Herşeyi İle Edirne

Edirne Çeşmeleri

İbrahim Paşa Çeşmesi (Merkez)

Edirnede İbrahim Paşa Mahallesinde, İbrahim Paşa Sokağında İbrahim Paşa tarafından 1495te yaptırılmıştır İbrahim Paşa Camisinin şadırvanı olarak da kullanılan bu çeşme sekiz cephelidir ve dört kenarında çeşme aynaları kemerler içerisine alınmış, etrafı yarım payelerle de sınırlandırılmıştır Ayrıca her cephede kemerleri tutan payeler bulunmaktadır Paye kaidelerinin altı vazo şeklinde, başlıkları da akantus yapraklıdır

Kesme taştan yapılmış olan çeşme İbrahim Paşa Camisinin yıkılmasından sonra meydan çeşmesi konumuna gelmiştir

Hacı Adil Bey Çeşmesi (Merkez)



Edirne Meriç Köprüsünün bitiminde, Karaağaç yolunun başında bulunan bu çeşmeyi Edirne Valisi Hacı Adil Bey 1904 yılında yaptırmıştır Barok üsluptaki çeşmenin projesini Edirne Evkaf Müdürü Sadrettin Bey ile DrRıfat Osman çizmiştir

Çeşme üzerinde Üsküdarlı Şair Alaaddine ait bir beyit bulunuyordu Ancak bu beyit Karaağaçın Yunan işgali sırasında yerinden sökülmüştür

Çeşme üç kademe üzerinde kesme taş ve mermerden dört köşeli olarak yapılmıştır Batı ve doğu yönündeki sivri kemerli cepheleri rumi ve palmetlerle süslenmiştir Diğer cepheler sade bezemesiz mermerdir Çeşmenin dört cephesinde de kitabeler vardır Çeşmenin üzeri geniş ahşap bir saçakla örtülüdür Edirne Belediyesi tarafından 2000 yılında onarılmıştır

Köseç Balaban Çeşmesi (Merkez)

Edirne Medrese-i Ali Bey Mahallesindedir Köseç Balaban isimli bir kişi tarafından 1544te yaptırılmıştır

Nazır Çeşmesi (Merkez)



İstanbul yönünden Edirneye girişte bulunan Nazır Çeşmesi, Koca Nazır denilen Mehmet Bey tarafından 1574 yılında yaptırılmıştır Edirne Kadısı Salih Efendi ölen kız kardeşi Zeliha Kâmile Hanım için 1862 yılında bu çeşmeyi yeniden yaptırmıştır

Kesme taştan, tek cepheli bir çeşme olup haznesi piramidal taş çatı ile örtülüdür Ayna taşı düz mermerden olup bezemesi bulunmamaktadır Önünde bulunan üç yalak taşı yükseltilen yol nedeni ile toprak seviyesinin altında kalmıştır

Sinan Ağa Çeşmesi (Merkez)
Edirne Sultan IIBeyazıt Camisinin yanında bulunan bu çeşmeyi Sinan Ağa 1669da yaptırmıştır Kesme köfeki taşından yapılmış olan çeşme sivri kemerli alınlık kısmı ve önünde de yalağı bulunmaktadır Yekpare mermer üzerine çeşmenin sekiz satırlı bir kitabesi vardır:

Sahib-i himmet Sinan ağa ki odur
Mahzar-ı eltaf hayye lem yezel
Eyledi bu Çeşme-i pâki bina
Fi-sebil-illah zi-hayr-i ecel
Bir mahallinde eserdi bir riyâ
Ola makbulü hüdavend-i ezel,
Nûş edip dedim o dem tarihini
Ab-ı safi, hayr-ı vâlâ, bî-bedel
1080 (1669)

Sinan Ağa Yeni İmaret karakolu önüne, Saraçhane Köprüsü başına ve Yeni İmarette terazili çeşmeyi kendisi, eşi, oğlu ve kızı adına yaptırmıştır

Ayşe Kadın Çeşmesi (Merkez)

Edirne Ayşe Kadın Mahallesinde Ayşe Kadın camisi yanındaki çeşme 1647 yılında yaptırılmıştır Çeşme kitabesi zamanla bozulmuş ve daha sonra bir hayırsever tarafından yenilenmeye çalışılmış, üzeri de badana edildiğinden okunamamıştır

Kesme köfeki taşından sivri kemerli bir çeşmedir

Yıldırım Çeşmesi (Merkez)



Edirne Yıldırım Mahallesinde İbrahim Bey isimli bir hayırsever tarafından 1669da yaptırılmıştır Yıldırım Camisine yakınlığından ötürü bu isimle anılmıştır Bir meydan ortasında bulunan Yıldırım Çeşmesi sarnıcı ile birlikte 300x300 m ölçüsünde kare planlı olup, kesme köfeki taşından yapılmıştır Çeşme üzeri küçük yuvarlak bir kubbe ile örtülüdür Sivri kemerli ayna taşı ve önünde yalağı bulunmaktadır Ayna taşının üzerinde mermer kitabesi vardır:

