Türk Sinema Tarihi

1965

Bir yıllık süre içinde çekilen 213 filmle Türk sineması, önlenmesi mümkün olmayan bir film enflasyonu başlattı Altyapısız ve büyük bir karmaşa içinde film sayısı artarken bu sağlıksız hızlı tempo yeni sömürü kaynaklarını da beraberinde getiriyordu Örneğin yıldız egemenliğinin doruk noktalara ulaşması, bölge işletmecilerinin Türk sinemasını yönlendirme çabaları ve tefeci-yapımcı ilişkisinin ortaya çıkardığı bono sistemine dayalı çarpık ekonomi, bu sömürü düzeninin başlıca kaynaklarıydı

Semih Evin'le başlayan "iç içe çekilen film furyası", yapımcı Hasan Kazankaya ile daha ileri uçlara tırmandı Ve bu dört ya da altı günlük gibi çok kısa sürelerde, aynı mekânlarda, aynı oyuncularla "şipşak" çekilen bu ucuz "ikiz filmler" bir "gecekondu sineması", başka bir deyişle "konfeksiyon sineması" dönemini başlattı

Ucuzluk ve başıbozukluk birbiri ardına yeni sinemasal modalar getirdi Yılın bir yeni türü de "hazretler sineması"ydı Böylece 1965, Nuri Akıncı'nın Hazreti Yusuf'un Hayatı adlı filmiyle bir "din sömürüsü"nün başlangıç yılı oldu

Kalitesiz filmlerin büyük bir sayıya ulaştığı bu dönemde, tek tük de olsa bazı olumlu çabalar görülmüyor değildi Bu dönemde sinemaya girenlerden Erdoğan Tokatlı Son Kuşlar'la başarılı bir ilk film denemesi ortaya koydu Memduh Ün'ün asistanı Bilge Olgaç, bir arayış içindeydi Tiyatro sanatçısı Haldun Dormen Bozuk Düzen ve Güzel Bir Gün İçin'le dikkati çekti

Filmlerde dekoratör olarak çalışan Duygu Sağıroğlu'nun Bitmeyen Yol adlı ilk filmi iç-göç'ü içeren gerçekçilik çabaları, olumlu bir çalışma olarak karşılandı Feyzi Tuna'nın elle tutulur bir ilk gençlik filmi olan Yasak Sokaklar'ı eski kuşaktan Abdurrahman Palay'ın İsyancılar'ı, Atıf Yılmaz'ın Muradın Türküsü, Halit Refiğ'in Kırık Hayatlar'ı yılın kayda değer yapıtlarıydı

Senaryo çalışmalarıyla Türk sinemasına önemli katkıları olan Vedat Türkali ve gazeteci - romancı Cengiz Tuncer'de birer film yönettiler Tuncer'in Sevmek Seni adlı filmi, çok aşırı ve bireysel bir sinema denemesi olarak kendi içinde boğuldu Ve halk önüne de çıkamadı

Yılın en önemli ve tartışmalı iki filmi gene Metin Erksan'la Halit Refiğ'den geliyordu Ersan'ın Sevmek Zamanı, yerli motiflerle bezenmiş bir tutkunun, bir kara sevdanın filmi olmasına karşılık, bizden olan kahramanlarının davranış biçimlerinde bir yabancılaşma da ağırlıktaydı Ama filmin estetik ve görsel zenginliği, yalnızca Erksan'a özgü boyutlardaydı

Senaryosunu Kemal Tahir'in yazdığı, Halit Refiğ'in Haremde Dört Kadın'ı bir çağ filmi olarak belli bir kesimin ilgisini çekerken, Erksan'ın Sevmek Zamanı'nda olduğu gibi büyük bir ticari başarısızlığa uğradı Bireysel açıdan ilginç sinema denemeleri olan bu "halktan kopuk" filmlere karşılık, Ertem Eğilmez'in "yerli Pigmalyon"u ****** yılın en büyük iş yapan filmlerinden biri oldu Ayrıca Fıstık Gibi Maşallah (Hulki Saner), Fabrikanın Gülü (Ümit Utku), 1964-65 sezonunun en çok iş yapan filmleri listesinde yer aldı

Görüldüğü gibi yıllar yılı şartlandırılmış yerli film seyirci beğenisinin hangi sınırlarda olduğu ortaya çıkıyor Ve İstanbul Belediyesi'nin tuttuğu rapora göre ise, bir yıl içinde yalnızca kentteki sinemalara 34 milyon 393 bin 634 seyirci girmiş Demek ki bu açıdan Türk sineması bir altın çağ yaşıyordu

