Osmanlıca Sözlük Lügat T Harfi

T Harfi

TERDEST (C: Terdestân) f Eli işe yatkın, usta, mâhir
TERDESTÎ f Ustalık, el yatkınlığı, mahâret
TERDİD Geri çevirmek, geriletmek * Edb: Karşısındakini merakta bırakacak ve neticeyi sezdirmeyecek şekilde söz etmek * İki ihtimâlle fikir anlatmak Muhatabın beklemediği bir surette sözü bitirerek söze kuvvet vermek
TERDİF (C: Terdifât) (Redf den) Peşinden ardı sıra yürütme
TERDİFEN Arkasından yürüterek Katarak
TERDİYE (Ridâ dan) Örtme Örtü ile kapatma
TERE´ Dolu nesne * Kötülüğe ve şerre koşan kimse
TEREB Fakir olmak, fakirleşmek
TEREBBU´ Bağdaş kurup oturmak * Dört bacaklı olmak
TEREBBUH Sarkmak, sülpük olmak
TEREBBÜB Fakirlik
TEREBBÜL İkdam *Cür´et
TEREBBÜT Eğlenmek
TERECCİ (Recâ dan) Rica etme, yalvarma * Ümidetme, umma
TERECCUH Üstün olmak Bir tarafa meyletme
TERECCUH BİLÂ MÜRECCİH Bir şeyin kendi zâtında diğer şeye karşı bir üstünlük vasfı olmadığı hâlde, hiç sebebsiz üstün bulunması ki; böyle bir hal imkânsızdır, muhaldir
TERECCÜF Deprenmek, hareket etmek
TERECCÜL Paklanmak, temizlenmek * Süslenmek, ziynetlenmek * Saç ve sakal taramak * Yayan yürümek * Kuyu içine girmek
TEREDDİ Gerilemek Soysuzlaşmak Aşağı düşmek * Şal ve örtü örtünmek
TEREDDÜD Kararsızlık Bir mes´ele hakkında karar veremiyerek şüphede kalmak
TEREDDÜDÂT (Tereddüd C) Tereddüdler
TEREF İyi ve güzel yemek * Yumuşaklık * İnce, güzel şey
TEREFFU´ Yükseğe çıkmak Yukarı kalkmak * Fazlalaşmak
TEREFFUÂT (Tereffu´ C) Yukarı kalkmalar, yükselmeler
TEREFFUK (Rıfk dan) Tatlı dil ve güler yüzlülükle davranma Yumuşaklıkla muâmele etme
TEREFFÜH Refaha ermek Bolluk ve rahatlık içinde geçinmek Bolluğa kavuşmak
TEREFRÜF Titremek * şefkat göstermek
TEREHHUS Müsaade, ruhsat bulma * Ucuzlama
TEREHHÜB Korku içinde olarak Allah´a sağlam kulluk etmek
TEREHHÜM (Bak: Terahhum)
TEREK Eski Türk odalarına, insan boyu yüksekliğinde olmak üzere duvarlara boydan boya yapılan raflara verilen addır Dükkânlarda eşya koymağa mahsus bölmeli raflara da terek denilir
TEREKAT (Tereke C) Ölen bir kimsenin bıraktığı şeyler, terekeler
TEREKE (Terike) Ölen bir kimsenin bıraktığı malların hepsi
TEREKKÜB Birleşmek Karışmak İmtizac etmek * Bir şeyin birkaç parçadan meydana gelmesi
TEREKKÜN (Rükn den) Rükünleşme, erkân sırasına geçme, erkândan olma * Mânen kuvvet bulma
TEREMMU´ Deprenmek
TEREMMÜD Yanıp kül olmak
TEREMMÜL Dul kalma (Kadının) kocası ölme
TEREMRÜM Bir şey söyleyecekmiş gibi yapıp, söylemeyip kalma
TERENNÜH (C: Terennühât) Sarhoşluktan veya başka bir sebepten dolayı sendeliyerek yürüme
TERENNÜM Güzel güzel anlatma * Yavaş ve güzel sesle şarkı söyleme * Ötmek Musikîleşmek
TERENNÜMÂT (Terennüm C) Terennümler Güzel güzel anlatmalar * Şarkı söylemeler Ötmeler, musikîler
TERENNÜMSÂZ f Terennüm eden, şarkı söyleyen
TERES t Pezevenk manâsına gelen bir hakaret sözüdür Hakaret için kullanılır
TERESSÜB Dibe çökmek Tortulanmak, ayrılmak Durulmak Süzülmek
TERESSÜL Acelesiz olmak, yavaş yavaş yapmak * Harflerin mâhreclerine ve medlerine riâyet etme
