Hava, Su, Ses Ve Görüntü Kirliliğinin Sebep Ve Sonuçları Nedir?

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-29-2012

Çevre Kirliliği

Çevrebilimciler çevreyi canlı, cansız bütün doğal varlıkların ve doğa*daki insan yapısı öğelerin bütünü olarak tanımlarlar

Bu çevre, çeşitli insan etkinlikleri sonucunda oluşan atıklar, duman, zehirli kim*yasal maddeler ve öbür zararlı maddelerle sürekli kirlenmektedir

Toprak, su ve hava kirliliğinin yanı sıra gürültü ve radyoaktiflik gibi daha yeni öğeleri de kapsayan çevre kirliliği günümüzde tüm dünyada önemli bir sorun haline gelmiştir

Özellikle büyük kent*lerde ve sanayi bölgelerinde insan sağlığını tehdit eden ciddi boyutlara ulaşan ve 1970'lerden başlayarak geniş kitlelerin ilgisini çeken çevre kirliliği aslında yeni bir sorun değildir

Yeni olan, bu kirliliğin tüm dünyada ulaştığı ciddi boyutlar ve insanların bu tehli*kenin bilincine varmaya başlamalarıdır

Ortaçağda özellikle kentler çok pisti, su kaynakları kirliydi ve salgın hastalıklar hızla yayılırdı

Kentlerin koşulları zamanla iyileşti*rildi, ama Sanayi Devrimi'nden bu yana hızla büyüyen sanayi üretiminin ortaya çıkardığı atıklar çevre kirliliğine yeni boyutlar getirdi

Artan ve belirli kentsel alanlarda yoğunlaşan nüfusun çeşitli etkinlikleri sonunda ortaya çıkan atıkların yok edilmesi gittikçe daha karmaşık bir soruna dönüştü

Artan enerji gereksinimini karşılamak için kullanılan ya*kıtların dumanı havayı, akarsu ve denizlere boşaltılan atıklar suları kirletti

Kısa sürede çürüyüp ayrışarak doğaya karışan organik atıklara, uzun yıllar bozulmadan kalan plas*tik, metal, cam gibi sanayi atıkları eklendi

Çöplükler geniş alanlara yayıldı

Zehirli kimyasal ve radyoaktif maddelerden olu*şan atıklar bütün canlı varlıklar için tehlike oluşturmaya başladı

Kirliliğin en yoğun oldu*ğu yerlerde insanlar ve hayvanlar ölmeye başladı, bitkiler kurudu

Doğadaki dengelerin bozulması yaşamı tehdit etmeye başlayınca, daha çok sayıda insan çevre kirliliğinin tehli*kesini gördü ve bunun önlenmesini istemeye başladı

Çevre kirliliğini önlemenin yolları aranıp bulundu

Ama kirliliği önleyecek bü*tün önlemler ek harcamalar gerektirdiği ve sanayi üretimini daha pahalı hale getirdiği için bunların her zaman istekle uygulandığı söyle*nemez

Çevre kirliliğini azaltmak için en iyi çözüm atıkların sanayinin hammadde gereksinimini karşılamakta kullanılmasıdır

Örneğin, kulla*nılmış şişe ve camlar, metal, kâğıt ve plastik atıklar bu maddelerin yeniden üretiminde hammadde olarak kullanılabilir

Öte yandan, denizlere bo*şaltılan atıklar önceden arıtılarak zararlı mad*delerden temizlenmeli, radyoaktif ve zehirli kimyasal atıklar özel koruyucular içinde yer*altına gömülmelidir

ABD'deki Love Canal olayı bu tür atıkların tehlikelerini açıkça ortaya koymuştur

New York eyaletinde, Niagara Çavlanı yakınında plastik ve kimya*sal maddeler üreten bir fabrika, 1940'lardan başlayarak atıklarını fabrika yakınındaki eski bir su kanalına boşaltmış, daha sonra doldu*rulan ve üzeri killi toprakla kapatılan kanalın üstünde okullar, evler yapılmıştı

Ancak 1971'de, zehirli kimyasal atıkların killi top*raktan sızdığı ve bölgenin, bazıları kansere neden olan kimyasal maddelerle kirlendiği belirlendi