Bir resimli roman kahramanı olan Karaoğlan dizisiyle Kartal Tibet ün yaptı Tunç Okan, Selma Güneri de bu yıl sinemaya girdiler Gene yılın en çok iş yapan filmlerinden bir olan On Korkusuz Adam'da (Tunç Başaran) minicik rolüyle dikkati çeken Yılmaz Güney; Duygu Sağıroğlu'nun Ben **dükçe Yaşarım filmindeki duyarlı oyunuyla ön plana geçti

Türk Sinematek Derneği kuruldu Ve büyük çoğunluğu öğrencilerden oluşan üyelerine yerli ve yabancı film gösterileri düzenlemeye başladı

2 Antalya Film Festivali yapıldı:

- En iyi film: Aşk ve Kin (Turgut Demirağ)
- En iyi 2 film: Keşanlı Ali Destanı (Atıf Yılmaz)
- En iyi 3 film: Karanlıkta Uyananlar (Ertem Göreç)
- En iyi yönetmen: Atıf Yılmaz (Keşanlı Ali Destanı)
- En iyi senaryocu: Vedat Türkali (Karanlıkta Uyananlar)
- En iyi görüntü yönetmeni: Gani Turanlı (Aşk ve Kin)
- En iyi özgün müzik: Nedim Otyam (Karanlıkta Uyananlar)
- En iyi kadın oyuncu: Fatma Girik (Keşanlı Ali Destanı)
- En iyi erkek oyuncu: Fikret Hakan (Keşanlı Ali Destanı)
- En iyi yardımcı kadın oyuncu: Aliye Rona (Hepimiz Kardeşiz)
- En iyi yardımcı erkek oyuncu: Erol Taş (Duvarların Ötesi)
- En iyi stüdyo: Acar Film
- En iyi kısa metrajlı film: Bir Damla Suyun Hikâyesi (Behlül Dal)

34 İzmir Enternasyonal Fuarı I Film Şenliği düzenlendi:

- En iyi film: Üç Tekerlekli Bisiklet (Lütfi Ö Akad)
- En iyi 2 film: Sahildeki Ceset (Natuk Baytan)
-En iyi 3 film: Ahtapotun Kolları (Nevzat Pesen)
-En iyi yönetmen: Metin Erksan (Suçlular Aramızda)
-En iyi senaryocu: Natuk Baytan (Sahildeki Ceset)
-En iyi kameraman: Kriton İlyadis (Ahtapotun Kolları)
-En iyi kadın oyuncu: Sezer Sezin (Üç Tekerlekli Bisiklet)
-En iyi erkek oyuncu: Fikret Hakan (Keşanlı Ali Destanı)
-En iyi yardımcı kadın oyuncu: Çolpan İlhan (Ahtapotun Kolları)
-En iyi yardımcı erkek oyuncu: Erol Taş (Sahildeki Ceset)
-En iyi stüdyo: Acar Film
-En iyi müzik: Yalçın Tura (Keşanlı Ali Destanı)

İlk kez bu yıl düzenlenen Gaziantep Film Şenliği'nde ise Kırık Hayatlar (Halit Refiğ) en iyi film seçildi Milano'da (İtalya) Mifed'deki yarışmada Metin Erksan, Suçlular Aramızda'yla "en iyi sosyal içerikli film armağanı"nı aldı

1966

Türk sineması rekora doğru gidiyor Film sayısı 240 Oyuncu Yılmaz Güney, yönetmen olarak ilk filmini çekti: At, Avrat, Silah Yücel Uçanoğlu, Nazmi Özer, Ferit Ceylan ve Yavuz Figenli yeni yönetmenler Alp Zeki Heper, Soluk Gecenin Aşk Hikâyeleri'nde amatör oyuncular kullandı Şiirsel görüntülere dayalı, ama soyut bir aşk filmi denemesi olan film, halk önüne çıkmadı Yalnızca özel gösterilerde izlendi

Metin Erksan **meyen Aşk'la halktan kopuk, yalnızca kendisi için çektiği özgün sinema çalışmasını sürdürdü Osman Seden, bir çağ filmi olan, Reşat Nuri Güntekin uyarlaması olan iki bölümlü Çalıkuşu'yla en başarılı filmini yaptı Toprağın Kanı, Pembe Kadın, Ah Güzel İstanbul ve **üm Tarlası Atıf Yılmaz'ın bu yıl çektiği değişik türdeki denemeleriydi Ve Lütfi Ö Akad, Sırat Köprüsü adlı filmiyle Türk sinemasında ilk kez geniş perde (cinemaskop) sistemini uyguladı

