|
Prof. Dr. Sinsi
|
Ordu Tanıtım (Nasıl Gidilir Ne Yenir Ne İçilir)
Ordu Genel Bilgi
Karadeniz Bölgesinde il olan Ordu, doğusunda Giresun, batısında Samsun, güneyinde Sivas ve Tokat, kuzeyinde de Karadeniz ile çevrilidir İlin Melet çayının batısındaki daha büyük kesimi Orta Karadeniz, doğusundaki kesimi ise Doğu Karadeniz Bölümü içerisinde yer almaktadır İl toprakları ovalardan oluşan dar bir kıyı şeridi ile hemen gerisinde yükselen Kuzey Anadolu Dağlarının kıyı sıralarını kapsar Akarsu vadileri ile derin biçimde parçalanan bu dağlık alanın yüksekliği kuzeyden güneye doğru gittikçe artar İlin doğu ve güneydoğu kesimini Giresun Dağlarının batı uzantıları, güney ve batı kesimini de Canik Dağları engebelendirir Güneydoğusundaki Karagöl Dağının doruğu il sınırları dışında kalmaktadır Giresun Dağlarının batı uzantılarından olan Aşıt Tepesi (2569 m) ile Eriço Tepesi (2298 m) ilin belli başlı yükseltileridir
İl topraklarını Canik ve Karadeniz Dağlarından kaynaklanan akarsular sulamaktadır Turna Suyu, Melet Irmağı, Akçaova Deresi, Bolaman Irmağı, Ceviz Deresi ve Curi Deresi bu akarsuların başlıcalarıdır Bu akarsular il topraklarında derin vadiler oluşturarak Karadenize dökülürler Karagöl Dağının zirvesinde küçük buzul gölleri ile Fatsa ilçesindeki Gaga Gölü ve Ulubeydeki Ulugöl ilin başlıca gölleridir İlin yüzölçümü 5963 km2 olup, 2000 Yılı Genel Nüfus Sayımı sonuçlarına göre; toplam nüfusu 887765tir
İlinin jeolojik yapısını, II Zamanda oluşan lavlarla, kuzey batı ve güney doğu yönlerinde uzanan volkanik kütleler meydana getirmiştir İl toprakları, II Ve III Zamanda oluşmuştur İl topraklarının jeolojik devirlerine ait izler, Aybastı ve Gölköy yöresindeki kömür yataklarında, ilin volkanik dağlarında, Gölköyün tektonik çöküntüsüyle sahilin IV Zamanında oluşan alüvyonlu birikintili düzlük ve ovalarında görülmektedir
Doğu-Batı yönünde düz bir şekilde uzanan kıyı şeridi, Yalıköyden başlayarak kuzeye yönelir ve efsane kahramanı Yasonun adıyla anılan Yason burnundan itibaren doğuya yönelerek Çam burnuna ulaşır Buradan tekrar güneye yönelir ve bir yarımada oluşturur Bu yarım adanın doğu kısmında Karadenizin doğal limanlarından biri olan Perşembe (Vona) Limanı bulunur
Orduda Karadeniz iklimi hüküm sürmektedir Kışları ılık, yazları nemli, yaz ve kış arasındaki sıcaklık farkının oldukça az olduğu bu tipik Karadeniz iklimi sahilden başlayarak güneye doğru dağların doruklarına kadar devam eder Dağların Kelkit vadisine bakan güney yamaçlarında ise yağışların azaldığı karasal iklim özellikleri görülür
Doğal bitki örtüsü bakımından zengin olan Ordunun, kıyı şeridinde yayvan yapraklı etek ormanları ve fundalar görülür Bu şerit, Karadeniz kıyıları ile kenar dağlarının orta kısımlarıdır Orman etekleri ile yaylalar arasında kalan kesimde yayvan yapraklı, karışık ve iğne yapraklı bitki örtüsü görülür Bu alanlarda kızılçam, gürgen, çam, ladin, orman gülü türleri bitki örtüsünü oluşturur Yayla kesimlerinde ise 1500-1800 m yükseklikte çam, ladin, çalılar ve orman altı bitki türleri görülür