Sonunda Love Canal yöresi felaket bölgesi ilan edilerek boşaltıldı

Sızıntıyı önle*mek ve kirlenmenin zararlarını gidermek için 20 milyon dolardan fazla para harcandı

Çöp Sorunu

Büyük bir kentten bir günde toplanan çöpler dağ gibi bir yığın oluşturur

Hastalık taşıyan sinek, böcek ve farelerin üremesi için elverişli bir ortam oluşturan bu çöplerin kısa sürede ortadan kaldırılması insan ve çevre sağlığı açı*sından zorunludur

Üstelik bu çöplerin artık eskisi gibi yalnızca organik atıklardan oluşma*ması sorunun boyutlarını gittikçe genişlet*mektedir

Yenen sebze ve meyvelerin kabuk*ları, eti için kesilen hayvanların postları, boy*nuzlan, kemikleri, bağırsakları ya da çöpe atı*lan ekmek parçalan ile yemek artıkları za*manla bileşenlerine ayrılarak doğaya karışa*bilen atıklardır

Oysa doğada uzun yıllar hiç bozulmadan kalan metal, cam ve plastik eşya*lar çevre kirliliği yaratan etkenlerin başında gelir

Sokak ve caddelerde biriken çöpler yalnız kentleri çirkinleştirmekle kalmaz, insan sağlı*ğını tehdit eden birçok tehlikeyi de beraberin*de getirir

Örneğin sokağa atılan şişe kırıkları ya da paslanmış metal parçalan tehlikeli ke*sikler açabilir

Ayrıca çöplerdeki sebzeler ve hayvansal atıklar çok çabuk çürüdüğünden hem çevreye pis kokular yayar, hem de fare*lerin ve sineklerin üremesini kolaylaştırarak hastalıkların yayılmasında etkili olur

Bu yüz*den, çevreyi temiz tutmak ve sağlığı korumak amacıyla çöplerin toplanmasını ve yok edil: meşini birçok ülkede belediyeler üstlenmiştir

Çöp toplama hizmetinin sıklığı belediye büt*çesinden bu işe ayrılan paraya, çöp kamyonla*rı ile temizlik işçilerinin sayısına ve iklime bağlıdır

Çöplerin daha çabuk çürüyüp kokuş*tuğu sıcak ve nemli iklim kuşağındaki ülkeler*de çöplerin daha sık toplanması gerekir

Mo*dern çöp kamyonlarında, çöpleri parçalayıp sıkıştırarak her kamyonun daha çok çöp top*lamasını sağlayan sıkıştırma düzenekleri var*dır

Evlerdeki çöpleri kanalizasyon sistemine bağlı çöp öğütme makineleriyle yok etmek daha da sağlıklı bir yöntemdir

Bu düzeneğin bulunduğu evlerde çöpler hiç biriktirilmeden mutfak lavabolarına dökülür ve küçük bir elektrik motoruyla çalışan öğütücüde öğütü*lür

Böylece ince toz haline gelen çöpler suyla birlikte kanalizasyon borularına akar

Yalnız, metal ve plastik atıklar bu makinelerde öğütülemediği gibi çok iri kemikler de sorun ya*ratabilir

Toplanan çöpler eskiden denize dökülürdü

Ancak denizlerin kirlenmesinin sonuçlan or*taya çıkınca birçok ülkede denize çöp dökül*mesi yasaklandı

Bugün en çok gömme ve yakma yöntemleri kullanılmaktadır

Çöplerin kullanılmayan taşocaklarına ve benzeri çu*kurlara gömülmesini içeren gömme yönte*minde çöp katmanlar halinde yayıldıktan son*ra üstü toprakla kapatılır

Daha sonra toprak yüzeyi düzenlenerek buraları park ve yeşil alan olarak değerlendirilebilir

Yakma yönte*minde ise çöpler yakılarak bir enerji kaynağı olarak değerlendirilir

Eski Mısır'da yüzyıllar boyunca Kahire'deki hamamların yakılan çöplerden sağlanan ısıyla ısıtıldığı bilinir

