Aile Nedir? Aile Kurumu Hakkında

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

III-
Anne ve babaların Disiplin Anlayışı: Disiplin: Bir çocuğun kendi istek ve ihtiyaçlarıyla çevresinden gelen istekleri bağdaştırmasına yardım etmek için planlanmış bir etki biçimidir

Fakat bu konu kimine göre “çocuğa nasıl davranması gerektiğini öğretmek

” Kimine göre “çocuğu cezalandırmak” kimine göreyse “çocuğa itaat etmesini öğretmektir

” Demektir

Disiplin konusunda başlıca üç görüş vardır

Bunlardan birincisi çocuğun hemen hemen her davranışını yasaklayan engelleyen katı sert ve özgürlük tanımayan otoriter disiplin anlayışı ikincisi ise bu anlayışa tamamen aksi ve çocuğun hemen hemen her davranışına göz yuman aşırı özgürlük tanıyan hoşgörülü disiplin yolu

Üçüncüsü ise bu iki görüşün karışımı olan çocuğun gelişim ve büyüme dönemlerinin özelliklerini göz önünde bulundurarar zaman zaman davranışların hoşgörüyle karşılanması gerektiğin kabul eden demokratik disiplin yoludur

Eğitimciler bu disiplin anlayışı için (en güzel fakat uygulanması da o derece güç bir yol) demektedirler

Hemen söylemeliyim ki aşırı baskı yasaklamalar ve engellemelere dayanan disiplin anlayışı bunun tamamen tersi aşırı özgülüğe sınırsız özgürlük ve hoşgörüye dayanan disiplin anlayışı çocuğun eğitimi ve kişiliği ve eğitimi üzerendi aynı olumsuz etkilerde bulunmaktadır

Bu tip disiplin anlayışlarına göre yetiştirilen çocuklar şaşkın ürkek çekingen ne yapacağını bilemeyen güçsüz kişilikli kimseler durumuna gelmektedir

Çocuğun birşey yapması yada yapmaması istenirken ona daima nedeni anlatılmalı açıklanmalıdır

Çocuğun eğitiminden sorumlu kimseler arasında disiplin anlayışı yönünden birbirinden farklı görüşlerin bulunması da çocuğu şaşırtır

Öyle davranışlar vardır ki bunlar bu davranışları değerlendirenin görüşüne göre değişir

Birine göre normal ve doğru sayılan bir davranışın öbürüne göre anormal sayılması birinin hoşgördüğü bir davranışı öbürünün yasaklaması beğenmemesi gibi durumlar çocuğu şaşkına çevirir

Anne babanın dengesiz davranışlarınn da disiplin üzerinde çok derin olumsuz etkileri vardır

Çocuğu bir dakika öncee öper sever yada başının üstüne çıkarırken bir dakika sonra yaptığı bir kusurlu davranış yüzünden azarlamak cezalandırmak… Kızılması gereken bir davranış karşısında köpürmek bağırmak çağırmak kızılacak bir davranışı ise hoş görmek bağışlamak… Bu gibi dengesiz davranışlar da çocuğu şaşırtır

Anne babasına karşı olan saygının azalmasına güvenin yok olmasına neden olabilir

Disiplin konusunda son olarak diyebiliriz ki çocuğa her zaman her yerde kendi kendini denetim altına alabilme gücünü ve alışkanlığını vermeye kazandırmaya çalışmalıyız

Davranışlarını bir başkasını sevindirmek bir başkasının gözüne girmek yada birinden korktuğu çekindiği için değil doğruluğuna öyle yapılması gerektiğine inandığı için ayarlamak

Bu alışkanlığı kazanmış bir kişi her zaman ve her yerde aynı biçimde davranır

Böyle bir insan davranışlarını ayarlarken daima önce kendisini düşünür

Kendi kendine hesap vererek davranışlarını buna göre bir yön ve biçim vermeye çalışır

a

Aşırı baskı ve disiplin anlayışı: Aşırı baskı ve sıkı disiplinin çocuğun kişiliğini hiçe sayan bir davranış biçimidir

