Havacılık Terimler Sözlüğü

JAA joint aviation authorities merkezi Hollanda da bulunan pan-european 27 üye devletin ortak girişim olan avrupa havacılık idaresi
JAR joint aviation requirements yukardaki örgütün mevzuatı
JATO/RATOjet/roket assisted take off jet veya roket yardımı ile kalkış genellikle ağır askeri nakliye uçaklarında kalkış mesafesi kısaltmak için monte edilmiş destek
Jeppesen amerikada gelişen ve tüm dünyanın kullandığı tüm havalimanlarının yaklaşama ve iniş krokilerinin bulunduğu uçuş kartları

kHzkilohertz radyofrekansının saniyedeki titreşim sayısı birimi Hertzin 1000 misli
KIAS knots indicated airspeed hava süratinin knot cinsinden ifadesi
kN kiloNewton motor itiş gücü birimi 1 kN=22484 lb/st
knot (kt) saatte bir deniz mili (nm) değerinde havacılık hız birimi 1 knot 18 km /saate eşittir
uçağın hızı söylenirken şu kadar knot (nat okunur)denir saatte şu kadar knot denmez
kW kilowatt güç birirmi 1 kW=1341 hp

latlatitude enlem
LCD liquid cristal display sıvı kristal gösterge dijital ekran
LCZlokalizer aletli inişte bistin yerini gösteren radyo sinyal yayıcısı
LF low frequancy 30 ile 300 kHz arasındaki telsiz bandı
LFA low flying area alçaktan uçuş bölgesi askeri uçaklar için
LOC localizer
locator yer belirleyici aletli inişte son yaklaşamayı yapmayı sağlayan non-directional radyo vericisi
LOM locator outer marker locatorun dış belirten işaret
lon longitude boylam
LORAN long range low frequency hiperbolic radiyo navigation yer istasyonlarından göderilen radyo sinyallerinin geliş zamanlarındaki farkları ölçerek mesafe ve yön tayini yapan bir çeşit seyir sistemi 100-110 kHz bandında çalışır ve 600-1500 nm menzili vardır

Magmagnetik manyetik
m/s mete bölü saniye uçaklarda tırmanma hızı ölçüsü
Mach number mach (mak)sayısı doğru hava hızı oranı, 1 Mach deniz seviyesinde ses hızına eşittir standart atmesfer şartlarında (ısa) saniyede 1100 feet (330m) veya saate 760 mil (1100 km/saat) dir
MATZmilitary aerodrom trffic zone askeri havalanları üstünde 3000 feet e kadar yüksekliğe ve yerde de havaalını 5 nm çevresindeki uçuşa sınırlı alandır
Mayday uluslar arası havacılık yardım çağrısı peşpeşe 3 kez hızlıca tekrar ederek söylenir ve acil yardım yapılmasını zorunlu kılan çağrıdır fransızca maidez=bana yardım ediniz den gelir
MDA minimum descent altitude pisti görmeden visual referans olmadan son yaklaşmada bir uçağın alçalabileceği minimum yüksekliktir burdan aşağı alçalınmaz
MDH minimum descent hight asgari alçalış yüksekliği pist için yeterli görüş yoksa alçalmaya başlanılmaması gereken seviye
ME multi engine birden fazla motorlu uçak
Metmeteroloji
MF medium frequency 300-3000 kHz arasındaki radyo frekansları
MFD multi function display çok fonksiyonlu gösterge meteroloji radarından hava durum bilgisinden tutun da haritalar, uçuş göstergeleri motor kontrol göstergelerine kadar kombine edilmiş bir çeşit tv ekranlı gösterge paneli
MHmagnetic heading manyetik pusula yönü
minimumsuçuşun belirli aşamasındaki(kalkış, aletli iniş vs)hava durumu uygunluk şartları gereksinimi
mkr marker beacon aletli imiş sisteminin bir parçası 75 MHZ bandını kullanan eliptik veya fan şekline yere dikey doğrultuda sinyal gönderen glideslop (süzülüş) çizgisi boyunca belirli noktaları belirleyen sistem MM ve OM ye de bakın
MLS microwave landing system eski ILS sisstemi yerine geçmesi öngörülen yeni ve hassas aletli iniş sistemi
MLUmid-life update askeri veya yolcu uçaklarında faydalı ömür ortalarında servis ve kaabiliyetleri arttırmak, ömrünü uzatmak amacı ile yeni ilaveler, bakım ve güçlendirmeler yapılması
MLW maximum landing weight azami iniş ağırlığı bir uçağın inmeden önce yakması veya boşaltması gereken (jettison) yakın miktarının üzerindeki ağırlığa sahip olması
MM middle marker orta işaretçi İLS sisteminde glideslopta karar yüksekliği desicion pointi belirleyen işaret sistemi
