Şiir Sözlüğü A

Şiir Sözlüğü A

abartma mubalağa

Edebiyatta sözün etkisini artırmak, bir şeyi olduğundan fazla ya da çok az gösterme sanatıdır Abartma soğuk olmamalı, nükteli ve zarif olmalıdır Divan şairlerinin daha çok medhiye, fahriye ve hicviyelerde başvurdukları bir sanattır Eskiler bir şairler mübalağa sanatına çok önem vermişlerdir

Abdal:

Hem şiir hem de düzyazıda derviş anlamına gelen bu sözcük, halk ozanlarının adının başına ya da sonuna gelerek onların mahlası olarak da kullanılmıştır (Pir Sultan Abdal, Kaygusuz Abdal gibi)

Acem Koşması:

Aşıkların, özellikle Anadolu'nun kimi yörelerinde Azerbeycan'a özgü bir ezgiyle okudukları koşma türü

Açık hece :

Türkçe sözcüklerde sesli harf le belirtilen kısa heceler Örneğin a-na-do-lu, a-şı-la-ma gibi Arapça ve Farsça'da ise sözcüklerde sesli harflerle yazılmayıp hareke ile gösterilen kısa hecelere verilen isim Örneğin ka-de-me, ha-se-ne gibi Aruz vezninde bütün açık heceler kısa hece olarak kabul edilir

Aed :

Eski Yunanda şiirlerini lirle söyleyen saz şairlerine verilen ad

Afroizm :

Çeşitli konularda mutlak bilinmesi gereken ana özellikleri kısa, açık ve anlaşılır bir biçimde anlatma sanatı Yazarların derin anlam yüklü vecizelerine de afrozim denir

Ağıt:

Bir ölünün ardından onu yüceltmek amacıyla söylenen halk şiiri Divan Edebiyatı'nda Mersiye'nin karşılığıdır

Ahrep ve ahrem :

Rubai vezinlerinin ana ölçüsüdür Mef'ulü ile başlayanlara ahreb, mef'ulün ile başlayanlara ahrem denir

Akd ü hall :

Düğümleme ve çözülme Divan edebiyatında nesir bir eseri nazma çevirmeye akd, nazım bir eseri nesire çevirmeye hall denir

Akrostiş :

Bir şiirde dizelerin ilk harflerinin yukarıdan aşağıya doğru okunduğunda ortaya anlamlı bir sözcük oluşturmasıdır Divan edebiyatında akrostiş'e muvaşşah ya da istihrac denir Eski Yunan ve Latin edebiyatında ise akrostiş "üç dize" anlamına gelir

Aks, akis :

Bir dizedeki iki sözcüğün ya da sözcük topluluklarının yerleri değiştirilerek yapılan söz sanatı Cümle ya da dizede bir sözcük diğerinin önüne ya da arkasına getirilerek cümle ya da dize tekrarlanır

"Gelse der-gâhına ikrâm görürler küremâ
Kürema dergehine gelse görürler ikrâm"
Ziya Paşa

Aliterasyon:

Bir dizede ya da cümlede kulağa hoş gelecek bir uyum sağlamak amacıyla aynı seslerin yenilenmesi

örnek:
Öldük ölümden bir şeyler umarak
Bir büyük boşlukta bozuldu büyü

Anjanbman :

Şiirde cümlelerin bir dize ya da beyitte bitmeyip diger dize, beyit veya bendlere kaymasidir

Anlam :

Sözcüklerin anlattigi düşünce Sözcükler birden fazla anlama gelebilir Bu durumda anlamlardan biri öz anlam digerleri mecaz anlamdir Sözcükler zamanla yeni anlamlar alarak zenginleşebilir Zamanla anlamlarinin kaybetmelerine anlam daralmasi denir Dar anlami bulunan sözcüklerin anlamlarinin genişlemesine de anlam genişlemesi denir

Antoloji :

Gerçek sanat eseri degerindeki örneklerin bir araya getirildigi derleme yapitlar

Antonim :

Ters anlamli sözcükler Sicak-soguk, iyi-kötü, aci-tatli, kisa-uzun, güzel-çirkin gibi

Aruz :

Hecelerin uzunluk ya da kısalık derecesine göre çeşitli ses kalıplarından oluşan bir tür şiir ölçüsü Daha çok Divan Edebiyatı'nda kullanılır

Aruz ölçüsü :

Misralardaki hecelerin uzunluk-kisalik bakimindan denk olmasina ve belirli kaliplarla yazilmasina dayanir

Askı :

Halk edebiyatinda saz şairleri aralarindaki şiir yarişmalarinda kazananlara verilmek üzere duvara tüfek, kiliç, heybe, saz gibi şeyler asardi Bunlara aski, askiyi kazanmaya da aski indirmek denir

Asonans :

Yarim kafiye

Aşık:

Halk ozanı ya da saz şaiiri

Âşık edebiyetı :

Âşik edebiyati (XIV yy'dan günümüze): "Âşik" adi verilen ozanlarin geleneksel ürünlerinin oluşturuldugu edebiyata, "âşik edebiyati" denir

Ayak:

Halk şiirinde kafiye yerine kullanılan terim