İlin ekonomisi tarım, hayvancılık, balıkçılık ve küçük sanayie dayalıdır Yetiştirilen tarımsal ürünlerin başında fındık, mısır, buğday, arpa, baklagiller, patates, lahana, elma ve armut gelmektedir Az miktarda da çeşitli sebze ve kiraz, ceviz, üzüm, incir, soya ve çay yetiştirilir Hayvancılıkta ise, çok sayıda sığır beslenmekte olup, koyun da yetiştirilir Yaylalarda yaygın biçimde arıcılık yapılmaktadır Bal üretiminde Muğladan sonra ikinci sırada yer almaktadır Balıkçılık kıyı halkı için önemli bir ekonomik gelirdir Avlanan balıklar çeşitli tesislerde işlenir, yurtdışına ihraç edilir
Çok fazla gelişmemiş olan sanayisi genellikle tarıma dayalıdır Başlıca sanayii kuruluşları fındık kırma, fındıklı ürünler, deniz ürünleri, orman ürünleri, soya yağı, çimento, tuğla ve kiremit, tel ve çivi fabrikalarıdır
Yer altı kaynakları bakımından oldukça zengin olan Ordunun Fatsa ilçesinde bentonit, Gölköyde kurşun, çinko, bakır ve demir, Mesudiyede traverten, Perşembe yöresinde demir, Ulubeyde manganez ve kaolin, Ünyede demir yatakları vardır Ayrıca Orduya bağlı Fatsa ilçesinin Sarmaşık Köyündeki Sarmaşık Kaplıcası olup, 48 derece sıcaktaki suyun bileşiminde çelik ve kükürt bulunmaktadır Bu suyun kadın hastalıkları , romatizma, böbrek taşı rahatsızlığı ile fizik tedavi konusunda yararlı olduğu bilinmektedir Ordu ilindeki en önemli içime de Fatsanın Sazcılar Köyünde Sazcılar Kaynak Suyudur
Ordunun tarih öncesi çağları Prehistorik Dönemde başlamıştır 1963-1964 yıllarında Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi Prehistorya Tarihi Kürsüsünden ProfDr Kılıç Köktenin Ordunun Ünye civarında yaptığı arkeolojik kazı ve araştırmalar, ilk yerleşimin MÖ15000de başladığını ortaya koymuştur Ayrıca Mesudiye ilçesinde Eski Tunç Çağına ait buluntular da ele geçmiştir
MÖ:XVIIyüzyılda burası Kaşkaların yurdu olarak tanınmıştır Kaşkalar yörede MÖVIIIyüzyıla kadar egemenliklerini sürdürmüş, Hititlerin başkenti Hattuşa (Boğazköy)ya ve Asur sınırlarına kadar akınlar düzenlemişlerdir Tarihi belgelere göre MÖVIIyüzyılda Miletli kolonistler burada ticaret kolonileri kurmuşlardır Böylece bütün Karadeniz kıyılarında ticaret ve deniz ulaşımına hakim olmuşlardır Miletli kolonistlerin Kotyora (Cotyora) ismi ile yörede kurdukları ilk şehrin yeri bugün bilinmemektedir MÖ 400 yıllarında Ksenefonun “Onbinlerin Dönüşü” isimli eserinde, kolonistlerin buraya gelişleri ve yaşantıları dile getirilmiştir
Yöredeki kısa süreli Hitit egemenliğinden sonra Frigler, Medler ve Persler buraya hakim olmuşlardır Büyük İskenderin Persleri yenmesinden sonra Helenistik kültür yörede egemen olmuş, MÖIVyüzyıl sonlarında da Pontus Krallığının sınırları içerisinde kalmıştır MÖIyüzyılda Romalılar Pontus Krallığını ele geçirmiş, ardından yöreye Bizanslılar egemen olmuş ve Armeniakon Theması sınırları içerisine almıştır
Malazgirt Savaşından (1071) sonra ilk Türkmen boylarından olan Danişmendliler, Sivas, Tokat, Amasya, Çorum, Yozgat, Kayseri, Malatya, Gümüşhane ile birlikte Orduyu da hakimiyetleri altına almışlardır Bu arada yöre, Danişmendliler, Anadolu Selçukluları ve Bizanslılar arasında zaman zaman el değiştirmiştir İstanbulun Latin istilasından ötürü Trabzonda kurulan Rum-Pontus İmparatorluğu burayı da egemenliği altına almıştır