TERESSÜM Resmedilme, resimlenme * Bir şeyin geriye kalan nişâne ve eserlerine bakma * Tedkik ve teemmül eylemek
TEREŞŞUH (C: Tereşşuhât) Terlemek, sızmak Sızıntı Sızıntı meydana çıkmak
TEREŞŞUHÂT (Tereşşuh C) Terlemeler, sızmalar, sızıntı yapmalar * Kulaktan gelme haberler
TEREŞŞÜF Suyu emme
TEREŞŞÜŞ Su saçılmak * Islanmak
TERETTÜB Sıralanmak * Gerekmek Lâzım gelmek Netice olarak çıkmak * Bir yerde aslâ kımıldamak, bir vecih üzere sâbit ve pâyidar olup durmak * Zuhura gelmek * Muayen sebeblerin, muayyen ve mukannen olan neticeler vermesi
TERETTÜL Zâhir olmak, görünmek
TERETTÜM Bir şeyi unutturmamak için parmağa iplik bağlama
TEREVVİ Tefekkür etmek, düşünmek
TEREVVU´ Korkma
TEREVVUH Bir şeyden koku alma * Mütegayyer olmak, rengi ve tadı değişmek
TEREYY Açık olmak
TEREYYÜB Cem´olmak, toplanmak, birikmek
TEREZZÜN Vakar gösterme
TERFEND (Terfende) f Turfanda Mevsiminden önce yetiştirilmiş meyve veya sebze
TERFİ´ Yükselme Yukarı kaldırma İ´lâ etme * Talebenin sınıf geçmesi * Rütbe alma Rütbe verme
TERFİAN Rütbesi yükseltilerek, rütbe alarak, terfi ederek
TERFİÂT (Terfi´ C) Terfiler Rütbe vermeler Rütbe almalar * Yukarı kaldırmalar, yükseltmeler
TERFİE Dirlik düzenlik temennisinde bulunma * Sevindirme
TERFİH Ferahlandırma Refaha erdirme Rahat ve bollukla yaşamasına sebeb olma
TERFİH Evlenen kimseye "Allah hüsn-ü imtizac eylemek nasibetsin" diye duâ etmek
TERFİK (Refik den) Birinin yanına katma Arkadaş etme
TERFİKAN Birinin yanına katarak Arkadaş ederek
TERFİL Ta´zim * Uzatma
TERFİŞ Görmek
TERFİYE Sevindirmek * Rahat etmek
TERGİB Şevklendirme, ümidlendirme Rağbet verdirme İsteklendirme
TERGİM Yere sürtme * Zelil etmek, hor ve hakir etmek Rezil, kepaze etmek
TERGİM-İ ENF Burnunu yere sürtme
TERGİS Mal çoğaltmak
TER-HANE f Tarhana
TERHİB (C: Terhibât) Hal hatır sorma
TERHİB Korkutmak Fazla korkutmak
TERHİBÂT (Tehrib C) Çok korkutmalar
TERHİBAT (Terhib C) Hal ve hatır sormalar
TERHİBEN Korkutmak suretiyle, korkutarak
TERHİK Misafiri çoğaltmak
TERHİL Göç ettirme, göçtürme, nakletme
TERHİM Yumuşatmak
TERHİM Atmak * Kolaylaştırmak, âsân etmek * Deveyi sebepsiz kesmek * Yumuşak ve ince etmek * Bir ismi kısaltma
TERHİN Rehin verme Emanet bırakma
TERHİNE f Tarhana
TERHİS Askeri sivil, serbest hayata geçirmek İzin ve ruhsat vermek Serbest bırakmak
TERHİSÂT (Terhis C) Terhisler
TERHUK Yıldıramak, parıldamak * Sallanmak * Tekebbürlük etmek, gururlanmak
TERİ´ Garip kişi
TER´İB Çok korkutma
TE´RİB Kuvvet verme, sağlamlaştırma * Çoğaltma
TER´İB Kavum dilimi * Ekmek dilimi
TERİBE (C: Terâyib) Göğüs
TERİBE Parmak ucu * Bir ot cinsi
TERİD Yağla ıslanmış ekmek
TER´İF Burnundan kan almak
TE´RİK Gece uykusuz bırakma
TERİK Muharebe vaktinde başa giyilen miğfer
TERİKE (C: Terâyik) Evlenmeyip evde kalmış olan kız * Deve kuşunun yabana bıraktığı yumurta
TERİM Fransızca olan "Terme" kelimesinden uydurulmuştur "Istılah" veya "tabir" yerinde kullanılır
TE´RİS Kandırma * Ateş yakma * Fitne düşürme
TER´İS Titremek
TER´İŞ Titretme Titretilme
TE´RİŞ Bozmak Fitne çıkarmak
TERK Bırakma, salıverme, vazgeçme * Boşama Bakmama İhmal etme
