Türk Sinema Tarihi

1969

Film sayısı 230 Zorro türü serüven filmlerinin giderek arttığı bir dönemde Metin Erksan'da Ateşli Çingene, Dağlar Kızı Reyhan gibi filmlerle bir gerileme başladı Dış kaynaklı çizgi roman kahramanlarına karşılık yerli bir çizgi roman kahramanı ortaya çıkarıldı Orta Asyalı bu tarihsel serüven kahramanı Tarkan'dı

Bu tür çeşitli denemelerin yapıldığı sıra, yılın en dikkati çeken filmi Halit Refiğ'den geldi Batılı bir kadınla bir Türk erkeğinin insancıl açıdan birbirlerine yaklaşımlarını, evrensel boyutlara ulaşan sevecenliklerini işleyen Bir Türke Gönül Verdim, Refiğ'in yeni bir aşamasıdır Ve Ahmet Mekin'in oyunu da gerçek bir yaşamdan alınmış öykü içinde yerini bulur

Adana Sinema Kulübü, Adana Belediyesi ve Devlet Film Arşivi'nin ilk kez düzenledikleri I Altın Koza Türk Filmi Festivali sonuçları şöyledir:

- En iyi film: Kuyu (Metin Erksan)
- En iyi 2 film: Ezo Gelin (Orhan Elmas)
- En iyi 3 film: Seyyit Han (Yılmaz Güney)
- En iyi yönetmen: Metin Erksan (Kuyu)
- En iyi senaryo: Safa Önal (Menekşe Gözler)
- En iyi görüntü yönetmeni: Gani Turanlı (Seyyit Han)
- En iyi fon müzikçisi: Nedim Otyam (Seyyit Han)
- En iyi kadın oyuncu: Fatma Girik (Ezo Gelin)
- En iyi erkek oyuncu: Yılmaz Güney (Seyyit Han)
- En iyi yardımcı kadın oyuncu: Aliye Rona (Kuyu, Kader Böyle İstedi)
- En iyi yardımcı erkek oyuncu: Hayati Hamzaoğlu (Kuyu)
- En iyi stüdyo: Lale Film

En iyi film ve yönetmenin seçilmediği 6 Antalya Film Festivali'nde ise şu sonuçlar alındı:

- En iyi 2 film: Bin Yıllık Yol (Yılmaz Duru)
- En iyi 3 film: İnsanlar Yaşadıkça (Memduh Ün)
- En iyi senaryocu: Türkân Duru (Bin Yıllık Yol)
- En iyi görüntü yönetmeni: Ali Yaver (Öksüz)
- En iyi kadın oyuncu: Hülya Koçyiğit (Cemile)
- En iyi erkek oyuncu:Cüneyt Arkın (İnsanlar Yaşadıkça)
- En iyi yardımcı kadın oyuncu:Muazzez Arçay (Bin Yıllık Yol)
- En iyi yardımcı erkek oyuncu:Ferit Şevki (Cemile)
- En iyi çocuk oyuncu: Zafer Karakaş (Cemile)
- En iyi kısa metrajlı film: Rüya Gibi (Behlül Dal)

1970

226 film çekildiYeni oyuncu Selda Alkor Yeni yönetmenler Yücel Çakmaklı ve Temel Gürsu

Yapımcı Türker İnanoğlu'nun girişimleriyle Türk -İran ortak yapım çalışmaları başladı Ve bu çalışmalar geniş perde sistemiyle (cinemaskop) sürdürüldü Ertem Göreç'in Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler'iyle Türk sinemasında masal filmleri dönemi açıldı Yumurcak (Türker İnanoğlu) ve Afacan (Menderes Utku) gibi filmlerle "çocuk kahramanları ağır basan" bir sinema türü ortaya çıktı Çeko (Çetin İnanç), yılın iş filmlerinden biri oldu Aynı zamanda Yılmaz Köksal'a ün yaptırdı

