldırabilenler

MÜTEHAMMİR Tahammür eden, ekşiyen

Mayalanan

MÜTEHANNİ Eğrilen

MÜTEHANNİN Özleyen, göreceği gelen

MÜTEHARHIR Karnı büyük olanın karnının oynaması, sallanması

MÜTEHARİB(E) (Harb

den) Savaşan, harbeden, muharebe eden

MÜTEHARRİM (C

: Müteharimîn) İhtiyar gibi görünen

Kendini ihtiyar gösteren, yaşlı gösteren

MÜTEHARİMÎN (Müteharim

C

) Teharüm edenler, kendilerini ihtiyar gibi gösteren kimseler

MÜTEHARİŞ Hırıldaşıp dalaşan, tehârüş eden

MÜTEHARRIK Yırtılan, taharruk eden

MÜTEHARRİŞ Tırmalanan, tırmıklanmış olan, tırmık yiyen

MÜTEHARRİ Taharri eden, araştıran

MÜTEHARRİK Harekete geçen, kımıldanan

Yerinde durmayıp hareket eden

Devir ve hareket eden

MÜTEHARRİYANE f

Taharri edip araştırana yakışır şekilde

MÜTEHARRİZ Korunan, sakınan

MÜTEHASIM (C

: Mütehasımîn) (Husumet

den) Karşılıklı düşmanlık eden ve birbirine hasım olan

* Karşılıklı olarak dâvâ edenlerden herbiri

MÜTEHASIMÎN (Mütehasım

C

) Çekişenler, birbirlerine düşmanlık ve husumet edenler

Hasım olanlar

Karşılıklı dâva edenler

MÜTEHASİD Birbirini kıskanan, çekemiyen

Birbirine hased eden

MÜTEHASSIL (Husul

den) Husule gelen, hasıl olan, vücut bulan, meydana gelen

MÜTEHASSIN(A) (Hısn

dan) Kaleye veya istihkâmlı bir yere kapanmış

MÜTEHASSIS Bir işin hakikatını, içyüzünü çok iyi bilen

Bir meslekte mahir olan

* Has ve mahsus olan

MÜTEHASSİR (Hasr

dan) Pıhtılaşmış

MÜTEHASSİR (Hasr

dan) Özleyen, hasret çeken

Mahrum kalan

İsteğine erişemiyen

MÜTEHASSİRÂNE f

Özleyerek, hasret çekerek

MÜTEHASSİS İnsan sözüne kulak verip dinleyen

* Hayırlı işlere dair haberlere dikkat edip araştıran

* Çok duygulu, duygulanmış, hisli

MÜTEHASSİSÂNE f

Duygulanarak, hislenerek

MÜTEHAŞİ (Haşy

den) Çekingen, sakıngan

MÜTEHAŞİYÂNE f

Çekingenlikle, sakınganlıkla, kaçınırcasına

MÜTEHAŞİ´ (Huşu´

dan) Huşu ile eğilen

MÜTEHAŞŞİ Korkan, irkilen

Hürmet ile korkup çekinen

MÜTEHAŞŞİ´ (Huşu´

dan) Kendini alçak tutan, alçakgönüllü, mütevâzi

MÜTEHAŞŞİB (Haşeb

den) Odunlaşan, odunlaşmış

MÜTEHAŞŞİD(E) (C

: Mütehaşşidîn) Yardım için koşuşup toplanan, biriken, yığılan

MÜTEHAŞŞİDÎN (Mütehaşşid

C

) Birikenler, toplananlar

MÜTEHAŞŞİN Sertlik gösteren, kabalaşan

MÜTEHATIB Birbirine hitab eden, söyleşen

MÜTEHATİR Birbirini yalanlayan, tekzib eden

MÜTEHATTIR (Hutur

dan) Hatırlayan, hatırına getiren, tahattur eden

MÜTEHATTİ Hatâ işleyen, yanılan

* Atlayıp geçen

MÜTEHATTİM (Hatm

dan) Lüzumlu, gerekli

MÜTEHAVİN (Hevn

den) İşinde gevşek ve kayıtsız olan

Bir işe ehemmiyet vermiyen, mühimsemiyen

MÜTEHAVİR Birbiriyle konuşan

MÜTEHAVVİF Korkan

Korkak

MÜTEHAVVİFÂNE f

Korkarak, havfederek, korkarcasına

MÜTEHAVVİL Bir halde durmayan, başka şekle girip değişen

* Bir yerden diğer yere nakleden, değişip tebdil olan

MÜTEHAYYEL Hayal edilen şey

MÜTEHAYYELÂT (Mütehayyel

C

) Hayal edilen şeyler

MÜTEHAYYER Hayrette kalınan şey, şaşılacak şey

MÜTEHAYYİL (Hayal

den) Kuvve-i hayaliyeden geçiren, hayal kuran

Bir şeyi görüp gözetici, idrak edici olan

MÜTEHAYYİLÂNE f

Hayal ve düşünceye dalarak, hayâl kurarak

MÜTEHAYYİLE Beyinde hayal kurma merkezi

MÜTEHAYYİR Şaşmış, hayrette kalmış

MÜTEHAYYİRÂNE f

Şaşkınca, şaşkın şaşkın, şaşırarak

MÜTEHAYYİRİN (Mütehayyir

C

) Şaşırmış olanlar

Şaşmış kimseler

Hayrette kalanlar

MÜTEHAYYİZ Tahayyüz eden, yer tutan

* İtibarlı, mühim

MÜTEHAZİB Biribine muvâfık olmak, uygunluk

MÜTEHAZLIK Üstadlık dâvâsı eden, fakat üstad olmayan kimse

MÜTEHAZZI´ Alçak gönüllülük eden, tevazu gösteren

MÜTEHAZZIÂNE f

Alçak gönüllülükle, tevazu göstererek

MÜTEHAZZIR Yeşil renkle renklenen

Yeşillenen

MÜTEHAZZIR Hazır olan, huzurda bulunan

MÜTEHAZZİB Takım takım, küme küme toplanan

MÜTEHAZZİN Hüzünlü, kederli

Üzülen, mahzun olan

MÜTEHAZZİR (Hazer

den) Sakınan, çekinen, dikkatli davranan

MÜTEHAZZİRÂNE f

Çekinerek, sakınarak, dikkatli davranarak

MÜTEHECCİ (Hecâ

dan) Heceliyen

MÜTEHECCİD Geceleri uyanıp teheccüd namazı kılan

MÜTEHEDDİ (Hidyet

den) Hediye gönderen

* Hidâyete eren, doğru yola giren

İslâm dinini kabul edip müslüman olan

MÜTEHEDDİM (Hedm

den) Yıkılan, inhidâm eden

MÜTEHEKKİM (Tehekküm

den) Alay eden, tehekküm eden

MÜTEHEKKİMÂNE f

Alay edercesine

MÜTEHELLİL Sevinçten yüzü gülen

MÜTEHEMMİK İşinin üzerine düşen, ehemmiyet veren

İşine sıkı sarılan

MÜTEHETTİK (Hetk

den) Yırtılan, tehettük eden

* Edebsiz, utanmaz

Hayasız

MÜTEHEVVİR Hiddet ve kızgınlıkla neticeyi düşünmeden saldıran

MÜTEHEVVİRÂNE f

Birdenbire saldırarak

* Kızgınlıkla

Hiddetlice

Birden öfkelenir surette

MÜTEHEVVİREN Tehevvür ve öfke ile

MÜTEHEYYİ´ Hazırlanmış, hazır

Hazırlanan

MÜTEHEYYİ´-İ HAREKET Harekete veya gitmeğe hazırlanmış

MÜTEHEYYİB Heybetlenen

Heybetli

Korku ve hürmet hissini veren

MÜTEHEYYİC Heyecana gelen, coşan, coşkun, heyecanlı

MÜTEHEYYİCÂNE f

Coşkunlukla, heyecana gelerek

MÜTEHEZZİC (C

: Mütehezzicin) Makamla şarkı söyliyen

Terennüm eden

MÜTEHEZZİCÂNE f

Makamla şarkı söylercesine

MÜTEHEZZİCÎN (Mütehezzic

C

) Makamla şarkı söyliyenler

MÜTEHEZZİZ İhtizaz eden, titreyen

MÜTEHEZZİZÂNE f

Titreyerek, titremek suretiyle

MÜTEKABBIZ (Kabz

dan) Toplanıp çekilen

*Asık suratlı, asık, çehreli

* Buruşup kasılan adale

MÜTEKABBİL (Kabul

den) Kabul eden, üstüne alan

MÜTEKABİL Karşılıklı, bir diğerinin karşısında

MÜTEKABİLE Karşılıklı davranış veya vaziyet

MÜTEKABİLEN Karşılıklı olarak, karşı karşıya

MÜTEKABİLETAN Birbirine karşı olan iki şey

MÜTEKABİLİYET Karşılıklı vaziyet, karşılıklı durum

MÜTEKÂBİR (Kibr

den) Kibirli

Kendini büyük gören

MÜTEKADDİM Evvelki, önceki, öne geçen, takaddüm eden

* Takdim olunan, sunulan

MÜTEKADDİMÎN Evvelkiler, geçmiştekiler

* Eskiden gelmiş İslâm allâmeleri

MÜTEKADİMÎN-İ ŞUARÂ Eski şâirler

MÜTEKADDİS (Kuds

den) Çok temiz olan

Takaddüs eden, kutsal olan

MÜTEKADİM Geçmiş bulunan, tekadüm eden

MÜTEKÂFİ (Mütekâfiyye) Birbirine denk ve akran olan

Eşitleşen

MÜTEKÂFİYEN Birbirine eşit, denk, müsavi ve akran olarak

MÜTEKÂHİL Tembel, üşengeç

MÜTEKAIS Göğsü dışarı çıkıp, arkası içeri giren kimse

MÜTEKAİD Tekaüd olan

Emekli

MÜTEKAİDÎN (Mütekaid

C

) Emekliler, emekliye ayrılmış olanlar

MÜTEKÂLİB (C

: Mütekâlibîn) (Kelb

den) Köpek gibi birbirinin üstüne atılan

MÜTEKÂLİBÂNE f

Köpek gibi birbirinin üstüne sıçrayarak

