Bazı Müzik Terimleri Sözlüğü

N
NOCTURNE, NOTTURNO (fran, İtal): “Gece Müziği” anlamında kullanılır İlk terim olarak durgun, düşünceli, ve duygulu piyano parçalarını anlatmak için John Field tarafından kullanılmıştır Bu türde en olumlu, en ünlü parçaları Chopin yazmıştır

NONET: Dokuz çalgı için yapıt Dokuz çalgıdan kurulmuş topluluk

NOTA: Müzik yazısı Sesleri gösteren işaretler

O
OKTAV (İng) Sekiz sesli aralık

OKTET (Fran): Sekiz çalgılı topluluk Sekiz çalgı yada sekiz üyeli topluluk için yazılmış yapıt

ONİKİ NOTA MÜZİĞİ: Yarım ses aralıklı kromatik dizideki oniki notanın besteci tarafından bağımsızca seçilip sıralanışı ile ortaya çıkan diziye dayanan müzik

Oniki nota dizisi prensibini bir tonal düzen yerine, yeni bir düzen kurma amacıyla Avusturyalı besteci Arnold Schoenberg hazırlamıştır

OPUS (Lat): “Yapıt” anlamında kullanılır Bazı besteciler yapıtlarının bestelenmiş yada yayınlanmış sırasını belirtmek için Op Kısaltmasını ve yapıtın sıra numarasını kullanırlar

P
PARTİSYON (Fran): Çalgı yada ses bölümlerinin birlikte okunmasını sağlamak amacıyla birbiri üstüne sıralanış notası

PARTİTA (İtal): 17 yyda art arda çalınan dans parçaları dizisi Bach, terimi iki anlamda kullanmıştır (1) süit karşılığı, (2) org “chorale”leri üzerine çeşitlemeler

PASSACAGLİA (İtal) : İspanyolca “sokak şarkısı” anlamına gelen “passagallo” sözcüğünden 17 ve 18 yy süitlerinde rastlanan, orta yavaşlıkta, üç zamanlı, tekrarlanan figüre (ostinatoya) dayanan dans biçimi

PASSION: İsanın haçlanması ile ilintili kutsal metin üzerine koro, solo şarkılar ve çalgı eşliği için bestelenen bir tür oratoryo Ortaçağda “mystére” ve “devozione”lerden türemiştir

PASTORAL: (1) Konusu genellikle efsanelere dayanan müzikli oyun Operanın öncüsüdür Renaissance İtalyasında ortaya çıkmış, sonra özellikle Fransada gelişmiştir (2) “Çobansı” nitelikte çalgı müziği yada şarkı “Musette” ve “Siciliana” pastoral biçimlerdir

PİANO, PİANİSSİMO (İtal): Hafif, yumuşak çok hafif, çok yumuşak

PİCCOLO (İtal): Küçük flüt Ses alanı normal flüte kıyasla bir oktav yukarıdan başlar

PİU (İtal): Çok

PİZZİCATO (İtal): Yaylı çalgılarda bir geçidin yayla değil, tellerin parmakla veya tırnakla çekilerek çalınacağını belirten terim

POLACCA (İtal): İtalyan tarzında yazılmış olmakla beraber dansın ritmik özelliklerine bağlı bir tür “polonaise”

POLİTONALİTE (Fran): Birden çok ve birbirinden ayrı tonalitelerin bir arada kullanılması

POLKA: Bohemya kaynaklı, hızlı tempolu dans

POLONAİSE (Fran): Polonya halk dansı Orta yavaşlıktadır

PRESTO (İtal): Çabuk

PRESTİSSİMO (İtal): Çok çabuk

PRIMADONNA (İtal): “Birinci Kadın” anlamına gelir Operalarda baş kadın şarkıcı

Q

QUATRE NOTES CONTRE UNE: Bire karşı dört nota kullanarak yapılan iki partili kontrpuan