İddialı ve ünlü yönetmenler "suskunluk dönemi"ne girdi Eyvah (Metin Erksan), Meçhul Kadın (Duygu Sağıroğlu), Kara Gözlüm (Atıf Yılmaz) gibi "arabesk-melo" türü filmlere ağırlık verdikleri dönemde Umut, yeni bir "dönüm noktası" getirir Türk sinemasına Çünkü, Yılmaz Güney'in mizansen cambazlıkları arkasına sığınmadan sade ve yalın bir dille meydana getirdiği Umut, gerçekçi çabaları belgeci bir tutumla en iyi yansıtan bir yapıttı "Umudu umutsuzluğa dönüştüren" ilginç bir sinema örneğiydi kuşkusuz

Temel Gürsu'nun ilk filmi Dikkat Kan Aranıyor, Bilge Olgaç'ın Kerim Korcan uyarlaması Linç, yılın sözü edilen filmleriydi Yücel Çakmaklı ise, Birleşen Yollar'la İslam düşüncesinin ilk örneğini oluşturan, "milli sinema" akımını başlattı

2 Adana Film Festivali yapıldı:

- En iyi film: Umut (Yılmaz Güney)
- En iyi 2film: Bir Türke Gönül Verdim (Halit Refiğ)
- En iyi 3film: Linç (Bilge Olgaç)
- En iyi yönetmen: Bilge Olgaç (Linç)
- En iyi senaryocu: Yılmaz Güney (Umut)
- En iyi görüntü yönetmeni: Ali Yaver (Linç)
- En iyi ton müziği: Arif Erkin (Umut)
- En iyi kadın oyuncu: Fatma Girik (Büyük Yemin)
- En iyi erkek oyuncu: Yılmaz Güney (Umut)
- En iyi yardımcı kadın oyuncu: Seden Kızıltunç (Bir Türke Gönül Verdim)
- En iyi yardımcı erkek oyuncu: Bilal İnci (Büyük Yemin)
- En iyi stüdyo: Lale Film

7 Antalya Film Festivali'nin sonuçları:

- En iyi film: Bir Çirkin Adam (Yılmaz Güney)
- En iyi 2film: Kınalı Yapıncak (Orhan Aksoy)
- En iyi 3film:Büyük Öç (Yılmaz Duru)
- En iyi yönetmen: Ertem Eğilmez (Kalbimin Efendisi)
- En iyi senaryocu: Sadık Şendil (Kalbimin Efendisi)
- En iyi görüntü yönetmeni: Kriton İlyadis (Kınalı Yapıncak)
- En iyi kadın oyuncu: Belgin Doruk (Yuvanın Bekçileri)
- En iyi erkek oyuncu: Yılmaz Güney (Bir Çirkin Adam)
- En iyi yardımcı kadın oyuncu: Lale Belkıs (Kalbimin Efendisi)
- En iyi yardımcı erkek oyuncu:Hayati Hamzaoğlu (Bir Çirkin Adam)
- En iyi çocuk oyuncu: İlker İnanoğlu (Yumurcak)
- En iyi kısa metrajlı film: Vurgun (Behlül Dal)

Bu yıl ayrıca iki Türk filmi yurt dışında ödüllendirildi Umut (Yılmaz Güney), Grenoble Film Şenliği'nde (Fransa) özel jüri ödülü; Yara (Ümit Utku) Tanca Film Festivali'nde üçüncülük ödülünü kazandılar