Gü*nümüzde özel fırınlarda yakılan çöpler önce magnetik' ayıklayıcıdan geçirilerek içindeki metal parçaları ayrılır

Çöp yakma fırınlarının hava kirliliğine neden olmaması için bacaları*na filtre takılır

Su Kirliliği

Her yıl milyonlarca ton çöpün döküldüğü denizler zamanla birer çöplüğe dönüşmüş, kuşkusuz bunun en büyük zararını deniz ve okyanuslardaki canlılar görmüştü

Çok mik*tarda pislik arıtılmadan kanalizasyonlardan deniz, göl ve ırmaklara akıtıldığı zaman su bu kadar çok pisliği arıtamaz

Sudaki tüm oksi*jen tükendiği için, balıklar ve atıkları ayrıştı*rarak zararsız maddelere dönüştüren bakteri*ler ölür

Sularda yalnızca oksijensiz yaşayabi*len, hastalık yapıcı bakteriler kalır

Özellikle sanayi bölgelerine yakın olan Akdeniz ve Japon Denizi ile Kuzey Amerika'daki Büyük Göller'de görülen kirlilik bütün okyanusları etkilemektedir

1950'lerde Japonya'da görülen Minimata hastalığının denize dökülen cıvalı atıklardan etkilenen ton balığının yenilmesinden kay*naklandığı belirlenmiştir

Fabrikaların denize döktüğü kimyasal atıklann içindeki ava önce kü*çük deniz canlılarının, sonra bunları yiyen daha büyük balıkların vücudunda birikiyor ve en sonunda o balıkları yiyen insanlara zarar verecek düzeye ulaşıyordu

1986'da Kuzey Denizi'nde yapılan bir araştırmada, incelenen yassı balıkların beşte ikisinden fazlasında kan*ser hastalığına benzer belirtiler bulunmuştur

Kuşkusuz, kirlenme yalnızca insan sağlığını değil öteki canlıları da etkilemektedir

Hava Kirliliği

Fabrika bacalarından çıkan duman ve motor*lu taşıtlardan çıkan egzoz gazları hava kirlili*ğinin temel etkenleridir

Havaya karışan kü*kürt dioksit gibi kimyasal maddeler havadaki nemle birleşerek asitlere dönüşür

Havadaki asit taş ve tuğlaları aşındırarak yapılara zarar verir

Egzoz gazlarıyla havaya karışan karbon monoksit ve hidrokarbonlar da insan sağlığı*na zararlıdır

Güçlü güneş enerjisinin etkisiyle havadaki yoğun duman içinde oluşan kimyasal tepki*meler de boğucu bir sise yol açar

Özellikle astımı ve akciğer hastalıkları olanlara çok zararlı olan bu sis ağaçları ve öteki bitkileri de zehirleyebilir

Londra, Los Angeles ve Tokyo gibi kentlerde hava kirliliğine bağlı sis büyük ölçüde denetim altına alınmıştır

Ama azgelişmiş ülkelerdeki Kalküta ve Meksiko gi*bi kentlerde hava kirliliği gittikçe artmak*tadır

Kömür, petrol gibi yakıtların dumanındaki kükürtdioksidin havadaki su buharı ile birle*şerek oluşturduğu sülfürik asit, asit yağmuru olarak yeryüzüne iner

Hava akımlarıyla sürüklenen duman yüzlerce kilometre uzakta bile asit yağmuruna yol aça*bilir

Asit yağmuru suların asitlilik derecesini artırarak canlılara zarar verir

Hava kirlenmesinin bir başka tehlikeli so*nucu atmosferin yüksek katmanlarında bir karbondioksit tabakasının oluşmasıdır

Kö*mür, odun, mazot gibi yakıtların yanmasıyla açığa çıkan karbon dioksitin oluşturduğu bu tabaka, yeryüzünden yansıyan güneş ışınlarını engelleyerek atmosferin ısınmasına yol açar

Sera etkisi denen bu olgu Dünya'nın sıcaklığı*nın artmasına neden olmaktadır

Eğer enerji üretimi için odun, kömür ve petrol ürünleri*nin yakılması bugünkü düzeyde sürerse, 50 yıl içinde dünyamızdaki ortalama sıcaklığın 3°-5°C yükseleceği sanılıyor