QUİETO: Sakin anlamında kullanılır

QUİNTON: 18 yya ait eski bir Fransız kemanı

QUODİLBET: (istendiği gibi, dermece) 16 ve 17 yylarda polifonik vokal bir eserin farklı eserlerindeki birkaç popüler melodi ve metnin komik bileşimi bu kelimeyle adlandırılırdı Bachın Goldberg Variationların sonuncusu bir quodilbet idi

R

RALLENTANDO (İtal): Yavaşlayarak

RAPSODİ: Belirli bir kalıp ve biçime bağlı olmayan genellikle halk temalarına dayanan çalgı müziği

RECİTATİVO (İtal): Bir operanın oratoryonun yada kantatın “teganni” edilmeyip, söylenen, bir türlü konuşmayla sunulan bölümleri

RESİTAL: Bir konserde tek şarkıcı yada çalgıcının eşliksiz olarak bir veya birkaç yapıtı sunması

RİSOLUTO: Güçlü, kararlı

RİTM: Zaman içinde varolan müziğin yine zaman içinde belirtilmesi Ritm müziğin üç ana öğesinden biridir Öbür ikisi melodi ve armoni Melodisiz ve armonisiz müzik olabilir ama ritimsiz bir müzik düşünülemez

ROMANCE: Besteciyi kesin bir kalıp biçimine uymak zorunda bırakmayan, genellikle duygusal parçalara verilen ad

RUBATO: İcrada geçici olarak kesin bir tempodan ayrılman ve nota sürelerini bir cümlenin anlamını açıklamak, yaymak amacıyla değiştirmek

S

SALTARELLO: Hızlı tempoda eski İspanyol- İtalyan dansı Lavta süitşerinde pavandan sonra yer alır

SCHERZO: “Şaka” anlamına gelirsonat biçiminde Beethovenden bu yana “menuetto”nun yerini almış olan bölüm Tekrarlanan kesin çizgili bir ritmik figüre dayanır Menuettoda olduğu gibi karşıt nitelikte bir yavaş bölümü (üçlü bölümü) vardır

SERENAD: Akşam müziği Akşam yahut gece vakti, açık havada genellikle bir kadının penceresi altında söylenir, çalınır türde parçalar…

SONAT: Başlangıçtaki anlamıyla “çalınmak, tınlatılmak” için parça anlamında… Üç yada dört bölümden kurulmuş yapıtın bütünü

SONATİN: Küçük ve kısa sonat

SOPRANO: En tiz kadın veya çocuk sesi

SUBRET: Operalarda ve operetlerde genellikle hizmetçi kız rolüne çıkan hafif sopranolar sınıfına verilen ad

STACCATO: Notalarda belirtilen sesleri birbirine bağlamadan teker teker ayrı ayrı yorumlama

STRETTO: (1) Fuga yazısında, ana konu ile karşılığın üst üste geldiği ve seslerin birbirini daha yakından izlediği bölüm (2) Parçanın sonunda tempo hızlanması (genellikle İtalyan operasında)

SÜİT: 16 yyda bir yandan halk arasında, öte yandan saraylarda gelişmeye ve yaygınlaşmaya başlayan dans parçaları demeti Sanat müziği sınırları içinde yer edinmiş, 17 ve 18 yylar boyunca başlıca çalgı müziği ortamı ve sonat biçiminin öncüsü olmuştur Allemande, Courante, Gavotte, Rigaudon, Loure, Passepied, Chaconne süitlerde rastlanan başlıca danslardır

SÜRDİN: Bir yaylı çalgıyı, yada maden nefes çalgısını sağırlaştırıcı parça veya tıkaç

T

TANGO: Ritmi Habaneraya benzeyen (noktalı ritm) fakat daha çabuk tempoda dans İspanyol-Amerikan kaynaklıdır Meksikadan çıktığı sanılır Arjantinde çok yaygındır

