Osmanlıca Sözlük Lügat T Harfi

T Harfi

TEVELLA (Tevelli) Birisini dost edinme * Bir işi üzerine alma * Dönme, yönelme, i´raz etme * Ehl-i Beyt´e tam sevgi * Akrabalık Karabet Yakınlık beslemek
TEVELLU´ Sevme Alâka ve aşk peydâ etme
TEVELLÜC Dühul etmek, dâhil olmak, girmek * Vahşi canavarların yatağı
TEVELLÜD Doğma Doğum
TEVELLÜDAT (Tevellüd C) Belli bir zaman içinde doğum Umumi doğumlar
TEVELLÜH (C: Tevellühât) (Veleh den) Şaşakalma Şaşırıp sersemleşme * Hayran etme * Kadını çocuğunden ayırma
TEVELVÜL (C: Tevelvülât) (Velvele den) Gürültü patırdı etme
TEV´EM İkiz Çift doğan çocuklar * Mc: Benzer, eş, mümasil
TEV´EME İki kız
TEV´EMÎ İkizlik
TEVENNUK Dikkatle bakmak
TEVERRİ Gizlenmek * Belirsiz etmek
TEVERRU´ Haramdan ve şüpheli şeylerden sakınmak
TEVERRUK (C: Teverrukat) (Varak dan) Yapraklanma
TEVERRUT Zor bir işe rastlama Vartaya düşme
TEVERRÜD Vâridolma, gelme * Gül gibi kızarma
TEVERRÜK Sol yanı üstüne oturup iki ayaklarını sağ tarafından uzatmak
TEVERRÜS (Veraset den) Mirasçı olma Vâris olma
TEVESSU´ (Bak: Tevessü´)
TEVESSUH (Vesah dan) Paslanma, kirlenme
TEVESSUK (Vüsuk dan) İnanıp güvenerek ve itimad ederek dayanma
TEVESSUL (Bak: Tevassul)
TEVESSÜ´ (C: Tevessüât) Genişleme, yayılma Vüs´at bulma * Zahmetsiz herkese yer bulunma
TEVESSÜÂT (Tevessü´ C) Genişlemeler
TEVESSÜB (Vesb den) Atlama, sıçrama
TEVESSÜD Dayanma, istinad * Yastığa dayanma
TEVESSÜEN Genişleme suretiyle Tevessü ederek
TEVESSÜL Allah´ın dergâhına yaklaştıracak amel işlemek * Sarılmak * Baş vurmak * İnanmak * Sebeb tutmak * Hırsızlık
TEVESSÜLEN Başvurarak, girişerek Sebep tutarak
TEVESSÜM Bir şeyin işaretlerine bakarak iyice anlamak
TEVEŞŞİ Saç ve sakalı kır olmak, alacalanmak
TEVEŞŞUH (C: Teveşşuhât) Süslenme, takıp takıştırma * Kadın gerdanlığını takma
TEVETTÜR Gerginleşme, gerilme
TEVETTÜR-Ü A´SAB Sinirlerin gerilmesi, sinirlenme (Bak: Tevtir)
TEVETTÜR-Ü HABL İpin gerilmesi
TEVE´UR Bir şeyin güçlenerek halli ve yenilmesi müşkil olması * Bir hususta çetin zorlukla karşılaşmak * Konuşanın çapraşık söylemesinden ve anlaşılmadığından dolayı, dinleyenin hayrette kalması
TEVEYYÜL (C: Teveyyülât) Vâveylâ etme Çığlık koparma
TEVEZZUG Hareket etmek
TEVEZZÜ´ Yer tutma * Dağılma Bölünme, taksim olunma
TEVEZZÜF Kabuğunu soymak
TEVEZZÜF Sallanmak * Evmek, acele etmek
TEVEZZÜL Kesilmek
TEVFİK Uygun düşürme * Uydurma Muvafık kılma * Cenab-ı Hakkın kuluna yardım etmesi
TEVFİK-İ HAREKET Bir şeyin olmasına ve bir nizamın icablarına uygun düşen hareket
TEVFİK-İ İLÂHÎ Cenab-ı Hakk´ın insanı doğru yola lütfu ile sevketmesi(Ey evliyâ-i umur! Tevfik isterseniz kavanin-i âdetullaha tevfik-i hareket ediniz Yoksa tevfiksizlikle cevab-ı red alacaksınız H)
TEVFİKAN Uygun olarak Uyarak
TEVFİR Artırma, çoğaltma * Bir kimsenin hakkını tam olarak verme
TEVFİYE Tamam vermek
