Bazı Müzik Terimleri Sözlüğü

B
BALALAYKA: Rus halkının ulusal çalgılarından Üçgen biçimli, uzun boyunlu ve üç telli

BALLAD (Fran “ballade” / İtal “balata”): 12 yyda Güney İtalya halkının söylediği kısa dans şarkısı Daha sonra, ballad, dans ile bağlılığını kaybetmiş, romantik yüzyılda Chopin, Liszt, Brahms gibi besteciler piyano için balladlar yazmışlardır Bugün bu terim özellikle halk müziğinde, aşk şarkıları için kullanılır

BAGATELLE (Fran): Kelime anlamı “boş, önemsiz” Hafif, kısa piyano parçası anlamına gelir Başka çalgılar içinde “bagatelle” yazmış besteciler vardır

BANÇO (banjo): Çoğunlukla Amerikan gezginci halk şarkıcılarının kullandığı beş, yada daha çok telli çalgı İlk caz orkestralarında gitar yerine kullanılırdı

BANDO (İtal): Nefes ve vurmalı çalgılardan kurulan, çoğunlukla törenlerde kullanılan çalgı topluluğu Bandolar, genel olarak askeri marş çalarlar Bugün ya bu türlü topluluklar için doğrudan doğruya yazılmış, yada düzenlenmiş, senfonik müzik çalan bandolar vardır

BARCAROLLE (Fran) Sandal şarkısı Genellikle Venedik gondolcularının söyledikleri hafif ve durgun parça

BARİTON: Orta kalınlıkta erkek sesi

BAROK (Fran,İng”Baroque”): Müzik alanında Barok çağı 1550 yıllarında başlamış, 1600den sonra yayılmış, çağın öbür sanatlarındaki renk ve süsleme gösterişi, İtalyan madrigalinin kromatik armonisinde, Venedikli bestecilerin birden çok koro için yazdıkları yapıtlarda belirmiştir Barok eğilimlerine uygun müzik yazmış besteciler arasında Gabrieliler, Schütz, Buxtehude, bir sınıra kadar Bach, Haendel, Rameau ve Lully gösterilebilir

BAS, BASSO: En kalın erkek sesi

BASSO CONTİNUO: Sürekli bas 16 yy sonlarında klavsenci veya orgçuların çok ses müziğine eşlik etmelerini kolaylaştırmak amacıyla geliştirilmiş kural

BEL CANTO (İtal) Güzel şarkı, güzel söyleyiş anlamına gelir İtalyan operasının ses gösterisine ve hançere cambazlığına dayanan söyleme üslubu

BEMOL: Bir notayı yarım aralık pesleştiren işaret

BERCEUSE (Fran): Ninni

BİS (Fran): Konserde halkın icracıdan ek parça çalmasını istemek için kullandığı kelime Yerine “ encore” kelimesi de kullanılır “yine” anlamına gelir Notada “bis” yazısı, bir bölümün bir kere daha çalınacağını gösterir

BOLERO: Bir çeşit İspanyol dansı Üç vuruşludur, kastanyet eşliğinde oynanır Bu dansa sanat müziğinde de rastlanmaktadır En ünlü Bolero, Ravelin yazdığı aynı adlı orkestra yapıtıdır

BOURREE (Fran): Fransanın Auvergne bölgesinden doğma şen bir dans Dört zamanlıdır Barok süitlerinde kullanılmıştır

BUFFO (İtal): Güldürücü Operalarda güldürücü rollere çıkan şarkıcı

BURLESCA (İtal): Güldürücü alaycı karakterli bestelere verilen ad Bachın “la minör” klavsen partitasında bu adın ilk kullanılışından birine rastlanılır

BEKAR: ( ) işareti ile belirtilir Yanında bulunduğu notanın "kendisinin" okunmasını gerektirir

BEMOL: (b) işareti ile belirtilir Yanında bulunduğu notanın Yarım Perde Kalınlaştırılarak okunmasını gerektirir