Böyle yetişen çocuklarda genel olarak iki tepki görülür

Bunlardan biri: çocuğun sinmesi içine kapanması uysal ve söz dinler görünmesi ötekisi ise açıkça karşı koymak her türlü otoriteye baş kaldırmak kimi çocuklarda da her iki davranışa da rastlayabiliriz

Yapılan incelemeler göre aşırı baskı ve sert disiplin altında yetiştirilen çocuklarda şu davranışlar görülmektedir: 1

Anne babalarından nefret etmek

2

Insanlarla iyi geçinememek kavgaci ve geçimsiz kimseler durumuna gelmek

3

Sinirlerine hakm olmakta güçlük çekmek alıngan ve çabuk parlayabilen bir kişiliğe sahip olmak

4

Ne kendilerine ne başkalarına güvenememek

5

Her türlü otoriteden nefret etmek

6

Bir takım yersiz korku ve kaygıları olmak

7

Arkadaşları edinmekte güçlük çekmek

b

Aşırı serbestlik ve gevşeklik: Çocukların çok sıkı bir disiplin altında geçmiş kimi anne ve babalar (biz çektik çocuklarımız çekmesin) diyerek çocuklarının davranışlarında tamamen özgür bırakırlar

Öte yandan kimi anne-babalarda çok meşgul oldukları çocuklarına ayıracakları zaman bulamadıkları için çocuk kendiliğinde denetimsiz ve özgür kalır

Sıırsız bir özgürlük içinde yetişen bu çocuklara neyin iyi neyin kötü neyi yapabilecekleri neyi yapmanın kendilerini güç duruma sokabileceği gibi hususlar öğretilmediği için onlar da her akıllarına geleni yapmakta hiç bir sakınca görmezler

Tabi bu yüzden de zaman zaman güç ve tehlikeli durumlara düşebilirler

En basit anlamda bir baskıya da müdahale böyle yetişen çocukları çok rahatsız eder

Hemen tepkide bulunmalarına neden olur

Başkalarının hakkına saygı ve iş birliği gibi davranışları öğrenmedikleri için yalnız kendilerini düşünen bencil davranışları yüzünden sevilmeyen istenmeyen insanlar durumuna gelirler

c

Ceza ve ödülün etkileri: Çocuklara; kötü ve beğenilmeyen davranışları bir daha tekrar etmemeleri için ceza iyi ve beğenilen davranışları teşvik etmek gayrete getirmek için de ödül verilir

Ceza ve ödülün bir işe yaraması etkili olabilmesi için çok dikkatli kullanılması gerekir

Aksi halde hiç bir işe yaramadığı gibi ters etkileri de olur

Çocuğa ceza verilmeden önce cezalandırmayı düşündüğümüz davranışın nedeni araştırılmalıdır

Kimi çocuklar bilmedikleri için bilgisizlikleri yüzünden kötü yada beğenilmeyen bir davranışta bulunurlar ve kendilerine bu yüzden bağırlıdığı kızıldığı ve ceza verilmek istendiği zaman şaşırırlar

O zaman anlarlar kötü birşey yaptıklarını

İşte böyle bir çocuğu cezalandırmak büyük bir haksızlık olur

Bu gibi çocukları cezalandırmak yerine neden kusurlu kabahatli bir duruma düşmüş olduklarını açık açık anlatmak ve böylece bu davranışın tekrarını önlemeye çalışmak daha etkili bir yoldur

Cezanın etkili olabilmesi için çocuğun niçin cezalandırılması gerektiğini açıkça bilmesi gerekir

Öte yandan çocuğun davranışlarıyla verilen ceza arasındaki ilişki çocuk için önemlidir

Eğer çocuk davranışlarıyla verilen ceza arasında adil dengeli ve olumlu bir ilişki olduğu sonucuna varırsa durumda şikayetçi olmaz

Çünkü verilen ceza yerindedir

Ancak böyle kullanılmadığı zaman çocuk verilen cezadan ders alır

Verilen ceza; çocuğun davranışlarıyla karşılaştırılınca çok hafif ya da çok ağır olmuşsa böyle bir ceza çocuk üzerinde yapıcı değil yıkıcı etkide bulunur