Bunun sonucunda iklim özellikleri değişecek, bazı bölgeler çoraklaşacak, kutuplardaki buzlar eriyerek deniz düzeyi 5 metre kadar yükselecek, bir*çok liman ve Hollanda, Bengal gibi çok geniş alçak alanlar sularla kaplanacaktır

Hava kirliliğinin bir başka etkeni de aerosollerde ve soğutucularda kullanılan bazı gaz*ların havaya karışmasıdır

Eğer gerekli önlemler alınmazsa, bu olay sonucunda Dünya'da tüm canlılar Gü*neş'ten gelen morötesi ışınların zararlı etkileri karşısında korumasız kalabilir

Kimyasal Kirlilik

Tarımda kullanılan gübreler ve böcek öldürü*cü ilaçlar da çevre kirliliğine neden olur

Gübrelerdeki kimyasal maddeler topraktan akarsulara karışarak su kaynaklarında ve denizlerde toplanır

Bunlar yosunların hızla büyüyerek sudaki tüm oksije*ni kullanmasına yol açar ve sonuç olarak sudaki yaşam sona erer

Zararlı böcekleri öldürmek için kullanılan zehirli ilaçlar yararlı canlıları da öldürmekte, bu tür ilaçların kulla*nıldığı tarlalardaki ürünleri yiyen hayvanlar da zehirlenmektedir

Bu konuda çok bilinen bir örnek DDT ile zehirlenme olayıdır

Böcek öldürmede kulla*nılan bu zehirli kimyasal bileşik doğada kolay*ca yok olmaz

Sulara karışarak; önce küçük su canlılarının, sonra onları yiyen balıkların vücuduna geçer

Beslenme zinciri boyunca ilerledikçe DDT balıkların vücudunda, yoğunluğu artarak birikir

Böy*le balıklan yiyen insanlar tehlikeli miktarda DDT almış olurlar

Bunun sonucunda kanser ve sakat bebek doğumları gibi olaylar ortaya çıkabilir

Pek çok gelişmiş ülkede DDT kulla*nımı yasaklanmıştır

Ama zararının pek iyi bilinmediği azgelişmiş ülkelere satmak için gelişmiş ülkeler DDT üretimini sürdürmek*tedir

Çevremizi kirleten çok çeşitli kimyasal maddeler vardır

Bunlar arasında dioksin, dieldrin ve öteki tarım ilaçları, hidrolik yağ ve plastik yapımında kullanılan poliklorodifenil (PCB) sayılabilir

Kadmiyum, kobalt, çinko, kurşun, nikel, cıva da aynı biçimde canlıların vücudunda birikerek insan ve hayvan sağlığını olumsuz etkileyebilir

Radyoaktif Kirlilik

Nükleer enerjinin en büyük sakıncası, orta*dan kaldırılması gereken radyoaktif atıkların ortaya çıkmasıdır

Bir başka temel sakınca da, 1986'da SSCB'deki Çernobil'de olduğu gibi kaza sonucu çok tehlikeli radyoaktif sızıntıların olabilmesidir

Rad*yoaktif kirlenme binlerce yıl sürebilir

Günümüzde radyoaktif atık*lar çok sağlam beton koruyucular içinde top*rağa ya da deniz dibine gömülmektedir; ama bunu sonsuza dek sürdürmek de olanaksızdır

Sorunların Çözümü

Çevre kirliliği tüm dünyanın karşı karşıya ol*duğu, acil çözüm gerektiren bir sorundur

Çok sayıda insan bu konuyla uğraşmakla bir*likte, birçok hükümetin ve büyük şirketlerin bu konuda yeterli duyarlığı gösterdiği söylenemez

Çünkü kirliliğe karşı önerilen önlem*lerin maliyeti genellikle yüksektir ve şirketle*rin kârlarını azaltır

Birçok kişi de kirliliğe karşı önlem alınmasını ister, ama bunun için yaşam biçimini ve alışkanlıklarını değiştirme*ye yanaşmaz

Çevre kirliliği geç kalınmadan denetim altı*na alınmalı ve kirliliğin azaltılmasına çalışıl*malıdır