Mmomaximum operating mach number uçağın azami işletme süratinin mach cisinden ifadesi
Mode A bir çeşit verici, uçağın kimliğini tesbit eder
Mode C uçağın kimliğinin yanında irtifasını da tesbit eden verici (transponder)
Mode S yukardaki A ve C modlarının sahip olduklarının yanında dijital integrasyon yeteneğine sahip
transponder
mogasmobile gas araç benzini bazı uçak motorlarında kullanma müsadesi vardır
MPAman powered aircraft insan gücü ile uçan hava araçları
MRW maximum ramp weight bir uçağın kalkabileceği azami ağırlıktan daha fazlası pist başına gidene kadar ve kalkış izni alana kadar geçen beklemede yakabileceği ağırlık faslası
mps metre/saniye tırmanma ölçüsü birirmi
MSA minimum safe altitude asgari emniyet irtifası
msl mean sea level deniz yüzeyinden yükseklik
MTOWmaximum take-off weight azami kalkış ağırlığı bir uçağın yakıt ve istiab edebileceği yükle birlikte sertifikasında belirtilen kalkış ağırlığı

navaid navigational aid seyrü sefer yardımı
NDB non directional beacon uçağın ADF si tarafından alınan düşük frekanstan mors kodu ile birlikte yayın yapan radyo vericisi yön bulmaya yarar
nM nauical miles deniz mili 1nM=1800 metre
NOE nap of earth genellikle askeri uçaklarda yeryüzü kıvramlarını takip ederek görülmeden uçmak
NOTAM notice to airman sivili havacılık otoriteleri tarafından yayınlanan yenilik veya değişiklikleri içeren (trafiğie kapalı alan uçuş yolları vs) bildiri
NOTAR no tail rotor mc donnel douglas patentli buluş kuyruk pervanesi olmayan helikopter onun yerine kuyruk uzantısı içinde dönen fan bulunur bunun oluşturduğu hava akımı kuyruk yanından dışarı atılarak anti tork effekti sağlanır
NS nimbrostratus cloud
NTSBnational transport safety board ulusal taşımacılık ve emniyet dairesi (amerikan)
NVG night vizion gogle gece görüş başlığı

OAT outside air temperature dış ortam hava sıcaklığı
OBIomni bearing indicator çok yönlü gösterge
OBOGS on board oxygen genarating system askeri uçaklarda oksijen üreten sistem
obst obstruction engel
OCA obstacle clearence altitude engel aşma yüksekliği
OGE out of ground effect yer etkisinde olmamak helikopterler için IGE ye bakın
okta gökyüzünün bulutla kapalılık derecesi 1 0kta = gökyüzünün sekizde biri bulutla kaplı demektir (latincede okta=8)
OM outer marker ILS sisteminde glideslop ile localiserin kesiştiği yere yerleştirilen işaretleyici
Omega yüksek doğruluk–düşük frekanslı uzun mesafe seyir sistemi yardımcıları tüm dünyada sekiz yere konuşlandırılmış yer istasyonları sayesinde askeri ve sivil yolcu uçaklarının kıtalar arası uçuşta yön bulmalarına yarar
overcast tamamamen bulutla kaplı gökyüzü, 8 oktas bulut

P1 pilot in command uçağı o anda idare eden (kullanan) pilot
P2co pilot yardımcı pilot
Panuluslar arası acil durum çağrı sinyali
PAPI precision approach path indicator hassas iniş yolu belirteci havalanı pist başlarına konmuş görerek uçuşta inişi kolaylaştıran bir dizi ışıklı işretçiler
PAR precision approach radar hassas yaklaşama radarı birincil radar ekipmanı son yaklaşmadaki uçakların yükseklik hızı ve yolunu takip ederek onları inişe getiren sistem
paxpassengers yolcular
permit to fly uçuş musadesi eski uçağın replikaları restoreleri ve evde yapılanlar için verilen uçabilirlik izin belgesi
PF pilot flying birden fazla pilotlu uçaklarda uçağı o anda kullanan pilot
PFD primary flight display birincil temel uçuş ggöstergeleri
PIC pilot in command uçağın o anda kullanan pilot
PIO pilot induced oscilation aşırı kumanda uygulaması sonucu düz uçuşta meydana gelen dalgalanma ve salınımlar
PLN flight plan uçuş planı
PMS performance menagement sysytem güç denetim sistemi
PNF pilot non flying çok pilotlu uçaklarda uçağı o anda kullanmayan pilot
POB persons on board uçakta yolcu var anlamında