MÜTEKÂLİBİN (Mütekâlib

C

) Köpek gibi birbirlerinin üzerlerine sıçrayanlar

MÜTEKALKİL Deprenen, sarsılan

MÜTEKALLİB Dönen, değişen

Başka şekil olan

MÜTEKALLİD Kuşanan

Kılıç takan, takınan

Kılıç kuşanmış

* Bir işi üzerine alan

Bir vazifeyi deruhte eden

MÜTEKALLİL (Kıllet

den) Azalan, azalmış olan

MÜTEKALLİS(E) Gerilen, çekilip toplanan, gerilmiş

MÜTEKÂMİL Kemâlli, olgun, tekâmül etmiş olan

MÜTEKÂMİLÂNE f

Olgunluk ve kemâlât göstererek

Olgunlukla

MÜTEKÂMİLÎN Tekâmül etmiş olanlar

Kâmil ve olgun kimseler

Allah´ın emrine uygun şekilde hareketi alışkanlık hâline getirmiş olanlar

MÜTEKAMİR Birbiriyle kumar oynayan

Kumar arkadaşı

MÜTEKAMMİS Gömlek giyen

MÜTEKARİB (Kurb

dan) Yaklaşan, tekarüb eden

Birbirine yakın olan, gittikçe birbirine yaklaşan

MÜTEKARİN (Karn

dan) Birbirine birleşmiş, bitişmiş olan

* Yaklaşmış, yakınlaşmış, tekarün eden

MÜTEKARRİB(E) (C

: Mütekarribîn) (Kurb

dan) Yaklaşan, yaklaşmağa çalışan, yakın olan, takarrüb eden

MÜTEKARRİBÎN (Mütekarrib

C

) Takarrüb edenler, yaklaşanlar, yakın olanlar

MÜTEKARRİH (Karh

dan) Yaralı, çıbanlı

Cerahatli yara veya çıban

MÜTEKARRİR (Karar

dan) Kararlaşan, takarrür eden

Yerleşip kuvvet bulan

MÜTEKASIM (C

: Mütekasımîn) (Kısm

dan) Paylaşan, bölüşen

Bir şeyi paylaşanların beheri

MÜTEKASIR (C

: Mütekasirîn) (Kasr

dan) Kısalık gösteren

* Elinden gelip gücü yettiği hâlde iş yapmıyan

MÜTEKASIRÎN (Mütükasır

C

) Kısalık gösterenler

* Ellerinden geldiği, becerebildikleri halde iş yapmayanlar

MÜTEKÂSİF (Kesafet

den) Sıklaşmış, koyulaşmış, yoğunlaşmış

Sıklaşan, yoğunlaşan, koyulaşan, tekâsüf eden

MÜTEKÂSİL Tekâsül eden

Üşenir ve tembel olan

MÜTEKÂSİLÂNE f

Tembelce hareket ederek, üşengeçlik ve uyuşuklukla davranarak

MÜTEKÂSİLÎN (Mütekâsil

C

) (Kesl

den) Üşenenler, tembellik yapanlar

MÜTEKASİM Kısmet eden

* Aralarında bir şey taksim edenlerin her biri

* Birbiriyle kasemleşen, andlaşan

MÜTEKASİR (Kesret

den) Çok çoğalan, tekâsür eden, çoğalmış

MÜTEKASSİ Dikkatle araştıran

MÜTEKAŞŞİ´ (Kaş´

den) Balgam çıkaran hasta

* Balgam söktüren ilâç

MÜTEKATI´ Karşılıklı kesişen, birbirini kesen

MÜTEKATIR (Katr

dan) Damlıyan

Katre katre dökülen

MÜTEKATİL (Katl

den) Karşılıklı olarak birbirine öldüren, katleden

MÜTEKATTI´ (Kat´

dan) Kesik

Biteviye olmayan

MÜTEKATTIR Damlayan, katre katre dökülen

MÜTEKAVVEM Biçilmiş, kesilmiş

Toplanmış

MÜTEKAVVİ (Kuvvet

den) Kuvvetlenen, kuvvet bulan

Kuvvetlenmiş

MÜTEKAVVİL (C

: Mütekavvilîn) (Kavl

den) Yalan uydurup söyleyen

MÜTEKAVVİLÎN (Mütekavvil

C

) (Kavl

den) Mecbur olmadığı halde kendiliğinden yalan söyleyenler

MÜTEKAVVİM Bozuk iken düzelen, eğri iken doğrulan

* İyi idâre edilen

* Sağlam, muhkem

* Müesses, te´sis edilmiş, kurulmuş

MÜTEKAVVİS (Kavs

dan) Yay gibi eğri

Yay şekline giren, kavislenen

Eğrilmiş, bükülmüş

MÜTEKAYHIK Diline ne gelirse söyleyen

Ağzına geleni konuşan

MÜTEKÂYİD (C

: Mütekâyidîn) Birbirine hile yapan

MÜTEKAYİDÂNE f

Düzenbazlık ve hile ile

MÜTEKÂYİDÎN (Mütekâyid

C

) Birbirlerine hile yapanlar, birbirlerini aldatanlar

MÜTEKAYYİD (C

: Mütekayyidîn) (Kayd

dan) Dikkatli davranan

MÜTEKAYYİDÂNE f

Dikkatli davranarak, kayıtlı bulunarak

MÜTEKAYYİDÎN (Mütekayyid

C

) (Kayd

dan) Dikkatli davrananlar, kayıtlı bulunanlar

MÜTEKAYYİH(A) (Kayh

dan) İrinli

Cerahat bağlamış

MÜTEKAZİ (Tekaza

dan) Borçluyu (borcunu ödemesi için) sıkıştıran

MÜTEKEBBİR Kibirli

Büyüklenen

Tekebbür eden

* Esmâ-i İlâhiyeden olup, Allah´ın büyüklük ve azametini ifade eder

MÜTEKEBBİRÂNE f

Büyüklenerek, kibirlenerek, büyüklük taslayarak

MÜTEKEBBİRÎN (Mütekebbir

C

) Tekebbür edip kibirlenenler

Kendini beğenmişler

MÜTEKEBKİB Kaftanına bürünmüş

MÜTEKEDDİR (C

: Mütekeddirîn) (Keder

den) Kederli, hüzünlü

Kederlenen, tekeddür eden

* Bulanık

MÜTEKEDDİRÂNE f

Kederli ve hüzünlü bir hâlde

* Bulanarak

MÜTEKEDDİRÎN (Mütekeddir

C

) Kederlenenler, kederli ve hüzünlü olan kimseler

* Bulanık şeyler

MÜTEKEFFİ Önüne eğik olan

MÜTEKEFFİL Kefil olan, tekeffül eden

Başkasının işini üzerine alan

MÜTEKEFFİLÂNE f

Kefil olarak

MÜTEKEFFİLÎN (Mütekeffil

C

) Mütekeffiller

Tekeffül edenler, kefil olanlar

MÜTEKEHHİL (C

: Mütekehhilîn) Gözüne sürme çeken

MÜTEKEHHİLÎN (Mütekehhil

C

) Gözüne sürme çekenler, tekehhül edenler

MÜTEKEHHİN (C

: Mütekehhinîn) (Kehânet

den) Kâhinlik yapan

MÜTEKEHHİNÂNE f

Falcılıkla, kâhincesine

MÜTEKEHHİNÎN (Mütekehhin

C

) Falcılık yapanlar, kâhinlik edenler

MÜTEKELLİF Zahmetli iş tutan, külfetli işe girişen

MÜTEKELLİFÎN (Mütekellif

C

) Zahmetli, külfetli iş tutanlar, tekellüf edenler

MÜTEKELLİM Söyleyen, konuşan, nutuk söyleyen

* Gr: Söyleyen, birinci şahıs

MÜTEKELLİM-İ EZELÎ Allah (C

C

)
MÜTEKELLİM-İ MAALGAYR Konuşan kimsenin kendisinin de içinde bulunduğu bir cemaata ait fiili ifade eden kelimelerin sigasıdır

Okuduk, yazıyoruz, gideceğiz, çalışmışız

gibi

(Bak: Mütekellim-i vahde)(Fert mütekellim-i vahde olsa, müsamahası ve fedakârlığı amel-i sâlihtir

Mütekellim-i maalgayr olsa, hıyanettir, amel-i tâlihtir

Bir şahıs kendi nâmına hazm-ı nefs eder, tefahür edemez; millet namına tefahür eder, hazm-ı nefs edemez

M

)
MÜTEKELLİM-İ VAHDE Konuşan kimsenin yalnız kendine ait fiili gösteren kelimelerin sigasıdır

Baktım, görüyorum, gezmişim, oturacağım gibi

(Bak: Mütekellim-i maalgayr)
MÜTEKELLİMÂNE f

Konuşur gibi, konuşmak suretiyle

MÜTEKELLİMÎN İslâm ve iman esaslarını, hakaik-ı Kur´aniye ile isbat ve izahını yapan büyük İslâm allâmeleri, âlimleri, İlm-i Kelâm âlimleri

(Bak: İlm-i Kelâm)
MÜTEKELLİS (Kils

den) Kireçlenmiş, kireçlenmiş

MÜTEKEMMİ Örtünmüş

MÜTEKEMMİL (Kemal

den) Olgunlaşan, tekemmül eden

Eksiği kalmayan

MÜTEKEMMİLÂNE f

Olgunlaşarak, tekemmül ederek

Eksiği kalmayarak

MÜTEKEMMİLÎN (Mütekemmil

C

) (Kemâl

den) Olgunlaşanlar, kemale erenler, tekemmül edenler

MÜTEKEMMİN (Kemn

den) Pusuya yatmış olan, pusuya giren, gizlenen, pusuda

MÜTEKERRİC Küflenmiş

MÜTEKERRİH (İkrah

dan) Kerih gören, tekerrüh eden, ikrah eden

Tiksinen

* Surat asan

MÜTEKERRİHÂNE f

Tiksinircesine

Surat asarcasına

MÜTEKERRİR Tekerrür eden

Tekrar

Tekrar olan

Mükerrer olan

* Edb: Murabbâ, muhammes, müseddes bentli manzumelerin birinci bendi sonunda tekrar edilmiş olan mısra