TARANTELLA: Çok hızlı ve canlı tempoda Napoli dansı

TEMA: Bir bestede başlıca müzikal fikir yada konu İlk çok ses yazısında, üzerine kontrapuntanın kurulduğu “cantus firmus”

TEMPO: Müzikte sesin süresi üzerine kurulmuş, ses hareketlerinin süre ve hızlarını ölçmeye yarayan sistemlerin temeli

TENOR: En tiz erkek sesi

TOCCATO: Sözcük anlamı “dokunmak için” parça Klavye müziğinde (org, klavsen) verilen ilk adlarından biri Kuzeyli orgçular ve Bach fuga yazısında “toccata”larda geniş yer vermişlerdir

TONALİTE: Bir bestede yada bir beste bölümünde bütün nota ve akorların, bir “çıkış noktası” durumundaki notayla ilgilerini düzenleyen sistemlerin bütünü Tonalite, kendi başına, müzik yaratıcılığında bir amaç değil, fakat araçlardan yalnız biridir

TRANQUİLLO: Sakin, rahat

TREMOLO: Bir nota yada bir akorun çok hızlı olarak tekrarı

TRİL: Bir notanın bir üstteki notayla çok hızlı olarak sıralanması

TRİO: Üç ses yada çalgı için yazılmış beste Böyle bir besteyi çalan topluluk

TROPPO: Çok… Non troppo: Çok değil… Allegro non troppo: Çok hızlı değil…

TROUBADOUR: 11 ve 14 yylar arasında Fransanın güneyindeki gezginci ozanlara verilen ad Kuzeydekilere “trouvére” denir

TUTTİ: Bütün, tüm, hep birlikte anlamlarına gelir Konçertolarda ve koro seslerinde solo sesin yanında bulunan çalgı ve seslerin bütününe verilen ad

U
UVERTÜR: Müzikli sahne yapıtlarının, süit ve senfonilerin başındaki açılış, giriş müziği İtalyada Alessandro Scarlatti, Fransada da Jean-Baptiste Lully uvertürü üç bölümlü olarak kesinleştirmişler, böylece klasik senfoni biçiminin temelini atmışlardır

UMORİSTİCO: Şakacı, esprili

UNA CORDA: Tek tel Piyanoda özel bir pedala basılarak çekiçlerin üç yerine bir tele vurmasını sağlayarak özel bir ses rengi elde edilmesi Normale dönüş “tre corde” komutuyla belirtilir

UNCA: Çengel Notaların değerini gösteren çengel

UNGHERESE, HONGROİSE: Macar tarzında

UNİSONO, UNİSSON: Tek sesli, aynı seste

UNİTONAL: Tek tonlu

UNNO, NATİONALE: Ulusal

UOMO: Erkek adam Başroldeki erkek şarkıcı

ÜÇGEN (Fran, İng Triangle): Titreşimi sağlamak amacıyla üçgen biçiminde bükülmüş maden çubuktan yapılma, belirli bir nota yüksekliği vermeyen vurma çalgısı

V
VİBRAFON: Maden çubukların üstüne tokmakla vurularak çalınan, her bir çubuğun altında bulunan borunun içindeki havanın, elektronik araçla titreştirilmesiyle elde edilen tınıya sahip çalgı

VİBRATO: Titreme, insan sesinde olsun, türlü çalgılarda olsun, bir notanın yüksekliğini aşağı ve yukarı doğru sık yada geniş aralıklı sallandırılmayla elde edilir

VİRGİNAL: Diz üstüne yerleştirilip çalınan küçük klavsen

VİRTUOZ: Yorumunda teknik ustalığın üstün katına erişmiş kişiler için kullanılan terim

VİVACE: Canlı

VOCE: Ses (Mezza Voce: Yarım ses), (Sotto Voce: hafif ses)

VORSPİEL: Müzikli oyunlarda yapıtın başlamasından önce çalınan orkestra parçası