Anadolu'nun Kilidi Afyon

Afyon Çeşmeleri

Hodalı Çeşmesi (Merkez)

Afyon Ulu Cami mahallesindeki Hodalı Çeşmesini Selçuklu Sultanı IIİzzettin Keykavus Bin Keyhüsrev Hanın emri ile Senirli Şemseddin Ömer 1250 tarihinde yaptırmıştır Çeşmenin dört köşe Selçuklu sülüsü ile yazılmış 6 satırlık bir kitabesi vardır:

“Es-Sultanel-Azam İzzedünya ve
Edin Ebül Fetih Keykavus Bin Keyhüsrev
Burhane Emirel mümüminin emere bi-imareti
El mekamül mübarek el-Abdüs-zaif
Şemseddin Ömer Bin Osman el-Seniri
Fi tarih sene ve erbaine ve sittemie
648 (1250)”

Alaca Çeşmesi (Bolvadin)

Bolvadin İstasyon Caddesindeki Alaca Çeşme kitabesinden öğrenildiğine göre Sahip Ata Fahrettin Alinin kölelerinden ve beylerden olan Bayram, Sultan Gıyasüddinin emri ile 1278 yılında yaptırılmıştır Yedikapı savaşından sonra Bolvadine gelen Selçuklu Sultanı Bayram beye bu çeşmenin yapılmasını emretmiştir Bu çeşme karşısındaki Alaca Camisi ile birlikte yaptırılmıştır Yarım yıldızlarla süslü çeşme aynası üzerinde Selçuklu sülüsü ile dört satırlık bir kitabe bulunmaktadır:

“Emere bi-inşae hazihil-aynül-cariye fi eyyamı devlet
Es-Sultanel-azam Gıyasüddünya ved-din Keyhüsrev Bin Kılıçaslan
El-Abdüs-zaif Bayram İbni Abdullah üs-sahibi ahsenalluh hatimet ehu
Fi Muharrem sene seba ve sebine ve sittemie
677 (1278)”

Gezler Köy Çeşmesi (Sincanlı)

Sicanlı Ovasının doğusunda bulunan Gezler Köyü Meydanındaki çeşmenin üzerindeki sekiz satırlık Arapça kitabeden burada daha önce bulunan eski çeşmenin Germiyan Beylerinden Ebubekir oğlu Cemal Beyin isteği ile 1323 yılında yaptırıldığı öğrenilmiştir:

“Bismillaâhir-rahmanir-rahim
Kalel-lahu tebareke ve tealâ
Ve Enzelna mines-samâi Mâen Tahura
Ve kelen-nebi aleyhi-selâm
Ve minel-mae küllü şeyhi hay
Emere hazel-aynül-Mübârek
El-Emir Cemal ibni Ebubekir yalu ahsenallahu
Avakıbehu fi sene selase ve ışrine seba mie
723 (1323)”

Tahtalı Cami Çeşmesi (Bolvadin)

Bolvadin çarşısından Ağılönü Mahallesine giden yol üzerinde, tahtalı Camisinin karşısındadır Bu çeşme 1454 yılında halk tarafından yaptırılmıştır Sivri kemerli çeşmenin yan tarafında sekiz satır halinde kitabesi bulunmaktadır:

“Şah Süleyman Al-i Osman pür keramet pür safa
Sayesibnde hoş geçerler daima bay-ı geda
Hamdü Lillah Devletinde olup işbe âyn-ı cari
Rûz-ü şeb hazretine herkes eder daim düa
Sahib-ül-hayr, mübaşir her kimin kisâyi var
Avn-ı Hak olsun refiki anların yemül-Ceza
Bu tarik-ı âmdan her kim geçerse ey imam
Diler Tahsin ede tarihini Huşca bina “

Hüsam oğlu Hacı Beyazıt Çeşmesi (Bolvadin)

Bolvadinde Hacı Ahmet Mahallesindeki çeşmeyi Kanuni Sultan Süleymanın emri ile Hüsam oğlu Hacı Beyazıt 1539 yılında yaptırmıştır Osmanlı döneminde Surra yolunun (Hac yolu) Bolvadinden geçmesinden ötürü bu çeşmenin yapıldığı sanılmaktadır Bunun yanı sıra sefere çıkan ordu da burada konaklıyordu

Çeşmenin Kitabesi:
“Emere bi-inşai hazel-aynül-cariye
Fi eyyamı Devlete Sultan Süleyman bin Selim Han
Edamellahu ömrühu El-abdüzzaif Hacı Bayazıd bin Hüsam
Fi evasıt-ı zil-kade 945”

Umuroğlu Mustafa Çavuş Çeşmesi (Çavuşbaşı Camisi Çeşmesi) (Sandıklı)