TEVFİZ Evdirmek, acele ettirmek
TEVGİR (Mübalağa ile) Sıcaklatmak
TEVHİD Birleme Bir Allah´tan başka İlâh olmadığına inanma Lâ ilahe illallah sözünü tekrarlama Her yerde ve her şeyde Allah´tan başkasının te´sir hâkimiyeti olmadığını anlamak, bilmek ve bilerek yaşamak * Edb: Allah´ın varlığına ve birliğine dair yazılan manzumeİnsanlar, Allah´ın birliğine inananlar ve birliğine inanmayanlar olarak ikiye ayrılır Allah´a inanmayanlar sözü, aslında Allah´ın birliğine ve sıfatlarına inanmayanlar sözünün kısaltılmış şeklidir Çünkü insanı ve kâinatı kim yaratmıştır Sorusuna inananlar da inanmıyanlar da cevap vermektedir İnanmayanların verdikleri cevaplardan "kendi kendine olmuştur" sözü hem mantıksızlık, hem de varlığı bir ilâh gibi tasavvur ettiklerinden kâinatta mevcut varlıklar kadar ilâh edinmiş olurlar "Muhtelif sebepler ve şartların bir araya gelmesiyle yaratılmıştır" diyenler, sebepleri ilâh olarak kabul etmiş ve kendisine kâinattaki sebeplerin sayısı kadar ilâhlar edinmiş olur "Tabiat yaratmıştır" diyenlere gelince: Tabiattaki varlıklar atomlardan meydana geldiğinden hem atomu bir ilâh yerine koymuş olur ve atomlar sayısınca ilâh edinmiş olur Demek ki Allah´ın birliğine inanmayan inkârcılar, kendi düşüncelerinin ürünü olan ilâhlara tapan putperestlerden başka birşey değildir(Kur´an-ı Mu´ciz-ül Beyan, tevhid ve ferdiyeti pek çok tekrar ile, kuvvetli bir hararetle, yüksek bir halâvetle ders verdiği gibi, bütün enbiyâ ve asfiyâ ve evliyâ en büyük zevklerini ve saadetlerini kelime-i tevhid olan Lâ ilahe illallah´da buluyorlar L)(Arkadaş! Tevhid iki çeşit olur: Birisi âmiyâne tevhiddir ki, -Allah´ın şeriki yok ve bu kâinat Onun mülküdür - der Bu kısım tevhid sahiplerinin fikirce gaflet ve dalâlete düşmeleri korkusu vardır İkincisi hakiki tevhiddir ki, -Allah birdir, mülk onundur, vücud onundur Her şey Onundur der Lâyetezelzel bir itikada sahiptirler Bu kısım tevhid sahipleri her şeyin üstünde Cenab-ı Hakk´ın sikkesini görür ve her şeyin cephesinde bulunan mührünü, damgasını okur Ve bu sâyede huzurî bir tevhid melekesi mâliki olurlar ki, dalâlet ve evhamın taarruzundan kurtulurlar MN)(Tevhid, yalnız tasavvurdan ibaret bir marifet değildir Belki İlm-i Mantık´ta, tasavvura mukabil ve marifet-i tasavvuriyeden çok kıymettar ve bürhanın neticesi olan ve ilim denilen tasdiktir Ve tevhid-i hakiki öyle bir hüküm ve tasdik ve iz´an ve kabuldür ki; her bir şeyle Rabbini bulabilir ve her şeyde Hâlıkına giden bir yolu görür ve hiç bir şey huzuruna mâni olmaz Ş)
TEVHİD-İ KIBLE Sadece bir yere müteveccih olmak Bir kıbleden başka kıble kabul etmemek * Mc: Sadece bir üstad kabul etmek
TEVHİD-İ ŞUHUD Her nereye bakılırsa Allah´ın birliğini anlamak, hissetmek * Görüş birliği
TEVHİDEN Birleştirerek, tevhid olarak
TEVHİD SURESİ Kur´an-ı Kerim´in 112 Suresidir İhlâs Suresi gibi çok isimleri de vardır (Bak: İhlâs Suresi)
