Emes Hastalığı

EMES HASTALİGİ TEDAVİSİ MÜMKÜN OLAN BİR HASTALIKTIR

MULTİPL SKLEROZ NEDİR?

Beyin ve omuriliğin (merkezi sinir sisteminin) bir hastalığıdır

MS beynin görme, konuşma, yürüme gibi fonksiyonlar üzerindeki kontrol
kabiliyetini bozar

“Multipl” denmesinin nedeni:

• Beyin ve omuriliğin bir çok farklı alanı etkilenir

• Belirtileri hafif ya da ağır olabilir Aniden ortaya çıkabilir ya da
kaybolabilir

“Skleroz” denmesinin nedeni:

• Hastalık beyin ve omuriliğin hasarlı alanlarında sklerozan plaklar,
yani sertleşmiş dokular oluşturur

• Bir akıl hastalığı değildir

• Bulaşıcı değildir

• Henüz önlenebilir ya da tamamen tedavi edilebilir değildir

Multipl Skleroz hakkında bilinmesi gereken en önemli şey nedir?

Merkezi sinir sisteminin gençler arasında görülen yaygın bir hastalığıdır

MSlilerin aileleri ve yakınlarından oluşan çok daha fazla sayıda kişi ise
duygusal, maddi ve fiziksel zorluklarla karşı karşıyadır

Genç erişkinler MSe yakalanma olasılığı en yüksek olanlardır; hem de
hayatlarının en verimli yıllarında

Her yıl araştırma için dünyada milyonlarca dolar harcanmaktadır
En az bir o kadarı da yardım ve destek için harcanmaktadır Hastalık
nedeniyle kaybolan işgücü değeri ise faturayı ayrıca kabartmaktadır
MSi daha yakından tanımakla MSlilerin hayattan daha çok tad almalarını
ve MSten daha az etkilenmelerini sağlayabilirsiniz

MS merkezi sinir sistemini nasıl etkiler?

Merkezi sinir sistemi sinirler boyunca vücudun çeşitli bölgelerine
elektriksel mesajlar gönderen bir telefon santralına benzer
Bu mesajlar bilinçli ve bilinçsiz tüm hareketlerimizi kontrol eder

Multipl Skleroz mesajların düzgün bir şekilde iletilmesini bozar

Sağlıklı sinir liflerinin çoğu mesajların iletilmesini kolaylaştıran
miyelin denen yağlı bir madde ile çevrelenmiştir

MSde miyelin parçalanır ve miyelinin yerini nedbeleşmiş (sertleşmiş)
doku alır Bu da mesajın geçişini saptırır ya da tümden bloke eder

Vücut fonksiyonları kontrol edilemez hale gelir, çünkü:

• Mesajlar gerektiği gibi iletilemez
• Mesajlar yanlış bölgeye gider

Multipl Skleroza yol açan nedir?

Bu, tıbbın en büyük sırlarından biridir

• Sebep bilinmemektedir

• Bir tedavi bulunamamıştır

• Kimin MSye yakalanacağını önceden bilmek mümkün değildir

Bu konuda üç yaygın teori vardır:

I- Virüs Saldırısı

• Virüsler vücuda girdiklerinde vücut hücreleri içinde hızla
çoğalırlar Çoğu virüsler hızla bazı hastalık belirtilerine yol açar
Yavaş etkileyen belirli bazı virüsler ise daha sonra tekrar ortaya
çıkarak yeni belirtilere yol açarlar Diğer bazı yavaş etkili virüsler
ise vücutta herhangi bir hastalığa yol açmadan önce aylar hatta
yıllarca gizli kalabilirler

• MS bazı yavaş etkili virüsler tarafından meydana getirilebilir
ya da bilinen bir virüse karşı gösterilen gecikmiş bir reaksiyon
olabilir

II- Bağışıklık reaksiyonu

• Vücudumuz, virüsler ve bakteriler gibi hastalık etmenlerini yok eden
ve doğuştan gelen bir savunma sistemine sahiptir