Hafif cezalar ağır cezalardan daha etkilidir

Kimi çocuklar için bir sert bakış kimileri için bir acı söz kimileri için uzun bir süre devam etmemek koşuluyla bazı hak ve ayrıcalıklardan yoksun bırakmak etkili bir ceza olabilir

Anne ve babalar ceza vermeden önce verecekleri cezanın tam anlamıyla uygulanabilmesi mümkün mü değil mi düşünmelidirler

Aksi durumda çocuğun gözünde alay konusu olur

Bu cezanın da hiçbir etkisi olmaz

İçe dönük kendilerine karşı güvenleri olmayan çekingen çocuklar üzerinde cezanın çok olumsuz etkileri vardır

Verilen cezalar bu gibi çocukların daha çok kendi kabuklarına çekilmelerine kendilerine karşı güvenin daha da azalmasına neden olur

Eğer çocuğun cezalandırılması gerekiyorsa içinde bulunduğu ruhsal durum göz önüne alınmalıdır

Çocuk çok kızmışken aklı başında değilken çok sinirli bir durumdayken verilen cezalar kızgın motora soğuk su dökmeye benzer

Çocuğun daha sert tepkilerde bulunmasına sebep olabilir

Kısacası olumlu olmaz bu durumda verilen cezanın

Biraz da ödülden söz edelim

Çocuğun başarılarını övmek güzel ve hoşa giden davranışlarının tekrarını sağlamak amacıyla ve özendirmek için zaman zaman çocuğun ödüllendirilmeye ihtiyacı vardır

Ödül denilince akla hemen para ve çeşitli armağanlar gelir

Eve çocuğumuzu zaman zaman ödüllendirirken para ve armağanlar bir ödül aracı olarak kullanılmalıdır

Bunun herhangi bir sakıncası yoktur

Kanımızda çocuğun başarılarılarını beğenilen davranışlarını ödüllendirmenin de etkili yolları vardır

Örneğin güzel ve tatlı sözlerle çocuğun başarısı övmek zamanında ve yerinde candan bir sağol gibi sözler çocuğu kucaklayıp öpmek çoğu zaman maddi ödüllerden daha etkilidir

Ödülü iyi bir davranışın devamını sağlamak özendirmek için bir araç olarak kullanmak gerekir

Çocuk davranışlarını sonunda alacağı ödüllere verilecek armağanlara göre ayarlamaya başladımıydı ödül artık araç olmaktan çıkar amaç olur

Oysa çocuk aramağan almak için başarılı olmaya değil başarıya ulaşmak için başarılı olmaya çalışmaktadır

Çocuk bir takım iyi davranışları elde etmenin sonunda armağan alabileceği için değil fakat o davranışların gerekliliğine iyilik yada doğruluğuna inandığı için tekrar etme alışkanlığını kazanmalıdır nokta

Çok çocuklu ailelerde anne babanın bu konuda çok hassas olması gereken birbaşka nokta da şunlardır: Bir çocuğu yaptığı iş yada başarısı nedeniyle ödüllendirirken bu davranışın öteki çocukları üzerindeki etkilerini hesaba katmak

Böyle durumlarda anne babanın yapacağı en küçük bir yanlışlık öteki çocukların kardeşlerini çekememelerine kıskanmalarına neden olabilmektedir

Kardeşler arasındaki ilişkilerin dengenin bozulmaması için o gün göze çarpan bir davranışı bahane edilerek onlar da övülmelidirler

Kimi anne babalar çocuklarından birinde gördükleri iyi bir davranışı yada başarıyı ele alarak bu çocuklarını över ve armağanlara doğarken bu fırsattan yararlanarak öteki çocuklarıyla bu çocuğu kıyaslamaya kalkarlar

Böylece sanarlar ki bu aleyhte kıyaslama sonucu öteki çocuklar örnek olan kardeşlerinin davranışlarını hemen taklide kalkışacaklardır

Tecrübeli anne babaların da çok iyi bildikleri gibi bu tutumla olumlu sonuç almak şöyle dursun anne babalar kardeşi kardeşe düşürürler