Lillâhi aynen yeştehi hâ el-vâridûn
Min hayr-i İbrahim iza ecr-i bihâ
Lema levc-i-lillah ecr-i mâi ha
Sevabiha car-ül-yevm yuıb-asun
Mâ-i muinen yestelezze-eşşaribûn
Errahmet aynen yeşrebu bihâ el mukarrebûn
1080 (1669)

Dertli Mustafa Ağa Çeşmesi (Merkez)



Saraçhane Köprüsünün güneyinde, Saraçhane Karakolunun yanında bulunan bu çeşme, karakolun buradan kaldırılması üzerine, Edirne Belediyesi tarafından 1971 yılında bugünkü İtfaiye Müdürlüğünün arkasına taşınmıştır

Kesme taştan, 360 m yüksekliğinde dikdörtgen olan çeşmenin cephesi 180 m genişliğindedir Yekpare mermerden ayna taşı ve üzerinde muslukları, önünde de yalakları vardır İlk yapılışında çeşmenin üzeri kasnaklı bir kubbe ile örtülmüştür Bugünkü durumda b u kubbe ortadan kaldırılmış ve kasnaklar farklı biçimde çeşme üzerine oturtulmuş ve böylece Osmanlı mimarisinde rastlanmayan değişik bir görünüm ortaya çıkmıştır

Rıfat Osman Çeşmesi (Merkez)



Edirne Ticaret Lisesi önünde DrRıfat Osman tarafından 1916 yılında yaptırılmıştır
Neo-Klasik dönem mimarisini yansıtan çeşme, dört sütun üzerine kubbeli olarak yapılmıştır Sütünlar birbirlerine Neo-Klasik dönem özelliği taşıyan sivri kemerlerle bağlanmıştır Sütunların üzerindeki köşelerde sitilize palmeti andıran köşe çıkıntıları bulunmaktadır Bu köşe çıkıntılarının arasına da üçgen alınlıklar yerleştirilmiştir Sütunların arasında alçakta su haznesi ve muslukları bulunmaktadır

Muradiye (Sultan Süleyman) Çeşmesi (Merkez)



Edirne Muradiye Camisinin girişinde bulunan bu çeşmenin ne zaman ve kimin tarafından yaptırıldığı bilinmemektedir Mimar Sinanın yaptırmış olduğu su yolu bu çeşmeye de bağlanmıştır

Kesme köfeki taşından 370x325 m ölçüsünde kareye yakın planlı, kütlevi bir yapısı olan çeşmenin her yüzünde sivri kemerli ayna taşları bulunmaktadır Ayna taşları kabartma silmelerle çerçeve içerisine alınmıştır Üzeri piramidal taş bir külahla örtülmüştür

Askeri Hastane Yanındaki Çeşme (Merkez)



Edirne Eski Askeri Hastanesinin önünde bulunan bu çeşme 1915 yılında yapılmıştır Eski Askeri Hastane Avarız Köyüne giden yolun doğusunda olup, günümüzde şehir çöplüğüdür Edirnenin Osmanlı-Rus ve Balkan savaşlarının anısını yansıtan çeşmenin kitabesinde 1911-1912 yıllarında koleradan 581, tifüsten 344 ve hummadan 72 kişinin; 3 hekimin de tifüsten şehit olduğu yazılıdır Bu nedenle çeşme şehitlerin anısı için yapılmıştır

Bu çeşme 1971 yılında Eski Cami yakınına ve Bedestenin önüne nakledilmiştir Hastanenin bahçesine meydan çeşmesi olarak yapılan bu çeşmenin cephesi 1500 m, yüksekliği 500 m, derinliği de 100 mdir Kesme köfeki taşından yapılmış olan çeşmenin sivri kemerli nişleri ve Rûmili, palmetli kitabesi vardır

Yelli Burgaz Çeşmesi (Merkez)



Edirne Çavuşbey Mahallesi Ağaçpazarı Sokağında bulunan Yelli Burgaz Çeşmesi İsmail Ağa tarafından yaptırılmıştır Yapım tarihi bilinmemektedir

Çeşme köfeki taşından kare planlı, iki cepheli olup, üzeri taş piramidal örtülüdür Çeşmenin cepheleri hafif sivri yuvarlak kemerli olup, içerisine ayna taşı ve altına da yalağı yerleştirilmiştir Çeşmenin piramidal örtü ile birleştiği yerde bademli bir silmesi vardır

Sinan Ağa Çeşmesi (Merkez)



Edirne Beylerbeyi Camisinin haziresi yanında bulunan bu çeşmeyi Sinan Ağa 1699 yılında yaptırmıştır Kesme taştan, kare planlı çeşme üç cephelidir Üzeri taştan piramidal bir külah ile örtülmüştür Sivri kemerli cephelerinin içerisine ayna taşı ve yalak yerleştirilmiştir Ön cephesindeki sivri kemerin üzerine mermer kitabesi yerleştirilmiştir Bu kitabelerde Kurandan alınma ayetler yazılıdır