• Savunma sistemi geri tepebilir ve vücudun kendi hücrelerine
saldırabilir Buna “Oto-immun reaksiyon” denir

• MS, vücudun yanlışlıkla kendi dokusuna saldırdığı bir oto-immun
reaksiyon sonucunda ortaya çıkmış olabilir

III- Kombinasyon

Hem virüsler hem de bağışıklık sistemi reaksiyonu MSe yol açabilir

• Virüsler vücuda girdiğinde hücreler içinde gelişmeye başlarlar

• Vücudun savunma mekanizması hem virüslere karşı hemde vücudun
kendi hücrelerine karşı tahrip edici olabilir

Kimler MSe yakalanır?

MS hakkında bilmediğimiz o kadar çok şey vardır ki, kimin MSe
yakalanacağını tahmin edemeyiz

Gene de kimlerin MSe yakalanma olasılığının daha yüksek olması
hakkında şöyle bir tablo çizilebilir:

Genç erişkinler
Belirtiler genellikle 20-40 yaşları arasında ortaya çıkar 15 yaşın altında ve 50 yaşın üstünde nadiren görülür

Kadınlar
Kadınlar erkeklere göre daha fazla oranda MSe yakalanırlar MS hamilelikle ilgili değildir (MSli hanımlar çocuk sahibi olabilirler) Ilıman iklim kuşağında oturan insanlar
MS 40-60 derece güney ve kuzey enlemleri arasında sık görülür Bir bölge Ekvatora ne kadar yakınsa MS vakası da o kadar azdır

Sağlık şartlarının iyi olduğu bölgelerde yaşayan insanlar
Bu bölgelerde MS vakası sık görülür Muhtemelen bu bölgede yaşayan çocuklar MSe karşı bağışıklık sağlayacak bazı faktörlere maruz kalmamaktadırlar

MSin belirtileri çok çeşitlidir

• Kişiden kişiye değişir

• Aynı kişide zaman zaman değişebilir

Dikkat

Aşağıdaki belirtilenlerin her biri başka bir hastalıktan kaynaklanabilir
Doktorunuza mutlaka danışınız

MS belirtileri şunları içerir:

• Göz bozukluğu: Çift görme veya gözün irade dışı hareketi

• Vücudun herhangi bir bölgesinin kısmen veya tamamen felç olması

• Ellerin Titremesi

• Mesane ve kalın barsak kontrolunun kaybı

• Sendelenme veya denge kaybı

• Dilde peltekleşme gibi konuşma bozuklukları

• Aşırı halsizlik veya kendini alışılmamış biçimde yorgun hissetme

• Koordinasyon bozukluğu

• Uyuşma veya karıncalanma hissi

• Ayakların belirgin şekilde sürüklenmesi

Başlangıç belirtileri genellikle hafiftir ve tedavi edilmeden
kaybolurlar Fakat zaman ilerledikçe bunlar daha sık ve daha ağır
olabilir

Tipik tablo akut belirtilerin görüldüğü kısa bir dönem ve bunu
izleyen dönemde belirtilerin hafiflemesi ya da haftalar, aylar
hatta yıllarca kaybolması şeklinde çizilebilir

Belirtiler sinir sisteminin tutulan bölgesine göre değişiklik
gösterirler

Multipl Sklerozu ortaya çıkarmak zor olabilir
İlk belirtinin ortaya çıkışından kesin tanının konmasına kadar çoğunlukla yıllar geçebilir, çünkü:
İlk belirtiler o kadar hafiftir ki kişi bir doktora görünmez bile
Sinir sisteminin diğer hastalıkları da aynı uyarıcı belirtilerin bazılarını gösterirler
Gelişmiş tüm laborutuvar teknik imkanlarına rağmen MSi kesin olarak gösteren ya da ekarte ettiren bir teknik yoktur diyebiliriz

MS tanısını koymak için iki temel bulgu aranır:
1 Sinir sistemi hasarının belirtileri

