Hucre İle İlgili Bilgiler

Mitoz Hücre Bölünme (Karyokinezis)

Mitoz bölünme, somatik (vücut) hücrelerinin bir bölünme şeklidir Canlıların gelişmesinin yıpranan ve bozunan hücrelerin yeniden oluşması ve zigotun embriyoyu oluşturmak üzere geçirmiş olduğu bölünmelere mitoz bölünme denir Bakteri ve mavi-yeşil algler hariç bitkiler ve hayvanlar ale­minde bütün canlıların vücut hücrelerinde mitoz bölünme görülebilmektedir Mitoz bölünme birbirini izleyen iki bölünme şeklinde olmaktadır Bunlar sı­rasıyla çekirdek bölünmesi ve sitoplazma bölünmesidir Çekirdeğin bölünme öncesinde dinlenme halinde olmadığı sürekli metabolik faaliyet gösterdiği elektron mikroskobunun bulunmasıyla net olarak açıklanmıştır İki mitoz bö­lünme arasındaki bu evreye interfaz denir İnterfaz evresinde hücre, bölün­me için gerekli maddelerin hazırlanmasına çalışır Bu sırada DNA molekülü kendini eşler ve kalıtım materyali iki katına çıkar İnterfazın dışında çekirdek bölünmesi olan karyokinez dört evreden meydana gelir Bu evreler;

a) profaz
b) metafaz
c) anafaz
d) telofaz

olmak üzeredir Bu evrelerden her birinin belirgin bazı özellikleri vardır Aralarında hiçbir dinlenme yoktur Bu yüzden kesin sınırla birbirinden ayrılamaz

a) Profaz: Bu evrede her kromozom sentromerinden bağlanmış iki kromatid parçasından meydana gelmiştir Profazın başlangıcında kromatin iplikleri kısalıp kalınlaşmıştır Daha sonra bu iplikler kromozom şeklinde ta­nımlanmaktadır Profaz ilerledikçe kromozomlar çekirdeğin çevresine doğru yerleşmeye başlarlar Çekirdek zarı erir, nükleolus kaybolur Böylece profaz son bulur Profazın sonunda sitoplazmada bulunan sentrozom sentriollerine bölünür Kutuplara çekilen sentrioller arasında iğ iplikleri meydana gelir

b) Metafaz: Kromozomlar ekvator düzleminde dizilmeye başlarlar Bu evrede her bir kromozom sentromeriyle iğ ipliklerine tutunurlar Bu saf­hada kromozomların şekli ve sayısı belirgindir Her kromozomun iki kardeş kromatitten oluştuğu görülmektedir

c) Anafaz: Bu evrede sentromerlerine bağlı iki kardeş kromatid bir­birlerinden ayrılarak farklı kutuplara doğru çekilmeye başlarlar Kardeş kromatitler yeni hücrelerin kromozomlarını oluşturacaklardır Kardeş (yav­ru) kromatitlerin kutuplara doğru hareketleri iğ ipliklerinin kısalmasıyla olur

d) Telofaz: Kutuplara ulaşan her bir kromatid artık bir kromozom şeklini almaya başlamıştır Bu evrede hücrenin her iki kutbu da ana hücrede­ki sayıda kromozoma sahiptir Bu arada her iki kutupta da çekirdek belirgin­leşir Kromozom ve çekirdeklerin etrafını sitoplazma tarafından oluşturulan çekirdek zarı çevreler Oluşan bu yavru kromozomlar uzayıp incelmeye baş­lar Helezon şeklinde uzun ipliksi hal almaya başlar Yani kromatin ağı du­rumuna dönerler Bu fazda her iki çekirdek büyür ve her ikisinde de çekir­dekçik oluşur Böylece çekirdek bölünmesi (karyokinez) tamamlanmış olur Çekirdek bölünmesini sitoplazma bölünmesi izler Bitki ve hayvanlarda si­toplazma bölünmesi farklılıklar göstermektedir Hayvanlarda sitoplazma bö­lünmesi hücrenin tam orta bölgesinden başlamak üzere dıştan içe doğru bo­ğumlanarak meydana gelir Bitki hücrelerinde ise selüloz çeperden dolayı boğumlanma olmaz Hücrenin orta bölgesinden kenarlara doğru yayılan se­lüloz çeperin oluşumu ile hücre bölünmesi tamamlanır ve bir hücre tamamen ana hücreye benzeyen iki hücre meydana getirir Mitoz bölünme sonucunda canlılarda kromozom sayısı sabit kalır Hücrede sayıca çoğalma meydana gelir