Çeşmenin doğu yönü kaş kemerli olup, burada üçgenler içerisinde lale motifleri ve güçleler bulunmakta olup, çeşmenin iki kenarında da selvi motifleri vardır

Yahya Bey Çeşmesi (Merkez)

Edirne Kıyık Caddesi üzerinde, eski Tophane yolu üzerindeki bu çeşmeyi Yahya Bey 1580 yılında yaptırmıştır Yahya Bey, Sultan IIIMurad döneminde divan sahibi şairlerdendir
Mimar Sinan üslubunda yapılan bu çeşme, Mimar Sinanın Edirneye su yollarını getirmesinden sonra yaptırılmıştır

Çeşme kesme taştan, piramidal taş örtülüdürTek cepheli olan çeşmenin üzerindeki iki silme arasına mermer sülüs yazılı 82x38 cm ölçüsünde kitabesi yerleştirilmiştir

Kitabe:

Çünkü bu mâi tâhuri kıldı seyyid-i Yahya Bey
Bi nihayet rahmet etsun ana hayy-i müsteaân
Vasfedip dedi bir eksikle anın tarihini
Çeşme-i ab-ı hayatı canfezayı cavidan
989 (1580)

Hatip Bey Çeşmesi (Merkez)



Edirne Meydan Mahallesi, Selimiye Camisi ile Atik Ali Paşa Camisi yakınında bulunmaktadır Çeşmenin ne zaman ve kimin tarafından yaptırıldığı kesinlik kazanamamıştır Bezirgân Hacı Mehmet Efendi tarafından onarılmıştır Bu onarımı belirten kitabesi günümüze gelememiştir Ancak Oral Onurdan öğrendiğimize göre kitabenin metni şöyledir:

Bezirgân el Hac Muhammed
Muvaffak idi bu hayratı tamir
Harabe müşerref olmuşken bu Çeşme
Edüp tamir anı eyledi abâd
Ola banisi hem tamir edenle
Duhûl eden eyler sad ab hemişe
Akıp bir sariye tarihin sakkdır
İçendir dil-teşne gelene afiyet yap

Çeşme kesme taştan iki cepheli, kare planlıdır Üzeri taştan piramidal külah ile örtülmüştür Sivri kemerli cephesine ayna taşı ve yalağı yerleştirilmiştir

İki Lüleli (Şair Hayali) Çeşmesi (Merkez)



Edirne Uzunkaldırım Caddesinde bulunan iki lüleli çeşmeyi Edirneli şairlerden hayali yaptırmıştır Bu çeşmenin suyu iki lüleden aktığından ötürü de halk arasında İki Lüleli Çeşme olarak tanınmıştır Çeşmenin orijinal kitabesi günümüze gelememiştir Ancak 1906 yılında çeşmeyi onaran Mustafa Bey buraya bir onarım kitabesi koydurmuştur

Kesme taştan, tek cepheli ve haznelidir Cephesinde yuvarlak bir niş içerisine ayna taşı ve yalak yerleştirilmiştir Çeşmenin cephesi kalın silmelerle çerçeve içerisine alınmıştır Çeşmenin yanında ikinci bir ayna taşı daha bulunmaktadır Yükselen yol nedeni ile çeşmenin bir bölümü toprak altında kalmış olup, bugün harap durumdadır

Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Çeşmesi (Merkez)



Edirnede Selimiye Camisi yakınında, Arastanın karşısında bulunan çeşmeyi Merzifonlu Kara Mustafa Paşa 1666 yılında yaptırmıştır Edirne çeşmeleri arasında en büyüklerinden biri olarak nitelenen Merzifonlu Kara Mustafa Paşanın bu çeşmesi zamanla harap olmuş, Cumhuriyet döneminde Trakya Genel Valisi Kâzım Dirik tarafından onarılmış ve suyu akıtılmıştır

Çeşme meydan çeşmesi niteliğinde olup, kesme taştan üç cephelidir Üzeri ahşap bir çatı ile örtülüdür Cephelerinde sivri kemerler içerisine alınmış ayna taşları ve yalak kısımları bulunmaktadır Sivri kemerin içerisine dikdörtgen mermer üzerine yazılmış kitabesi yerleştirilmiştir:

Cenab- Mustafa Pâşayı Ekrem
Odur Pirâye bend-i şahid-i mülk
Akıttı Edirne şehrinde bir su
Göründü feyz-i İsim Mustafadan
Atâllahü ömreh bis-sade ve ekbar
Vezir_i Padişah-ı mesnet âra
Odur kaim makam-ı adil pirâ
Kim etti cerasın Kevser-i temennâ
Medine Edirne mâayn-ı zerkâ
Bi mâi feyzi min tarihi şânı
Ceri-aynü tüsemma sel-sebila
1077 (1667)