Hacıemiroğulları Beyliği 1344-1461 yılları arasında Ordu yöresinde egemen olmuştur Bu beylik, Ordu İlinin Mesudiye İlçesi topraklarında yerleşmiş bulunan Çepni Türklerine mensup Bayram Bey Oğlu Hacı Emir Bey tarafından kurulmuştur Emir Süleyman Bey, 1381 yılında 12000 kişilik bir kuvvetle Mesudiye Bölgesinden Ordu kıyılarına inmiş, buradan Giresuna geçerek yöreye hakim olmuştur Çelebi Mehmet Devrinde 1413de Ordu yöresi Osmanlı hakimiyetine girmiş, Hacı Emiroğulları Beyliği bu bölgedeki gücünü yitirmiştir Ankara Savaşında Timur tarafını tutan Hacıemiroğulları, savaşı Timurun kazanmasından sonra yöreyi yeniden ele geçirmişlerdir Fatih Sultan Mehmet 1461de Ordu ve yöresini kesin olarak Osmanlı topraklarına katmış ve buradaki Çepni Boylarının gücünü kırmıştır Yavuz Sultan Selim devrinde (1512-1520) yapılan bir idari değişikle Trabzon, Samsun ve Ordunun bağlı olduğu Şebinkarahisar Livası birleştirilip Erzincan Vilayetine bağlanmıştır
XVIyüzyılın sonları ile XVIIyüzyılın başlarında başlayan Celali isyanları bütün Anadoluyu olduğu gibi Ordu yöresini de kasıp kavurmuştur Osmanlı Devletini oldukça uğraştıran Sivas ve Ordu civarındaki bu isyanları Sivas Beylerbeyi İlyas Paşa bastırmıştır
1613 tarihli Tahrir Defterine göre, Ordu 20 nahiyeden oluşan ve adı “Kaza-i Bayramlu” olan bir kaza merkeziydi Bundan sonra, günümüze kadar değişik idari bölünmelere uğrayan bölgenin, Bulancak ve Bulancağın doğu kısımları Giresuna, Reşadiye İlçesi Tokata bağlanmıştır Onun dışında kalan bölgeler, Ordunun sınırları içerisinde kalmıştır 1805 yılında Şebinkarahisar Sancağı Erzurumdan alınmış; Ordu, Gölköy ve Bucak kasabaları ile birlikte Trabzona bağlanmıştır 1831de ise Fatsa sınırlarından itibaren Ordu, Ulubey, Gölköy yöreleri tamamen Mesudiye ve Aybastı ilçeleri Erzurum eyaletine bağlı Şarkikarahisar livasına, Fatsanın iç ve batı kısımlarıyla Ünye, Canik (Samsun) livasına bağlanmıştır 1871de yapılan bir idari değişiklikle, Ordu Kasabası merkez olmak üzere Vona (Perşembe) Bolaman, Aybastı, Gölköy,Ulubey nahiyeleriyle birlikte bir kaza oluşturulmuştur
Kurtuluş Savaşı sırasında yöre, Pontus çetelerinin baskınlarına uğramış ve zor günler geçirmiştir Cumhuriyetin ilanından sonra 1920 yılına kadar Trabzon Vilayetine bağlı bir kaza merkezi olan Ordu, 1923 yılında vilayet konumuna getirilmiştir
Orduda günümüze gelebilen tarihi eserler arasında; Fatsadaki Bolaman Kalesi, Cıngırt Kalesi, Ünyede Ünye Kalesi, Mesudiyede Miletios Kalesi, Kaleköy Kalesi, Kayaköy Kalesi ve Kaya Mezarları, Gürpınar Köyünde Kaya Mezarları, Konacık Kaya Mezarları, Rum Kiliseleri, Akkuşda Kevgür Kalesi, Gölköy Kalesi, Taşbaşı Kilisesi, Düz Mahalle Kilisesi, Yason Kilisesi, Kemer Köprü, İbrahim Paşa Camisi (1800), Hamidiye Camisi (Hükümet Camisi) (1891), Yalı Camisi (Aziziye Camisi), Orta Cami, Kirazlimanı Çeşmesi, Osmanbey Çeşmesi, Selimiye Camisi (1926), Konstantin Çeşmesi, Mustafa Bey Çeşmesi, Yusuf Ağa Çeşmesi (1832), Soğuksu Çeşmesi (1842), Çürüksulu Ali Paşa Çeşmesi (1911), Ünye Şeyh Yunus Türbesi, Yalı Hamamı, Saray Hamamı, ayrıca Paşaoğlu, Haznedaroğlu ve Bolaman konakları başta olmak üzere Türk sivil mimari örneklerinden evler bulunmaktadır
|