TERK-İ EDEB Saygısızlık, edebsizlik, hürmetsizlik
TERK-İ EVTAN Vatanlarından ayrılma, vatanlarını terk etme
TERK-İ HAYAT Ölme * Ölüm, vefât
TERK-İ MÂSİVÂ Allah´tan gayrısını terk etmek Allah rızası olmayan işlerden, fâni ve fena dünya işlerinden vazgeçip Allah rızasına yönelmek Kalbinde Allah sevgisi ve muhabbetinden daha ileri bir sevgi bırakmamak
TERK-İ TERK Ucbe ve fahre girmemek için terkettiklerini de düşünmemek(Der tarîk-i Nakşbendî lâzım âmed çâr terk: Terk-i dünya, terk-i ukbâ, terk-i hestî, terk-i terk M)
TERKEND(E) f Yalan, hile, kizb
TERKEŞ f Ok mahfazası, ok kuburu, sadak
TERKIYE Yüce etmek Yükseltmek
TERKİ´ (Rık´a dan) Yamama Yama yapma Yama vurma
TERKİB Birkaç şeyin beraber olması Birkaç şeyin karıştırılması ile meydana getirilmek * Birbirine karıştırılmış maddeler * Gr: Terkib-i nâkıs ve terkib-i tam olarak iki kısma ayrılır Terkib-i nâkıs: Cümle kadar olmayan terkiblerdir Terkib-i tam ise; bir cümleden ibarettir Birbirine eklenen kelimelere terkib denir Bunlar bir ismin veya sıfatın benzerleri arasında belirtilmesi için başına getirilen isim veya sıfatla birlikte meydana gelir Meselâ: Bahçenin duvarı Kırmızı çiçek Bu cümleden birincisine "isim terkibi" veya "terkib-i izâfi" denir İkincisine "Sıfat terkibi" veya "terkib-i tavsifî" denir (Bak: Muzaf)
TERKİB-İ BEND Edb: Birkaç bendden meydana getirilmiş manzumenin hususan gazel şekli olup müteaddit manzumeler birer beytle birbirine bağlanmıştır (Bak: Terci´-i bend)
TERKİB-İ KIYAS Bir davayı isbat için delil arayıp bulma usulü
TERKİB-İ MEZCÎ İki veya daha fazla kelimeden meydana gelen ve bir isme delâlet eden isim " Baalbek, Kırıkkale, Tahtakurusu" kelimelerinde olduğu gibi
TERKİBAT (Terkib C) Terkipler Birkaç şeyin karıştırılmasıyla meydana gelen şeyler
TERKİBAT-I NİSBET-İ HAFİYE Gizli düşünce ve tasavvurlardan meydana gelen terkibler
TERKİH İşi salâha getirmek
TERKİK İnce ve nazikâne sesle anlatma, mânası kinaye yollu olma * Tecvidde: Harfi ince okumak * Bir kimseyi köle veya cariye etme * Yumuşatma * İnceltme (Bak: Murakkik)
TERKİK Zayıflatma Lisanı veya ibareyi kusurlu ve bozuk kullanma
TERKİL Ayağıyla veya tırnağıyla vurmak
TERKİM Rakamlamak, rakam koymak * Nişan eylemek * Yazma * Yarma
TERKİN Belli bir saatte ve yerde buluşma için sözleşme
TERKİN Boyama, yazma * Bozulma, bozma Çizme, silme
TERKİN-İ KAYD Kaydını silme, defterden çıkarma
TERKİS (Raks dan) Oynatma, raksettirme * Döndürmek
TERKİŞ (C: Terkişât) Edb: Kelimeyi güzelleştirme, kelimeyi süsleme * Nakışlama, süsleme
TERKİZ (Rekz den) Dikme Mıhlama, saplama
TERLİYE Akılsız yapmak
TERMİD Gül renkli olmak * Gül etmek * Bir nesneyi gül içinde bırakmak
TERMİK Fr Sıcaklıkla alâkalı Hararetle ilgili
TERMİL Kana boyamak * Kan gibi kırmızı yapmak
TERMİM (C: Termimât) Onarma, tamir etme * Kırık kemikleri iyi etme
TERMOS yun İçine konulan sıvının sıcaklık veya soğukluğunu uzun müddet muhafaza edebilen kap
TERNİK Bir nesneye bakıp durmak * Gözün zayıflaması
TERNİN Öttürmek
TERÖR Fr Yıldırma, tedhiş, korkutma Anarşi