Elde ve ayakta hissizlik veya titreme, ani güç kaybı veya felç
ortaya çıkabilir (Bu durumda merkezi sinir sisteminin iki ya da
daha çok bölgesi tutulmuş olmalıdır)

2 İyileşmeler ve kötüleşmeler

MS belirtileri diğer sinir sistemi hastalıklarından farklı olarak
herhangi bir uyarı olmaksızın ortaya çıkabilir ve kendiliğinden
iyileşmeler gösterebilir MS lilerin çoğu tekrarlayan alevlenmelere
rağmen aktif bir hayat sürerler ve hayata olumlu yönden bakmayı
öğrenebilirler MS uygun bir yaklaşımla ele alındığında şikayetler en aza
indirgenebilir

ÖYLEYSE NE YAPMALI

MSlilerin ve onların ailelerine siz yardım edebilirsiniz
• MS hakkındaki gerçekleri öğrenin ve başkalarına da öğretin
• Gönüllü çalışmalar progra mına katılın ve MS hastaları için pratik
yardımlar sağlayın
• MS derneğine gelir getirecek aktivitelere katılın, derneğe üye olun,
kampanyalarda görev alın
• Fiziksel özürlü insanların toplumda yaşamasını kolaylaştıran yasaların
çıkarılmasına destek verin
Örneğin, bütün halka açık yerlere rampaların ve asansörlerin konması
• Özürlülere uygun tuvaletlerin yapılması
• Özürlülerin toplu taşıma araçlarından faydalanması vs
Böylece onlara kendi kendilerine yetme şansı verin!

Multipl Skleroz Nedir?

MS, iki önemli bölümden, beyin ve omurilikten oluşan merkezi sinir sistemine ait bir hastalıktır Merkezi sinir sisteminde sinir liflerini çevreleyen ve koruyan miyelin isimli yağlı bir doku vardır ve bu doku sinir liflerinin elektrik uyarılarını iletmelerine yardımcı olmaktadır MS'de miyelin skleroz adı verilen nedbeler bırakarak birçok bölgede yok olur Hasar gören bu bölgeler plaklar veya lezyonlar olarak da bilinmektedir Miyelin sadece sinir liflerini korumakla kalmayıp, görevlerini yerine getirmelerini de sağlar Miyelin yok olduğunda veya hasar gördüğünde, sinirlerin beyine giden veya beyinden gelen elektrik uyarılarını iletebilme kapasiteleri kesintiye uğramakta ve bu durum çeşitli MS belirtilerini (semptomlarını) ortaya çıkarmaktadır MS bulaşıcı değildir Ailenizde hiç kimse sizden bu hastalığı almayacaktır

Bu Hastalığın Nedenleri Nelerdir?

MS'in kesin nedeni bilinmese de, birçok araştırmacı miyelin hasarının vücudun immün sisteminin (bağışıklık sisteminin) anormal bir yanıtından kaynaklandığına inanmaktadır Normal koşullarda, immün sistem virüsler veya bakteriler gibi yabancı ''istilacılara'' karşı vücudu korur Otoimmün hastalıklarda vücut istemeyerek kendi dokularına saldırır MS'de ise, saldırılan madde miyelindir Bilim adamları miyeline saldırması için immün sistemi tetikleyenin ne olduğunu henüz bilmemektedir Birçoğu çok sayıda faktörün devreye girdiğini düşünmektedir

MS Belirtileri (Semptomları) Nelerdir?