1971

Film sayısı gene giderek tırmanıyor Bu kez tam 265 film çekildi Arzu Okay, Tarık Akan ve Murat Soydan sinemanın yeni oyuncuları Oyuncu Lale Oraloğlu ve Fikret Hakan, yönetmenliğe soyundular Metin Erksan, Emel Sayın'lı Makber, Feride ve Hicran gibi filmlerle tür değiştirerek tüm ustalığını gizli bir "arabesk"e teslim etti Ancak içerik yönünden, yani seçtiği konularda büyük bir gerileme kaydederken, usta sinema anlatımında bir şey yitirmedi Lütfi Akad da "şarkılar" modasına uyup Zeki Müren'le Rüya Gibi'yi, Orhan Gencebay'la Bir Teselli Ver'i yönetti Ne var ki ilk arabesk eğilimli filmlerden biri olan Bir Teselli Ver her yönden Akad için büyük bir "fiyasko" oldu

Süreyya Duru'nun Keloğlan adlı masal türündeki filmi, tüm bölgelerde beklenmedik bir "gişe hasılatı" elde etti

Yılmaz Güney, Ağıt'la destansı sinemasını geliştirirken Acı'yla, özelliklede Umutsuzlar'la şiirli ve olgun bir anlatım biçimi ortaya koydu Bir kaçakçı çetesinin öyküsü üzerine kurulan ve bir tragedya boyutlarına ulaşan Ağıt, Venedik Film Şenliği'nde elemeyi kazanıp 10 film arasına girmeyi başarır Baba ise yaygın bir seyirci kesimine inip yılın "büyük iş" yapan filmi olur

3 Adana Film Festivali sonuçları:

- En iyi film: Ağıt (Yılmaz Güney)
- En iyi 2film: Acı (Yılmaz Güney)
- En iyi 3film: Umutsuzlar (Yılmaz Güney)
- En iyi yönetmen: Yılmaz Güney
- En iyi senaryo: Yılmaz Güney (Ağıt)
- En iyi görüntü yönetmeni: Gani Turanlı (Acı, Ağıt, Umutsuzlar)
- En iyi film müziği:Metin Bükey (Acı)
- En iyi kadın oyuncu: Fatma Girik (Acı)
- En iyi erkek oyuncu: Yılmaz Güney (Ağıt)
- En iyi yardımcı erkek oyuncu: Süleyman Turan (Yarın Son Gün)
- En iyi stüdyo: Lale ve Ören Ayrıca Aliye Rona, sinemaya hizmetleri nedeniyle jüri özel ödülü aldı

8 Antalya Film Festivali sonuçları şöyle oldu:

- En iyi film: Ankara Ekspresi (Muzaffer Aslan)
- En iyi 2film:**eceksek **elim (Orhan Elmas)
- En iyi 3film: Pamuk Prenses ve 7 Cüceler (Ertem Göreç)
- En iyi yönetmen: Muzaffer Aslan (Ankara Ekspresi)
- En iyi senaryo: Bülent Oran (Ankara Ekspresi)
- En iyi görüntü yönetmeni: Cengiz Tacer (Ankara Ekspresi)
- En iyi kadın oyuncu: Filiz Akın (Ankara Ekspresi)
- En iyi erkek oyuncu: Fikret Hakan (Hasret)
- En iyi yardımcı kadın oyuncu: Suna Selen (Pamuk Prenses)
- En iyi yardımcı erkek oyuncu: Sadri Alışık (Afacan Küçük Serseri)
- En iyi çocuk oyuncu: Menderes Utku (Afacan)
- En iyi kısa metrajlı film: Hasret (Behlül Dal)

Gene bu yıl Milano Çocuk Filmleri Festivali'nde Afacan Küçük Serseri (Ülkü Erakalın) birincilik ödülü aldı

1972

Bir yıllık süre içinde 299 filmle, Türk sinema tarihinin en büyük rekoru kırıldı Bu arada renkli film yapımı da 185'le, siyah-beyaz çalışmaları geride bıraktı