MÜTEKESSİR (Kesr

den) Kırılan

Parçalanan

MÜTEKESSİR (Kesret

den) Çoğalan, artan, tekessür eden

MÜTEKEŞŞİF (Keşf

den) Açılan, tekeşşüf eden, açığa çıkarılan

MÜTEKEVVİN Hâsıl olan

Mevcud bulunan

Var olan

MÜTEKEYYİF Keyfiyetlenen, bir keyfiyetle vasıflandıran, tekeyyüf eden

MÜTEKEYYİS (C

: Mütekeyyisîn) Zeki ve akıllı gibi görünen

MÜTEKEYYİSÎN (Mütekeyyis

C

) Akıllılık taslıyanlar, tekeyyüs edenler

MÜTELAFFIZ (Lafz

dan) Telaffuz eden, bir kelâmı ağzından çıkaran, söyleyen

MÜTELAFİ Telafi eden

Kaybettiği bir şeye mukabil başka bir şey kazanan

MÜTELAHHIZ Ekşi birşey yiyen kimsenin yanında ağzı sulanan

MÜTELAHİ (Lehv

den) Oynıyan

Oyun veya sazla uğraşan

MÜTELAHİK (Lühuk

dan) Biribirinin arkasından gelen

Birbirine katılan

MÜTELAHİME Deri ile birlikte epeyce de et kesilmiş olan yara

MÜTELAHİYANE f

Oyunla uğraşarak, oynayarak

MÜTELAHİZ (C

: Mütelahizîn) Gözucu ile bakışanların beheri

MÜTELAHİZİN (Mütelahiz

C

) Gözucu ile bakışanlar, telâhuz edenler

MÜTELAİB (La´b

dan) Oyun ile meşgul olan, oynayan

MÜTELAİN Lânetleşen, uğursuzlaşan

MÜTELAKİ (Lika

dan) Telâki eden

Kavuşmuş, ulaşmış

Kavuşan

MÜTELAKİM Birbirine yumruk atan, telâküm eden

MÜTELAKKIB (Mütelakkıbîn) (Lakab

dan) Lakap alan, lakap takınan

MÜTELAKKIM Lokma yutan

Lokmalayan

MÜTELAKKİ Telakki ve kabul eden,

nazarıyla bakan

MÜTELAKKİB (Lakab

dan) Lakap takılmış, lakaplanmış

MÜTELAKKİBÎN (Mütelakkib

C

) Lakap alanlar, lakap takınanlar

MÜTELALİ (Mütelal) Parlayan, parıldayan, ışıldayan

Şimşek gibi çakan

MÜTELASIK(A) (Lüsuk

dan) Birbiriyle birleşmiş olan

Bitişik

MÜTELA´SİM (C

: Mütela´simîn) Saçmasapan cevap veren, kemküm eden

MÜTELA´SİMANE f

Saçmalayarak, kemküm ederek

MÜTELASSIS (Lüss

den) Hırsızlık yapan

MÜTELAŞİ Telaş eden

Izdırab ile karışık acele eden

Telaşlı

MÜTELAŞİYANE Acele ve telaş ile

MÜTELATIF (Lütf

dan) Kibar ve nazik muamele yapan

Lütf ile muamele eden

MÜTELATIM (Mütelatıma) Birbirine çarpan, çarpışan, çalkalanan

Dalgalı

MÜTELATTIF (Lütf

dan) Yumuşak ve nazik davranan

MÜTELATTIFANE f

Naziklikle, incelikle

MÜTELATTIH Bulaşan, bulaşık olan (yağ, çamur v

s

)
MÜTELAZZİ Alevlenen, alev çıkaran

MÜTELEBBİD Birbiri üstünü yığılıp kat kat olmuş

MÜTELEBBİS Giyinmiş, elbiseli

* Karışık, başkasına bulaşmış, karışmış olan

MÜTELECLİC Dilini çiğneyerek basık basık konuşan

MÜTELEFFİF Sarılıp bürünen

MÜTELEFFİK Bitişik ve yapışık olan

MÜTELEFFİT İltifat eden, iltifat edici olan

MÜTELEFFİTANE f

İltifat edercesine

MÜTELEHHİ (Lehv

den) Oyunla, sazla vakit geçiren

MÜTELEHHİB (Leheb

den) Alevlenen, alev çıkaran

MÜTELEHHİF (C

: Mütelehhifîn) (Lehef

den) Hasret çeken

Özleyen

Yanıp yakılan

Hüzünlü olan

MÜTELEHHİFÂNE f

Özleyerek, hasret çekerek

Kaygılı, tasalı olarak, yanıp yakılarak

MÜTELEHHİFÎN (Mütelehhif

C

) Hasret çekenler, yanıp yakılanlar

Kederli, tasalı olanlar

MÜTELEMMİ´ Parıldayan, telemmü´ eden

MÜTELEMMİS (Lems

den) El ile dokunan

Telemmüs eden

MÜTELEMMİZ (C

: Mütelemmizîn) Talebelik etmek suretiyle öğrenen

Telemmüz eden

MÜZELEMMİZÎN (Mütelemmiz

C

) Talebelik ederek öğrenenler, telemmüz edenler

MÜTELESSİM (C

: Mütelessimîn) Yüzü peçeli, yaşmaklı

MÜTELEVVİM Muntazır olan, bekleyen

MÜTELEVVİN Renkten renge giren

Halden hale geçen

Kararsız

Dönek

MÜTELEVVİS Pis, kirli, murdar, paslanan, kirlenen

* Karışmış, muhtelit

MÜTELEYYİN (Leyyin

den) Yumuşak olan

Gevşeyip yumuşayan

MÜTELEYYİS Arslan yürekli, arslan yürüyüşlü

MÜTELEYYİSÂNE f

Arslan gibi

MÜTELEZZİC Lüzucetli ve yapışkan olan

MÜTELEZZİZ Lezzet aldığından hoşnud olan, lezzet duyan

MÜTELEZZİZÂNE f

Lezzet alarak, lezzet almak suretiyle

MÜ´TELİF (Ülfet

den) Alışan, ülfet eden, alışık

* Uygun, muvafık, denk

MÜTEMACİD İtibar, şeref ve haysiyetiyle iftihar edip övünen

MÜTEMADİ Devamlı, kesiksiz, sürekli, daima

MÜTEMADİYEN Devamlı surette

MÜTEMADİYET Devamlılık, mütemadilik

MÜTEMADİH Zararı çok olan kimse

Acele ile yapan, hızlı çalışan kimse

MÜTEMAHHIT Sümküren

MÜTEMAHHIZ Fitne çıkaran

* Doğum sancısı çeken

MÜTEMAHHIZ (C

: Mütemahhızîn) Candan ve gönülden inanarak çalışan

MÜTEMAHHİL Hayal eden

MÜTEMAHİL Uzak ve uzun

MÜTEMALİK Kendini tutan, nefsine hâkim olan

MÜTEMÂRIZ Kendini hasta gösteren, yalandan hasta olan

MÜTEMÂRIZÂNE f

Yalandan hastalanarak

MÜTEMÂRIZÎN (Mütemârız

C

) Hasta gibi görünenler, yalandan hasta olanlar

MÜTEMASİL Birbirine benzer, eş

* Birbirinin benzeri, naziri olan

MÜTEMASS Temas eden, dokunan, değen

MÜTEMAŞİ Seyre çıkan

MÜTEMAŞŞİT Saçını sakalını tarayan

MÜTEMAYİL Taraftar görünen, temayül eden, meyillenen

MÜTEMAYİLÂNE f

Mütemayil olarak

Temayül ederek

Taraftarcasına

MÜTEMAYİZ Temayüz etmiş, ayrılmış olan

* İyiliğinden dolayı başkalarından ayrı olan

MÜTEMAZİH Şakalaşan, birbirine lâtife ve şaka yapan

MÜT´EME İkiz doğma

MÜTEMEDDİH (C

: Mütemeddihîn) (Medh

den) Kendini medhedip öven

Temeddüh eden, övünen

MÜTEMEDDİHÂNE f

Kendini medhederek, övünerek

MÜTEMEDDİHÎN (Mütemeddih

C

) Kendini medhedenler, övünenler

MÜTEMEDDİN Medeni, görgülü, terakki etmiş

Şehirleşmiş olan

Bedeviliği, göçebeliği bırakıp medenileşmiş olan

MÜTEMEHDİ Mehdilik iddiasında bulunan

MÜTEMEHDİYÂNE f

Mehdilik iddiasında bulunarak, mehdilikle

MÜTEMEHHİD (Mehd

den) Yayılmış, serilmiş

Yayılıp döşenen

MÜTEMEHHİL Hile eden

* Bir kimsenin istediğini vermek hususunda onu külfet ve zahmete sokan

MÜTEMEHHİL Teenni ve sükûn üzere olup acele etmeyen

* Zamana muhtaç, büyüyüp gelişmesi belli bir zaman içinde olan şey, tedric kanununa tabi olan

MÜTEMEHHİR (C

: Mütemehhirîn) Mâhir olan, temehhür eden

MÜTEMEHHİRÎN (Mütemehhir

C

) Mâhir olan kimseler

Temehhür eden kişiler

MÜTEMEKKİN (Mekân

dan) Yerleşen, Mekânlanan, temekkün eden

İkamet eden, sâkin olan

* Gr: Üç harekeyi de kabul eden kelime

MÜTEMELLIK (Melık

dan) Alçakçasına yalvaran, yaltaklanan

MÜTEMELLIKANE f

Yaltaklanarak

Alçakcasına yalvararak

MÜTEMELLİ Uzun ömürlü ve rahat yaşıyan

MÜTEMELLİK (Mülk

den) Mülk edinen, temellük eden

Malın sâhibi olan

MÜTEMELLİL (Millet

den) Aynı milletten olan

MÜ´TEMEN (Emn

den) İnanılır, güvenilir, itimad edilir

Emniyetli

MÜTEMENNA İstenilen, temenni olunan

MÜTEMENNİ Temenni eden, isteyen

MÜ´TEMER Anlaşma için yapılan toplantı

Kongre

MÜTEMERKİZ Bir yere toplanmış, merkezleşmiş

MÜTEMERRIK İdman olarak ve alışmak üzere çalışan

MÜTEMERRİD İnatçı, ısrar eden, dik kafalılık eden

Kibirlilik eden

(Dine muhalif felsefeden tam ders alan, bir firavun olur

Fakat en hasis şeye ibadet eden ve menfaat gördüğü her şeyi kendine rab telâkki eden bir firavun-u zelildir