Belirtiler merkezi sinir sisteminin hangi bölgelerinin etkilendiğine bağlı olarak ortaya çıkmaktadır Herkes aynı şekilde etkilenmez Belirtiler sadece kişiden kişiye değişiklik göstermekle kalmayıp, aynı kişide zaman içinde de değişiklik göstermektedir Bu belirtiler ciddiyet ve süre açısından da çeşitlidir MS'i olan bir kişi genellikle birden fazla belirti yaşar ancak bu belirtilerin hepsi herkesde görülmez Belirtiler, halsizlik, karıncalanma, hissizlik veya doku zayıflaması, koordinasyon zayıflığı, yorgunluk, denge problemleri, görme bozuklukları, istemsiz hızlı göz hareketi (nistagmus da denir), titremeler, spastisite veya kas sertleşmesi, bozuk konuşma, bağırsak veya mesane problemleri, yalpalayarak yürüme (ataksi), cinsel işlev sorunları, ısıya hassasiyet ve kısa süreli bellek sorunları, hüküm veya muhakeme problemlerinden (kognitif problemleri) oluşmaktadır Ciddi durumlarda MS kısmi veya tam felce neden olabilmektedir MS'i olan kişilerin çoğunda bu belirtilerin tamamının görülmediğini unutmayalım

MS Tanısı Nasıl Konmaktadır?

Tek başına hiçbir test MS tanısı koyamadığı için çeşitli test ve yöntemlere gerek duyulmaktadır Bu testler şunlar olabilir;

* Doktorun geçmiş belirti ve bulguların varlığını araştıracağı tıbbi öykü
* Ayrıntılı bir nörolojik muayene
* Beyin ve omuriliğin kesin ve oldukça detaylı görüntülerini veren ve görece yeni bir görüntüleme biçimi olan MRG (manyetik rezonans görüntüleme)
* ''Uyarılmış potansiyeller'' adı verilen ve merkezi sinir sisteminin belli bir uyarıya verdiği yanıtı ölçen çalışmadır
* Daha az kullanılan ancak tanının olağandan daha zor olduğu durumlarda faydalı olan diğer bir inceleme de spinal kanalı çevreleyen sıvının (serebrospinal sıvı veya SSS ) bileşimini araştıran beyin omurilik sıvısı incelemesidir

Tanıyı Doğrulamak İçin - İkinci Görüşleri - Almak İyi Bir Fikir mi?

Eğer sadece bir doktorla görüştüyseniz, hiç kuşkusuz ikinci bir görüş almak mantıklı olur Tanınızı doğrulatmak istemeniz ilk doktorunuzu kırmayacak veya üzmeyecektir

Bir Sonraki Aşama Ne Olacak?

Bunu hiç kimse gerçekten bilmiyor; ancak siz ve doktorunuz kişisel durumunuz üzerine konuşabilirsiniz ve bu konuşma mutlaka yapılmalıdır

Sözler ''öngörülemez'' ve ''değişken'' sözlerdir MS sadece kişiden kişiye büyük oranda değişiklik göstermekle kalmayıp, aynı kişide zaman içinde de değişiklik göstermektedir Bu öngörülmezlik ile yaşamak MS ile yaşamanın parçasıdır Birçok kişi şiddetlenme dönemleri geçirmektedir Bunlar yeni belirtilerin ortaya çıktığı akut ataklardır, veya varolan belirtilerin daha ciddi hale geldiği nüksler olarakda isimlendirilmektedirler Şiddetlenmeleri genellikle düzelme dönemleri (remisyonlar) izlemektedir ve bu remisyonlar sizi nüks öncesi halinize döndürebildikleri gibi geriye bazı sakatlıklar da bırakabilirler Bu MS biçimi genellikle nüks*remisyon gösteren MS olarak isimlendirilir (Relapsing-remitting MS)

Her MS aynı değildir Bazı kişilerde birkaç ciddi atak görülür veya hiç görülmez, bunun yerine belirtilerin sürekli kötüleştiği ve zaman içinde sakatlığın ortaya çıktığı görülür Erken bir nüks-remisyon dönemini sürekli kötüleşme durumu izleyebilir, ki bu durumda sekonder progresif MS ismini alır Şekil ne olursa olsun MS herhangi bir zamanda duraklayabilir

İlk birkaç yıllık MS deneyiminiz, hastalığınızın uzun vadeli seyrinde siz ve doktorunuz için muhtemelen en iyi yol gösterici olacaktır Eğer doktorunuz geçmişte MS'i olan başka kişilerin bakımını da yapmışsa, sizin durumunuzla ilgili başka görüşlere sahip olabilir

MS Kalıtsal mıdır?