Yeni oyuncu Serdar Gökhan Oyuncu Türkân Şoray, Dönüş'le ilk yönetmenlik denemesinde başarılı oldu Metin Erksan'ın Keloğlan Can Kız adlı filmi ise sinema gişelerinde bekleneni vermedi, bu açıdan "fiyasko"yla sonuçlandı "Milli sinema"nın kuramcısı Yücel Çakmaklı, İslami düşünceyi Çile ve Zehra'yla sürdürdü Melih Gülgen, Parçala Behçet'le seks ve avantür filmlerine yeni bir yol açtı Aşırı şiddet sahneleriyle dolu bu tür filmlerin oyuncusu da Behçet Naçar'dı

Atıf Yılmaz Utanç'la toplumun ezildiği kadın sorununa yaklaştı Lütfi Ö Akad, Irmak ve Gökçe Çiçek'le eski törelerin, geleneklerin altını çizen çalışmalar yaptı Her iki film de yeni atılımların 1972 yılındaki ilk örneklerini oluşturdu Yılmaz Duru, İnce Cumali'den sonra en başarılı filmini ortaya koydu Bu, Kara Doğan'dı

9 Antalya Film Festivali sonuçları:

- En iyi film: Zulüm (Atıf Yılmaz)
- En iyi 2film: Sev Kardeşim (Ertem Eğilmez)
- En iyi 3film: Üvey Ana (Ülkü Erakalın)
- En iyi yönetmen:Atıf Yılmaz (Zulüm)
- En iyi senaryocu: Sadık Şendil (Sev Kardeşim)
- En iyi görüntü yönetmeni: Cengiz Tacer (Zulüm)
- En iyi kadın oyuncu: Zeynep Aksu (Üvey Ana)
- En iyi erkek oyuncu: Murat Soydan (Üvey Ana)
- En iyi yardımcı kadın oyuncu: Fatma Karanfil (Üvey Ana)
- En iyi yardımcı erkek oyuncu: Süleyman Turan (Güllü)
- En iyi kadın karakter oyucusu: Şükriye Atav (Emine)
- En iyi erkek karakter oyuncusu: Münir Özkul (Sev Kardeşim)

4 Adana Film Festivali:

- En iyi film: Kara Doğan (Yılmaz Duru)
- En iyi 2film: Yaralı Kurt (Lütfi Ö Akad)
- En iyi 3film: Irmak (Lütfi Ö Akad)
- En iyi yönetmen: Yılmaz Duru (Kara Doğan)
- En iyi senaryocu: Sabah Duru (Kara Doğan)
- En iyi görüntü yönetmeni: Ali Uğur (Kara Doğan)
- En iyi kadın oyuncu: Hülya Koçyiğit (Zehra)
- En iyi erkek oyuncu: Cüneyt Arkın (Yaralı Kurt)
- En iyi yardımcı kadın oyuncu: Muhterem Nur (Kara Gün)
- En iyi yardımcı erkek oyuncu: Osman Alyanak (Irmak)

1973

209 film çevrildi Siyah-beyaz film sayısı ise bu yıl 30'a düştü Çifte Rabialar'la dinsel filmler gene yeni bir tırmanışa geçti

Türkan Şoray, ikinci yönetmenlik denemesi Azap'la büyük bir başarısızlığa uğradı Safa Önal Umut Dünyası, Ertem Eğilmez Canım Kardeşim'le küçük insanların dünyalarını insancıl bir yaklaşım içinde verip kendi çizgilerini aştılar Lütfi Ö Akad, önce Gelin ve sonra da Düğün'le iç-göç olayına yeni bakış açıları getiriyordu

Akad'ın Gelin'i 2 Uluslararası Tahran Film Şenliği'nde 72 filmlik ön elemeyi kazanıp yarışmaya girmeyi başardı Ve Paris'te "Yılmaz Güney Haftası" düzenlendi Dönüş (Türkan Şoray), Moskova Film Şenliği'ne katıldı