Türk sineması kuramcılarının çeşitli kamplara ayrılıp "ATÜT sineması", "halk sineması", "ulusal sinema", "toplumsal gerçekçilik" gibi görüşleri tartıştıkları dönemde Lütfi Ö Akad, çok önemli bir film patlattı: Senaryo çalışmasını Yılmaz Güney'le birlikte yaptığı Hudutların Kanunu, Türk sinema tarihinin en önemli filmiydi Akad, ikinci kez doğarken, Yılmaz Güney'in "büyük oyun"u da uzun süre unutulmayacaktı

Göksel Arsoy Altın Çocuk dizisiyle tipini değiştirdi Cüneyt Arkın, çizgi roman kahramanı Malkaçoğlu dizisine yöneldi Sadri Alışık Turist Ömer'le bir güldürü sineması tipine ağırlık verdi Sinemaya bu yıl giren Yılmaz Gündüz ise bütçesi sınırlı, ucuz maliyetli filmlerin yerli James Bond'u oldu

3 Antalya Film Şenliği'nin sonuçları:

-En iyi film: Bozuk Düzen (Haldun Dormen)
- En iyi 2 film: Toprağın Kanı (Atıf Yılmaz)
- En iyi 3 film: Muradın Türküsü (Atıf Yılmaz)
- En iyi yönetmen: Memduh Ün (Namusum İçin)
- En iyi senaryo: Erol Keskin, Haldun Dormen (Bozuk Düzen)
- En iyi görüntü yönetmeni: Mustafa Yılmaz (Namusum İçin)
- En iyi özgün müzik: Nedim Otyam (İsyancılar)
- En iyi kadın oyuncu: Selma Güneri (Son Kuşlar)
- En iyi erkek oyuncu: Ekrem Bora (******)
- En iyi yardımcı kadın oyuncu: Yıldız Kenter (İsyancılar)
- En iyi yardımcı erkek oyuncu: Müşfik Kenter (Bozuk Düzen)
- En iyi stüdyo: Acar Film (Namusum İçin)
- En iyi kısa metrajlı film: Taşların Aşkı (Behlül Dal)

Tunus'ta Kartaca Sinema Günü'nde Erksan'ın Yılanların Öcü şeref madalyası kazandı

1967

208 film çekildi Günlük gazetelerde ve dergilerde yayınlanan çizgi-romanlarla foto-romanların okuyucu üzerindeki etkinliği bu yıl sinemaya da yansıdı Ve Türk sinemasında yeni bir avantür filmler modası başladı Başta Killing olmak üzere, Baytekin, Fantoma, Mandrake, Uçan Adam gibi dışarlıklı, yani kahramanları yabancı kökenli bir dizi film yapıldı

İrfan Ünal Ak-Ün, Berker İnanoğlu Er, Kadri Yurdatap Kadri ve sosyete terzisi Mualla Özbek Efes Film yapımevlerini kurdular

Yapımcı-yönetmen Osman F Seden bol yıldızlı filmler yapmaya devam etti Oyuncu Türkân Şoray Tapılacak Kadın ve **ümsüz Kadın gibi, adına yazılan senaryolarda yönetmen sinemasının önüne çıkıp "yıldız sistemi"ni bir "mitos" yani "efsane" boyutlarına çıkardı Erkek oyunculardan Ayhan Işık ise bu "star sistemi"nin ilk büyük kuramcısı olarak yapımcılar üzerindeki egemenliğini sürdürdü Sokaktaki adamın, lumpen seyircinin sözcüsü olarak devreye giren Yılmaz Güney, yıllardır Türk sinemasına egemen olan yakışıklı adam-güzel kadın anlayışını değiştirip bu kalıpları kırdı Önceleri döküntü, sıradışı filmlerle marjinal bir sinemacı havası veren Güney, sonraları Atıf Yılmaz ve Lütfi Ö Akad gibi düzeyli yönetmenlerle çalışarak bu aşamada gerçek oyunculuğu yakaladı Örneğin Lütfi Ö Akad'ın Kurbanlık Katil adlı filminde son derece şaşırtıcı bir oyun sergiledi Aynı yıl gene Akad'ın Kızılırmak-Karakoyun'u, Atıf Yılmaz'ın Balatlı Arif ve Kozanoğlu adlı filmleri, yılın sağlam yapıtlarıydı Özelliklede Kızılırmak-Karakoyun yılın filmiydi

Bu arada Türkân Şoray da Güney'in yolunu izleyip Lütfi Ö Akad'la çalıştı Bu işbirliğinin ilk filmi Ana'ydı Ve ilk kez Şoray, Otobüs Yolcuları ve Acı Hayat sayılmazsa gerçekçi bir tipi canlandırıp bir köylü kadınını oynadı