POH pilots operating handbook uçağın kullanım klavuzu
PPL privat pilot licence hususi pilot lisansı PPL (H) helikopterler için PPL (microlight )
PPOprior permition only sadece önceden izin alınarak inilen havalanları
Procedure turn aletli inişte uçağın son yaklaşamaya girmesi için gidiş istikametinin zıddına döndüğü safha
psipound per square inch basınç birimi
PTT press to talk /transmitt kontrol kolu üzerinde bulunan tesiz haberleşemsini sağlayan mikrofon düğmesi
Purple airspace karaliyet ailesinin uçuşu için notamlanan özel hava sahası (ingiltere)
QFI qualified flying instructor yetkili uçuş öğetmeni
QDM magnetic heading to a direction finding station yön bulma istasyonuna doğru yönelinen manyetik
istikamet
QDRmagnetik bearing from the sation yer istasyonundan geri dönüşte istikamet
QFEatmosferic pressure at aerodrom havalanı bölgesinde hava basıncı
QNE 10132 milibara ayarlı altimetre
QNH havalanı dışında kalan bölgede deniz seviyesinden yükseklik yerel metereoloji istasyon verilerine göre
ayarlanır
QUJtrue bearing gerçek istikamet
R&D research and development araştırma geliştirme (ar-ge)
rabbit lights havalında yanıp sönen ışıklar
RAMradar absorbent materiyal radar sinayallerini emici madde
RAS rectified airspeed düzeltilmiş hava sürati dış ortam sıcaklık istikamet vs açısından göstergedeki hızın yukardaki şartlar göz onüne bulundurularak gerçek hızın bulunmasıdır
RASA radar advisory servis area radarla kontrol edilen hava sahası uçk trafiğini güvenli şekilde yönlendrilmesi
RAT ram air turbine uçağın elektrik sistemlerinde arıza meydana geldiğinde aşağı salınarak hava akımının geçişinden elektrik elde eden sistem
Rate 1 turn birinci derece dönüş saniyede 3 derecelik dönüş ifa edecek şekilde yatış dakikda 180 derece
Rating pilot lisansına yeni yetkiler eklemek gece uçuş veya aletli uçuş yeteneği gibi
RCL runway centre line pistin orta çizgisi
RH relative humidity nisbi nem
RMIradio magnetic indicator DI, VOR ve ADF ile conbine şekilde çalışan yer istasyonuna yönü ve uçağın doğrultusunu göstern seyrüsefer yardımcı cihazı
RNAV aea navigation birçeşit compüter destekli radyo navigasyon sistemi
RON remain overnight gece boyunca kalmak uçmamak
RP reporting point rapor verme noktası
RPS regional pressure settings bölgesel altimetre basınç ayarlamaları
RPV remotely piloted vehicle uzaktan kumandalı hava araçları
RTradio telephony telsiz haberleşmesi
RTO rejected take-off kalkıştan vazgeçme
RVRrunvay visual range pistte görüş mesafesi
RVSMreduced vertical seperation minimums 'dikey ayırmanın, FL290 ile FL410 arasında 1000' indirilmesi
RW runway pist
RWR radar warning receiver radar uyarı alıcısı askeri uçaklarda tehdit algılama sistemi radar güdümlü füze algılayıcısı
Rx receiver radyo alıcısı
SAM surface to air missile yerden havaya füz
SARsearch and rescue arama ve kurtarma
Sarsatsattelite aided tracking sistem uydu destekli takip sistemi
SAS stability augmentation system stabiliti güçlendirme sistemi helkikopter ve uçaklarda stabiliteyi kararlı uçuşu kolaylaştıran bir çeşit uçuş kontrol kumanda sistemi
SBWsteer by wire kablo ile dümen kontrolü uçağın ön tekerleklerinin istikamet kontrolü (direksiyonu) mekanik değil elektrik kablosu ile göndrilmesidir
SC stratocumulus cloud (bulutu)
SCT scattered cloud parçalı bulutlu 3-4 okta bulut
Selcal sellective call özel çağrı genellikle kıtalar arası uçan büyük uçaklarda ışıklı veya sesli uyarı gönderebilen bir haberlşeme ikaz sistemi
Short final piste 2 nm den az kalan bir uçağın yaptığı telsiz anonsu
shp shaft hourse power türbünlü uçaklarda güç birirmi
SIGMEThava durumunun kötüleşeceği uyarısı
SKC sky clear hava açık
sl sea level deniz seviyesi
SLAR sideways looking airborne radar yana bakışlı uçaktaki radar
SLMGself lounching motor glider başka bir uçağın çekmesine gerek kalmadan kendi motor gücü ile havalanan motorlu planör