10 Antalya Film Festivali yapıldı:

- En iyi film: Hayat mı Bu (Orhan Aksoy)
- En iyi 2 film: Dinmeyen Sızı (Nejat Saydam)
- En iyi 3 film: Suçlu (Mehmet Dinler)
- En iyi yönetmen: Nejat Saydam (Dinmeyen Sızı)
- En iyi senaryo: Hamdi Değirmencioğlu (Hayat mı Bu)
- En iyi görüntü yönetmeni: Melih Sertesen (Dinmeyen Sızı)
- En iyi kadın oyuncu: Hülya Koçyiğit (Tanrı Misafiri)
- En iyi erkek oyuncu: Tarık Akan (Suçlu)
- En iyi yardımcı kadın oyuncu: Semra Sar (Hayat mı Bu)
- En iyi yardımcı erkek oyuncu: Yıldırım Önal (Dinmeyen Sızı)
- En iyi çocuk oyuncu: Menderes Utku (Afacan Harika Çocuk)
- En iyi stüdyo: Acar Film (Dinmeyen Sızı)
- En iyi kısa metrajlı film: Yuva Hasreti (Behlül Dal)

5 Adana Film Festivali sonuçları ise şöyle oldu:

- En iyi film: Gelin (Lütfi Ö Akad)
- En iyi 2 film: Canım Kardeşim (Lütfi Ö Akad)
- En iyi 3 film: Mahpus (Nejat Saydam)
- En iyi yönetmen: Ertem Eğilmez (Canım Kardeşim)
- En iyi görüntü yönetmeni: Erdoğan Engin (Canım Kardeşim)
- En iyi müzik: Cahit Oben (Canım Kardeşim)
- En iyi kadın oyuncu: Türkan Şoray (Mahpus)
- En iyi erkek oyuncu: Kadir İnanır (Utanç)
- En iyi yardımcı kadın oyuncu: Ülkü Ülker (Utanç), Nazan Adalı (Gelin)
- En iyi yardımcı erkek oyuncu: Kamuran Usluer (Gelin)
- En iyi stüdyo: Ören Film

1974

189 film çevrildi Siyah-beyaz film sayısı 6'da kaldı Yeni yönetmenler Ömer Kavur'la Tunç Okan, yeni oyuncu ise Gülşen Bubikoğlu ve Kemal Sunal

Türk Sinemasında sendikalaşma faaliyetleri başladı Nazif Taştepe'nin başkanlığını yaptığı Türk İşçileri Sendikası'na Film-Sen (Türkiye Film Emekçileri Sendikası) katıldı Başkanı da Şerif Gören'di

Oksal Pekmezoğlu, Lando Buzzanhca'lı İtalyan komedi filmlerinden uyarladığı Beş Tavuk Bir Horoz'la yeni bir moda başlattı Ve bu "seks komedileri modası" Türk sinemasındaki bunalımı iyice körükledi

Avantür filmlerle ün yapan oyuncu Tunç Okan, ilk yönetmenlik denemesini İsveç'te gerçekleştirdi Ve son derece başarılı bir film ortaya koydu Yurt dışına kaçak girip yabancılaşan Türk işçilerini gerçekçi gözlemlere dayanarak öykülerini bir kara mizah diliyle aktardı Otobus'le Yılın en başarılı filmlerinden biri de Şerif Gören'den geldi Yılmaz Güney'in senaryosu üzerine kurulan Endişe pamuk işçilerinin işverenle olan çatışmalarını, sömürülmelerini ve bir kan davasını görüntüledi Gene bir ilk film olan Yatık Emine'yle Ömer Kavur, I Dünya Savaşı döneminde sürgündeki bir ******nin öyküsünü anlattı

Lütfi Ö Akad, Düğün ve Gelin'i izleyen "iç göç üçlemesi"nin sonuncusu olan Diyet'i çekti Yıllardan beri önceki çalışmalarıyla sıradanlığı bir türlü aşamayan Süreyya Duru, Bedrana'yla sinema serüveninin "ilk büyük çıkış"ını yaptı Bedrana usta işi bir film oldu Yılmaz Güney'in tutuklanması nedeniyle yarım bırakmak zorunda kaldığı Zavallılar'ı ustası Atıf Yılmaz tamamladı Ve bu "İki yönetmenli film", aksamayan bir anlatım içinde şaşırtıcı bir dil bütünlüğüne, ortak bir başarıya ulaştı