Çavuşbaş Mahallesindeki Çavuşbaş Camisinin bulunduğu yerde, Mustafa Çavuşun oğlu Mehmet Bey bir çeşme yaptırmıştır Sivri kemerli çeşmenin üzerine altı yazıtlık bir kitabe yerleştirilmiştir:

“Mustafa Ağa merhum bünyadI mesçide
Oğlu merhum Mehmed çeşmesine ihtimam
Cafer Ağadır sebeb bunların itmamına,
İde mahşerde şefaat anlara Fahrül-Enam
Çeşme tarihi Kemal aşkına nuş olsun deyin
Aşkına hem de Hüseyn-ı Kerbelanın Ves-selam”

Halime Kadın (Cevizaltı) Çeşmesi (Merkez)

Gedik Ahmet Paşa külliyesinin avlusunda, çifte sütunlu bir çeşme bulunmaktadır Hayırsever bir kadın olan Halime Kadın bu çeşmeyi 1764 yılında yaptırmıştır Çeşmenin iki satırlık kitabesi bulunmaktadır:

“Barek-Allahbudur tevfik-i Hakkın mazharı
Kim Halime Kadın oldu bu hayrın masdarı
Yaptırıp atşile dedi murassa tarihini
Nuş edin bu çeşmeden ab-ı zülal-ı sükkeri
1178 (1764)”

Mustafa Bey Çeşmeleri (Merkez)

Hersek Ahmet Paşanın torunlarından Hacı Ahmet Paşanın küçük oğlu Mustafa Bey Afyonda çeşitli yerlerde çeşmeler yaptırmıştır Bunlar Bolvadin Ağılönü Camisi karşısında, Ali Çetinkaya Kız Enstitüsü köşesindeki Askeriye Çeşmesidir Ancak bu çeşmeler Afyonda açılan yollar sırasında yıkılmıştır Buğday Pazarındaki Çeşmesinin kitabesi Afyon Müzesindedir

Döğer Işıklar Çeşmesi (İhsaniye)

İhsaniye Döğerdeki yuvarlak kemerli çeşmeyi yazıtına göre Döğerın zenginlerinden Hüseyin oğlu İbrahim 1779da yaptırmıştırÇeşmenin Kitabesi :

“Bena hazel-ayn-ül-latif İbrahim Ağa bin Hüseyin Ağa
Fi-sene selase ve tisine ve mie ve elf
Min Hicreti-men lehül-izz-ü veş-şeref
1193 (1779)”

Olucak Çeşmesi (Merkez)

Afyon Karahisar Çavuşbaş Mahallesinde bulunan bu çeşmenin suyu XIIIyüzyılda Mimar Gevhertaşın Alaeddin Medresesine bağladığı kaynaktan sağlanmıştır Medresenin yıkılmasından sonra 1789da bu çeşme yapılmıştır Kitabesinden öğrenildiğine göre Turşan Hacı Ali isimli bir kişinin ruhu için öldükten sonra yapılmıştır

Yuvarlak kemerli çeşme üzerindeki kitabesi:
“Hubbeza Turşan El-Hacı Ali
Ruhuna bu çeşme oldu sebil
Çıktı tarihi meya-ı nehirden
Hayr-ı cari mizab-ı Cemil 1204 (1789)”

Badakoğlu Çeşmesi (Sultandağ)

Sultandağı, İshaklıdaki Konya Caddesi üzerinde bulunan Badakoğlu Çeşmesini kitabesinden öğrenildiğine göre İshaklıda Badakoğlu ismi ile tanınmış bir hayırsever Rodoslu Manuel Ustaya 1791de yaptırmıştır Çeşmede Selçuklu Kervansarayının yıkıntısından arta kalan taşlardan yararlanılmıştır Çeşmenin ayna taşı üzerinde kitabesi bulunmaktadır:

“Bu çeşmeden içip mai Fıratı
Her içtikçe bula canın hayatı
Sebeb olan bula ya Rab izzeti
Çekmesünler dareynde mihneti
Amele Rodoslu Haç Mansur
1206 (1791)”

Siyahlar Çeşmesi (Merkez)

Afyon Karahisarda Siyahlar Mescidi ismi ile tanınan caminin önündeki çeşmeyi hayırsever bir kadın olan Neslihan Kadın 1810 tarihinde yaptırmıştır Çeşmenin yuvarlak kemeri üzerinde dört satır halinde kitabesi bulunmaktadır:

“Şimdi suyun buldu siyah tekkesi
Neslihan Kadın verüp hayra sebat
Bismillah ile deyin tarihi tam,
Nuş edin bu çeşmeden Ab-ı Hayat 1225 (1810)”

Abdal Baba Çeşmesi (Şuhut)