4 Antalya Film Festivali yapıldı:

- En iyi dram filmi: Zalimler (Yılmaz Duru),
- En iyi tarihi film: Bir Millet Uyanıyor (Ertem Eğilmez)
- En iyi komedi filmi: Güzel Bir Gün İçin (Haldun Dormen)
- En iyi yönetmen: Yılmaz Duru (Zalimler)
- En iyi oyuncu: Erol Günaydın, Erol Keskiner (Güzel Bir Gün İçin)
- En iyi görüntü yönetmeni:Ali Uğur (Zalimler)
- En iyi kadın oyuncu: Fatma Girik (Sürtüğün Kızı)
- En iyi erkek oyuncu: Yılmaz Güney (Hudutların Kanunu)
- En iyi yardımcı kadın oyuncu: Aliye Rona (Zalimler)
- En iyi yardımcı erkek oyuncu: Erol Günaydın (Güzel Bir Gün İçin)
- En iyi film stüdyosu: Acar Film (Çalıkuşu)
- En iyi kısa metrajlı film: Ay Doğarken (Behlül Dal)
- En iyi 2dram filmi: Hudutların Kanunu (Lütfi Ö Akad)

Bu yıl bir ödülde yurt dışından geldi Atıf Yılmaz'ın Ah Güzel İstanbul'u, Bordighera'da (İtalya) düzenlenen Komik ve Mizahi Filmler Yarışması'nda gümüş ağaç ödülünü kazandı

1968

117 film çekildi Renkli film yapımı hızlandırıldı Yeni yönetmenler Aykut Düz, Çetin İnanç ve Melih Gülgen Bu yenilerden Çetin İnanç, piyasa koşullarına uygun ucuz serüven filmleriyle ön plana çıktı Yeni oyunculardan biri, Uğur Güçlü oldu

Seyfi Havaeri'nin Kara Sevda adlı şarkılı-türkülü melodramı, özelliklede Anadolu bölgelerinde büyük iş yaptı İzdiham nedeniyle bazı sinemaların kapıları kırıldı

Ustalardan Atıf Yılmaz (Yasemin'in Tatlı Aşkı, Köroğlu, Cemile), Memduh Ün (Vuruldum Bir Kıza, İlk ve Son) ve Lütfi Ö Akad'da (Kader Böyle İstedi) bir yorgunluk belirtileri görüldü İçlerinden yalnızca Akad, Vesikalı Yarim'le durumu dengelemeye çalıştı Orhan Elmas ise Ezo Gelin'le en iyi filmini ortaya koydu

Metin Erksan, gene Kuyu ile yeni tartışmalar getirdi Erksan'a özgü "şiddet sineması"nın yeni ve son bir örneğini verdi Görkemli gösteri biçimleriyle *****lığa varan bir tutkulu aşkın trajik öyküsüydü anlattığı

Yılmaz Güney'in Seyyit Han'ı yılın önemli filmlerinden biri oldu Halk sineması koşullarına uygun, şiirsel ve destansı anlatımı Türk sinemasına bir "umut ışığı" getiriyordu Taze ve diri bir soluktu bu

Geleneksel bir biçimde sürdürülen Antalya Film Şenliği'nde sonuçlar şöyle gelişti:

- En iyi film: İnce Cumali (Yılmaz Duru)
- En iyi 2 film: Vesikalı Yarim (Lütfi Ö Akad)
- En iyi 3 film: **üm Tarlası (Atıf Yılmaz)
- En iyi yönetmen: Yılmaz Duru (İnce Cumali)
- En iyi senaryocu: Türkân Duru (İnce Cumali)
- En iyi görüntü yönetmeni: Gani Turanlı (**üm Tarlası)
- En iyi kadın oyuncu: Türkân Şoray (Vesikalı Yarim)
- En iyi erkek oyuncu: Fikret Hakan (**üm Tarlası)
- En iyi yardımcı kadın oyuncu: Aliye Rona (Son Gece)
- En iyi yardımcı erkek oyuncu: Erol Taş (İnce Cumali)
- En iyi stüdyo: Erman Film (Kurbanlık Katil)
- En iyi kısa metrajlı film: Altın Bıçaklar (Behlül Dal)

Türk Filmi Arşivi, TC Dışişleri Bakanlığı ve Fransız Kültür Bakanlığı'nın işbirliği sonucu Paris'te Türk Filmleri Haftası düzenlendi Ve gösteriye Sevmek Zamanı (Metin Erksan), Kızılırmak-Karakoyun (Lütfi Ö Akad), Bitmeyen Yol (Duygu Sağıroğlu), Denize İnen Sokak (Atilla Tokatlı) katıldılar