A'dan Z'ye Türk Büyükleri...

ALP TEGİN

Gaznevî devletini ilk defa kurmuş olan kimsedir Doğum tarihi kesin olarak bilinmemektedir

Alp Tegin, Samanoğulları (Sâmânîler) devletinin hassa ordusundan yetişmiş, önce bu orduya komutan olmuştur Abdülmelik tarafından 955te Horasan Valisi tayin edilmişti Bu hükümdarın ölümünden sonra yerine geçen Nuhoğlu Mansurun hükümdarlığına Alp Tegin taraftar değildi Bundan dolayı Mansur Alp Teginden çekinerek onu Horasan Valiliğinden azletti

Alp Tegin, 962 yılında Mansura isyan ederek dört bin Türk askeriyle Gazne şehrini almış ve orada egemenliğini sürdürmeye başlamıştır Mansur tarafından kendisini yok etmek üzere gönderilen orduyu da yenmiş bunun üzerine Mansur Alp Tegin ile bir antlaşma yapmak durumunda kalmıştı

Alp Teginin yerine geçen oğlu, Sâmânîlerin tâbii olarak kaldı Gazneliler devletinin ikinci kurucusu sayılan Sevük Tegin veya Sebük Tegin de Alp Teginin kölelerindendir

Alp Tegin 963 yılında öldü

HOCA AHMET YESEVİ

Orta Asya Türkleri arasında İslamiyeti yayan, Anadolunun Türkleşmesinde ve Müslümanlaşmasında büyük katkıları olan Hoca Ahmet Yesevînin doğum tarihi kesin olarak bilinmemektedir Ancak onun Yesi(Türkistan)de hicrî 5 asrın ortalarında doğduğu tahmin edilmektedir

Adı Ahmet bin İbrahim bin İlyas Yesevi olup, Pir Sultan, Hoca Ahmet, Kul Hace Ahmet diye de tanınır Yesi şehrinde ilim ve terbiye tahsil etmiştir Bundan dolayı Yesevî adıyla şöhret bulduğu kabul edilmiştir

Hoca Ahmet Yesevi, küçük yaştan itibaren, babası Sayramlı Şeyh İbrahim Atadan feyz aldı İbrahim Ata, Sayramın en meşhur velilerindendi

Hoca Ahmed, çok küçük yaşta annesini, 7 yaşında iken de babasını kaybetti Babasının ölümünden sonra önce Yeside Arslan Babadan ders alan Hoca Ahmet, kısa zamanda tasavvufta yüksek mertebelere ulaştı Arslan Babanın vefatından sonra ise Buharaya giderek, büyük evliya Yusuf Hamedanînin öğrencisi oldu Hamedanîden icazet ve hilafet alan Hoca Ahmet, hocasının vefatından sonra bir süre Buharada talebe yetiştirdi

Daha sonra Yesiye dönen ve talebe yetiştirmeye orada devam eden Ahmed Yesevi, çevresindeki Türklere İslamiyeti öğretti ve şöhreti kısa zamanda Türkistan, Maveraünnehir, Horasan ve Harezme yayıldı Yetiştirdiği öğrenciler, çeşitli ülkelere dağılarak, oralarda İslamiyetin doğru olarak öğrenilmesini sağladılar

Ahmet Yesevinin yaşadığı dönemde, Türkistanda ilk Müslüman Türk devletlerinden Karahanlılar hakimdi Bu yüzden İslamiyet, Seyhun Irmağı civarı ile göçebe Türkler arasında kolayca yayıldı

Zamanının en büyük alim ve velilerinden olan Yesevinin tasavvufta tuttuğu yola Yeseviyye denildi Önce Seyhun çevresinde ve Taşkent civarında yayılan Yeseviyye yolu, daha sonra Harezm ve Maveraünnehirde güçlendi Ahmet Yesevinin sohbetlerinde yetişen birçok derviş, onun tasavvuf yolunu Horasan, Azerbaycan, Hicaz ve Anadoluya yaydılar

Sade bir Türkçe ile yazdığı derin manalı veciz sözleriyle, Hikmet adlı şiirlerini Divân-ı Hikmet adlı eserinde toplayan Ahmet Yesevinin hikmetleri, kısa zamanda doğuda Çin sınırına, batıda Akdeniz ve Marmara sahillerine kadar yayıldı

Ahmet Yesevî böylece Anadoludaki Türk edebiyatının gelişmesine ve Yunus Emre gibi büyük şair-mutasavvıfların yetişmesine zemin hazırladı

Hoca Ahmet Yesevî, Peygamber Efendimizin (SAV) sünnetine sıkı sıkıya bağlı idi Bu yüzden, Hazreti Muhammedin vefat ettiği 63 yaşına geldiğinde, artık yeryüzünde durmamak için kendisine yer altında bir hücre yaptırdı Geri kalan uzun ömrünün çoğunu burada yaşayarak, bu hücrede ibadet ve tefekkür içinde geçirdi

Yesevî, bir günü üç kısma ayırırdı Günün büyük bir bölümünde ibadet ve zikirle meşgul olur, bir bölümünde öğrencilerine ders verir, kalan bölümünde de, kendisinin ve öğrencilerinin ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla tahta kaşıklar yaparak, bunları satardı

Hoca Ahmet Yesevî, doğduğu yer olan Yeside 1194 yılında vefat etti O sırada bir rivayete göre 125, diğer bir rivayete göre de 133 yaşında idi Seyhunun sağ sahilinde defnedilen Hoca Ahmet Yesevinin kabri üzerindeki türbe ve külliyeyi, Büyük İmparator Timur yaptırdı