Bu tip aleyhte kıyaslamalar kardeşler arasındaki kıskançlığı birbirlerine düşmanca davranışlarda bulunmalarına neden olur

11-04-2012	#5
Prof. Dr. Sinsi	Aile Nedir? Aile Kurumu Hakkında III- Anne ve babaların Disiplin Anlayışı: Disiplin: Bir çocuğun kendi istek ve ihtiyaçlarıyla çevresinden gelen istekleri bağdaştırmasına yardım etmek için planlanmış bir etki biçimidir Fakat bu konu kimine göre “çocuğa nasıl davranması gerektiğini öğretmek” Kimine göre “çocuğu cezalandırmak” kimine göreyse “çocuğa itaat etmesini öğretmektir” Demektir Disiplin konusunda başlıca üç görüş vardır Bunlardan birincisi çocuğun hemen hemen her davranışını yasaklayan engelleyen katı sert ve özgürlük tanımayan otoriter disiplin anlayışı ikincisi ise bu anlayışa tamamen aksi ve çocuğun hemen hemen her davranışına göz yuman aşırı özgürlük tanıyan hoşgörülü disiplin yolu Üçüncüsü ise bu iki görüşün karışımı olan çocuğun gelişim ve büyüme dönemlerinin özelliklerini göz önünde bulundurarar zaman zaman davranışların hoşgörüyle karşılanması gerektiğin kabul eden demokratik disiplin yoludur Eğitimciler bu disiplin anlayışı için (en güzel fakat uygulanması da o derece güç bir yol) demektedirler Hemen söylemeliyim ki aşırı baskı yasaklamalar ve engellemelere dayanan disiplin anlayışı bunun tamamen tersi aşırı özgülüğe sınırsız özgürlük ve hoşgörüye dayanan disiplin anlayışı çocuğun eğitimi ve kişiliği ve eğitimi üzerendi aynı olumsuz etkilerde bulunmaktadır Bu tip disiplin anlayışlarına göre yetiştirilen çocuklar şaşkın ürkek çekingen ne yapacağını bilemeyen güçsüz kişilikli kimseler durumuna gelmektedir Çocuğun birşey yapması yada yapmaması istenirken ona daima nedeni anlatılmalı açıklanmalıdır Çocuğun eğitiminden sorumlu kimseler arasında disiplin anlayışı yönünden birbirinden farklı görüşlerin bulunması da çocuğu şaşırtır Öyle davranışlar vardır ki bunlar bu davranışları değerlendirenin görüşüne göre değişir Birine göre normal ve doğru sayılan bir davranışın öbürüne göre anormal sayılması birinin hoşgördüğü bir davranışı öbürünün yasaklaması beğenmemesi gibi durumlar çocuğu şaşkına çevirir Anne babanın dengesiz davranışlarınn da disiplin üzerinde çok derin olumsuz etkileri vardır Çocuğu bir dakika öncee öper sever yada başının üstüne çıkarırken bir dakika sonra yaptığı bir kusurlu davranış yüzünden azarlamak cezalandırmak… Kızılması gereken bir davranış karşısında köpürmek bağırmak çağırmak kızılacak bir davranışı ise hoş görmek bağışlamak… Bu gibi dengesiz davranışlar da çocuğu şaşırtır Anne babasına karşı olan saygının azalmasına güvenin yok olmasına neden olabilir Disiplin konusunda son olarak diyebiliriz ki çocuğa her zaman her yerde kendi kendini denetim altına alabilme gücünü ve alışkanlığını vermeye kazandırmaya çalışmalıyız Davranışlarını bir başkasını sevindirmek bir başkasının gözüne girmek yada birinden korktuğu çekindiği için değil doğruluğuna öyle yapılması gerektiğine inandığı için ayarlamak Bu alışkanlığı kazanmış bir kişi her zaman ve her yerde aynı biçimde davranır Böyle bir insan davranışlarını ayarlarken daima önce kendisini düşünür Kendi kendine hesap vererek davranışlarını buna göre bir yön ve biçim vermeye çalışır a Aşırı baskı ve disiplin anlayışı: Aşırı baskı ve sıkı disiplinin çocuğun kişiliğini hiçe