TEVHİF Sopa ile vurmak
TEVHİM (C: Tevhimât) (Vehm den) Vehme düşürme Vehimlendirme
TEVHİM Bir nesneye gönül vermek * Hâmile olmak ricâsını etmek
TEVHİN (Vehn den) Zayıf kılmak, zâfiyete duçâr eylemek veya edilmek * Zayıfa nisbet etmek veya edilmek
TEVHİŞ Ürkütme, kaçırma, korkutma
TEVHİŞÂT (Tevhiş C) Ürküp kaçmasına sebep olmalar, ürkütmeler
TEVHİYE Acele etmek
TE´VİB Tesbih etmek * Sabahtan akşama kadar seyretmek
TE´VİD Eğriltme
TEV´İD (C: Tev´idât) Sözle korkutma
TE´VİL (Tef´il veznindendir) Bir nesneye redd ve irca´ etmek Döndürmek Te´vil kelimesi, bazı müfessirlere göre, rücu´ mânasına olan "Evl: " den alınmıştır Müfessirlerce: Bir âyet-i kerimenin mânasını bir nesneye irca´ ile beyan etmektir Bazılarınca da (Evvel: ) lâfzından alınmış olup kelâmı evveline sarf ve irca´ eylemektir Bazılarınca da hükümet ve siyaset mânasına olan (İyalet: ) den alınmıştır ki, te´vil eden kimse, zihin ve fikrini kelâmdaki sırrın tetebbuuna taslit etmekten ibarettir ki, kelimeden maksud olan mâna zâhir ve söyleyenin muradı aşikâr ola Tefsir ve te´vil beynindeki fark ise: Tefsir: Nüzul-ü âyetin sebebinden bahs ve lügat cihetinden kelâmın mevzuuna müteallik maddeye mübâşerettir Te´vil ise: Âyetlerin sırlarını ve istar-ı kelimatı (kelimeler perdesini ve zarını) inceden inceye araştırmak ve âyetin mâna ihtimâllerinin birini tâyin etmekten ibarettir ki, muhtelif vecihlere muhtemel olan âyetler olur Kur´anın anlaşılmasında birinci mertebe tenzil, ikinci mertebe te´vildirTe´vil, bundan başka "rüya tâbir etmek" mânasına gelir ve "hoş kokulu bir nebat" adıdır (Kamus Tercemesi)
TE´VİLÂT (Te´vil C) Te´viller Zâhiren yakın mâna ve delil nakletmek sebebiyle başka mâna vermeler
TE´VİM Tâzim etmek, hürmet etmek
TE´VİYE Haz duyup "oh" demek
TEVKÂF (Ev) damlamak
TEVKIYE Çok sakınmak
TEVKİ´ Alâmet, işaret, belirti, nişan * Sultan * Kılıca nakış yapmak
TEVKİD Ateş tutuşturma
TEVKİD Sağlamlaştırma
TEVKİF Alıkoyma, tutma Hapis olarak bekletme Vakfetme * Arafatta mevkaf olan yerde durdurmak * Bir kimsenin koluna bilezik takmak
TEVKİFHÂNE Hapishane
TEVKİL Kendine birisini vekil etmek Vekil tâyin etmek
TEVKİM Zelil etmek * Katletmek, öldürmek * Hıfzetmek, korumak
TEVKİT Vakit tayin etmek Vakitlendirmek
TEVKİR Tazim Hürmetle anmak İhtiram etmek
TEVKİR Bina için yemek pişirip yedirmek Ziyafet vermek
TEVKİS Küçük odun parçalarını ateşe atmak
TEVKİŞ Tahrik etmek
TEVKİT Hurmanın kararmaya başlaması
TEVLA´ Eğrilik
TEVLE Sihir, efsun
TEVLİ´ Bir nesneye beyaz noktalar yapmak
TEVLİD Çocuğu doğarken almak Doğurmak Doğurtmak * Mc: Sebep olmak, vücuda getirmek * Beslemek Terbiye etmek
TEVLİDÂT (Tevlid C) Meydana getirmeler, sebep olmalar * Doğurmalar, doğurulmalar; doğurtmalar
TEVLİH Şaşırtma Sersemleştirme