Hem mütemerriddir

Fakat bir lezzeti için nihayet zilleti kabul eden miskin bir mütemerriddir

Hasis bir menfaat için şeytanın ayağını öper derecede alçaklık gösterir

M

N

)
MÜTEMERRİDÂNE f

İnatla, direnerek, dikbaşlılıkla

MÜTEMERRİDÎN (Mütemerrid

C

) Dikkafalık edenler, inatçılık yapanlar, direnenler

Mütemerridler

MÜTEMERRİN Öğrenmek için çalışan, alışmak gayesiyle egsersiz yapan

MÜTEMESHİR Maskaralık eden, eğlenen

MÜTEMESHİRÂNE f

Maskaralıkla

MÜTEMESHİRÎN (Mütemeshir

C

) Eğlenenler

Maskaralık yapanlar

MÜTEMESKİN Miskinleşen

Miskinlik gösteren

MÜTEMESSEL Bir şeye benzetilen

MÜTEMESSİH Bir şeye sürünen

* Mesheden, sıvazlayan

Bir şeye el süren

MÜTEMESSİH Çirkin kılığa giren

Temessüh eden

İnsaniyetten hayvaniyete değişen

MÜTEMESSİK Temessük eden

Sıkı sıkı yapışıp tutan

* Bir delil ve şahide dayanan, delile istinad eden

MÜTEMESSİL Bir şeye benzeyen, bir şeyin suretine giren, cisimlenip görülen

* Kıssa, hikâye anlatan

MÜTEMEŞŞİ (Meşy

den) Yürüyen, temeşşi eden

MÜTEMETTİ´ (Mütu´

dan) Menfaatlenmiş, faydalanmış

* Umre ile hacc için ihram bağlanmış

* Kazanan, kâr eden

MÜTEMEVVİC (Mevc

den) Dalgalanan, dalgalı

MÜTEMEVVİL (C

: Mütemevvilin) (Mâl

den) Zengin

Mal mülk sâhibi

MÜTEMEVVİLÎN (Mütemevvil

C

) Mal mülk sâhibleri

Zenginler

MÜTEMEVVİN İyâline çok nafaka veren

Ailesine, çoluk çocuğuna iyi bakan

MÜTEMEYYİ´ (Mey´

den) Mâyi haline gelen, sıvılaşan

Sulanıp akan

MÜTEMEYYİZ (C

: Mütemeyyizîn) Seçilen, seçkin

MÜTEMEYYİZÎN (Mütemeyyiz

C

) Seçkin kişiler, seçilen kimseler, mütemeyyizler

MÜTEMEZZİK Yırtılan, parçalanan

MÜ´TEMİN Güvenen, inanan, itimad eden, emniyet eden

MÜ´TEMİR Berd-i acûz günlerinin beşinci günü

MÜTEMMEM Tamamlanan, eksikleri kalmayan

Nihayete eren

MÜTEMMİM Tamamlayan, bitiren

MÜTENACİ Fısıldayan, fısıltı ile konuşan

Tenâci eden

MÜTENACİYÂNE Fısıldaşanlar gibi, fısıldaşana yakışır surette

MÜTENADD Birbirinden ürken, korkan

MÜTENADİ (Nida

dan) Birbirini çağıran

Birbirine nida eden

MÜTENADİR (Nedret

den) Az bulunur

Nâdir

MÜTENAFİ (Nefy

den) Biribirene zıt olan

MÜTENAFİR Birbirinden nefret eden, ürken

Birbirini görmek istemeyen

* Edb: Yanyana gelişleri ile söylemede zorluk çıkaran kelime veya harf

MÜTENAFİS Çekişen

Birbiriyle münâkaşa eden

MÜTENAGGIM Nağme eden, âvâzlanan, şarkı söyleyen

MÜTENAHHİ Bir tarafa çekilen

Çekingen

MÜTENAHHİM Balgam çıkaran

MÜTENAHİ Nihayete eren, biten, sonu gelen

MÜTENAHİZ Erişip ulaşan

MÜTENAHNİH (C

: Mütenahnihîn) Hırıltı ile soluyan

Hırıltı ile ses çıkaran

MÜTENAHNİHÂNE f

Soluyarak

Hırıltı ile ses çıkararak

MÜTENAHNİHÎN (Mütenahnih

C

) Boğazından hırıltı ile ses çıkaranlar, soluyanlar

MÜTENA´İM (Ni´met

den) Nimetler içinde, nazlı büyüyen

MÜTENA´İMÂNE f

Nimetler içinde nazdar bir şekilde büyümek, yetişmek suretiyle

Varlık içinde, ferahlık ve nimet içinde olarak

MÜTENA´İMÎN (Mütena´im

C

) Nimetler içinde, nazlı büyüyenler, bolluk içinde büyüyenler

MÜTENAKIS Noksanlaşan, azalan, miktarı azalmış olan

MÜTENAKIZ Birbirine uymayan, birbirine zıt olan, birbirini bozup nakzeden, birbirini bozup nakzeder olan

İkinci söylediği sözü, birinci söylediği söze zıt olup uymayan

MÜTENAKİH Nikâhlanan

MÜTENAKİR Bilmezlikten gelen, bilmez görünen

MÜTENAKKIL Bir yerden diğer bir yere nakleden, göçen

MÜTENASIK(A) Birbirine uygun olan, münâsib ve nizam üzerine dizilmiş olan

MÜTENASIR Birbirine yardım eden, muavenette bulunan, yardımlaşan

MÜTENASİB Uygun, aralarında muntazam bir nisbet bulunan, muvâfık, birbirine mensub ve müşâbih olan

MÜTENASİL (Nesl

den) Doğup büyüyen, tenasül eden

MÜTENASİR (Nesr

den) Saçılan

MÜTENASSIB Dikilen

Ayakta dikilip duran

MÜTENASSIH (Nush

dan) Nasihat dinleyip uslanan

Öğüt kabul eden

MÜTENASSIHÂNE f

Nasihat dinleyerek

Öğüt kabul ederek

MÜTENASSIR (Nasr

dan) Hristiyan olan

Hristiyanlığı kabul eden

MÜTENASSIS Tedkik edilip incelendikten sonra karar verilen

* Delil ve hüccet ile sabit olan

MÜTENATTI´ Boğaz içinden konuşan kişi

* İşlerinde mübâlağa eden

MÜTENAVİB (Nevbet

den) Nöbetleşe tekrarlanıp giden

MÜTENAVİL Tenavül eden

Alıp yiyen

El uzatıp alan

MÜTENAVİLÎN (Mütenavil

C

) Alıp yiyenler

MÜTENAVİM (C

: Mütenavimîn) (Nevm

den) Uyur gibi görünen

Yalandan uyuyan

MÜTENAVİMÂNE f

Uyur gibi görünerek

MÜTENAVİMÎN (Mütenavim

C

) Uyur gibi görünenler

Yalandan uyuyanlar

MÜTENAZIR (Nazar

dan) Tenazür eden, birbirinin karşısında bulunan

Simetrik olan

MÜTENAZIRAN Bakışık olarak, simetrik tarzda

MÜTENAZİ´ (Nez´

den) Münazaa ve kavga eden

Çekişen

MÜTENAZZIM Muntazam bir tarzda

Düzgün olarak

MÜTENAZZIR Dikkatle bakarak düşünen

Düşünerek dikkatle bakan

MÜTENAZZİRÂNE f

Dikkatle bakıp düşünerek

MÜTENAZZİF Maddeten temizlenen

MÜTENEBBİH Uyanmış, tenbih ile uyarılmış olan

Bir şeyden ders alıp aklını başına toplayan

MÜTENEBBİT Tenebbüt eden, yerden biten, yetişen

MÜTENECCİS Pislenmiş, kullanılmaz hâle gelmiş

MÜTENEDDİM Pişman olan, nedâmet duyan

MÜTENEDDİMÂNE f

Pişman olarak, nedâmetle

MÜTENEDDİMÎN (Müteneddim

C

) Pişman olanlar, nedâmet duyanlar

MÜTENEFFİH Övünen

* Kabarmış, şişmiş

MÜTENEFFİL Nâfile namaz kılan

MÜTENEFFİR Nefret eden, tiksinen, sevmeyen

Aslâ hazmetmeyip çekinip kaçınan

MÜTENEFFİRÂNE f

Tiksinerek, çekinerek

MÜTENEFFİS (Nefes

den) Teneffüs eden

Soluyan

Nefes alan

* Dinlenen

MÜTENEFFİZ Nüfuz sahibi, sözü geçer olan

İtibarı cari bulunan

MÜTENEFFİZAN (Müteneffiz

C

) f

Nüfuzlu ve hatırı sayılır kimseler

Sözü dinlenir kişiler

MÜTENEKKİR Bilinmeyecek, tanınmayacak surete giren

Kıyafet değiştiren

MÜTENEKKİREN Kıyafet değiştirip kendini tanıtmayarak

MÜTENEKKİS Ters dönüp başaşağı olan kimse

MÜTENEMMIS Yüzden kıl yolan kişi

MÜTENEMMİL Karınca gibi kaynaşan

MÜTENEMMİR Kaplanlaşan, kaplan huylu olan

* Sert bir dille konuşan

MÜTENEMMİRÂNE f

Kaplanlaşarak

* Sert bir dille korkutarak

MÜTENESSİC (Nesc

den) Dokunan, örülen

MÜTENESSİK (Nask

dan) Biteviye olan, yeknesak olan

MÜTENESSİK Kulluk eden

MÜTENESSİM (Nesim

den) Rüzgâr kokusu olan

Rüzgâr koklıyan

MÜTENESSİR (Nesr

den) Saçılan, yayılan, dağılan

MÜTENEŞŞIT Sevinç, neşat elde eden

MÜTENEŞŞİB Bir şeye ilişip tutulan

MÜTENEŞŞİF Suyu ve rutubeti çekip emen

MÜTENEŞŞİR Yayılan, dağılan, intişar eden

MÜTENEVVİ´ Çeşit çeşit, muhtelif, çeşitli, değişik, türlü türlü

MÜTENEVVİH Feryad eden, ağlayan

MÜTENEVVİM (Nevm

den) Rüya gören

Uyuyan, uyuklayan

MÜTENEVVİR (Nur

dan) Nurlanan, tenevvür eden, parlıyan

MÜTENEZZİH Tenezzüh eden, gezip eğlenen

* Tenezzüh edip düşünen

* Nezih, temiz olan

(Sath-ı âlemde kurulan şu sergi-i İlâhîde teşhir edilen tezyinata, kemalâta, güzel manzaralara ve rububiyetin haşmetiyle uluhiyetin azametine bir müşahid, bir mütenezzih, bir mütehayyir, bir mütefekkir lâzımdır ki o güzellikleri görsün, o manzaralar arasında tenezzüh etsin; o harika nakışlara, zinetlere tefekkür ile hayran olsun