BÜYÜK İKİLİ: Arasında TAM PERDE bulunan İKİLİ ARALIĞINA, "BÜYÜK İKİLİ" denir (DO MAJOR DİZİSİ'nde, Do-Re, Re-Mi, Fa-Sol, Sol-La ve La-Si seslerinin aralıkları TAM PERDE'dir Bu aralıklara "BÜYÜK İKİLİ ARALIKLARI" denir)

BÜYÜK ÜÇLÜ: Arasında İKİ PERDE (Tam, Tam) bulunan ÜÇLÜ ARALIĞI'na, "BÜYÜK ÖLÇÜ" denir (DO MAJOR DİZİSİ'nde Do-Mi, Fa-La ve Sol-Si seslerinin aralıkları BÜYÜK ÜÇLÜ'dür)

BÜYÜK ALTILI: Arasında DÖRT BUÇUK PERDE (4 Tam, 1 Yarım) bulunan ALTILI ARALIĞI'na "BÜYÜK ALTILI" denir (DO MAJOR DİZİSİ'nde Do-La, Re-Si, Fa-Re ve Sol-Mi seslerinin aralıkları BÜYÜK ALTILI'dır)

BÜYÜK YEDİLİ: Arasında BEŞ BUÇUK PERDE (5 Tam, 1 Yarım) bulunan YEDİLİ ARALIĞI'na "BÜYÜK YEDİLİ" denir (DO MAJOR DİZİSİ'nde Do-Si ve Fa-Mi seslerinin aralıkları BÜYÜK YEDİLİ'dir)

C
CACOPHONİE (Fran): Kakışma Geleneksel armoni kurallarına göre uyumsuz sayılan nota bileşimi

CADENZA (İtal): (kadans Fran: Cadence Alm: Kadenz) Latince “düşmek” anlamına gelen “cadere” sözcüğünden (1) Melodi ve armonide, bir dinlenme noktasına varış (2) Yorumda, düşüş noktasına, parçanın ana tonalitesine varırken çalınan yada söylenen süslü, gösterişli geçit; genellikle konçertolarda rastlanır

CAMERA (İtal): “Oda” anlamına gelir “sonata da camera”, yada “concerto da camera”, dindışı niteliği olan çalgı müziklerini anlatmak için kullanılan terimlerdir “sonata da camera”, dürlü dansların art arda dizilmesi bakımından süite benzer

CANTABİLE (İtal): Şarkı söyler gibi

CANTO (İtal): Şarkı

CANZONE (İtal): (1) Halk şarkısı (2) Çok sesli şarkı (3) Yazı bakımından madrigali andıran; iki yada üç sesli çalgı müziği parçası Canzonetta: Kısa “ Canzone”

CAPELLA (İtal): Bir müzik parçasını seslendiren türlü çalgılardan kurulu topluluk

CAPRİCCİO (İtal): Başlangıçta fuga yazısına dayanan bir türlü çalgı müziğini tanıtması bakımından “ricercar” ve “fantasia” ile aynı anlama gelirdi Bugün beklenmedik etkiler taşıyan “kaprisli” besteler için kullanılmaktadır

CAVATİNA (İtal): Daha arık, daha gösterişsiz bir arya türü

CELESTA: Mekanizması piyanoyu andıran klavyeli küçük çalgı Alanı orta”da” dan yukarı dört oktavdır

CHACONNE (Fran İtalyancası Ciacona): İspanyol kaynaklı olduğu sanılan bir dans Aslında 4/4 ölçüdedir Sanat müziğinde kullanılışı, pes alanda tekrarlanan ¾ ölçüdeki motif üzerine çeşitlemelere dayanır Passacagliaya benzer

CODA (İtal): “kuyruk” anlamındadır Bir bestenin sonuna konan bitiş bölümü

COURANTE (Fran İtalyancası Corrente): 16 yyda ortaya çıkmış, hızlı tempoda, üçlü zaman ölçüsünde Fransız dansı

