|
Prof. Dr. Sinsi
|
Gümüşhane Kilise Ve Manastırları...
Gümüşhane Kilise ve Manastırları
Pavrezi Şapeli (Merkez)
Gümüşhane Mescitli (Beş Kilise) Köyü yakınında Pavrezi denilen yerde Bizans döneminde, apsid üzerindeki bir kitabeden öğrenildiğine göre 1405de yapılmış bir şapel bulunmaktadır
Bu şapel küçük ölçüde olup dikdörtgen ve tek nefli bir yapıdır Yapı içten beşik tonoz, dıştan da çift eğimli bir çatı ile örtülüdür
Bizans döneminde yapılmış kiliseler arasında bu şapel resim ve freskleri ile ünlüdür Buradaki resimler kırmızı renkli kareler içerisine alınmışlardır Bu resimler İncilden alınma sahneleri kapsamaktadır Özellikle Hz İsanın doğacağını HzMeryeme müjdeleyen Melekler, İsanın doğumu, İsanın çarmıha gerilişi ve çeşitli kilise büyükleri burada resmedilmiştir
Metropolitik Kilisesi (Merkez)
Eski Gümüşhanede Süleymaniye Mahallesinde bulunan Metropolitik Kilisesinin ne zaman yapıldığı bilinmemektedir Bununla beraber yapı üslubundan XIXyüzyılda yapıldığı sanılmaktadır
Kilise dikdörtgen planlı ve iki katlıdır Moloz taştan ve yer yer de kesme taştan yapılmış olan kilisenin köşe, kapı ve pencere söveleri düzgün kesme taştandır Günümüzde kilisenin üst örtüsü bütünü ile yıkılmış, yalnızca beden duvarları ayakta kalmıştır
Aşağı Mahalle Kilisesi (Merkez)
Eski Gümüşhanede, Aşağı Mahallede bulunan kilisenin ne zaman yapıldığı bilinmemektedir Bununla beraber XIXyüzyılda köy üslubunda yapılmış basit bir kilisedir
Dikdörtgen planlı, üç nefli bazilika planlı kilisenin önünde 872x736 m ölçüsünde beş bölümlü bir narteksi bulunmaktadır Ayrıca avlu girişinin yanına bir de bina eklenmiştir Kilisenin üzeri beşik tonozla örtülmüş, iç kısmına bir de sarnıç yapılmıştır Kilise günümüzde terk edilmiş ve harap durumdadır
Hagios Georgios Metropolitik Kilisesi (Merkez)
Eski Gümüşhane, Süleymaniye Mahallesinde bulunan Hagios Georgios Metropolitik Kilisesinin eski ismi Hagia Triadadır Kilisenin yapım tarihi kesinlik kazanamamakla beraber, oldukça eski döneme inen bir Rum kilisesi olup, 1613-1726 yıllarında iki kez onarılmıştır
Bazilika planlı yapı, çok büyük ölçüdedir İç kısmında İncilden alınma sahneleri içeren, köy üslubunda kaba bir işçilik gösteren freskolar bulunmaktadır Ancak kilise terk edilmiş ve üst örtüsü çökmüştür Günümüze çevre duvarları ile apsidin bir bölümü gelebilmiştir
Hutura Hagios Georgios Manastır Kilisesi (Merkez)
Gümüşhane Hutura Köyünde yol üzerindeki bir tepenin üzerinde Hutura Hagios Manastır ve kilisesinin kalıntıları bulunmaktadır Bu manastırı Trabzon Prensi Aleksios Komnenos XIVyüzyılda yaptırmış, 1509da Keşiş Ananias, Georgios Stratilatisde 1624 tarihinde onarmıştır Kilise üzerindeki bir kitabeden de kilisenin Sultan IIAbdülhamit döneminde onarıldığı kitabesinden öğrenilmektedir
Kilise kapalı Yunan Haçı planında olup, yanına bir de uzun paraklesion eklenmiştir Kilisenin ibadet mekanı sekiz sütun ile üç nefe ayrılmıştır Apsisin önü kubbe, haçın kolları da beşik tonozlarla örtülüdür Kilisenin girişi batı yönünde olup, ortada üstü kapalı sütunlu ana giriş bulunmaktadır Apsis yuvarlak üç bölüm halindedir
Kilisenin içerisi çeşitli bitkisel motifler, ejder ve örgü motifleri, Hz İsa, Hagios Georgiosun monogramları ile bezenmiştir
Kilisenin karşısındaki yamaçta bulunan küçük kiliseyi ise 1832de keşiş Serapheim yaptırmıştır
Mandırı Kilisesi (Merkez)
Gümüşhane Mescitli Köyüne 3 km uzaklıkta, derin bir uçurumun kenarında bulunan Mandıralı Kilisesi XIXyüzyılda Rum Kilisesi olarak yapılmıştır
Kilise dikdörtgen planlı ve tek apsidlidir Üzeri üçgen alınlıklı kırma bir çatı ile örtülmüştür Kilisenin yapımında moloz ve küçük taşlar kullanılmıştır Giriş kapısı basit silmelerle hareketlendirilmiştir Girişin iki yanındaki kemer izleri burada bir narteks olduğuna işaret etmektedir
Çakallı Kilisesi (Merkez)
Gümüşhane Dumanlı Köyünde bulunan kilise 1878 yılında yapılmıştır
Kilise 985x1330 m ölçüsünde dikdörtgen planlı, üç nefli bir bazilikadır Kilisenin batı ve güneyinden yuvarlak kemerli iki giriş kapısı bulunmaktadır Güney girişi üzerine Haç motifleri işlenmiştir Kilisenin kapı, pencere, kemer ve köşe taşları düzgün kesme taştan, diğer bölümleri de 085 mkalınlığında moloz taştan yapılmıştır Kilise uzun kenarlarında ve apsid yönündeki pencerelerle aydınlatılmıştır
