Gümüşhane Kilise Ve Manastırları...

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

Meryemana Kilisesi (Kürtün)

Gümüşhane Kürtün ilçesi Yaylalı Köyü Meryemana Mahallesinde bulunan kilise XIX

yüzyılda yapılmıştır

Dikdörtgen planlı ve tek nefli, tek apsidlidir

Düzgün yontma taşlarla örülmüş olan kilise duvarlarının üzeri oldukça dik bir çatı ile örtülmüştür

Kilisenin girişi güney cephesinde olup, mermer sövelerle çevrelenmiştir

Kilise içerisinde freskolara rastlanmamıştır

Kilisenin güneyinde bir çeşme, bitişiğine de bir mahsen eklenmiştir

Çevrepınar Köyü Kilisesi (Şiran)

Gümüşhane Şiran ilçesi Çevrepınar Köyünde bulunan kilise XIX

yüzyılın ikinci yarısında yapılmıştır

Kilise 12

50x10

00 m

ölçüsünde dikdörtgen planlı, bazilika plan şemasındadır

İç mekan dört sütunun ,üzerine oturtulmuş bir kubbe ile örtülmüştür

Bunun dışında kalan alanların üzerleri küçük sütunlar ve altı kubbe ile örtülmüştür

Bu sütunların başlıkları geometrik şekillerle bezenmiştir

Kilisenin giriş kapısı beyaz mermerden olup, burada kuvvetli silmeler ve bezemeler görülmektedir

Kilisenin apsid ve diakonikon hücreleri harap olmakla beraber diğer bölümler günümüze iyi bir durumda gelebilmiştir

Çakırkaya Kaya Kilisesi (Kalur Kilisesi) (Şiran)

Gümüşhane Şiran ilçesinde Çakırkaya Köyünde bulunan bu kilise büyük bir kaya kitlesinin düzgün bir şekilde oyulmasıyla meydana getirilmiştir

Kilisenin ne zaman yapıldığını belirten bir kitabesi günümüze gelememiştir

Bu bakımdan ne zaman ve kimin tarafından yaptırıldığı bilinmemektedir

Ancak Trabzon kiliseleri arasındaki yakın benzerlik dikkate alınacak olursa XIV

yüzyılda yapılmış olduğu düşünülmektedir

Kilise doğu-batı yönünde uzanan üç nefli bir bazilika planındadır

İbadet mekanını ortasında dört sütunun oluşturduğu kare bir mekan bulunmakta olup, bunun da üzeri bir kubbe ile örtülmüştür

Kilisenin apsis ve batı duvarlarında irili ufaklı nişler kayaların oyulmasıyla meydana getirilmiştir

Kilisenin önünde papaz odaları ve onlara bitişik bir de küçük şapel bulunmaktadır

Dilekyolu Köyü Kilisesi (Şiran)

Gümüşhane Şiran ilçesi Dilekyolu Köyünde bulunan kilise XIX

yüzyılın ikinci yarısında yapılmıştır

Kilise 12

30x8

60 m

ölçüsünde dikdörtgen planlı, kesme taştan yapılmıştır

Yakın tarihlerde köy okulu olarak kullanıldığından iç kısmına bölmeler yapılmış ve özgünlüğünü yitirmiştir

Kilise çevresinde 2 m

boyundaki sütun ve sütun başlıklarının bulunması yapının bazilika planında olduğunu göstermektedir

Günümüzde cami olarak kullanılmaktadır

Günbatur Köyü Kilisesi (Şiran)

Gümüşhane Şiran ilçesi, Günbatur Köyünde bulunan kilise XIX

yüzyılın ikinci yarısında yapılmış ve günümüzde cami olarak kullanılmaktadır

Kilise, 11

00x9

50 m

ölçüsünde olup dikdörtgen planlıdır

Moloz taştan yapılan kilisenin güney kısmındaki girişi cami olarak kullanılmasından ötürü kapatılmıştır

Bu arada apsid bölümündeki papaz hücreleri de ortadan kaldırılmıştır

Panaghia Manastır Kilisesi (Torul)

Gümüşhane Torul ilçesinde Büyükçit Vadisinde bulunan bu kilise Hz

Meryeme adanmıştır

Günümüze oldukça harap bir durumda gelen kilise geniş bir avlunun ortasındadır

Kilise, Khaldea Metropollüğüne bağlı yedi kiliseden biridir

Bu kiliseyi, kilise kaynaklarından birine göre 890, diğer bir kaynağa göre de 900 yıllarında üç keşiş kurmuştur