CREDO (İtal): Dua

CRESCENDO: Sesi gitgide yükselterek

ÇALGILAMA (fran İngilizcesi: Instrumentation): Çalgıların tını nitelikleri, ses sınırları, birbirleriyle birleştiklerinde, ne türlü sonuçların ortaya çıkabileceği konusundaki bilgilerin tümü

ÇEŞİTLEME (Fran Variation): Bir temanın, bir konunun, bir düşünün değişikliklerle tekrarlanması Değişim, ritm, armoni ve melodide, çoğu kere konunun her bir tekrarında bunlardan yalnız birinde yapılır

CRESCENDO: (İtalyanca) Bir müzik tümcesini okurken sesi yavaş yavaş arttırmayı ve sertleştirmeyi gerektirir

ÇIKICI ARALIK: Birinci ses kalın, ikinci ses ince ise o aralığa "ÇIKICI ARALIK" denir

ÇİZEK: Dizeğin altına ve üstüne konulan küçük çizgilere "ÇİZEK" denir Kalın Do sesi ÇİZEK'e konur; Kalın Si sesi ÇİZEK'in altına konur

ÇOKSESLİLİK: Aynı süre içinde birden çok ses bulunmasına "ÇOKSESLİLİK" denir (Kanonlar Çoksesli'dir) Batı Sanat Müziği ve Çağdaş Türk Sanat Musikisi, ÇOKSESLİ müziklerdir
DC: (İtalyanca) DA CAPO'nun kısaltılmışıdır "BAŞTAN" anlamına gelir Parçanın sonunda "DC" yazılı yerden, parçanın en başına dönülür; "son" ya da "Fine" yazılı yerde parça bitirilir

D
DECRESCENDO (İtal): Gitgide hafifleyerek ve ses yoğunluğunu düşürerek

DİAPASON (Diyapazon): Yunancada sekizinci aralık anlamına gelir Fransızcada, ses uyulmamasında kullanılan ve “LA” sesini veren aracın adı

DİSSONANCE (Fran) Bak CACOPHONİE…

DİVİRTİMENTO (İtal Fransızca divertissement: (1) Operada danslar bölümü (2) Çalgı müziğinde, danslar dizisi 18 yyda süitden çıkma bir biçim

DİYEZ (FranDiése, İngSharp, AlmKreuz) Bir notayı yarım aralık tizleştiren işaret

DOLCE (İtal): Tatlı ve yumuşak

DOLENDO (İtal): Üzüntülü

DÖNEMSEL BİÇİM (fran Forme cyclique): Sonat biçiminde yazılmış yapıtlarda, ilk bölümde sunulan konuların, sonraki bölümlerde de kullanılması Örnek: César Franckın “re minör” senfonisi

DRAMMA DER MUSİCA (İtal): müzikli oyun Opera

DUET, DUO: İki ses için müzik

DÜZENLEME (Fran Arrangement, Transcription): Bir ortam için yazılmış bir yapıtı bir başka ortama aktarmak Örnek: Schubertin şarkılarını Lisztin piyano için düzenlemesi… Bachın org yapıtlarını, Stoskovskinin orkestra için düzenlemesi

DEYİM BAĞI: Seslerin birbirine bağlanmış gibi söylenmesi gerektiğini gösteren eğri çizgiye "DEYİM BAĞI" denir Solfej okunurken, deyim bağı içindeki notaların arasında soluk alınmaz

DİMİNUENDO (DECRESCENDO): (İtalyanca) Bir müzik tümcesini okurken sesi yavaş yavaş azaltmayı ve yumuşatmayı gerektirir

DİYEZ: (#) işareti ile belirtilir Yanında bulunduğu notanın Yarım Perde İnceltilerek okunmasını gerektirir

DİZEK (PORTE): Düz, yatay ve eşit aralıklı BEŞ ÇİZGİ'ye "DİZEK" denir

DİZİ: Birbirine komşu olan SEKİZ SES'in, hiçbiri atlanmadan, ard arda sıralanmasına "DİZİ" denir Kalın sesten başlayıp ince seslere doğru çıkan diziye "ÇIKICI DİZİ", ince sesten başlayıp, kalın seslere doğru inen diziye "İNİCİ DİZİ" denir DİZİ, hangi sesten başlıyorsa, o sesin adını alır ("Çıkıcı Do Dizisi" gibi)