Ama başarılı sonuçlar alabilmek için, sanayicilerin bundan doğacak maliyet artışını göze alması ve insanların yaşam biçimlerini değiştirmesi gerekir

Örneğin, elektrik santrallerinin bacalarına filtre konularak zararlı dumanlar süzülüp asit yağmuru azaltılabilir, ama bu uygulama elektriğin fiyatını yükselte*cektir

Öte yandan insanların özel otomobil kullanma alışkanlıklarından vaz geçmeleri de çevre kirliliğinin önlenmesine önemli katkıda bulunacaktır

Günümüzde kirliliğe neden olan pek çok madde vardır

Bilim adamları bunları kullan*maktan kaçınmak ya da zararlarını ortadan kaldırmak için yeni yollar bularak, insanın alt*üst ettiği doğal dengeyi yeniden kurmaya ça*lışmaktadırlar

Çevre kirliliğinin önlenmesi için uluslarara*sı alanda çalışmalar yürütülmektedir

1972'de Stockholm’de toplanan Birleşmiş Milletler İn*san Çevresi Konferansı'na 130'dan çok ülke*den temsilciler katılarak çevre sorunlarını ve bu konuda alınması gerekli önlemleri görüş*tüler

Konuya ilgiyi canlı tutmak için konfe*ransın toplandığı 5 Haziran günü her yıl Dünya Çevre Günü olarak kutlanmaktadır

Birçok ülkede çevre kirliliğini önlemek amacıyla yasal düzenlemelere gidilmiştir

Türkiye'de bu konu ilk kez 1971 tarihli Su Ürünleri Kanunu'nda açıkça ele alındı

1982 Anayasası'nın 56

maddesinde ise "çevre kir*lenmesini önlemek devletin ve vatandaşların görevidir" hükmü yer alıyordu

1983'te çıkarı*lan Çevre Kanunu ile çevrenin korunmasına ve kirliliğin önlenmesine ilişkin ayrıntılı ön*lem ve düzenlemeler getirildi

Bu alanlardaki çalışmalar 1978'de kurulan Çevre Genel Müdürlüğü'nce yürütülmektedir