Kilise, Trabzon Komnenosları döneminde ve XIX

yüzyılda iki kez onarılmıştır

Kapalı Yunan Haçı planındaki kilisenin ortası merkezi kubbeli, köşeleri de küçük tonozlu bir örtüye sahiptir

Mimari olarak Kapalı Yunan Haçı planı ile bazilika planı bir araya kaynaştırılmıştır

Apsis yuvarlak ve üç bölüm halindedir

Duvarları yalancı kemerlerle üç ayrı bölüme ayrılmış, bunların ortalarına da birer pencere açılmıştır

Kilisenin kuzeydoğu köşesine dikdörtgen planlı bir şapel eklenmiştir

Ancak bu şapel yıkılmış olup, yalnızca apsisin yuvarlak olduğu görülmektedir

Apsis nişi içerisinde Bizans devrine tarihlendirilen fresk kalıntıları bulunmaktadır

Başmahalle Kilisesi (Torul)

Gümüşhane, Torul ilçesinin 30 km

güneybatısındaki Gümüştuğ Köyünde bulunan Başmahalle Kilisesi XIX

yüzyılda yapılmıştır

Üç nefli kilise 11

16x7

96 m

ölçüsünde bazilika planlıdır

Üst örtüsü beşik tonozlu olup, dört sütun ve dört paye ile desteklenmiştir

İbadet mekanı fresklerle bezenmiş ve İncilden alınma sahneler buraya resmedilmiştir

Günümüze apsis cephesi yıkılmış olarak gelebilmiştir

Ayana Mahallesi Kilisesi (Torul)

Gümüşhane Torul ilçesi, Gülaçar Köyü Ayana Mahallesinde bulunan kilisenin ne zaman yapıldığı bilinmemekle beraber yapı üslubundan XIX

yüzyılın ikinci yarısında yapıldığı sanılmaktadır

Kilise dikdörtgen planlı, tek apsidli, tek nefli bir yapıdır

Duvarları yontma taştan yapılmıştır

Batı yönünden içerisine girilen kilise özgünlüğünü kısmen korumuştur

Üst örtüsü kırma çatılıdır

Emirler Mahallesi Kilisesi (Torul)

Gümüşhane Torul ilçesi, Büyükçit Köyü Emirler Mahallesinde bulunan kilisenin yapım tarihi bilinmemektedir

Bununla beraber XIX

yüzyılın ikinci yarısında yapıldığı sanılmaktadır

Kilise 10

20x5

50 m

ölçüsünde dikdörtgen planlı, üç nefli ve tek apsidlidir

Moloz taştan yapılmış olan kilisenin içerisindeki sekiz sütun beşik tonozlu üst örtüyü taşımaktadır

Kilise önündeki narteks bölümü günümüze gelememiştir

Masura Kilisesi (Torul)

Gümüşhane, Torul ilçesi Karaca Mahallesinde bulunan kilise XIX

yüzyılın ikinci yarısında yapılmıştır

Kilise tek nefli, dikdörtgen planlı bir yapıdır

Güney cephesinde yontma taştan giriş kapısı bulunmaktadır

Kilisenin tümü moloz taşla örülmüş, üzeri de beşik çatı ile örtülmüştür

Apsidi beş nefli olup, dışarıya taşkındır

Günümüzde harap bir durumdadır

Ağrıt Kilisesi (Torul)

Gümüşhane Torul ilçesi Cebeli Köyü, Küpçüler (Ağrıt) Mahallesinde bulunan bu Ermeni kilisesi XIX

yüzyılda yapılmıştır

Kilise dikdörtgen planlı, moloz taştandır

İki apsidli olan kilisenin apsidlerinden biri yıkılmış ve günümüze gelememiştir

Üst örtüsü tonozlu olup, diğer kiliselerden farklı olarak ikinci bir örtü ile tamamlanmıştır

Günümüze harap bir durumda gelebilmiştir

Atalar Kilisesi (Torul)

Gümüşhane Torul İlçesine 27 km

uzaklıkta Atalar Köyünün Aydınlar Mahallesinde bulunan bu kilise XIX

yüzyıla tarihlendirilmektedir

Kilise dikdörtgen bazilika planlı olup, üzeri iki yönlü bir çatı ile örtülmüştür

Batı cephesindeki girişi köfeki taş sövelerle belirtilmiştir

Aynı zamanda burada aydınlatma pencereleri bulunmaktadır

Duvarları moloz ve düzgün kesme taştan yapılmıştır

İç mekanda üst örtüyü taşıyan ve kiliseyi neflere ayıran sütunlar bulunmakta olup, bunlar birbirlerine gergilerle bağlanmıştır

