Matbaacılık Terimler Sözlüğü

Matbaacılık Terimler Sözlüğü

Kambura:Ciltte kitap sırtlarının yuvarlatılması işlemi Çok sayfalı ve sert kapaklı kitap ajanda vb materyallerin dayanıklılığını arttırmak ve estetik görünmesini sağlamak amacıyla iplik dikiş ve tutkallamanın ardından el ile (çekiç ile sırta vurarak) veya makine ile yapılan bir işlemdir

Forma:Matbaacılıkta kullanılan temel hesaplama birimlerinden birisi olup, sekiz ön, sekiz arka olmak üzere 16 sayfadan oluşan kitap bölümüdür Tabaka kâğıdın saat yönünde üç kez katlanması ile elde edilir Baskı hesabı, 4, 8, 16 ve 32 sayfa şeklinde 4'ün katları olarak planlanır 4 sayfalık planlama çeyrek forma, 8 sayfalık planlama yarım forma ve 16 sayfalık planlama tam forma olarak ifade edilir

Kırım: Tabaka halindeki basılı materyalin elle ya da makine ile katlanarak forma haline getirilmesi işlemi Dört temel kırım tekniğinden söz edilebilir Yatay, dikey, akordeon ve bohça kırım Bu dört kırımdan 64 çeşit kırım üretilebilir

Harman: Formaların cilt öncesi kitap birimi haline getirilmek üzere sırayla yan yana veya iç içe dizilmesi Bazı durumlarda tabaka harmanı yapılması da gerekebilir Tabaka harmanı için yatay ve kule tipi harman makineleri üretilmiştir

Perforaj: Fatura, irsaliye, vezne alındıları, uçak vb araçların biletlerinde kopyalarının kolay kopması için baş ve sırta yakın kısma boydan boya açılan deliklere denir

Pilyaj: Dosya, broşür, dergi vs gibi basılmış materyallerin kırım yerlerine denir

Gofre (Kabartma) :Davetiye, tebrik, kartvizit vb gibi materyallerin üzerine kabartma tozu serpilerek ve bu kısmın üst tarafta kalacak şekilde fırınlanması işlemine denir Gofraj işlemi, bir dişi ve bir erkek kalıp yardımıyla tipo baskı makinelerinde de yapılabilir

Yaldız Baskısı: M e t a l klişe veya kurşundan hazırlanmış tipo baskı kalıbının ısıtılarak, cilt bezi ya da benzeri bir materyal üzerine konulmuş yaldız kâğıdına (elle veya mekanik) yoluyla elde edilen transfer baskı
Yaldız Boyama (Bronzlama): Toz halindeki varak, gümüş vb yaldızların şeffaf baskı yapılmış baskı altı malzemesine serpilmesi yoluyla yapılan boyama işlemi Dini kitap baskılarında, tarihi mozaik baskılarında ve ambalaj sanayindeki lüks ve pahalı kutu, kâğıt baskılarına uygulanan altın, gümüş, bakır ve bronz rengindeki tozların sürülmesini kolaylaştırır

Şiring (Paketleme) : Teslime hazır hale getirilmiş dergi, kitap, broşür, katalog gibi basılı materyallerin tek tek ya da ikili, üçlü olarak postaya verilmesi için plastik ambalaj malzemesinin (folyo) ürünlere sarılıp, ısı yardımıyla kenarlarının yapıştırılması işlemine denir Ürünlerin taşınma ve depolanma sırasında nemden zarar görmesini ve dağılmasını önler

Ebru: Ebruculuk, ciltleme tekniğinde kâğıtta desen oluşturmak için el becerisiyle yapılan işlere denir

Şömiz: Sıvama kapakların dışına sarılan gömlek Şömizler kitap kapağı gibi tasarlanıp basılarak sert kapaklara takılır

Lama: Giyotinin kesici çelik ağzı…

Cilt Tezgâhı: Ciltlenecek kitapların elde dikildiği tahta aygıt

Cilt Ana Kapağı (Yan kâğıdı) :Ciltlenmiş bir kitapta, dış kapakların iç yüzlerini cilde bağlayan, dış kapakla ara kapak arasındaki yaprak (Bu kapağın ön ve arka yüzü yazısızdır) Osmanlı ciltçiliğinde bu kapaklar çoğunlukla ebruludur

Broşlamak: Basımevinde basılan yaprakların ya da dikilmiş formaların sırtına karton ya da kâğıt yapıştırarak bir cilt oluşturmak

Kılavuzlu Cilt: Kitabın niteliğine ve önemine göre, kapakların, tek, çift ya da üçlü kılavuzla bezendiği cilt

Kordonlu Cilt: Forma kırnaplarının kitabın sırtında küçük çıkıntılar oluşturduğu cilt

Yarıklı Cilt: Forma kırnaplarını geçirmek için yaprakların sırttan yarıldığı cilt

Kalamazo: İçine hareketli föy (yaprak) takılan ve bir anahtar düzeneği ile föy arasına göre ayarlanabilen bir tür klasördür Kalamazolar, bilgisayarların olmadığı dönemlerde bankalarda, vergi dairelerinde ve pek çok işletmede muhasebe hesaplarının tutulmasında yardımcı defter olarak kullanılırlardı