MS doğrudan doğruya kalıtsal değildir, bununla birlikte bazı çalışmalar ailesel eğilimin varolduğunu ortaya çıkarmışlardır Bu durum kardeşlerşn veya diğer yakın akrabaların hastalığı geliştirmelerinin bir ölçüde daha muhtemel olduğu anla mına gelmektedir Bununla birlikte, MS'i olan kişilerin yüzde 80'inde MS'i olan yakın bir akraba görülmemektedir

MS Kimlerde Görülür?

MS kadınlarda erkeklerin neredeyse iki katı bir oranda görülmektedir Birleşik devletlerde yaklaşık 350000 kişinin MS ile yaşadığı tahmin edilmektedir Bazı karmaşık MS olgularına tanı koymak zordur ve bulaşıcı bir hastalık olmadığı için olguların bildirilmesi zorunlu değildir Bu nedenle MS'i olan kişilerin gerçek sayısı sadece tahmin yoluyla hesaplanabilmektedir

Bütün dünyada MS tropikal iklimlere nazaran ılıman iklimlerde daha sık görülmekte ve beyaz tenli, özelliklede ataları Kuzey Avrupalı olanlar arasında daha sık ortaya çıkmaktadır

Ya İş Hayatı? İşverenlerin Neleri Bilmesi Gereklidir?

MS kişiden kişiye değişiklik göstermektedir, dolayısıyla iş durumunuz üzerindeki etkisi de değişiklik göstermektedir

Bir krizin ortasında iken gerek tanının hemen sonrasında, gerek belirtilerin birdenbire canlandığı bir sırada işle ilgili büyük kararlar vermenin iyi bir fikir olmadığını akıldan çıkarmayın İlk olarak, acil sorunlardan kurtulmak için kendinize zaman tanıyın Sonra seçeneklerinizi anlamanıza yardımcı olacak bilgi toplayın

Size konulan tanıyı iş arkadaşlarınıza ve patronunuza açmak ya da açmamak size kalmıştır Hukuksal açıdan bu bilgiyi açıklamanız gerekli değildir Eğer size tıbbi bir muayeneyi gerektiren bir iş imkanı sunuldu ise, tanınız ve /veya belirtileriniz konusunda dürüst olmanız gereklidir Bununla birlikte bir iş imkanı sadece size konan tanıya dayanarak geri çekilemez

MS Cinselliği Etkiler mi?

MS ile bağlantılı herşey fiziksel belirtilerden, duygusal etkisine dek cinsel hayatı etkileyebilir Ancak bu cinsel problemlerin başarılı bir şekilde tedavi edilemeyecekleri anla mına gelmez MS'i olan kişiler tatminkar bir cinsel yaşam yaşayabilirler ve yaşamaktadırlar

Birkaç önemli öneri:

* Eşinizle duygularınızı paylaşmaya çalışın
* Dürüstçe iletişim kurun
* Fiziksel belirtilerle ilgili tıbbi tedavi görün
* Fiziksel olmayan problemler için psikoterapiste veya cinsel terapi konusunda uzmanlaşmış bir danışmana başvurmayı düşünün

MS'i Olan Bir Kişide Depresyona Sık Rastlanır mı?

MS tanısı konduğunda veya MS kötüleşmeye başladığında korku, şaşkınlık, kontrol kaybı ve bir ızdırap duymak olağandır Şu ya da bu zamanda MS'i olan kişilerin yüzde 30 ila 40'ı doktorların hafif ya da orta derecede depresyon olarak tanımladıkları çöküntüye girmektedirler Depresyon bu hastalığın neden olduğu hasarın doğrudan bir sonucuda olabilir Depresyon ilaçlarla ve danışmanlıkla tedavi edilebilir