sayan bir davranış biçimidir Böyle yetişen çocuklarda genel olarak iki tepki görülür Bunlardan biri: çocuğun sinmesi içine kapanması uysal ve söz dinler görünmesi ötekisi ise açıkça karşı koymak her türlü otoriteye baş kaldırmak kimi çocuklarda da her iki davranışa da rastlayabiliriz Yapılan incelemeler göre aşırı baskı ve sert disiplin altında yetiştirilen çocuklarda şu davranışlar görülmektedir: 1Anne babalarından nefret etmek 2Insanlarla iyi geçinememek kavgaci ve geçimsiz kimseler durumuna gelmek 3Sinirlerine hakm olmakta güçlük çekmek alıngan ve çabuk parlayabilen bir kişiliğe sahip olmak 4 Ne kendilerine ne başkalarına güvenememek 5Her türlü otoriteden nefret etmek 6Bir takım yersiz korku ve kaygıları olmak 7Arkadaşları edinmekte güçlük çekmek b Aşırı serbestlik ve gevşeklik: Çocukların çok sıkı bir disiplin altında geçmiş kimi anne ve babalar (biz çektik çocuklarımız çekmesin) diyerek çocuklarının davranışlarında tamamen özgür bırakırlar Öte yandan kimi anne-babalarda çok meşgul oldukları çocuklarına ayıracakları zaman bulamadıkları için çocuk kendiliğinde denetimsiz ve özgür kalır Sıırsız bir özgürlük içinde yetişen bu çocuklara neyin iyi neyin kötü neyi yapabilecekleri neyi yapmanın kendilerini güç duruma sokabileceği gibi hususlar öğretilmediği için onlar da her akıllarına geleni yapmakta hiç bir sakınca görmezler Tabi bu yüzden de zaman zaman güç ve tehlikeli durumlara düşebilirler En basit anlamda bir baskıya da müdahale böyle yetişen çocukları çok rahatsız eder Hemen tepkide bulunmalarına neden olur Başkalarının hakkına saygı ve iş birliği gibi davranışları öğrenmedikleri için yalnız kendilerini düşünen bencil davranışları yüzünden sevilmeyen istenmeyen insanlar durumuna gelirler c Ceza ve ödülün etkileri: Çocuklara; kötü ve beğenilmeyen davranışları bir daha tekrar etmemeleri için ceza iyi ve beğenilen davranışları teşvik etmek gayrete getirmek için de ödül verilir Ceza ve ödülün bir işe yaraması etkili olabilmesi için çok dikkatli kullanılması gerekir Aksi halde hiç bir işe yaramadığı gibi ters etkileri de olur Çocuğa ceza verilmeden önce cezalandırmayı düşündüğümüz davranışın nedeni araştırılmalıdır Kimi çocuklar bilmedikleri için bilgisizlikleri yüzünden kötü yada beğenilmeyen bir davranışta bulunurlar ve kendilerine bu yüzden bağırlıdığı kızıldığı ve ceza verilmek istendiği zaman şaşırırlar O zaman anlarlar kötü birşey yaptıklarını İşte böyle bir çocuğu cezalandırmak büyük bir haksızlık olur Bu gibi çocukları cezalandırmak yerine neden kusurlu kabahatli bir duruma düşmüş olduklarını açık açık anlatmak ve böylece bu davranışın tekrarını önlemeye çalışmak daha etkili bir yoldur Cezanın etkili olabilmesi için çocuğun niçin cezalandırılması gerektiğini açıkça bilmesi gerekir Öte yandan çocuğun davranışlarıyla verilen ceza arasındaki ilişki çocuk için önemlidir Eğer çocuk davranışlarıyla verilen ceza arasında adil dengeli ve olumlu bir ilişki olduğu sonucuna varırsa durumda şikayetçi olmaz Çünkü verilen ceza yerindedir Ancak böyle kullanılmadığı zaman çocuk verilen cezadan ders alır Verilen ceza; çocuğun davranışlarıyla karşılaştırılınca çok hafif ya da çok ağır olmuşsa böyle bir ceza çocuk üzerinde yapıcı değil yıkıcı etkide bulunur Hafif cezalar ağır cezalardan daha etkilidir