SMOH since major overhoul son temel bakım ve motor indirmeden bu yana (geçen uçuş saati)
sm statute mile kara mili 1600 metrelik uzunluk birirmi
socked-in trafiğe kapalı havalanı
SOPstandard operating procedure standart işletme yöntemi
Squawk tranasponderle önceden belirlenmiş kod göndermek SSRye de bakın
SR-SS sunrise to sunset gündoğumundan gün batımına
SSBJsupersonic bussines jet sesten hızlı iş jeti
SSRsecondary surveillence radar yerde konuşlandırılmış ve uçağın kimliğini sorgulayan bir radar uçaktaki transponder ile uyumlu çalışır
ST stratus cloud (bulutu)
stallsüratsiz kalma kanat üzerindeki hava akımını bozulması
STAR standar terminal arrival route havalanı terminale ulaşma yolu
STOL short take –off and landing kısa mesafede iniş ve kalkış
STOVL short take-off and verticl landing kısa mesafede kalkış ve dikine iniş
STP standart temperature and pressure 15 derece ve 10132 mbar
SVFRspecial visual flight rules özel görerek uçuş kaideleriVFR a da bakın
T true doğru
TA transition altitude IFR trafiğinin flight levels kullanması gereken yükseklik
TACAN tactical air navigation system UHF frekansından sinyal gönderen ve devamlı surette uçağın seçilen istasyona göre mesafesini ve doğrultusunu hassas bir şekilde veren seyrüsefer yardımcısı esasen askeri uçaklar için geliştirilmiş olsada uygun DMF mesafe tayin edici ekipmana sahip sivil uçaklarca da kullanılabilir
TAF terminal aerodrom forecast of weather terminal hava tahmin
TAS true airspeed dış hava sıcaklığı ve irtifaya göre düzeltilmiş hava sürati
T&S turn and slip indicator dönüş ve kayma göstergesi
TBO time between overhouls uçak üreticilerinin motor yenileme için tavsiye ettikleri motor ömrü süresi saat olarak
TBWthrotle by-wire elektrik kontrollü gaz kolu
TCAS traffic allert and collusion avoidence sistem trafik uyarı ve çarpışma önleyici sistem yer radarından bağımsız uçağa monte edili radar sistemi ile çalışan bir sistem iki tipi vardır TCAS-1 sadece trafik yakınlaşma uyarısında bulunur ama ne tarafa manevra yapılması gerektiğini söylemez TCAS-2 ise uyarıda bulunduğu gibi sakınma reaksiyonunun ne yöne olması gerektiğini de tavsiye eder
TGT turbine gas temperature türbün gaz sıcaklığı
TH true heading gerçek istikamet
THRtreshold pistin başlangıç kısmı eşik
TIT turbine inlet temperature türbün ağzı girişi sıcaklığı
TL transition level flight levele geçiş aşamasıın en alt sınırı
TMAterminal control area (bölgesi)
T/O take off kalkış
TODA take off distance availible kalkış için yeterli mesafe var (pistler için)
TODRtake- off distance required yeterli kalkış mesafesi gerekli
T/R thrust reversers motorun itki gücünü ters çeviren kapaklar böylce güç ileri yönelir ve uçak indikten sonra pistte daha kısa mesafede durur
track iz bir uçağın yere göre izlediği gerçek yol
transponder radyo vericisi-alıcısı
TTtrue track gerçek uçuş yolu
TTAF/E total time airframe/engine toplam motor ömrü ve gövde uçuş saati
TTSN total time since new uçak ilk alındığından beri toplam uçuş saati süresi
TVOR terminal VOR havalanlarında yaklaşmaya yardımcı olan düşük güçte bir yer VOR istasyonu
TWRtower kule
TWY taxiway taksi yolu terminalden piste giden yol
txtransmitter
UAV unmanned aerial vehicle insansız hava aracı
UCAVunmanned combat aerial vehicle insansız savaş hava aracı
UDFUHF direction finding UHF yön bulucu
UHF ultra high frquency 300-3000 MHz bandındaki radyo frekansları
UNL unlimited sınırsız
UTC universal time co-ordinated artık GMT yerine kullanılan zaman dilimi Zulu ya da bakın
V-speeds uçaklarda kullanılan V hızı çeşitler
V1 desicion speed kalkıştan vazgeçme karar hızı v1 e kadar kalkıştan vazgeçilebilir ama v1 hızı geçildikten sonra kalkış gerçekleştirilmelidir yoksa durmak için yeterli pist mesafesi kalmamaktadır