10-29-2012	#2
Prof. Dr. Sinsi	Hava, Su, Ses Ve Görüntü Kirliliğinin Sebep Ve Sonuçları Nedir? Çevre Kirliliği Çevrebilimciler çevreyi canlı, cansız bütün doğal varlıkların ve doğadaki insan yapısı öğelerin bütünü olarak tanımlarlar Bu çevre, çeşitli insan etkinlikleri sonucunda oluşan atıklar, duman, zehirli kimyasal maddeler ve öbür zararlı maddelerle sürekli kirlenmektedir Toprak, su ve hava kirliliğinin yanı sıra gürültü ve radyoaktiflik gibi daha yeni öğeleri de kapsayan çevre kirliliği günümüzde tüm dünyada önemli bir sorun haline gelmiştir Özellikle büyük kentlerde ve sanayi bölgelerinde insan sağlığını tehdit eden ciddi boyutlara ulaşan ve 1970'lerden başlayarak geniş kitlelerin ilgisini çeken çevre kirliliği aslında yeni bir sorun değildir Yeni olan, bu kirliliğin tüm dünyada ulaştığı ciddi boyutlar ve insanların bu tehlikenin bilincine varmaya başlamalarıdır Ortaçağda özellikle kentler çok pisti, su kaynakları kirliydi ve salgın hastalıklar hızla yayılırdı Kentlerin koşulları zamanla iyileştirildi, ama Sanayi Devrimi'nden bu yana hızla büyüyen sanayi üretiminin ortaya çıkardığı atıklar çevre kirliliğine yeni boyutlar getirdi Artan ve belirli kentsel alanlarda yoğunlaşan nüfusun çeşitli etkinlikleri sonunda ortaya çıkan atıkların yok edilmesi gittikçe daha karmaşık bir soruna dönüştü Artan enerji gereksinimini karşılamak için kullanılan yakıtların dumanı havayı, akarsu ve denizlere boşaltılan atıklar suları kirletti Kısa sürede çürüyüp ayrışarak doğaya karışan organik atıklara, uzun yıllar bozulmadan kalan plastik, metal, cam gibi sanayi atıkları eklendi Çöplükler geniş alanlara yayıldı Zehirli kimyasal ve radyoaktif maddelerden oluşan atıklar bütün canlı varlıklar için tehlike oluşturmaya başladı Kirliliğin en yoğun olduğu yerlerde insanlar ve hayvanlar ölmeye başladı, bitkiler kurudu Doğadaki dengelerin bozulması yaşamı tehdit etmeye başlayınca, daha çok sayıda insan çevre kirliliğinin tehlikesini gördü ve bunun önlenmesini istemeye başladı Çevre kirliliğini önlemenin yolları aranıp bulundu Ama kirliliği önleyecek bütün önlemler ek harcamalar gerektirdiği ve sanayi üretimini daha pahalı hale getirdiği için bunların her zaman istekle uygulandığı söylenemez Çevre kirliliğini azaltmak için en iyi çözüm atıkların sanayinin hammadde gereksinimini karşılamakta kullanılmasıdır Örneğin, kullanılmış şişe ve camlar, metal, kâğıt ve plastik atıklar bu maddelerin yeniden üretiminde hammadde olarak kullanılabilir Öte yandan, denizlere boşaltılan atıklar önceden arıtılarak zararlı maddelerden temizlenmeli, radyoaktif ve zehirli kimyasal atıklar özel koruyucular içinde yeraltına gömülmelidir ABD'deki Love Canal olayı bu tür atıkların tehlikelerini açıkça ortaya koymuştur New York eyaletinde, Niagara Çavlanı yakınında plastik ve kimyasal maddeler üreten bir fabrika, 1940'lardan başlayarak atıklarını fabrika yakınındaki eski bir su kanalına boşaltmış, daha sonra doldurulan ve üzeri killi toprakla kapatılan kanalın üstünde okullar, evler yapılmıştı Ancak 1971'de, zehirli kimyasal atıkların killi topraktan sızdığı ve bölgenin, bazıları kansere neden olan kimyasal maddelerle kirlendiği belirlendi Sonunda Love Canal yöresi felaket bölgesi ilan edilerek boşaltıldı Sızıntıyı önlemek ve kirlenmenin zararlarını gidermek için 20 milyon dolardan fazla para harcandı Çöp Sorunu Büyük bir kentten bir günde toplanan çöpler dağ gibi bir yığın oluşturur Hastalık taşıyan sinek, böcek ve farelerin üremesi için elverişli bir ortam oluşturan bu çöplerin kısa sürede ortadan kaldırılması insan ve çevre sağlığı açısından zorunludur Üstelik bu çöplerin artık eskisi gibi yalnızca organik atıklardan oluşmaması sorunun boyutlarını