TERR Vurmak * Kesmek * Uzak olmak
TERRAS Kalkan kullanan Kalkancı
TERS f Korku
TERSA (C: Tersâyâ) Hristiyan İsevi
TERSABEÇE (C: Tersabecegân) f Hristiyan çocuğu
TERSAN f Korkak, korkan
TERSANE f Gemi yapılan ve tamir edilen yer
TERSAYAN (Tersâ C) Hristiyanlar İseviler
TERSENGİZ (Ters-engiz) f Korkutan, korku veren
TERSİ´ Oymacılık * Mücevherler takarak süslemek * Edb: Bir beyti teşkil eden mısralar ile bir fıkrayı terkib eden cümlelerdeki lâfızları vezin ve kafiye itibari ile birbirine uygun olarak tertib etmektir Külfetli ve gayr-ı tabii bir usuldür Meselâ: Merhum Namık Kemâlin:Ecza-i beşer câlib-i te´cil-i fenadırİbka-yı eser mucib-i tahsil-i bekadır beyti tersi´ye misaldir
TERSİB Tortulaştırma, tortu halinde biriktirme Tortusunu durultma
TERSİL Secisiz nesir yapmak (Bak: Tertil)
TERSİM Resmini çizmek Resmedilmek Resmini yapmak
TERSİMÎ Resimle alâkalı ve resme dair Grafik
TERSİN Süzmek
TERSNAK f Korkak, korkan
TERŞİF Yudumlama Yudum yudum içme
TERŞİH (C: Terşihât) Süzme, sızdırma * Besleyip eğitme, terbiye etme * Edb: Sözü özlü söyleme * Tezyin etmek, süslemek
TERŞİŞ (Reşş den) Saçma, serpme
TERTERE Depretmek, harekete getirmek, tahrik etmek
TERTİB (C: Tertibât) Tanzim etme Dizme, sıralama, düzene koymak * Tedarik edip hazır ve müheyya kılmak * Bir şeyi bir yere sabit ve pâyidar kılmak * Mertebelere göre davranmak * Hile ile aldatma
TERTİB-İ MUKADDEMÂT Bir neticenin meydana gelmesi için lâzım olan sebeplerin sıralarına göre tertib edilmesi Bir neticeye varılması için sırasıyla riayet edilmesi icab eden sebebler
TERTİBÂT (Tertib C) Düzen, düzenleme * Karşılayıcı hazırlıklar
TERTİBÂT-I MUKADDEME Başlangıçtaki sıralamalar, tertib ve düzenler
TERTİBKERDE f Düzenlenmiş, sıraya konmuş, tertib edilmiş
TERTİBSÂZ f Düzenleyen, sıraya koyan, tertib eden
TERTİL Muvafık ve yerli yerinde, güzel, uygun ve lâtif konuşmak * Düşüne düşüne, yavaş yavaş, anlayarak okumak Beyan eylemek ve âşikâr kılmak * Kur´an-ı Kerim´i usul ve kaidesine göre, acele etmeksizin dura dura anlaya anlaya okumaktır Kur´an-ı Kerim tertil üzere nâzil olmuştur
TERTİL Saçı yağlamak * Tartmak, ölçmek
TER Ü TAZE f Çok körpe, çok taze Pek lâtif
TERVİB Sütü yoğurt yapmak * Sütün yoğurt olması
TERVİC Revaç vermek Değerini arttırmak * Müsait karşılamak Kabul ettirip, geçerli kılmak
TERVİE Evmeyip tefekkür etmek Acele etmeyip düşünmek
TERVİH (C: Tervihât) Râyiha verme Kokutma Kokusunu artırma * Rahatlandırma
TERVİHA (C: Teravih) Teravih namazının her dört rekatı * Teravih namazının her dördünden sonra oturmak
TERVİK Durultma, süzme, saflaştırma
TERVİL Yağlı ekmek * Ekmeği yağ ile ovmak
TERVİYE Su verme, sulama, suya kandırma * İyiden iyiye ve derin derin düşünme
TERVİZ Bir yeri çayır çimen yapmak
TERYE Az gizli * Kadınların hayızdan arınıp guslettikten sonra sarılık ve bulantıdan gördüğü nesneler
TER-ZEBAN f "Yaş dilli" Hazırcevap * Kalem
TERZİK Rızık verme, besleme Rızık için verip yedirme Nasibdâr kılmak
TERZİL Rezil etme İtibarını kırma
TERZİZ Kâğıda nişan ve alâmet etmek, işaret koyma