Sonra o sergiden Saniinin celâline, Mâlikinin iktidar ve kemalâtına intikal ile onun azametine secde-i hayret etsin

M

N

)
MÜTENEZZİHÂNE f

Tenezzüh edercesine, gezip eğlenircesine

Mütenezzihcesine

MÜTENEZZİHÂT (Mütenezzih

C

) Gezintiye, tenezzüh etmeğe çıkanlar

* Tenezzüh edip düşünenler

* Temize çıkanlar

MÜTENEZZİHÎN (Mütenezzih

C

) Gezintiye çıkanlar, tenezzühe çıkanlar

MÜTENEZZİL (Nüzul

den) Tenezzül eden, aşağı inen

Alçak gönüllülük eden

MÜTENEZZİLEN Alçak gönüllülük ederek, tevâzu göstererek

MÜTERABBIS Bekleyen

MÜTERABBİ´ Bağdaş kurup rahatça oturmuş

MÜTERADİF Birbirine bağlı, tâbi olan

Birbirinin ardınca giden

* Gr: Yazılışı ayrı, fakat mânası aynı olan kelime

MÜTERAFIK Arkadaşlık eden, refekat eden, beraber bulunan

* Bir arada, karışık, karışmış

MÜTERAFİ Duruşma için hâkime giden

MÜTERAFİÂN Duruşma isteyen iki taraf

MÜTERAHHİL(E) (Rıhlet

den) Göç eden, hicret eden

Bir yerden diğer bir yere göçen

Yola çıkmış olan

MÜTERAHHİM (Rahm

den) Acıyan, merhamet eden

MÜTERAHHİMÂNE f

Acıyarak

Merhamet ederek

MÜTERAHHİR Dolup taşan

MÜTERAHİ Yavaş hareket eden, ağır davranan

MÜTERA´İD Titreyen

MÜTERAKİB (Rükub

dan) Kiremit gibi birbiri üstüne binmiş olan

MÜTERAKİM Teraküm etmiş, birikmiş, yığılmış

MÜTERAKKIB (Rükub

dan) Gözleyen, bekleyen

MÜTERAKKIS Aynı şekilde yukarı çıkıp aşağı inen, aynı tarzda sallanıp hareket eden

MÜTERAKKİ Yükselmiş, terakki etmiş, ilerlemiş olan

MÜTERAKKİYÂNE f

İlerleyene, terakki edene yakışır şekilde

MÜTERA´RI´ On yaşını aşmış olan

MÜTERASIF Saf şeklinde birbirine yanaşıp sıkışmış olan

MÜTERASİL Mektuplaşan, haberleşen

MÜTERASSID (Rasad

dan) Gözeten, tarassud eden, bekleyen, kollayan

MÜTERASSIDÎN (Müterassıd

C

) Dikkatle gözetenler, rasad edenler, kollıyanlar, bekliyenler

MÜTERATTIB Yaş, ıslak, nemli

MÜTERAZİ (Rıza

dan) Karşılıklı olarak birbirlerinden hoşnut ve razı olan

MÜTERAZİM Üzümle ekmek yemek

MÜTERCEM (Terceme

den) Tercüme olunmuş

Bir lisandan başka bir lisana çevrilmiş

MÜTERCİM Tercüme eden, bir dilden başka dile çeviren

* Anlatan, anlaşılmayan bir mânayı açıklayan

MÜTERCİMÎN (Mütercim

C

) Tercüme edenler

Bir lisandan başka bir lisana çevirenler

MÜTERECCİ Yalvaran, ümid edip isteyen, rica eden

MÜTERECCİLE Erkekleşmiş kadın

Erkekleri taklid eden kadın

MÜTEREDDİ (Rediy ve Redeyan

dan) Soysuzlaşmış, soyca bozulmuş, alçalmış

MÜTEREDDİD Kararsız, teredüdde kalan, karar veremeyen, cesaretsiz

* Bir yere gidip gelen

MÜTEREDDİDÂNE f

Kararsızlıkla

Tereddüd ederek

* Bir yere gidip gelerek

MÜTEREDDİDÎN (Mütereddid

C

) Karar veremeyenler, tereddüt edenler, kararsız kişiler

* Bir yere gidip gelenler

MÜTEREDDİYE Dağdan veya yüksek bir yerden düşmüş hayvan

MÜTEREFFİ´ Yukarı kalkan, yükselen

* Ululuk gösteren

MÜTEREFFİH (Refh

den) Rahat bir şekilde ve bolluk içinde yaşıyan

Refah bulan

MÜTEREFFİHÂNE f

Rahat ve bolluk içinde yaşıyana yaraşır yolda

MÜTEREFFİHÎN (Mütereffih

C

) Refah bulanlar

Rahat ve bolluk içinde yaşıyanlar

MÜTEREFFİK (C

: Mütereffikîn) Sükûnetle ve yumuşaklıkla davranan

MÜTEREFFİKÎN (Mütereffik

C

) Sükûnetle, yumuşaklıkla davrananlar

Yumuşak muâmele edenler

MÜTEREKKİB (Rükub

dan) Birleşmiş, terekküb etmiş

MÜTEREKKİN Mânen kuvvet bulan

* Erkândan olan

MÜTEREMMİD Yanıp kül olmuş

MÜTEREMRİM (C

: Müteremrimîn) Bir şey söyleyecekmiş gibi harekette bulunduğu halde söylemeyip susan

MÜTERENNİH Sarhoşluktan veya başka bir sebepten dolayı sallana sallana yürüyen

MÜTERENNİM (Renim

den) Terennüm eden, güzel sesle şarkı söyleyen

Güzel güzel konuşan

MÜTERENNİMÂNE f

Güzel sesle şarkı söyler gibi

MÜTERENNİMÎN (Müterennim

C

) Güzel sesle yavaş yavaş şarkı söyliyenler

MÜTERESSİB (Rüsub

dan) Dibe çöken, tortulanan

MÜTERESSİM (Resm

den) Teressüm eden, resmeyliyen

MÜTEREŞŞİD (Reşad

dan) Doğru yola girmiş olan

MÜTEREŞŞİF Emerek azar azar içen

MÜTEREŞŞİH (Reşh

den) Terliyen

Ter gibi sızan

MÜTERETTİB Terettüb eden

Sıralanmış, sıra ve tertibe girmiş

* Meydana gelen, icab eden

* Dolayı

MÜTEREVVİH Bir şeyden koku alan

Kokulanan

MÜTEREZZİK Rızıklanan, gıdalanmakla ihtiyacını gideren

MÜTESABBIR Sabreden

MÜTESABBİ Çocuklaşan, çocuk tavırları takınan

MÜTESABBİYÂNE f

Çocuklaşarak

Çocuk tavırları takınarak

MÜTESABIK(A) Müsabaka eden

Birinden üstün gelmek için çalışan

* İleri geçmek için yarışmak, birisinden ileri geçmek

MÜTESABİKE Bir şeyin kalıba dökülmesi

* Mâdeni eritip süzmek

MÜTESADDI´ Dağılan, parekende olan, parça parça olan

* Yarılıp çatlayan

MÜTESADDİ Başlayan, teşebbüs eden

MÜTESADİF Tesadüf eden, rastgelen

Karşılaşan

MÜTESADİFÎN (Mütesadif

C

) Rastgelenler, tesadüf edenler

MÜTESADİM (Sadme

den) Birbirine çarpışan, birbirine çarpıp vuran

MÜTESAFİH Musafaha eden

Dostluk ve selâm için elele veren

MÜTESAGIR Küçülen, küçük görülen

MÜTESAHHİN Isınan, kızan

MÜTESAHHİR Sahur yiyen

MÜTESAHİB (C

: Mütesâhibin) Sahib çıkan, arka olan

MÜTESAHİBÎN (Mütesahıb

C

) Sahib çıkanlar, arka olanlar

MÜTESAHİL (C

: Mütesahilîn) Yumuşak davranan, iyi muâmelede bulunan

MÜTESAHİLÎN (Mütesahil

C

) Yumuşak davrananlar, sükunetli ve iyi muâmele edenler

MÜTESA´İB Güçleşen, güç olan

MÜTESAİB Esneyen, esneyici olan

MÜTESAİD Yükselen, yukarı çıkan

* Ziyade olan

* Zahmet veren

MÜTESAİL Dilenci, dilenen

MÜTESAKIL Üşenip ağırlaşan

* Muhârebeye girmeye teşvik edilmiş iken oyalanıp kalan

MÜTESAKIT Birbiri ardınca dökülüp düşen

MÜTESAKKIB (Sakb

dan) Ortası delik olan

Delinen, delinmiş bulunan

MÜTESALİB(E) (Salb

dan) Çapraz

MÜTESALİF Birbirleriyle bacanak olan

MÜTESALİH (Sulh

dan) Sulh yapan, tesalüh eden

MÜTESALİH Sağır gibi görünen

Sağırlık gösteren

MÜTESALİHÎN (Mütesalih

C

) Sağır gibi görünenler, sağırlık gösterenler

MÜTESALİK Uçucu, uçan

* Tırmanan, tırmanıcı

MÜTESALLİB Sertleşmiş, katılaşmış olan

MÜTESALLİK Etrâfındaki şeylere dolanarak yukarı doğru çıkan, tırmanan

MÜTESALLİKA Papağan gibi ayakları çengelli olan kuşlar

MÜTESALLİT (C

: Mütesallitîn) Musallat olan, peşini bırakmıyan, tasallut eden, sırnaşan

MÜTESALLİTÂNE f

Musallat olarak, sırnaşarak, tasallut edercesine

MÜTESALLİTÎN (Mütesallit

C

) Musallat olanlar, peşini bırakmayanlar, ardından ayrılmayanlar, tasallut edenler