Şuhut, Bektaşi Babalarından olan Abdullah Sultanoğlu Ahmet Baba adına, bu çeşmeyi oğlu İsmail Efendi l817 yılında yaptırmıştır Çeşmenin sivri kemerli ayna taşı üzerinde kitabesi bulunmaktadır:

“Bismillahir-rahmanir-rahim
Ab-ı revan-ı Ahmed Baba han bin Abdullah Sultan
Sahibül-hayrat evladı İsmail Efendi
1232 (1817)”

Hüsrev Paşa Hanı Çeşmesi (Emirdağ)

Emirdağ Han Köyündeki Hüsrev Paşa Hanı yapılırken yanına bir de çeşme eklenmiştir Zamanla çeşmenin su yolları bozulmuş ,kitabesinden öğrenildiğine göre Karahisar ve Sultanönü Sancakları Valisi Mehmet Reşit Paşa su yollarını onarmış ve çeşmeyi de yeniden yaptırmıştır Bunu belirten 6 satırlık kitabeyi de çeşmenin üzerine koydurmuştur:

“Müror-u vakt ile olmuş idi bu çeşme virane
Şikayetkar olurdu teşnelikten uğrayan hana
Vezir-i sami, alihimmet, bülend-i ikbal Reşid Paşa
Ki tamir eyledi anı, muammer ola merdane,
Vahidin hame-i safı ana nutk eyledi tarih
Bu bir ayn-ı kerem kim caddedeki cümle atşanef
1237(1821)”

Hacı Paşa Çeşmesi (Merkez)

Afyon Karahisar merkez köylerinden Erkman Köyünde Hacıbaba Türbesinin önündeki çeşmeyi Hacı Ahmet Ağanın oğlu Süleyman Ağa, halas Hanife Hanımın ruhu için 1831 yılında yaptırmıştır Dikdörtgen, üzeri çatılı türbenin tarih kitabesi bulunmaktadır:

“Hub mevkiinde bir eser olmuş bu Ayn-ı canfeza
Dil-teşneler nuş eylesün işte bu Ma-i azep Fırat
Hoş sarf-ı himmet kldı Mollazade Süleyman Ağa
Vala himem ali nejad ol zat-ı memduh-us sıfat
Daim cücuh-u hayra sarf eyler heman hep varmış
İzzü şerefle rıfatı hemvari olsun ber sebat
Yaptırdı halası Hanife hanımın ruhu için
Mevla ivez versin ana Ukbaba duzahten necat
Hak ömrünü müzdad ede adasını berbad ede
Subh-u mesa dilşad ede,gam görmiye ezher cihat
Feyzi düayı hatm edüp medhiyle tarihin dedi
Hakka cihande var ise ancak budur Ab-ı Hayat
1247 (1831)”

Gazlıgöl Çeşmesi (Merkez)

Afyonkarahisar Gazlıgöl kaplıcası önündeki çeşme üzerindeki yazıta göre Boyacıoğlu Mehmet Ağanın ruhu için 1902 yılında yaptırılmıştır Boyacıoğlu Hacı Mehmet ağa Afyonda üç çeşme yaptırmış ve üç dükkanını da vakfetmiş bir hayırseverdir Şeriye Sicillerinden öğrenildiğine göre de bu çeşme vasiyeti uyarınca ailesi tarafından yaptırılmıştır
Çeşmenin Kitabesi:

“Binayı çeşme-i Ziba vücuda geldi hamdolsun
İçenler ab-ı safından sükun-ü atş-ı can olsun
Müror-u abirin nuş eyledikçe ruz-ı mahşerde
Boyazızade merhum Mehmet ruhu şad olsun
Yirmiyle binüçyüzde yapıldı çeşme-i rana
Zuhur etti ana Haktan lutf-u tarih tılsım olsun
1320 (1902)”

Bedüş Köyü Çeşmesi (Şuhut)

Beduş ilçesi Bedeş Köyündeki çeşmeyi kitabesinden öğrenildiğine göre Şuhutlu Tülüzade Hüseyin Avni Bey l913 yılında yaptırmıştır Mimari bir özelliği olmayan çeşmenin iki yanında yivli iki plaster olup birbirlerine sivri, kırık bir kemerle bağlanmıştır Ayna taşı üzerindeki kitabesini Mevlevi dervişlerinden hattat Kazancı Mehmet Dede Efendi yazmıştır:

“Söy kıldı Tülu zade Hüseyin Avni
Yaptırıp bu çeşmeyi Kablel-memat
Hazret-i Şah-i velayet ruhuna
Bahş kıldı ecrini aldı berat
Şahit olsun Oniki İmam ana
Böyledir Al-i Abadan senihat
Hu deyip içse erenler abını
Her belalardan bulur fev-ü necat
Gel Şehid-i Kerbelanın aşkına
Nuş kıl bu çeşmeden ab-ı hayat
1330 –l332 (1913)”