Tarihte Bugün 01 Ağustos

'Moby Dick'in yazarı Herman Melville 1819 yılında hayata merhaba dedi

Herman Melville 1819 yılında New York'ta doğdu Ailesinin maddi durumu hiç de parlak değildi ve babası, ardında yüklü bir borç bırakarak öldüğünde, 13 yaşındaki Melville için hayata atılma zamanı gelmişti

Çeşitli işlerde çalışarak geçen beş yılın ardından, 18 yaşında Liverpool'a giden bir gemiye bindi Gençliğinin en güzel günlerini kabusa çeviren bu adım, Melville'in dünya edebiyatına kazandıracağı büyük romanların malzemesi oldu

22 yaşında güney denizlerinde balina avına çıktı, ama zorlu koşullara dayanamayıp birkaç arkadaşı ile gemiyi terk etti ve bir süre Typee yerlileri arasında yaşadı

Bir Avustralya gemisiyle yeniden denizciliğe döndüyse de, denizcilik hayatı hep sorunlu geçti Bir isyan nedeniyle hüküm giydi, Tahiti civarında yeniden yerliler arasına katıldı, bir başka balina gemisi ile Hawaii'ye gitti

30'lu yaşlarında Boston'a döndüğünde, deniz seferleri tamamen çıkmıştı kafasından Başka bir işi de olmadığı için yazmaya başladı 1946'da yayımlanan ilk romanları, yerliler arasında geçen günlerine aitti

Kendisini dünyaya tanıtan ve Türkçeye 'Beyaz Balina' ismiyle çevrilen 'Moby Dick'i 1951 yılında tamamladı, ancak romanları yeterince ilgi görmedi

Melville, 1866'da New York gümrüğünde müfettiş olarak çalışmaya başlayınca edebiyattan tamamen uzaklaştı 28 eylül 1891'de öldüğünde hiç kimsenin hatırlamadığı bir yazardı Ama öldükten sonra keşfedildiğinde bir daha hiç unutulmadı

'Moby Dick'

Çevirmeni Mina Urgan şöyle tanımlıyor 'Beyaz Balina'yı: "Pequod adlı bir balina gemisinin son yolculuğunu, balinaların nasıl avlandıklarını, geminin sonunda nasıl battığını anlatan 'Moby Dick', ilk bakışta denizlerde geçen bir serüven romanı sanılabilir Ne var ki insan 'Moby Dick'i okudukça, okuduklarını düşündükçe, kitabın derinliğini, gerçek anlamını sezmeye başlar Bu derinliği, gerçek anlamı sezmeyenler ise, balina avıyla ilgili, heyecanlı bir öykü olarak, gene de 'Moby Dick'in pekala keyfini çıkarabilirler"

'Moby Dick'ten

Ne berbat sokaklardı bunlar! Sağda solda, ev değil, kara kara yığınlar vardı sanki Yer yer de, bir mezarın içinde gezinen ışıklara benzeyen mumlar Haftanın son günü, gecenin bu saatinde, kentin bu mahallesi nerdeyse ıssızdı Ama çok geçmeden, bulanık dumanlı ışıklar sızdıran, basık ve geniş bir binanın önüne vardım

Kapısı sanki kollarını açıyordu bana Halka özgü yerlerin bakımsız hali vardı burada Ayağımı içeri atar atmaz, eşikteki kül tenekesine çarpıp yere yuvarlandım Tozdan dumandan boğulacaktım nerdeyse "Bu da ne" dedim: "Gomorra harabelerinin külleri mi yoksa?" 'Çapraz Zıpkınlar'dan, 'Kılıçbalığı'ndan sonra, bunun adı da 'Tuzak Hanı' olsa gerek Her neyse, ayağa kalktım, içerden gelen gür bir sese doğru ilerleyip, ikinci bir kapıyı açtım

Cehennemde lanetliler kurultayı toplanmıştı sanki Yüzlerce kara surat bana çevrildi Arkalarında, kıyamet gününün kara bir meleği, bir kürsünün üstüne açılmış kitabı yumrukluyordu Bir zenci kilisesiydi burası Ve vaiz, cehennemdeki karanlıkları, ağlaşıp bağırışmaları, dövünmeleri anlatıyordu "Vay vay, Ishmael" diye mırıldandım gerileyerek, "Tuzak Hanı amma da berbat karşılıyor insanı!"

Biraz daha ilerleyip, doklara yakın bir yerde, sönük bir ışığın önünde durdum Kasvetli bir gıcırtı duydum tepemde Başımı kaldırınca, kapının üstünde sallanan bir tabela gördüm Belli belirsiz bir resim vardı bu tabelada: Dümdüz fışkırıp serpilen bir su Altında da şu yazılıydı: "Fışkırtı Hanı -- Sahibi Peter Coffin", yani Peter Tabut

Tabut? Fışkırtı? Oldukça uğursuz bir alamet bu Ama Tabut soyadı Nantucket'te yaygındır derler Bu Peter da buraya Nantucket'ten gelmiş olsa gerek Işık böylesine sönük, yer böylesine ıssız, kırık dökük küçük ev yanık bir mahallenin yıkıntılarından buraya getirilmişe benzediğine, sallanan tabela fakir fakir gıcırdadığına göre, odanın ucuzu da, nohut kahvesinin en alası da burada olmalı dedim kendi kendime

Başka neler oldu:

1063: İlk Selçuklu devleti hükümdarı Tuğrul Bey öldü
1521: Osmanlı orduları, Belgrad'ı kuşatma altına aldı
1571: Lala Mustafa Paşa, Venedik Cumhuriyeti egemenliğindeki Kıbrıs'ı ele geçirdi
1744: Fransız biyolog Jean Baptiste Lamarck doğdu
1840: İlk Türkçe gazete 'Ceride-i Havadis' yayımlanmaya başlandı
1931: New York'tan uçarak Yeşilköy'e inen Russel Boardman ve John Polando adlı havacılar Yalova'da Mustafa Kemal Paşa tarafından kabul edildi
1933: İstanbul Darülfünunu'nun yerini üniversite aldı; İstanbul Üniversitesi kuruldu
1936: Berlin Olimpiyatları, Adolf Hitler'in de katıldığı seremoniyle açıldı ABD'li siyah atlet Jesse Owens, oyunlarda tüm rekorları alt üst ederek dört altın madalya kazandı
1942: Almanlar, Stalingrad'dan Krasnodar'a uzanan demiryolunu kapattı
1958: Karikatürist Nehar Tüblek, Uluslararası Altın Hurma Ödülü'nü kazandı
1971: Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği (TÜSİAD) kuruldu
1978: ABD Senatosu ve Temsilciler Meclisinde alınan kararla, Türkiye'ye uygulanan silah ambargosu şartlı olarak kaldırıldı
1987: Ayetullah Humeyni'nin çağrısıyla ABD'yi protesto eden İranlı hacılarla Arabistan polisi çatıştı: 402 kişi öldü
1988: Trafikte ceza puanı uygulamasına başlandı
2001: İş adamı Üzeyir Garih İstanbul'da öldürüldü
2001: Azerbaycan, SSCB döneminde kullandığı Kril alfabesinden Latin alfabesine geçti
2002: ABD, bazı Güneydoğu Asya ülkeleriyle kapsamlı terörle mücadele anlaşması imzaladı
2005: Suudi Arabistan Kralı Fahd, uzun bir hastalık dönemi ve 23 yıllık iktidarın ardından 84 yaşında öldü