Üç Kemaller Diyari Tekirdağ

Tekirdağ Çeşmeleri

Tekirdağda akarsuların çok sayıda olmasından ötürü XIX yüzyılın başlarından itibaren halkın yararlanabilmesi için caddelere, cami avlularına ve meydanlara çeşme ve şadırvanlar yapılmıştır Ancak bu çeşmelerden 1945–1946 yılları arasında yol açılması nedeni ile birçoğu yıkılmıştır Mahmut Sümer Tekirdağın Eski Günleri isimli kitabında yok olan bu çeşmelerin 82 adet olduğu belirtmiştir

Tekirdağ çeşmeleri yerel çeşmeler, cami çeşmeleri, şadırvanlar, oda çeşmeleri ve sebiller olarak gruplara ayrılmaktadır Günümüzde Tekirdağ il merkezinde, Meydan Şadırvanı, Çiftlikönü meydan Şadırvanı, Şehitler Anıt Çeşmesi, Hacı Çeşmesi, Sururi Ağa Çeşmesi, Meydan Çeşmesi, Şabanoğlu Ç:eşmesi, Rakoczi Çeşmesi, Yusuf Ağa Çeşmesi, Tavanlı Çeşme, Kuru Çeşme, Solak Çeşme ve Meydan Çeşmesi iyi bir durumdadır

Meydan Şadırvanı (Merkez)



Tekirdağ il merkezinde, Muratlı Caddesi ile Kolordu Caddesi arasında bulunan bu çeşme Rüstem Paşa Hamamının önünden 1948 yılında buraya nakledilmiştir

Çeşme dikdörtgen mermer bir duvar içerisinde beyaz mermerden sütun şeklindedir Kitabesinden Ahmet Bey adına Cağalızade tarafından h1103 (1691) yılında yaptırılmıştır Kitabesi sülüs yazı ile yazılmıştır:

“ Ruh-ı Ahmed Bey için yaptı bu dılcû çeşmeyi
Ol Cağalı-zâde ıbrahim Bey Zat-ı hasen
Lûlesi işrâb idüp atşâne der tarihini
Gel gel iç mâ-ı hayât olsun bu ceyyid çeşmeden
h1103 (1691)”

Çeşmenin iki yüzünde yuvarlak kemer içerisine musluklar yerleştirilmiştir Bunun üzerindeki bölüm mukarnas dizili bir şeritten sonra dilimli bir kubbe ile sona ermektedir

Sahil Şadırvanı (Merkez)



Tekirdağ il merkezinde İskele Caddesi ile Londra asfaltı arasındaki yeşil alanda bulunan bu çeşme daha önce Havra yönünde iken, buradan sökülmüş bugünkü yerine yerleştirilmiştir Kitabesinden öğrenildiğine göre çeşme h1273 (1856) yılında yapılmıştır

Kitabe:

“Zeki şâdırevandır ki revân bahşây-ı atşandır
Zülâl-ı neş'esi âb-ı hayat ile birâderdir
Dil-ı nâme-siyâhan gibi bünyâdı yıkılmışken
Suyun buldurdu ol zat cün tenemkârene serverdir
h1273 (1856)”

Çeşme beyaz mermerden, dikdörtgen bir mezar taşı görünümündedir Musluğunun üzerinde kitabesi bulunmaktadır Çeşme dilimli bir kavuk şeklindeki külahla sona ermektedir

Şehitler Anıt Çeşmesi (Merkez)



Tekirdağ il merkezinde, Tekirdağın fethi sırasında şehit düşenler anısına Tekirdağ Belediyesi tarafından 1949 yılında yaptırılmıştır Aynı zamanda bir anıt olan bu çeşmenin arkasında da şehitlere ait bir mezarlık bulunmaktadır

Yüksek mermer bir kaide üzerindeki bu çeşmeye Belediye tarafından bir kitabe yerleştirilmiştir

Kitabe:

“Sayın Ziyaretçi Burası Tekirdağ'ımızın fethinde kanını canını feda eden kahraman şehitler
mezarıdır Üstünde yaşadığın toprak onların armağanıdır Bunların aziz ruhlarını taziz
ediniz 1949 Tekirdağ Belediyesi”

Hacı Çeşmesi (Merkez)

Tekirdağ il merkezi Aydoğdu Mahallesi, Hacı Çeşme Sokak ile Çarıkçızade Sokak ortasında bulunmaktadır Kitabesinden öğrenildiğine göre Hacı Haseki Ağa tarafından h1133 (1720) tarihinde yaptırılmıştır

Kitabesi:

“Hacı Haseki Ağayı muhterem
Bir böyle hayra kıldı muvaffak bî
ıcra-yı ab-ı nabı mahallinde eyledi
Yaptı bu aynı teşnelere bahş edüp safa
Gösterdi çeşme hüsn-ı nazârla nizamını
h1133 (1720)”

Tavanlı Çeşme (Merkez)



Tekirdağ il merkezi, Eski Cami Mahallesi Hastane Bayırında bulunan bu çeşmeyi kitabesinden öğrenildiğine göre Mehmet Ağa isimli bir kişi tarafından yaptırıldığı anlaşılmaktadır Kitabesinden yapım tarihi okunamamıştır

Çeşme kesme taştan dikdörtgen biçimde yapılmıştır Çeşmenin üzerini dışarıya çıkıntılı bir saçak çevirmektedir Cephesinde üçgen şekilli bir niş, bunun içerisinde de kitabe ve musluk bulunmaktadır Önüne büyük ölçüde bir yalak taşı yerleştirilmiştir Çeşme çeşitli zamanlarda yapılan onarımlar nedeniyle özelliğinden tamamen uzaklaşmıştır

Hüsrev Kethüda Çeşmesi (Malkara)



Tekirdağ ili Malkara ilçesinde Cami-Atik Mahallesinde bulunan bu çeşmeyi kitabesinden öğrenildiğine göre; Hüsrev Kethüda h971 (1564) yılında yaptırmıştır Çeşme aynı zamanda bulunduğu yerden ötürü Cami-i Atik (Eski Cami) Çeşmesi olarak da tanınmaktadır Çeşme arkasındaki bir evin duvarına dayalıdır

Kitabe:

"Cümlelere mülk verir kam kar
Hüsrev ü bal itikat namdar
Sahib-ı hayrat Hüsrev Kethüda,
Kim cihan kıldı serbeser ihya,
Ehli diller cem olup tarihini
Kim içerse, nuş-u canlar dediler Sene 971 (1564)”

Çeşme kesme köfeki taşından dikdörtgen olarak yapılmıştır Ayna taşının bulunduğu bölüm kırık sivri kemerli bir niş içerisine alınmıştır Nişin içerisine kitabe ve musluk yerleştirilmiştir Önünde büyük bir yalak taşı bulunmaktadır

Başçeşme (Malkara)



Tekirdağ ili Malkara ilçesinde, Camiatik Mahallesi Başçeşme Sokağında bulunan bu çeşme kitabesinden öğrenildiğine göre; Ahmet Paşa tarafından h953 (1546) yılında yaptırılmıştır

Değişik zamanlarda yapılan onarımlarla özelliğinden büyük ölçüde uzaklaşmıştır Bugün kesme taştan dikdörtgen planlıdır Sivri kemerli bir niş içerisine musluk yerleştirilmiştir Çeşmenin iki yanına duvar uzantıları eklenmiştir Bunlar geç dönemde yapılmıştır

Mermer Çeşme (Malkara)



Tekirdağ ili Malkara ilçesi Hüseyin Köse İlköğretim Okulunun yanında bulunan bu çeşme, Şahin yolu üzerinde iken sökülerek bugünkü yerine nakledilmiştir Çeşme, kitabesinden öğrenildiğine göre, Hüsrev Kethüda tarafından h979 (1572) yılında yaptırılmıştır