Va design maneuvering speed bir uçağın (gövdeye hasar vermeden) aşırı manevra kaldırabileceği hız sınırıdır
Vfe flap indirme azami hızı bu hızdan sonra flaplar toplanmalı hız göstergesindeki beyaz bölgenin sonudur
Vle tekerlekler açılmış halde yapılabilecek maximum hızdır
Vmcminumum control hızı iki motorlu uçakların bir motorları durduğunda manevera yapabilmeleri için muhafaza etmesi gereken asgari hız sınırı
Vmo maximum operasiyon hızı
Vne velocity never exceed asla geçilmemesi gereken sürat göstergedeki kırmızı bölge
Vno normal kullanım hızı gövdeye zarar vermeden yapılacak son hız göstergedeki yeşil bölgenin sonu
Vrvelocity rotate kalkış için burnu kaldırmaya başlama sürati
Vso azami kalkış ağırlında tekerlekler açık flaplar indirilmiş halde iken stall hızı
Vx tüm maotorların tam güçte en iyi tırmanma açısı
Vxsemotor arıszasında en iyi tırmanma açısı
Vy en iyi tırmanma oranı
Vysemotorlar çalışmazken en iyi tırmanma oranı göstergedeki mavi alan
VAD visual approach and departure chart görerek yaklaşama ve kalkış haritaları
VAL visual approach and landing chart görerek yaklaşma ve iniş kartları
Varvariation pusula sapması
VASISvisual approach slope indicator sistem piste inişi kolaylaştıran ve görerek iniş için hazırlanmış renkli ışıklar sistemi
VDFvery high fequency direction finding çok yüksek frekanslı yön bulma
VFR visual flight rules görerek uçuş kaideleri
VHF very high frquency 30-300 MHz bandındaki radyo ferkansları
vis visibility görüş uzaklığı
VLA very light aircraft çok hafif uçak
VMC visual meterological condition görerek uçmak için gerekli hava durumu şartları 5 millik görüş uzaklığı buluttan 1000 feet dikey uzaklık (300metre) 1 nm (1800 metre) yatay uzaklıkta olacak şekilde uçuş şartlarının bulunmasıdır
Vnavvertical navigation
VOR very high frequency omnidirectional range 108-118 MHz bandında çalışan radyo navigasyon sistemi yerdeki vor istasyonu iki fazlı 360 dercelik açıyla sinyal göderir uçaktaki alıcı da pilota yönü ve radyali belrtir
VORTACVOR ile TACAN bileşimi
vortex girdap uçakların arkasında bıraktıkları karşık dağınık etkili hava kütlesi
VP variable pitch bazı pervaneli uçaklarda uçuş esnasında pervane açısını ayarlama sistemi
VRPvisual reporting point VFR de uçan uçakların geçtiklerinde rapor etmeleri gereken yer işaretleri
VSI vertical speed indicator tırmanma ve alçalma miktarını gösteren birincil uçuş göstergelerinden biri
V/STOL vertical/short take-off and landing dikine/kısamesafede kalkış ve iniş
VTOL vertical take-off and landing dikine kalkış ve iniş
WAC world aeronautical chart 1:1000000 ölçüsünde
waketurbulance bir uçağın uçuş esnasında ardında bıraktığı darmadağın aşağı batan hava kütlesi, büyük uçakların arkasında bıraktıkları bu vortexler 3 dakika kadar sürmekte dağılmadan buralara giren küçük uçklar hafif kontrol kaybından düşmeye varan neticelerle karşılaşabilirler
eskiden bunu pervanenin yaptığı sanılıyordu ama jetler çıktıktan sonra da devam etmesi bunun pervaneye bağlı değil her uçağın arkasında kalan ve ciddi tehlikeleri olan bir şey olduğu görüldü
WATweight and temperature ağırlık ve sıcaklık
wetyakıtla dolu anlamına gelir uçak kiralarken yakıt dahil anlamındadır karşıtı dry
wfu withdrawn from use kullanımdan kaldırılmış
windshear rüzgar yönü ve şiddetinde yerel olarak meydana gelen ani değişim genellikle yere yakın olurlar kalkış ve inişte uçkları ters anında yakalarsa ani hız kaybına ve düşüşe yol açabilirler
WP waypoint yol güzergah noktası
W/Vwind velocity
Wxweather hava durumu
XC cross country 90 milden fazla mesafeye uçmak (genelde hafif GA uçklarda)
xmsn transmission ileti radyo yayını
xpdr transponder radyo vericisi
zero-timed bir uçak motorunu yenilemek sıfırlamak
Zulu dünyada tüm uçuşlarda kullanılan zaman standardı eskiden GMT idi şimdi ise co-ordinated universal time
UTC