İbadet mekanının duvarlarında fresko izleri görülmektedir

Günümüze iyi bir durumda gelmiştir

11-04-2012	#3
Prof. Dr. Sinsi	Gümüşhane Kilise Ve Manastırları... Meryemana Kilisesi (Kürtün) Gümüşhane Kürtün ilçesi Yaylalı Köyü Meryemana Mahallesinde bulunan kilise XIXyüzyılda yapılmıştır Dikdörtgen planlı ve tek nefli, tek apsidlidir Düzgün yontma taşlarla örülmüş olan kilise duvarlarının üzeri oldukça dik bir çatı ile örtülmüştür Kilisenin girişi güney cephesinde olup, mermer sövelerle çevrelenmiştir Kilise içerisinde freskolara rastlanmamıştır Kilisenin güneyinde bir çeşme, bitişiğine de bir mahsen eklenmiştir Çevrepınar Köyü Kilisesi (Şiran) Gümüşhane Şiran ilçesi Çevrepınar Köyünde bulunan kilise XIXyüzyılın ikinci yarısında yapılmıştır Kilise 1250x1000 m ölçüsünde dikdörtgen planlı, bazilika plan şemasındadır İç mekan dört sütunun ,üzerine oturtulmuş bir kubbe ile örtülmüştür Bunun dışında kalan alanların üzerleri küçük sütunlar ve altı kubbe ile örtülmüştür Bu sütunların başlıkları geometrik şekillerle bezenmiştir Kilisenin giriş kapısı beyaz mermerden olup, burada kuvvetli silmeler ve bezemeler görülmektedir Kilisenin apsid ve diakonikon hücreleri harap olmakla beraber diğer bölümler günümüze iyi bir durumda gelebilmiştir Çakırkaya Kaya Kilisesi (Kalur Kilisesi) (Şiran) Gümüşhane Şiran ilçesinde Çakırkaya Köyünde bulunan bu kilise büyük bir kaya kitlesinin düzgün bir şekilde oyulmasıyla meydana getirilmiştir Kilisenin ne zaman yapıldığını belirten bir kitabesi günümüze gelememiştir Bu bakımdan ne zaman ve kimin tarafından yaptırıldığı bilinmemektedir Ancak Trabzon kiliseleri arasındaki yakın benzerlik dikkate alınacak olursa XIVyüzyılda yapılmış olduğu düşünülmektedir Kilise doğu-batı yönünde uzanan üç nefli bir bazilika planındadır İbadet mekanını ortasında dört sütunun oluşturduğu kare bir mekan bulunmakta olup, bunun da üzeri bir kubbe ile örtülmüştür Kilisenin apsis ve batı duvarlarında irili ufaklı nişler kayaların oyulmasıyla meydana getirilmiştir Kilisenin önünde papaz odaları ve onlara bitişik bir de küçük şapel bulunmaktadır Dilekyolu Köyü Kilisesi (Şiran) Gümüşhane Şiran ilçesi Dilekyolu Köyünde bulunan kilise XIXyüzyılın ikinci yarısında yapılmıştır Kilise 1230x860 m ölçüsünde dikdörtgen planlı, kesme taştan yapılmıştır Yakın tarihlerde köy okulu olarak kullanıldığından iç kısmına bölmeler yapılmış ve özgünlüğünü yitirmiştir Kilise çevresinde 2 m boyundaki sütun ve sütun başlıklarının bulunması yapının bazilika planında olduğunu göstermektedir Günümüzde cami olarak kullanılmaktadır Günbatur Köyü Kilisesi (Şiran) Gümüşhane Şiran ilçesi, Günbatur Köyünde bulunan kilise XIXyüzyılın ikinci yarısında yapılmış ve günümüzde cami olarak kullanılmaktadır Kilise, 1100x950 m ölçüsünde olup dikdörtgen planlıdır Moloz taştan yapılan kilisenin güney kısmındaki girişi cami olarak kullanılmasından ötürü kapatılmıştır Bu arada apsid bölümündeki papaz hücreleri de ortadan kaldırılmıştır Panaghia Manastır Kilisesi (Torul) Gümüşhane Torul ilçesinde Büyükçit Vadisinde bulunan bu kilise HzMeryeme adanmıştır Günümüze oldukça harap bir durumda gelen kilise geniş bir avlunun ortasındadır Kilise, Khaldea Metropollüğüne bağlı yedi kiliseden biridir Bu kiliseyi, kilise kaynaklarından birine göre 890, diğer bir kaynağa göre de 900 yıllarında üç keşiş