Evler arasına sıkışmış olan çeşme mermerden dikdörtgen planlı olup, üzeri çatı ile örtülüdür Bu çatının silmelerinin bir kısmı günümüze gelememiştir Sivri kemerli niş içerisinde kitabe, musluk ve yalak taşı bulunmaktadır Günümüzde kullanılmamaktadır

Hacı Mehmet Ağa Çeşmesi (Malkara)

Tekirdağ ili Malkara ilçesinde, Hükümet Konağının yanında bulunan bu çeşme, kitabesinden öğrenildiğine göre Hacı Mehmet Ağa tarafından h1147 (1735) tarihinde yaptırılmıştır

Çeşme kesme taştan dikdörtgen planlı olarak yapılmıştır Sivri kemerli nişi içerisinde ayna taşı ve yalak taşı bulunmaktadır

Fatih Cami Çeşmesi (Çorlu)

Tekirdağ ili Çorlu ilçesinde Fatih Camisinin yanında bulunan bu çeşmenin kitabesi günümüzde okunamayacak kadar harap durumda olduğundan, yapım tarihi ve banisi kesinlik kazanamamıştır Yanındaki Fatih Camisinin de kitabesi bulunmamaktadır

Çeşme klasik Osmanlı çeşme mimarisi üslubunda yapılmıştır Düzgün kesme taştan yapılmış olan çeşme dikdörtgen planlı, sivri kemerli bir niş içerisinde ayna taşı yerleştirilmiştir Ayrıca bir silme ile dış cephesi çevrelenmiştir

Çeşme günümüzde iyi bir durumdadır

Çengelliköy Meydan Çeşmesi

Tekirdağ Çengelliköy Meydanında bulunan bu çeşme, kitabesinden öğrenildiğine göre Selamizade Ali Efendi tarafından h1190 (1776-1777) yaptırılmıştır

Çeşme moloz taştan yapılmış, üzeri düz bir silme ile sınırlandırılmıştır Ayna taşı ve yalaktan meydana gelen çeşmenin üzerinde kitabesi bulunmaktadır Ancak bu kitabenin bazı yerleri okunamamıştır Yörede araştırma yapan İsmail Hakkı Kurtuluştan öğrendiğimiz kadarı ile çeşmenin kitabesi şöyledir:

“Sahibu el hayrat
el-derecad
Selamizade Ali Efendi
Sene 1190 (1776–1777)”

Çeşme günümüzde harap bir durumdadır

Gaziköy Çeşmesi (Şarköy)

Tekirdağ ilçesi Gaziköyde bulunan bu çeşme, kitabesinden öğrenildiğine göre Davud bin Abdullah tarafından h992 (1584) yılında yaptırılmıştır

Çeşme kesme taştan, enine dikdörtgen plan düzeninde yapılmıştır Ayna taşı sivri bir kemer içerisine alınmıştır Aynataşının üzerine iki satırlık kitabe yerleştirilmiştir

Kitabe:
“Sahibul hayrat Davud bin Abdullah
Fi 5 Şaban Sene 992 (1584)”

Çeşme günümüzde kullanılmaktadır

Barbaros Çeşmesi

Tekirdağ, Barbarosa giden yol üzerinde bulunan bu çeşme kitabesinden öğrenildiğine göre; Tüfengçizade Hacı İbiş Ağa tarafından Kerbelada şehit olan Hz Hasan ve Hz Hüseyinin ruhu için yapılmıştır

Kitabesi;

“Şad ola ruh-ı Hasan ile hem Hüseyini Kerbela
Sahib el-hayrat tüfengçizade el-hac İbiş ağa”

Çeşme mermer ve devşirme parçalardan dikdörtgen plan düzeninde yapılmıştır Niş içerisindeki sivri kemerli ayna kısmı oldukça derindir Nişin üst kısmına yakın yerlerde sağ ve solda bir vazodan çıkan çiçek motifleri görülmektedir Kemerin üzerindeki bazı yazı izleri görülüyorsa da İ Hakkı Kurtuluş bunların okunamayacak kadar bozuk olduğunu ileri sürmüştür