Bu ara Yılmaz Güney, Umut'tan sonra Arkadaş'la yeni bir dönem daha açıyordu Türk sinemasında 1974 Türkeye'sinin genel panoraması içinde toplumsal çelişkileri olgun ve usta bir sinema diliyle yansıtılan Arkadaş; değil yılın, giderek yılların filmi olmayı başarırken, her türlü "tartışmaya açık" olsa da tüm sıcaklığı ve tazeliğiyle Türk sinemasındaki yerini koruyacaktı

Ayrıca Arkadaş, ticari açıdan, yabancı film gösteren sinemalarda (Yeni Melek, Reks, Şafak, Güneş) büyük bir başarı sağladı Böylece de İstanbul bölgesinde bugüne kadar en çok iş yapan (1200000 TL brüt gelir) film durumuna geliyordu

Bu yıl Adana Film Festivali'ne son verildi 11 Antalya Film Festivali'nde ise şu sonuçlar alındı

- En iyi film: Düğün (Lütfi Ö Akad)
- En iyi 2 film: Bedrana (Süreyya Duru)
- En iyi 3 film: Umut Dünyası (Safa Önal)
- En iyi yönetmen: Lütfi Ö Akad (Düğün)
- En iyi senaryo: Sadık Şendil (Oh Olsun)
- En iyi görüntü yönetmeni: Enver Burçkin (Pir Sultan Abdal)
- En iyi özgün müzik: Yılmaz Duru (Namus Borcu)
- En iyi kadın oyuncu: Perihan Savaş (Bedrana)
- En iyi erkek oyuncu: Hakan Balamir (Yunus Emre)
- En iyi yardımcı kadın oyuncu: Yıldız Kenter (Kızım Ayşe)
- En iyi yardımcı erkek oyuncu: Orçun Sonat (Sokaklardan Bir Kız)

Türk sineması ayrıca yurt dışında da dikkati çekti Bu açıdan olumlu ve parlak sayılabilecek bir yıl geçirdi Örneğin, Paris Sinematek'inde Türk Filmleri Toplu Gösterisi düzenlendi Ve bu gösteride Ağıt (Yılmaz Güney), Bir Millet Uyanıyor (Muhsin Ertuğrul), Düğün (Lütfi Ö Akad) ve Kızgın Toprak (Feyzi Tuna) yer aldı

Gene Kızgın Toprak, Taşkent'te düzenlenen Asya ve Afrika Ülkeleri Film Festivali'nde ilgi çekti ve Fatma Girik'e Kadınlar Komitesi tarafından özel bir ödül verildi

Bedrana (Süreyya Duru) Karlov Vary Film Şenliği'nde (Çekoslavakya) Cidalc ödülünü kazandı Erkan Yücel, Endişe'yle 20 San Remo Film Şenliği'nde (İtalya) en başarılı oyuncu seçildi

Tunç Okan'ın yurt dışında çektiği Otobüs Türk sinemasına yurt dışından çeşitli ödüller getirdi: Taormina Film Festivali'nde (Sicilya) büyük ödülü (altın charybe) kazandı Karlovy Vary Film Şenliği'nde (Çekoslavakya) Uluslararası Sanat ve Deneme Sinemaları ödülüyle dünya Sinema Kulüpleri Federasyonu'nun Donkişot ödülünü aldı Ayrıca Strasbourg (Fransa) İnsan Hakları Film Festivali ödülü ile değerlendirildi Portekiz'de Santarem Festivali büyük ödülü ile birlikte Sinema Eleştirmenleri özel ödülünü kazandı