MÜTESAMİH Müsamaha eden, göz yuman, görmemezlikten gelen, hoş gören

MÜTESAMMİM Kasdedici, kasdeden

* Sağlamlaştıran, muhkem eden

MÜTESANİD Birbirine dayanıp kuvvet alan

* Kuvvetli itimat ile birbirine bağlı olan, tesanüd eden

MÜTESANNI´ Kendi yapan

MÜTESARİ´ Çabucak

MÜTESAVİ (Siva

dan) Birbirine müsavi ve eş olan

MÜTESAVİY-ÜT TARAFEYN İki tarafı birbirine müsavi ve denk olan

(Bak: Hudus)
MÜTESAVİYEN Birbirine eş değerde

MÜTESAYİF Birbirine kılıçla vuran

MÜTESEBBİB Bir şeyin olmasına yol açan, sebep olan

MÜTESEBBİT Sebat gösteren, sebat eden, dayanan

MÜTESECCİD Secdeye kapanan, secde eden

MÜTESEFFİH Zevk ve eğlenceye düşkün

MÜTESEFFİL (C

: Müteseffilîn) Sefil ve aşağı olan, bayağılaşan

MÜTESEFFİLÎN (Müteseffil

C

) Sefilleşenler, aşağılık olanlar

MÜTESEHHİR (C

: Mütesehhirîn) Geceleyin uyuyamayıp sabahlayan

MÜTESEHHİRÂNE f

Sabahlayarak, gece uyumayarak

MÜTESEHHİRÎN (Mütesehhir

C

) Geceleyin uyumayıp sabahlayanlar

MÜTESE´İL Dilenen, dilenci

MÜTESE´İLÂNE f

Dilenerek

MÜTESE´İLÎN (Mütese´il

C

) Dilenciler, dilenenler

MÜTESE´İR Çok yanmış ve tutuşmuş ateş

MÜTESEKKİN Teskin edici, yatıştırıcı

Yatışan, teskin olan, sükunet bulan

MÜTESEKKİR Sarhoş olan

MÜTESELLİ Teselli bulmuş olan, teselli bulan

MÜTESELLİH(A) (C

: Mütesellihîn) Silâhlanan, silâh kuşanan

MÜTESELLİHÎN (Mütesellih

C

) Silâhlananlar, silâh kuşanan kişiler

MÜTESELLİM (Selm

den) Teslim edilen şeyi alıp kabul eden

* Tanzimattan evvel vali ve mutasarrıfların uhdelerinde bulunan sancak ve kazâların idaresine memur edilen kimseler

Bunlara "voyvoda" denirdi

* Vergi tahsildarı

MÜTESELLİYANE f

Avunarak, teselli bulmak suretiyle

MÜTESELSİL Birbirini takib eden

Zincirleme, arasız, uzayıp giden

MÜTESELSİLEN Sıra ile, zincirleme olarak, birbiri peşi sıra

MÜTESEMMİ Bir isim ile isimlenen, müsemma olan

MÜTESEMMİM Zehirlenen, ağu içmiş olan

MÜTESENNİH Küflü, küflenen

MÜTESERRİ Odalık edinen, câriye edinen

MÜTESERRİ´ (Sür´at

den) Koşan, acele davranan, sür´atli hareket eden

MÜTESETTİR Saklanıp gizlenmiş olan

Tesettür eden, gizlenen

MÜTESEVVİ (Sivâ

dan) Düzlenen, düz olan

MÜTESEVVİB Farz namazdan sonra nâfile namaz kılan

* Sevab kazanan

MÜTESEVVİK Misvak kullanan

MÜTESEYYİB Dul kalan kadın

MÜTESEYYİB (C

: Müteseyyibîn) Aldırış etmiyen, kayıtsız davranan

MÜTESEYYİBÂNE f

Kayıtsız davranarak, aldırış etmiyerek, duymazdan gelerek

MÜTESEYYİBÎN (Müteseyyib

C

) Aldırış etmeyenler, kayıtsız davranan kimseler

MÜTESEYYİD Seyyidlik isnad eden, seyyid olmadığı halde kendini seyyid gibi gösteren

MÜTEŞA´AB Şube ve kısımlara ayrılmış olan

MÜTEŞABİH(E) Birbirine benzeyenler

* Fık: Mânası açık olmayan âyet ve hadis

Kur´an-ı Kerim´in ve hadislerin mecazî mânalara gelen ifadeleri

"Muhkem" olmayan âyet veya hadis

* Zâhirî mânası kastedilmeyen ve teşbih ve temsil yoluyla hakikatlerin beyanında kullanılan ifade

MÜTEŞABİHÂT Müteşabih olan âyetler

* Birbirine benzer olanlar

(Kur´an-ı Mu´ciz-il Beyan, çok hakaik-i gamızayı nazar-ı umumîyi okşayacak, hiss-i âmmeyi rencide etmeyecek, fikr-i avamı taciz edip yormayacak bir surette basitane ve zâhirane söylüyor, ders veriyor

Nasıl bir çocukla konuşulsa, çocukça tabirat istimal edilir

Öyle de: (Tenezzülâtün İlâhiyyetün ilâ ukul-il beşer) denilen mütekellim üslubunda muhatabın derecesine sözüyle nüzul edip öyle konuşan esalib-i Kur´aniye; en mütebahhir hükemanın fikirleriyle yetişemediği hakaik-ı gamıza-yı İlâhiye ve esrar-ı Rabbaniyeyi müteşabihat suretinde bir kısım teşbihat ve temsilat ile en ümmi bir âmiye ifham eder

S

)(Kur´an-ı Kerim´de müteşebihat vardır dedikleri birinci şüphelerine cevab: Evet Kur´an-ı Kerim umumî bir muallim ve bir mürşiddir

Halka-i dersinde oturan, nev´-i beşerdir

Nev´-i beşerin ekserisi avâmdır

Mürşidin nazarında ekall, eksere tâbidir

Yani, umumî irşadını ekallin hatırı için tahsis edemez

Maahaza avâma yapılan konuşmalardan havas hisselerini alırlar; aksi halde avâm, yüksek konuşmaları anlayamadığından mahrum kalır

Ve keza avâm-ı nâs, ülfet ettikleri üslublardan ve ifadelerin çeşidlerinden ve daima hayallerinde bulunan elfaz, maâni ve ibarelerden fikirlerini ayıramadıklarından, çıplak hakikatları ve akliyyatı fehmedemezler

Ancak o yüksek hakaikin, onların ülfet ettikleri ifadelerle anlatılması lâzımdır

Fakat Kur´anın böyle ifadelerinin hakikat olduğuna itikad etmemelidirler ki; cismiyet ve cihetiyet gibi muhal şeylere zâhib olmasınlar

Ancak o gibi ifadelere, hakaika geçmek için bir vesile nazariyle bakılmalıdır

Meselâ; Cenab-ı Hakk´ın kâinatta olan tasarrufunun keyfiyeti, ancak bir sultanın taht-ı saltanatında yaptığı tasarrufla tasvir edilebilir

Buna binaendir ki; $ âyetinde kinaye tarîki ihtiyar edilmiştir

İ

)
MÜTEŞABİHÂT-I KUR´ANİYE Beşer lisanının, lügatını vaz etmediği, sezip düşünemediği, misalini göremediği hakikatların teşbih ve temsiller ile anlatıldığı âyet-i kerimeler