İç mekanın duvarlarında fresko izlerine rastlanmaktadır
Olucak (İmera) Vadisi Kilisesi (Merkez)
Gümüşhane, Olucak Köyünün 2 km güneyinde, bir dağın eteğinde bulunan kilisenin kitabesinden 1885 tarihinde yapıldığı öğrenilmektedir
Kilise 980x450 m ölçüsünde, dikdörtgen planlı bir yapıdır Tek nefli ve tek apsidli bir kilisedir Apsid dışarıya taşkın olup, içeriden ve dışarıdan yarım yuvarlak sütunlarla örtülmüştür Ayrıca buraya bir de mazgal pencere açılmıştır
Yapının batı yönünde yuvarlak kemerli bir girişi bulunmakta ve bunun da üzerinde bir penceresi vardır Kilise ahşap bir çatı ile örtülüdür Günümüzde üst örtüsü çökmüştür
Terzili Kilisesi (Merkez)
Gümüşhane Dumanlı Köyü, Terzili Mahallesinde bulunan bu kilise XIXyüzyılın ikinci yarısında yapılmıştır
Kilise 910x1166 m ölçüsünde dikdörtgen planlı, üç nefli bir bazilikadır Bunlardan orta nef, diğerlerinden daha geniş ve daha yüksek yapılmıştır Kilisenin kuzey ve güneyinde karşılıklı olarak yerleştirilmiş, yuvarlak kemerli iki girişi bulunmaktadır Kilisenin apsidi ve apsidin önündeki mekan dışarıya daha taşkın olarak yapılmıştır Apsid 350 m derinliğinde, 413 m genişliğindedir Sütunlarla desteklenen ancak, bunlardan yalnızca bir sütunun günümüze gelebildiği üst örtü tamamen yıkılmıştır
Cınganlı Kilisesi (Merkez)
Gümüşhane, Dumanlı Köyündeki Cınganlı Kilisesi XIXyüzyılın ikinci yarısında yapılmıştır
Kilise dikdörtgen planlı, üç nefli bazilika planındadır Sütunlarla üç nefe ayrılan kilisenin orta nefi yan neflerden daha geniş ve daha yüksektir Kilisenin girişi yuvarlak kemerli olup, batı yönündedir Moloz taştan yapılmış olan kilisenin kapı, pencere ve kemerleri düzgün yontma taştandır Üst örtüsü çatılı olup, günümüzde çökmüş durumdadır
Krom Kilisesi (Merkez)
Gümüşhane Yağlıdere Köyünde bulunan bu kilise XIXyüzyılın ikinci yarısında yapılmıştır
Kilise dikdörtgen planlı, üç nefli bir bazilikadır Moloz taştan yapılmış olup, taşıyıcı elemanlarında kesme taşa yer verilmiştir Yan duvarlarının bir bölümü ile üst örtüsü yıkılmıştır Yalnızca kilisenin ön cephe duvarı ile girişi sağlam bir durumda günümüze gelebilmiştir
Yitirmez Kilisesi (Merkez)
Gümüşhane Yitirmez Köyünde bulunan kilise XIXyüzyılda yapılmıştır
Bazilika planlı olan kilise üç apsidlidir İbadet mekanı altı taş sütunla üç nefe ayrılmıştır Üst örtü tamamen beşik tonozlu olup, kısmen yıkılmıştır Duvarlarda yer yer fresk izlerine rastlanmaktadır Apsid dışa doğru taşkın, yuvarlak ve kubbelidir Apsidlerden biri yıkılmıştır İç mekan on bir mazgal pencere ile aydınlatılmıştır
Hagios Theodoros Kilisesi (Merkez)
Eski Gümüşhanenin en eski kilisesi olan Hagios Theodoros kilisesi, eski gümüş madeninde çalışanlar tarafından 1430 yılında yaptırılmış, 1702 yılında da onarılmıştır
Kilise üç nefli, bazilika plan şeklindedir Apsid kısmı kaya içerisine oyularak yapılmıştır Üst örtüsü beşik tonozlu olup, kısmen çökmüştür Yapımında moloz taş ve yer yer de kesme taştan yararlanılmıştır
Surp Karabet Kilisesi (Merkez)
Eski Gümüşhanede, Kanuni Sultan Süleyman Camisinin yakınında XIXyüzyılda yapılmış Ermeni Kilisesidir
Dikdörtgen planlı olan kilise Olucak (İmera) Köyü Manastır Kilisesi ile mimari yönden benzerlik göstermektedir Üst örtüsü çatılı, duvarları moloz taştan yapılmış olup, günümüze harap bir durumda gelmiştir
İşhanlı Kilisesi (Merkez)
Gümüşhane Dumanlı Köyü, İşhanlı Mahallesinde bulunan bu kilise XIXyüzyılda yapılmıştır
Kilise 1015x1254 m ölçüsünde dikdörtgen planlı, üç nefli bazilika plan şemasındadır Kilisenin batı ve güneyinde yuvarlak kemerli iki girişi bulunmaktadır Bunlardan güneydeki kilisenin ana girişi olup, kemer alınlığına bir haç motifi işlenmiştir
Moloz taştan yapılmış olan kilisenin doğu cephesindeki apsidi 472x375 ölçüsünde olup, dışarıya doğru taşkındır Aynı zamanda burada, apsidin üzerinde mazgal pencereler bulunmaktadır Kilise günümüze harap bir durumda gelebilmiştir
|