Kimi çocuklar için bir sert bakış kimileri için bir acı söz kimileri için uzun bir süre devam etmemek koşuluyla bazı hak ve ayrıcalıklardan yoksun bırakmak etkili bir ceza olabilir Anne ve babalar ceza vermeden önce verecekleri cezanın tam anlamıyla uygulanabilmesi mümkün mü değil mi düşünmelidirler Aksi durumda çocuğun gözünde alay konusu olur Bu cezanın da hiçbir etkisi olmaz İçe dönük kendilerine karşı güvenleri olmayan çekingen çocuklar üzerinde cezanın çok olumsuz etkileri vardır Verilen cezalar bu gibi çocukların daha çok kendi kabuklarına çekilmelerine kendilerine karşı güvenin daha da azalmasına neden olur Eğer çocuğun cezalandırılması gerekiyorsa içinde bulunduğu ruhsal durum göz önüne alınmalıdır Çocuk çok kızmışken aklı başında değilken çok sinirli bir durumdayken verilen cezalar kızgın motora soğuk su dökmeye benzer Çocuğun daha sert tepkilerde bulunmasına sebep olabilir Kısacası olumlu olmaz bu durumda verilen cezanın Biraz da ödülden söz edelim Çocuğun başarılarını övmek güzel ve hoşa giden davranışlarının tekrarını sağlamak amacıyla ve özendirmek için zaman zaman çocuğun ödüllendirilmeye ihtiyacı vardır Ödül denilince akla hemen para ve çeşitli armağanlar gelir Eve çocuğumuzu zaman zaman ödüllendirirken para ve armağanlar bir ödül aracı olarak kullanılmalıdır Bunun herhangi bir sakıncası yoktur Kanımızda çocuğun başarılarılarını beğenilen davranışlarını ödüllendirmenin de etkili yolları vardır Örneğin güzel ve tatlı sözlerle çocuğun başarısı övmek zamanında ve yerinde candan bir sağol gibi sözler çocuğu kucaklayıp öpmek çoğu zaman maddi ödüllerden daha etkilidir Ödülü iyi bir davranışın devamını sağlamak özendirmek için bir araç olarak kullanmak gerekir Çocuk davranışlarını sonunda alacağı ödüllere verilecek armağanlara göre ayarlamaya başladımıydı ödül artık araç olmaktan çıkar amaç olur Oysa çocuk aramağan almak için başarılı olmaya değil başarıya ulaşmak için başarılı olmaya çalışmaktadır Çocuk bir takım iyi davranışları elde etmenin sonunda armağan alabileceği için değil fakat o davranışların gerekliliğine iyilik yada doğruluğuna inandığı için tekrar etme alışkanlığını kazanmalıdır nokta Çok çocuklu ailelerde anne babanın bu konuda çok hassas olması gereken birbaşka nokta da şunlardır: Bir çocuğu yaptığı iş yada başarısı nedeniyle ödüllendirirken bu davranışın öteki çocukları üzerindeki etkilerini hesaba katmak Böyle durumlarda anne babanın yapacağı en küçük bir yanlışlık öteki çocukların kardeşlerini çekememelerine kıskanmalarına neden olabilmektedir Kardeşler arasındaki ilişkilerin dengenin bozulmaması için o gün göze çarpan bir davranışı bahane edilerek onlar da övülmelidirler Kimi anne babalar çocuklarından birinde gördükleri iyi bir davranışı yada başarıyı ele alarak bu çocuklarını över ve armağanlara doğarken bu fırsattan yararlanarak öteki çocuklarıyla bu çocuğu kıyaslamaya kalkarlar Böylece sanarlar ki bu aleyhte kıyaslama sonucu öteki çocuklar örnek olan kardeşlerinin davranışlarını hemen taklide kalkışacaklardır Tecrübeli anne babaların da çok iyi bildikleri gibi bu tutumla olumlu sonuç almak şöyle dursun anne babalar kardeşi kardeşe düşürürler Bu tip aleyhte kıyaslamalar kardeşler arasındaki kıskançlığı birbirlerine düşmanca davranışlarda bulunmalarına neden olur