TEVLİYET Bir vakfın işlerine bakma vazifesi Mütevellilik * Yüz çevirme, yüz döndürme * Fık: Sâhib olunan malı peşin değeri ile başkasına tevcih etme
TEVR (C: Etvâr) Ağzı büyük gönden olan bardak * Su bardağı Abdest ibriği
TEVRAT Hz Musâ Aleyhisselâm´a nâzil olan kitab-ı mukaddesin nâm-ı celili (Hakiki Tevrat, Kur´an-ı Kerim ile barışıktır Şimdiki ise, çok yerleri değiştirilmiş, tahrif edilmiştir Bu kitabın aslından az bir şey kalmıştır Aklı başında ve İslâmiyeti, Kur´an-ı Kerim´i tetkik eden Yahudiler de hidayeti seçmişler ve müslüman olmuşlardır)
TEVREB (TEVÂRİB) Toprak
TEVRİB Bir nesnenin uzunluğuyla eni arası
TEVRİD Gülgün etmek * Ağacın çiçek vermesi
TEVRİH Bir hâdisenin veya konuşmanın tarihini yazmak Vakit bildirmek
TEVRİK Davarın üstüne oturmak
TEVRİK Ağacın yapraklanması
TEVRİM Gazaba getirme, öfkelendirme * Verem etme, verem edilme * Bedenin azâsını şişirip kabartmak
TEVRİS Vâris kılmak, mirâs bırakmak Malının faydasını birisine âid kılmak * Ateşi yakmak, alevlendirmek için tahrik etmek (LR)
TEVRİS Zaferana benzer bir ot
TEVRİŞ Kandırmak
TEVRİT Tehlikeye düşürme, vartaya düşürme
TEVRİYE Örtüp gizlemek * Sözünü veya bir haberi izah etmeyip gizlemek * Edb: Birkaç mânası olan bir kelimenin en uzak mânasını kasdetmek
TEVSEN f Azgın, başı sert at * Mc: Dikbaşlı adam
TEVSİ´ Genişletme Bollaştırma
TEVSİB Sıçratmak * Yastık dikmek
TEVSİD Yastığa dayandırma * Dayatma, dayandırma
TEVSİH (Vesah dan) Kirletme, murdarlama, pisletme * Paslandırma
TEVSİK Vesikalandırmak Vesikalamak Sağlamlaştırmak Yazılı hale koymak * Bir kimse hakkında -bu emindir, mutemeddir- demek
TEVSİM Hacıların hac zamanı toplanmaları * Dağlamak sureti ile ten üzerine işaret koyma, döğme yapma * İsimlendirme, ad verme
TEVSİR Yumuşak etmek, yumuşatmak
TEVSİT Birini araya koyma Ortaya koyma Vâsıta etme
TEVŞİ´ Süsleme
TEVŞİH (Vişah dan) (C: Tevşihât) Süslü elbise giydirme Süsleme veya süslendirme * Kur´ân-ı Kerimi usul ve kaidelerine göre okuma * Bir kimseye mücevher gerdanlık takmak * Ist: Bir eseri, büyük bir adamın adıyla süsleme Eski ilim adamları, bazı kimselerin adına kitap yazarlar, kitabın baş tarafında onların adını zikrederler, bunu yapmakla da eseri süslemiş olurlardı * Boyun bağı * Urgan ve sicim asmak
TEVŞİM (C: Tevşimât) (Veşm den) Bedene döğme yapma İğne ile yazı yazma veya şekil yapma
TEVŞİYE Koğuculukta mübâlağa etmek Dedikoduculukta mübâlağa yapmak
TEVTİD Kazık kakma
TEVTİNE Yumuşak etmek, yumuşatmak
TEVTİR Yay gibi germek Yaya kiriş germe
TEVV Tek
TEVVAB (Tevbe den) Tevbe edenlerin tevbesini kabul eden Allah (CC) * Çok tevbe eden
TEVZİ´ Dağıtmak Herkesin hisselerini ayırıp vermek Pay ederek dağıtmak
TEVZİÂT (Tevzi´ C) Tevziler, dağıtmalar * Herkese payını vermeler
TEVZİG Depretmek, hareket ettirmek
TEVZİN Tartmak Ölçülü hâle koymak * Zihinde düşünüp kararlı hâle koymak*