MÜTEŞABİK(E) Beraber ve karışık olanlar, birbirine karışanlar

Birbirine karışmış ve girmiş vaziyette olan

Girift

MÜTEŞACİR (C

: Müteşâcirin) Birbirlerine sopayla, ağaçla vuran

MÜTEŞACİRÂNE f

Birbirlerine sopayla vururcasına

MÜTEŞACİRÎN (Müteşacir

C

) Birbirlerine ağaçla, sopayla vuranlar

MÜTEŞADDIK Istılahlı konuşan

MÜTEŞAHHIS (Şahs

dan) Şahıslanan, gözle görünür hâle gelen

* Şahsı farkedilmiş olan

* Şahsını tanıyan

MÜTEŞAİB Şu´belenen

* Birbirine karışmamış

* Dallı, budaklı

Kollara ayrılmış

MÜTEŞA´İB Budaklanmış ve perâkende olmuş

Dağılmış

MÜTEŞA´İR (Şaar

dan) Kıllı, saçlı

Kılı çok olan

MÜTEŞÂİR (C

: Müteşâirîn) (Şi´r

den) Şâirlik taslayan

MÜTEŞÂİRİYET şairlik taslama

MÜTEŞAKİ Birbirlerine hallerinden şikâyet edenlerin beheri

MÜTEŞAKİL Şekli birbirine benzeyenlerden herbiri, bir şekilde olan

* Bir aruz vezninin ismi

MÜTEŞAKİS (Şeks

den) Birbiriyle ihtilaf ve kötü muaşeret eden şahıs

Birbiriyle iyi geçinemeyen

Katı huylu

MÜTEŞARİK Birbiriyle ortak olan

MÜTEŞA´ŞI´ Parıldayan, şa´şaalanan

* Gösterişli

MÜTEŞATİM (Müteşâtime) Karşılıklı olarak birbirine söven

MÜTEŞAVİR Birbirine danışan, müşavere eden

MÜ´TEŞEB Karışmış, mahlut

MÜTEŞEBBEK (Şebk

den) Ağ gibi birbirine geçen

MÜTEŞEBBİH Benzeyen, andıran

MÜTEŞEBBİHÎN (Müteşebbih

C

) Benzeyenler, andıranlar

MÜTEŞEBBİK Şebeke hâlinde olan, ağ gibi birbirine geçen

MÜTEŞEBBİS Teşebbüs eden

Bir işe girişen

MÜTEŞEBBİSÂNE f

Bir işe girişerek, teşebbüs suretiyle

MÜTEŞEBBİSÎN (Müteşebbis

C

) Teşebbüs edenler, bir işe girişenler

MÜTEŞECCİ´ (C

: Müteşecciîn) Yiğit gibi görünen

MÜTEŞECCİÂNE f

Yiğit gibi, yürekli olana benzer surette

MÜTEŞECCİÎN Yiğit gibi görünenler

MÜTEŞEDDİD (Şiddet

den) Katılaşmış, pekleşmiş, sertleşmiş olan

* Şiddetlenen, hızlanan

MÜTEŞEDDİK (C

: Müteşeddikîn) Söz ebeliği eden

MÜTEŞEFFİ (Şifa

dan) Şifa bulan, iyileşen

* Öcünü, intikamını alarak rahatlaşan

MÜTEŞEHHİ İştahlanan

* Sevip meyletmiş olan

MÜTEŞEHHİD Namazda ka´dede "Ettahiyyâtü" duâsını okuyan

MÜTEŞE´İM Uğursuz sayan

MÜTEŞEKKİ Şikâyet eden, sızlanan, şikâyetçi, teşekki eden

MÜTEŞEKKİK Şek ve şüphede kalan

Şek ve şüpheden kurtulamayan

MÜTEŞEKKİL Herhangi bir şekil alan

Birleşmiş, meydana gelmiş olan

MÜTEŞEKKİR Şükreden, iyiliğe karşı nazikâne davranan

MÜTEŞEKKİRÂNE f

şükrederek, şükür etmek suretiyle

MÜTEŞELŞİL Şarıl şarıl akıp çağlayan

MÜTEŞEMMİL İhrama bürünen

Teşemmül eden

MÜTEŞEMMİM Koklayan, teşemmüm eden

MÜTEŞEMMİR (Şemer

den) İşe hazırlanan

İşe hazırlanmış olan

MÜTEŞEMMİS (Şems

den) Güneşlenen, güneşe çıkan

MÜTEŞENNİC Buruşan

* Kasılan, büzülen adale veya sinir

MÜTEŞENNİF Küpe takınan

MÜTEŞERRİ´ Şeriat işleriyle uğraşan

* İlim ve şeriatta âlim olan

Şeriatla amel eden

MÜTEŞERRİÂNE f

Müteşerri gibi, ona yakışır yolda

MÜTEŞERRİF Şereflenen, şeref duyan

MÜTEŞERRİZ Dibi sağlamlaştırılmış kitap

MÜTEŞETTİ Kışı geçiren, bir yerde kışlıyan

MÜTEŞETTİT (Müteşettite) Dağılan, dağınık olan

Karışan, karışık bulunan

Perişan olan

MÜTEŞEVVİK Şevkli, çok istekli olan

MÜTEŞEVVİKANE f

Çok istekli olan bir kimseye yakışır şekil ve surette

Şevkli bir tarzda

MÜTEŞEVVİKÎN (Müteşevvik

C

) şevkliler, çok istekli olan kimseler

MÜTEŞEVVİŞ (Teşevvüş

den) Karışık, karmakarışık, anlaşılmaz, içinden çıkılmaz

MÜTEŞEYTIN Şeytanlık eden, şeytanca davranan

MÜTEŞEYYİ´ Şiilik taslayan

Şii tâifesine girmiş olan

MÜTEŞEYYİD Yükselten

Sağlamlaştıran

MÜTEŞEYYİH Şeyhlik taslayan, kendini şeyh gibi gösteren

* İhtiyarlaşan

(S - Veli olan şeyhin, müddei olan müteşeyyih ile farkları nedir C - Eğer hedef-i maksadı, İslâmın ziya-yı kalb ve nur-u fikriyle ittihad ve mesleği muhabbet

ve şiarı, terk-i iltizam-ı nefs

ve meşrebi, mahviyet

ve tarikatı hamiyet-i İslâmiye olsa kabildir ki: Bir mürşid ve hakiki şeyh olsun

Lâkin, eğer mesleği tenkîs-ı gayr ile meziyetini izhar

ve husumet-i gayr ile muhabbetini telkin

ve inşikak-ı asâyı istilzam eden hiss-i taraftarlık ve meyelân-ı gıybeti intac eden kendine muhabbeti, başkasına olan husumete mütevakkıf gösterilse; o, bir müteşeyyih-i müteevviğdir, bir zi´b-i mütegannimdir

Din ile, dünyanın saydına gider

Ya bir lezzet-i menhuse veya bir içtihad-ı hata onu aldatmış, o da kendisini iyi zan edip büyük meşayihe ve zevât-ı mübarekeye su-i zan yolunu açmıştır! Münazarat)
MÜTETABİ´ (Teba´

dan) Birbiri ardınca gelen

MÜTETABİ-UL VÜRUD Ardı arkası kesilmiyen

MÜTETABİAN Birbiri ardınca

Birbirinin peşinden

MÜTETAHHİR Temizlenen

Tâhir hâle gelen

MÜTETAHTIH Görmesi zayıf olan

MÜTETALİ Birbiri ardınca olup giden

MÜTETARİK Bir işi bırakmakta olan

MÜTETAVİL El uzatan

MÜTETAYYİB Güzel kokulu şey sürünen

MÜTETEBBİ´ Dikkatle araştıran

Tetebbu eden

MÜTETEVVEC (Tac

dan) Taç giydirilmiş

MÜTETEVVİC (Tac

dan) Taç giymiş, taçlı

MÜTEVACİD Sahte ve yapma olarak vecde gelen

MÜTEVACİH Yüzleşen, yüz yüze gelen

MÜTEVACİHEN Karşılaşarak, karşı karşıya olarak

Yüz yüze gelerek, yüzleşerek

MÜTEVADD Birbirine sevgi gösteren

MÜTEVADİ´ Düşmanlığı ve husumeti bırakarak barışan

MÜTEVAFIK Birbirine uygun olan, tevafuk eden

MÜTEVAFİR(E) (Vüfur

dan) Çoğalan, bollanan, fazlalaşan

MÜTEVAGGİL Bir şeyin çok derinliğine giren, meşguliyetini derinleştiren

Usanmayıp, yorulmayıp gayret ve devam eden

MÜTEVAGGİLÎN (Mütevaggil

C

) Çok uğraşanlar, fazla meşgul olanlar

Bir şeyin derinliğine varanlar

MÜTEVAHHİŞ Tevahhuş eden, ürken, korkan, yadırgayan

MÜTEVAHHİŞÂNE f

Korkarak, ürkerek, tevahhuş ederek

MÜTEVAİD Birbirine söz veren

Sözleşen

MÜTEVAİDÎN (Mütevâid

C

) Sözleşenler, vaidleşenler, birbirlerine söz verenler

MÜTEVA´İR Hakir, zelil

Nefret edip kimse yanına gelmeyen

MÜTEVAKİL Birbirini vekil eden

MÜTEVAKKI´ Bir şeyin vukuuna muntazır olan, ümid eden, ricâ ve niyazda bulunan

MÜTEVAKKID Tutuşan, tutuşup yanan

MÜTEVAKKIF Bir şeye bağlı olan, onunla iş görecek olan, ilerlemeyip duran

* Bekleyen, tevakkuf eden, duran, eğlenen

MÜTEVAKKIR (C

: Mütevakkırîn) (Vakar

dan) Onurlanan, vakarlanan

MÜTEVAKKIRÎN (Mütevakkır

C

) Onurlananlar, vakarlananlar

MÜTEVAKKİ Tevakki eden

Kendini gözeten, tehlikeli şeylerden sakınan ve çekinen

MÜTEVALİ (Velâ

dan) Aralık vermeden devam eden, tevâli eden

Birbiri ardınca sıra ile olan

MÜTEVALİD Birbirinden doğup üreyen

MÜTEVALİYEN Üst üste, aralık vermeden, peş peşe

MÜTEVARİ (Verâ

dan) Gizli, saklı

Bir şeyin arkasına veya altına çekilerek saklanan

MÜTEVARİD (Vürud

dan) Gelen, tevarüd eden

MÜTEVARİS (Veraset

den) Birinden diğerine vâris olup kalan

Babadan oğlu geçen, tevarüs eden

MÜTEVASIK Birbirine güvenip itimad etmek suretiyle anlaşan

MÜTEVASIL(A) (Vasl

dan) Birbirine bitişmiş

Birbirine ulaşan, gelen

MÜTEVASİ Birbirine teveccüh edip yönelen

Birbirine tavsiye eden

MÜTEVASİB Birbirinin üzerine sıçrayan

MÜTEVASSIL Kavuşan, ulaşan, vâsıl olan

* Yakınlık ve münasebet kuran

MÜTEVAŞŞİH Süslenen, takınan

MÜTEVATİ Birbirine benzeyen

MÜTEVATİR Çok kimselerin naklettikleri haber

Yaygın haber

Herkesin veya alâkadarların işitip doğruluğunu kabul ettikleri kat´i, şüphesiz, sağlam haber

Yalan üzerine birleşmeleri aklen mümkün olmayan bir cemaatın bir hâdise hakkında verdikleri haber

(Bak: Tevatür)
MÜTEVATİR-İ BİLMÂNÂ Nakledilen bir haberin başka ifade ve kelimelerle, başka başka şekilde ifade edilerek tevatür hâle gelmesi

Mânaların çok insanlarca başka başka kelimelerle nakledilmesi

Bir haberin veya hâdisenin farklı ifadelerle, başka başka şahıs veya topluluklar tarafından nakledilmiş olması

MÜTEVATİRAT Mütevatir olanlar

Çoklarının bildiği ve duyduğu haberler, hususlar

* Man: Kizb üzerine ittifakları aklen muhal olan bir topluluk tarafından verilen haberle hüküm ve tasdik olunan kaziyeler