kurmuştur Kilise, Trabzon Komnenosları döneminde ve XIX yüzyılda iki kez onarılmıştır Kapalı Yunan Haçı planındaki kilisenin ortası merkezi kubbeli, köşeleri de küçük tonozlu bir örtüye sahiptir Mimari olarak Kapalı Yunan Haçı planı ile bazilika planı bir araya kaynaştırılmıştır Apsis yuvarlak ve üç bölüm halindedir Duvarları yalancı kemerlerle üç ayrı bölüme ayrılmış, bunların ortalarına da birer pencere açılmıştır Kilisenin kuzeydoğu köşesine dikdörtgen planlı bir şapel eklenmiştir Ancak bu şapel yıkılmış olup, yalnızca apsisin yuvarlak olduğu görülmektedir Apsis nişi içerisinde Bizans devrine tarihlendirilen fresk kalıntıları bulunmaktadır Başmahalle Kilisesi (Torul) Gümüşhane, Torul ilçesinin 30 km güneybatısındaki Gümüştuğ Köyünde bulunan Başmahalle Kilisesi XIXyüzyılda yapılmıştır Üç nefli kilise 1116x796 m ölçüsünde bazilika planlıdır Üst örtüsü beşik tonozlu olup, dört sütun ve dört paye ile desteklenmiştir İbadet mekanı fresklerle bezenmiş ve İncilden alınma sahneler buraya resmedilmiştir Günümüze apsis cephesi yıkılmış olarak gelebilmiştir Ayana Mahallesi Kilisesi (Torul) Gümüşhane Torul ilçesi, Gülaçar Köyü Ayana Mahallesinde bulunan kilisenin ne zaman yapıldığı bilinmemekle beraber yapı üslubundan XIXyüzyılın ikinci yarısında yapıldığı sanılmaktadır Kilise dikdörtgen planlı, tek apsidli, tek nefli bir yapıdır Duvarları yontma taştan yapılmıştır Batı yönünden içerisine girilen kilise özgünlüğünü kısmen korumuştur Üst örtüsü kırma çatılıdır Emirler Mahallesi Kilisesi (Torul) Gümüşhane Torul ilçesi, Büyükçit Köyü Emirler Mahallesinde bulunan kilisenin yapım tarihi bilinmemektedir Bununla beraber XIXyüzyılın ikinci yarısında yapıldığı sanılmaktadır Kilise 1020x550 m ölçüsünde dikdörtgen planlı, üç nefli ve tek apsidlidir Moloz taştan yapılmış olan kilisenin içerisindeki sekiz sütun beşik tonozlu üst örtüyü taşımaktadır Kilise önündeki narteks bölümü günümüze gelememiştir Masura Kilisesi (Torul) Gümüşhane, Torul ilçesi Karaca Mahallesinde bulunan kilise XIXyüzyılın ikinci yarısında yapılmıştır Kilise tek nefli, dikdörtgen planlı bir yapıdır Güney cephesinde yontma taştan giriş kapısı bulunmaktadır Kilisenin tümü moloz taşla örülmüş, üzeri de beşik çatı ile örtülmüştür Apsidi beş nefli olup, dışarıya taşkındır Günümüzde harap bir durumdadır Ağrıt Kilisesi (Torul) Gümüşhane Torul ilçesi Cebeli Köyü, Küpçüler (Ağrıt) Mahallesinde bulunan bu Ermeni kilisesi XIXyüzyılda yapılmıştır Kilise dikdörtgen planlı, moloz taştandır İki apsidli olan kilisenin apsidlerinden biri yıkılmış ve günümüze gelememiştir Üst örtüsü tonozlu olup, diğer kiliselerden farklı olarak ikinci bir örtü ile tamamlanmıştır Günümüze harap bir durumda gelebilmiştir Atalar Kilisesi (Torul) Gümüşhane Torul İlçesine 27 km uzaklıkta Atalar Köyünün Aydınlar Mahallesinde bulunan bu kilise XIXyüzyıla tarihlendirilmektedir Kilise dikdörtgen bazilika planlı olup, üzeri iki yönlü bir çatı ile örtülmüştür Batı cephesindeki girişi köfeki taş sövelerle belirtilmiştir Aynı zamanda burada aydınlatma pencereleri bulunmaktadır Duvarları moloz ve düzgün kesme taştan yapılmıştır İç mekanda üst örtüyü taşıyan ve kiliseyi neflere ayıran sütunlar bulunmakta olup, bunlar birbirlerine gergilerle bağlanmıştır İbadet mekanının duvarlarında fresko izleri görülmektedir Günümüze iyi bir durumda gelmiştir