gittikçe genişletmektedir Yenen sebze ve meyvelerin kabukları, eti için kesilen hayvanların postları, boynuzlan, kemikleri, bağırsakları ya da çöpe atılan ekmek parçalan ile yemek artıkları zamanla bileşenlerine ayrılarak doğaya karışabilen atıklardır Oysa doğada uzun yıllar hiç bozulmadan kalan metal, cam ve plastik eşyalar çevre kirliliği yaratan etkenlerin başında gelir Sokak ve caddelerde biriken çöpler yalnız kentleri çirkinleştirmekle kalmaz, insan sağlığını tehdit eden birçok tehlikeyi de beraberinde getirir Örneğin sokağa atılan şişe kırıkları ya da paslanmış metal parçalan tehlikeli kesikler açabilir Ayrıca çöplerdeki sebzeler ve hayvansal atıklar çok çabuk çürüdüğünden hem çevreye pis kokular yayar, hem de farelerin ve sineklerin üremesini kolaylaştırarak hastalıkların yayılmasında etkili olur Bu yüzden, çevreyi temiz tutmak ve sağlığı korumak amacıyla çöplerin toplanmasını ve yok edil: meşini birçok ülkede belediyeler üstlenmiştir Çöp toplama hizmetinin sıklığı belediye bütçesinden bu işe ayrılan paraya, çöp kamyonları ile temizlik işçilerinin sayısına ve iklime bağlıdır Çöplerin daha çabuk çürüyüp kokuştuğu sıcak ve nemli iklim kuşağındaki ülkelerde çöplerin daha sık toplanması gerekir Modern çöp kamyonlarında, çöpleri parçalayıp sıkıştırarak her kamyonun daha çok çöp toplamasını sağlayan sıkıştırma düzenekleri vardır Evlerdeki çöpleri kanalizasyon sistemine bağlı çöp öğütme makineleriyle yok etmek daha da sağlıklı bir yöntemdir Bu düzeneğin bulunduğu evlerde çöpler hiç biriktirilmeden mutfak lavabolarına dökülür ve küçük bir elektrik motoruyla çalışan öğütücüde öğütülür Böylece ince toz haline gelen çöpler suyla birlikte kanalizasyon borularına akar Yalnız, metal ve plastik atıklar bu makinelerde öğütülemediği gibi çok iri kemikler de sorun yaratabilir Toplanan çöpler eskiden denize dökülürdü Ancak denizlerin kirlenmesinin sonuçlan ortaya çıkınca birçok ülkede denize çöp dökülmesi yasaklandı Bugün en çok gömme ve yakma yöntemleri kullanılmaktadır Çöplerin kullanılmayan taşocaklarına ve benzeri çukurlara gömülmesini içeren gömme yönteminde çöp katmanlar halinde yayıldıktan sonra üstü toprakla kapatılır Daha sonra toprak yüzeyi düzenlenerek buraları park ve yeşil alan olarak değerlendirilebilir Yakma yönteminde ise çöpler yakılarak bir enerji kaynağı olarak değerlendirilir Eski Mısır'da yüzyıllar boyunca Kahire'deki hamamların yakılan çöplerden sağlanan ısıyla ısıtıldığı bilinir Günümüzde özel fırınlarda yakılan çöpler önce magnetik' ayıklayıcıdan geçirilerek içindeki metal parçaları ayrılır Çöp yakma fırınlarının hava kirliliğine neden olmaması için bacalarına filtre takılır Su Kirliliği Her yıl milyonlarca ton çöpün döküldüğü denizler zamanla birer çöplüğe dönüşmüş, kuşkusuz bunun en büyük zararını deniz ve okyanuslardaki canlılar görmüştü Çok miktarda pislik arıtılmadan kanalizasyonlardan deniz, göl ve ırmaklara akıtıldığı zaman su bu kadar çok pisliği arıtamaz Sudaki tüm oksijen tükendiği için, balıklar ve atıkları ayrıştırarak zararsız maddelere dönüştüren bakteriler ölür Sularda yalnızca oksijensiz yaşayabilen, hastalık yapıcı bakteriler kalır Özellikle sanayi bölgelerine yakın olan Akdeniz ve Japon Denizi ile Kuzey Amerika'daki Büyük Göller'de görülen kirlilik bütün okyanusları etkilemektedir 1950'lerde Japonya'da görülen Minimata hastalığının denize dökülen cıvalı atıklardan etkilenen ton balığının yenilmesinden kaynaklandığı belirlenmiştir Fabrikaların denize döktüğü kimyasal atıklann içindeki ava önce küçük deniz canlılarının, sonra bunları yiyen daha büyük balıkların vücudunda birikiyor ve en sonunda o balıkları yiyen insanlara zarar verecek düzeye ulaşıyordu 1986'da Kuzey