Namazgâh Çeşmesi ( Keşan)

Tekirdağ, Keşan ilçesi Erikliye 15 km uzaklıkta bulunan bu çeşme bir namazgaha aittir Kitabesinden öğrenildiğine göre HzHasan ve Hz Hüseyin ruhu için ismi bilinmeyen bir hayırsever tarafından h1151 (1738–1739) da yaptırılmıştır

Kitabe:

“Hüseyin ile Hasan ruhın bir ehli-i hayr kıldı şad
Dedi tarihini anın yeni hatmeyleyüp üstad
Zi pak tarh-ı icad-ı nev mübarek bad saadet bad
Sene 1151 (1738–1789)”

Çeşme ve namazgâh köfeki kesme taştan yapılmış, üzeri sıvanmıştır Çeşmenin arkası namazgâhın mukarnaslı mihrap taşıdır Bu çeşme-namazgâh ile ilgili bir araştırma yapmış olan İHakkı Kurtuluş bununla ilgili olarak bölgenin en ilginç çeşmesidir dedikten sonra bu konuda görüşlerini şöyle açıklamaktadır;

“Geç bir tarihte yapılmış olmasına rağmen, klasik bir üsluptadır Namazgâh mihrabında kullanılan mukarnaslar da klasik görünümü tamamlamaktadır Yerel çeşme özelliklerinden farklı olan namazgâhlı çeşme, buraya dışarıdan gelen bir usta tarafından yapılmış olmalıdır Çeşme, bulunduğu güzergâh nedeniyle, büyük bir olasılıkla, ordugâh namazgâhı olarak kurulmuştur Daha sonra, mevcut olan bu yol nedeniyle, buradan geçenlere hem su açısından, hem de dini yönden hizmet vermeye devam etmiştir”

Rumca Kitabeli Gaziköy Çeşmesi (Şarköy)

Tekirdağ ili Şarköy ilçesi Gaziköyde deniz kenarındaki meydanda bulunan bu çeşmenin üzerinde dikdörtgen çerçeve içerisine alınmış kitabesi Rumca yazılıdır Bu kitabeden öğrenildiğine göre; Georgios Tzefri isimli bir Rum tarafından 8 Ağustos 1878 tarihinde yaptırılmıştır Kitabenin üzerine bir haç motifi yerleştirilmiştir

Rumca kitabenin Türkçe anlamı şöyledir:

“Allah adına
Bu çeşme, ben Allahın kulu
Georgios Tzefri tarafından kendi paramla tekrar yaptırılmıştır
Sene 1878 8Ağustos”

Çeşme kesme taştan yapılmıştır Dış çevresi kaval bir silme ile çerçeve içerisine alınmıştır Kitabenin altından başlayan kıvrımlı kemerler ayna kısmını sınırlamıştır Kütlevi köfeki taşı yontularak çeşme konumuna getirilmiştir

Tepeköy Çeşmesi (Şarköy)

Tekirdağ ili Şarköy ilçesi Tepeköy yerleşim alanı dışında bulunan çeşmenin kitabesi bulunmadığından yapım tarihi ve banisi bilinmemektedir Yapı üslubuna dayanılarak XIX yüzyılın ortalarında yapıldığı sanılmaktadır Büyük olasılıkla da Gaziköyde yaşayan Hıristiyan cemaati tarafından yapılmıştır

Çeşme düzgün kesme taştan yapılmış, su haznesinde taş ve tuğla karışık olarak kullanılmıştır Farklı zamanlarda onarım gördüğünden orijinal kısmı yalnızca çeşmenin cephesinin yarısında görülmektedir Çeşmenin üzerinde durulacak özelliği de suyun künklerle gelmeyip geniş bir alandan gelmesidir Gelen su çeşmenin üzerindeki üç ağızdan dışarı akmaktadır