MÜTEVATİREN Mütevatir olarak, tevatürle naklolunmak suretiyle

MÜTEVATTIN Bir yeri vatan edinmiş, tavattun etmiş, yurt tutmuş

MÜTEVAZİ´ Gururlu olmayan, alçak gönüllü, kendi fakrını bilen

* Gösterişsiz

MÜTEVAZİÂNE f

Tevazu ile

Mütevazi kimseye yakışır surette

MÜTEVAZİÎN (Mütevazi

C

) Alçakgönüllü kimseler, mütevazi insanlar, tevazu ehli olan kişiler

MÜTEVAZİ (Vezy

den) Birbirine müvazi olan

Paralel

MÜTEVAZİN Tevazün eden, tartıları bir olan

MÜTEVAZİYEN Müvazi olarak

Paralel olarak

MÜTEVAZZIH (Vüzuh

dan) Açıklanan, tevazzuh eden, açıklık peyda eden

MÜTEVAZZİ Abdest alan, abdestli

MÜTEVECCİ´ Dertli, sıkıntılı

* Ağrı duyan

MÜTEVECCİÂNE f

Sıkıntı ile

Dertli olarak

* Ağrı duyarak

MÜTEVECCİD Kendinden geçecek derecede dalgınlık gösteren, vecde gelen

MÜTEVECCİH Yönelmiş, dönmüş

Bir yere doğru yola çıkan

* Birisine karşı iyi düşünce ve sevgisi olmak

İhsan ve iltifat üzere olmak

* Pir-i fâni olmak

MÜTEVECCİHÂNE f

Bir yana dönerek, teveccüh edip yönelerek

MÜTEVECCİHEN Yönelmiş olarak, yüz tutarak

* Niyetlenerek

MÜTEVECCİHÎN (Müteveccih

C

) Bir yana dönenler

Teveccüh edip yönelen kimseler

MÜTEVEDDİD Sevgi ve muhabbet gösteren

Kendini sevdiren

MÜTEVEFFA Ölü, vefat etmiş, ölmüş

(Bak: Mevt)
MÜTEVEFFAT (Vefat

dan) Ölmüş, vefat etmiş kadın veya kız

MÜTEVEFFIK Muvaffak olan, başaran

MÜTEVEHHİM Evhamlı, vehimli, kuruntulu

MÜTEVEHHİMÂNE f

Vehimlenircesine, evhamlanırcasına

MÜTEVEHHİMİN (Mütevehhim

C

) (Vehm

den) Tevehhüm edenler, evhamlananlar

MÜTEVEKKİL Kendi yapamıyacağı işde aczini bilip başka birisini vekil kabul etmek

* Tevekkül eden

* Allah´a (C

C

) güvenen ve işlerini O´na güvenerek tanzim eden

(Bak: Tevekkül)
MÜTEVEKKİLÂNE f

Tevekkül ederek, tevekkül ile

MÜTEVEKKİLEN Mütevekkil olarak, tevekkül etmiş olarak

MÜTEVEKKİLEN ALÂLLAH Allah´a sığınarak, Allah´a tevekkül ederek

MÜTEVELLİ (Vely

den) Birinin yerine geçen

* Bir vakfın idaresine memur edilmiş kimse

MÜTEVELLİD Doğan, dünyaya gelen

* İleri gelen, çıkan, hâsıl olan

MÜTEVELLİH Hayran olup şaşıran

Şaşan, şaşmış

MÜTEVELLİHÂNE f

Sersemlik ve hayranlıkla

MÜTEVELVİL İşi velveleye boğan

Gürültü ve şamata yapan

MÜTEVERRIK Yapraklı

Yapraklanan

MÜTEVERRİD Gül gibi kızaran

Teverrüd eden

MÜTEVERRİM (C

: Müteverrimin) (Verem

den) Kabarık, şiş

Şişiren

* Verem olmuş, veremli

Verem illetine giriftar olan

MÜTEVERRİMEN Verem olarak

MÜTEVERRİMÎN (Müteverrim

C

) Veremliler

Verem hastalığına tutulmuş kimseler

MÜTEVERRİT Zor bir işe rastlıyan

MÜTEVESSİ´ Tevessü´ eden, genişleyen, geniş

MÜTEVESSİB Sıçrayan, atlıyan

MÜTEVESSİD Yastığa dayanan

MÜTEVESSİDEN Yastığa dayanarak

MÜTEVESSİK Bir işe sımsıkı sarılan

* Bir işi sebat ve devam üzere tutan

MÜTEVESSİKANE f

Bir işe sımsıkı sarılarak

Bir işi sebat ve devam üzere tutarak

MÜTEVESSİL (Vesile

den) Tevessül eden, sebep tutan, başvuran, girişen

MÜTEVESSİLEN Tevessül ederek, başvurarak

MÜTEVESSİM Bir şeyi çözmeğe çalışan

* Nişanlı, alâmetli ve bezenmiş kişi

MÜTEVETTİR(E) (Vetr

den) Gerilen, gergin olan

MÜTEVEYYİL (Veyl

den) Çığlık atan, feryad eden, vaveylâ eden

MÜTEVEZZA´ Dağıtılmış, tevzi´ olunmuş

MÜTEVEZZİ´ Tevzi´ eden, dağıtan

MÜTEYAKKIN (Yakîn

den) Teyakkun eden, yakîn ve kat´î olarak şüphesiz bilen

MÜTEYAKKIZ Uyanık, uyanmış, tetikte, gözü açık olan

MÜTEYAKKIZÂNE f

Uyanık ve dikkatlice, göz açıklığı ile

MÜTEYEBBİS Kuruyan, teyebbüs eden, kuru olan

MÜTEYEMMEN (Yümn

den) Uğurlu, meymenetli, mübarek

MÜTEYEMMİM Teyemmüm eden

* Kasdedici

MÜTEYEMMİMÂNE f

Teyemmüm edercesine

MÜTEYEMMİMEN Teyemmüm ederek

MÜTEYEMMİN Bereketli, mübarek sayan

* Kuvvetli kılan

MÜTEYESSİR (Yüsr

den) Kolaylıkla olabilen

Kolay yapılabilir

Yapılması kolay

MÜTEYYİM Aşk ve muhabbetin hor ve zelili olan kimse

MÜTEZADD Birbirine zıt, birbirinin aksi olan

MÜTEZAHHİR (Zahr

dan) Bir kimse tarafından yardım edilen, yardım gören

* Karısına, nikâhı bozacak bir söz söyleyen

MÜTEZAHİF (C

: Mütezahifîn) Harpte birbirinin üzerine yürüyüp çatan

MÜTEZAHİM (C

: Mütezahimîn) (Ziham

dan) Birbirini iterek, herbirinin üstüne çıkarak biriken kalabalık

* Halkın kalabalığından sıkıntıya uğrayan

MÜTEZAHİMÎN (Mütezahim

C

) İzdihamdan dolayı birbirinin üstüne çıkanlar

Kalabalıktan sıkışanlar

MÜTEZAHİR Görünen, tezahür eden, ortaya çıkan

* Muavenet eden, yardım eden

MÜTEZAİF (Zı´f

dan) Kat kat artan, tezauf eden

MÜTEZAKKIM (C

: Mütezakkımîn) Güçlükle ve zorla yutan

Tezakkum eden

MÜTEZAKKIMÂNE f

Güçlükle ve zorla yutarak

MÜTEZALLİM Şikâyet eden şikayetçi

MÜTEZAMMIH Güzel kokulu şeylerle karışmış olmak

MÜTEZAMMIN Koltuğa alan

* Kavrayan, içine alan, müştemil

MÜTEZAVİL Bir şey meydana getirmeğe çalışan

* Bir şeyi diğer bir şeye yaklaştıran

MÜTEZAVİR (C

: Mütezavirîn) Birbirini ziyaret eden

Gidip gören

MÜTEZAVİRİN (Mütezavir

C

) Birbirlerini gidip görenler, birbirleriyle gidip görüşenler, ziyaret edenler

MÜTEZAYİD Gittikçe artan, çoğalan

MÜTEZAYYIK Darlaşan, sıkışan, tazayyuk eden

MÜTEZEBBİD Kaymak bağlayan

* Köpüren, köpüklenen

MÜTEZEBZİB Tezebzüb eden, kararsız, mütereddit

MÜTEZEHHİD (C

: Mütezehhidîn) Dine son derece bağlı olan

MÜTEZEHHİDÎN (Mütezehhid

C

) Zâhid olanlar, dine çok bağlı bulunanlar

MÜTEZEHHİR Çiçekli, çiçeklenen

* Parıldayan

MÜTEZEKKİ Temize çıkan, tezekki eden

MÜTEZEKKİR Hatırlayan, tezekkür eden

* Bir işe dair söz söyliyen

MÜTEZELLİK Sürçen, kayan

MÜTEZELLİL Tezellül eden

Alçalan, zillete katlanan

Kendini zelil gösteren

MÜTEZELLİLÂNE f

Zelil olarak, alçaklara yakışır surette, alçakçasına

Kendi hiçliğini bilir surette, kusur ve aczini anlamakla

MÜTEZELZİL(E) Sarsılan, sallanan, oynayan, sarsıntıda olan

MÜTEZEMMİL Tezemmül eden

Elbiseye, örtüye bürünen

MÜTEZENBİR Kibirlenen, gururlanan, büyüklenen

Mütekebbir

* Can sıkıcı bir hal ve tavır takınan

MÜTEZENDİK Kâfir olan

Zındık olan

MÜTEZEVVİC (C

: Mütezevvicîn) (Zevc

den) Evli, evlenmiş, evlenen

MÜTEZEVVİD (C

: Mütezevvidîn) (Zâd

dan) Yanına azık veya erzak alan

MÜTEZEVVİDÎN (Mütezevvid

C

) Yanlarına azık, erzak alanlar

MÜTEZEVVİK (Zevk

den) Zevk ve safâ eden

* Tadına bakan

Birkaç defa tadan

MÜTEZEYYİN Süslenen, ziynetlenen

MÜTHİŞ (Bak: Müdhiş)
MÜT´İB Yorgunluk veren, yoran

MÜTİMM Tamamlayan, tamamlayıcı

MÜTKEE Turunç

MÜTLİF (Telef

den) Yok eden, öldüren, telef eden

* Tehlikeli

MÜTRA Dolu, memlu

MÜTRIK Nimet veren, nimetlendiren

MÜTTAKİ Ehl-i takva

İttika eden

Haramdan ve günahtan çekinen, kendisini Allah´ın (C

C

) sevmediği fena şeylerdan koruyan

(Bak: İttika - Amel-i sâlih)
MÜTTAKÎN (Mütaki

C

) Takvalılar

Müttakiler

MÜTTEBİ´ İttiba eden

Uyan, tâbi olan

Muktedi

MÜTTEFEKUN ALEYH Üzerinde birleşilen mes´ele

Hakkında müttefik olup anlaşmaya varılmış olan

MÜTTEFİK İttifak eden

Birbiriyle aynı fikirde olan

Birleşmiş, anlaşmış olan

MÜTTEFİK-UL KAVL Söz birliği

MÜTTEFİK-UL MENFAA Menfaatleri bir olan, birleşen

MÜTTEFİKAN Beraber olarak, anlaşarak, birlikte

MÜTTEHAZ İttihaz edilen

Kabul edilen, yürürlükte olan, alınan

MÜTTEHEM (Müttehim) (Vehm

den) Kendinden şüphe olunan, ittiham olunan şey

Töhmetli

Maznun

Zan ile kendine kabahat isnad edilen

MÜTTEHEMİYET Suçlandırılma, suçlu olduğu tasavvur edilme

Maznunluk

MÜTTEHİD Beraberce, birlikte, birleşmiş

MÜTTEHİDEN Birlikte, birlik olarak, ittihad ederek

MÜTTEHİM Birisine zan ile kabahat isnad eden

(Bak: Müttehem)
MÜTTEHİZ Alan, ittihaz eden, kabul eden, nefsine alıp kabul eden

MÜTTEKA Dayanmağa, yaslanmağa yarayan şey

MÜTTEKIN Mutmain

İyice bilen, doğruluğunu, hakikatini tamamlayan

Ayn-el yakin bilen

MÜTTEKİ Ehl-i takva

(Bak: Müttaki)
MÜTTEKİ Yaslanıp oturan

MÜTTEKİÛN Yaslanıp oturanlar, yahud oturuyorlar

MÜTTESİ´ Tevessü´ eden, genişleyen, vüs´at kesbetmiş olan

MÜTTESİM Hususi bir nişânı veyâ âlameti olan

MÜTTEZİH Açık ve meydanda olan