DO ANAHTARI: Dizeğin 1,2,3, ve 4 çizgilerine konulur

DÖNEÇ: Dönüş işareti İki kez okunması istenilen notaların başlama yerine "İleri Döneç", bitme yerine "Geri Döneç" konulur Döneçlerin arasında kalan notalar İKİ KEZ okunur (Parça yeni başlamış ise yalnız "Geri Döneç" de kullanılabilir)

DÖRT DÖRTLÜK ÖLÇÜ: Nota Birimi DÖRTLÜK'tür; İKİ BÖLÜT'e ayrılır Bir Ölçü'de, DÖRT TANE DÖRTLÜK oranında nota bulunur 4
4 sayıları ile gösterilir
Dört Dörtlük Ölçü, DÖRT BİRİMLİ, İKİŞERLİ bir ÖLÇÜ'dür

E
ENSEMBLE (Fran) Beraberlik, topluluk

EŞLİK (Fran Accompagnement): İnsan sesi yada tek çalgı için yazılmış yapıtlarda, başlıca ses yada seslere yardımcı durumda olan çalgı bölümü

ETUDE (Fran): Çalışma yada terim parçası Bu amaçla yazılmış pek çok parça, anlatımla ilgili bağımsızlıkları yönünden, başlı başına birer sanat yapıtı değeri taşımaktadır Örnek: Chopin veya Debussynin piyano “étude”leri

EKSİK BEŞLİ: Arasında ÜÇ PERDE (3 Tam) bulunan BEŞLİ ARALIĞI'na "EKSİK BEŞLİ" denir (DO MAJOR DİZİSİ'nde Si-Fa seslerinin aralığı EKSİK BEŞLİ'dir)
f: (İtalyanca) "FORTE" sözcüğünün kısaltılmışıdır "KUVVETLİ" anlamına gelir (f) belirteçi olan yerde, parça GÜR SESLE okunur

F
FALSETTO (İtal): Erkek seslerinin normal alan dışında tiz, kadın sesine benzer sesler çıkarmak amacıyla başvurdukları yöntem

FANDANGO (İsp): üç zamanlı, canlı, gitar ve kastanyet eşliğiyle oynanan İspanyol dansı

FANFAR (Fran Fanfare): Maden çalgıların çaldığı, genellikle şenliklerde ve törenlerde ilgi çekmek için kullanılan müzik

FANTAİSİE (Fran İtalyanca:fantasia Almacahantasiestück İngilizce:Fancy): Bağımsız biçimli parça Başlangıçtaki anlamına göre, bölüm benzetmelerinin “imitation” ların önce metot kurallarına uygun olarak, sonraları kontrapunta yazısında daha büyük özgürlükle yapıldığı parçalar 18 yya kadar yazılmış “fantasie”ler, Bachda en kesin ilkelerini bulan fuga yazısını hazırlanmıştır

FRANDOLE (Fran): Fransız halk dansı Jige benzer

FİNALE (İtal): Konçerto, senfoni, opera gibi uzun, yada çok bölümlü bir bestenin son bölümü

FOLİA: Eski Portekiz dansı

FORLANA: Jige benzer İtalyan dansı

FORTE (İtal): Güçlü

FUGA (Lat Fransızca: Fugue): Kontrapunta yazısı biçimlerinden biri Tema (yada, başka bir deyişle konu) bir seste sunulur ve sonra öbür seste birbiri ardından benzetiş yoluyla konuyu izler “Fuga” sözcüğü Latincede “kaçmak” anlamına gelir Nitekim Fugada seslerin birbiri ardına sıralanması kovalamayı andırmaktadır

FENEBRE (İtal): Yaslı Marcia funebre: Cenaze Marşı

FUOCO, CON (İtal): Ateşli

FURİANT: Çabuk tempoda bir Bohemya dansı

FURİOSO (İtal): Öfkeli