Denizi'nde yapılan bir araştırmada, incelenen yassı balıkların beşte ikisinden fazlasında kanser hastalığına benzer belirtiler bulunmuştur Kuşkusuz, kirlenme yalnızca insan sağlığını değil öteki canlıları da etkilemektedir Hava Kirliliği Fabrika bacalarından çıkan duman ve motorlu taşıtlardan çıkan egzoz gazları hava kirliliğinin temel etkenleridir Havaya karışan kükürt dioksit gibi kimyasal maddeler havadaki nemle birleşerek asitlere dönüşür Havadaki asit taş ve tuğlaları aşındırarak yapılara zarar verir Egzoz gazlarıyla havaya karışan karbon monoksit ve hidrokarbonlar da insan sağlığına zararlıdır Güçlü güneş enerjisinin etkisiyle havadaki yoğun duman içinde oluşan kimyasal tepkimeler de boğucu bir sise yol açar Özellikle astımı ve akciğer hastalıkları olanlara çok zararlı olan bu sis ağaçları ve öteki bitkileri de zehirleyebilir Londra, Los Angeles ve Tokyo gibi kentlerde hava kirliliğine bağlı sis büyük ölçüde denetim altına alınmıştır Ama azgelişmiş ülkelerdeki Kalküta ve Meksiko gibi kentlerde hava kirliliği gittikçe artmaktadır Kömür, petrol gibi yakıtların dumanındaki kükürtdioksidin havadaki su buharı ile birleşerek oluşturduğu sülfürik asit, asit yağmuru olarak yeryüzüne iner Hava akımlarıyla sürüklenen duman yüzlerce kilometre uzakta bile asit yağmuruna yol açabilir Asit yağmuru suların asitlilik derecesini artırarak canlılara zarar verir Hava kirlenmesinin bir başka tehlikeli sonucu atmosferin yüksek katmanlarında bir karbondioksit tabakasının oluşmasıdır Kömür, odun, mazot gibi yakıtların yanmasıyla açığa çıkan karbon dioksitin oluşturduğu bu tabaka, yeryüzünden yansıyan güneş ışınlarını engelleyerek atmosferin ısınmasına yol açar Sera etkisi denen bu olgu Dünya'nın sıcaklığının artmasına neden olmaktadır Eğer enerji üretimi için odun, kömür ve petrol ürünlerinin yakılması bugünkü düzeyde sürerse, 50 yıl içinde dünyamızdaki ortalama sıcaklığın 3°-5°C yükseleceği sanılıyor Bunun sonucunda iklim özellikleri değişecek, bazı bölgeler çoraklaşacak, kutuplardaki buzlar eriyerek deniz düzeyi 5 metre kadar yükselecek, birçok liman ve Hollanda, Bengal gibi çok geniş alçak alanlar sularla kaplanacaktır Hava kirliliğinin bir başka etkeni de aerosollerde ve soğutucularda kullanılan bazı gazların havaya karışmasıdır Eğer gerekli önlemler alınmazsa, bu olay sonucunda Dünya'da tüm canlılar Güneş'ten gelen morötesi ışınların zararlı etkileri karşısında korumasız kalabilir Kimyasal Kirlilik Tarımda kullanılan gübreler ve böcek öldürücü ilaçlar da çevre kirliliğine neden olur Gübrelerdeki kimyasal maddeler topraktan akarsulara karışarak su kaynaklarında ve denizlerde toplanır Bunlar yosunların hızla büyüyerek sudaki tüm oksijeni kullanmasına yol açar ve sonuç olarak sudaki yaşam sona erer Zararlı böcekleri öldürmek için kullanılan zehirli ilaçlar yararlı canlıları da öldürmekte, bu tür ilaçların kullanıldığı tarlalardaki ürünleri yiyen hayvanlar da zehirlenmektedir Bu konuda çok bilinen bir örnek DDT ile zehirlenme olayıdır Böcek öldürmede kullanılan bu zehirli kimyasal bileşik doğada kolayca yok olmaz Sulara karışarak; önce küçük su canlılarının, sonra onları yiyen balıkların vücuduna geçer Beslenme zinciri boyunca ilerledikçe DDT balıkların vücudunda, yoğunluğu artarak birikir Böyle balıklan yiyen insanlar tehlikeli miktarda DDT almış olurlar Bunun sonucunda kanser ve sakat bebek doğumları gibi olaylar ortaya çıkabilir Pek çok gelişmiş ülkede DDT kullanımı yasaklanmıştır Ama zararının pek iyi bilinmediği azgelişmiş ülkelere satmak için gelişmiş ülkeler DDT üretimini sürdürmektedir Çevremizi kirleten çok çeşitli kimyasal maddeler vardır Bunlar arasında dioksin, dieldrin ve öteki tarım ilaçları, hidrolik yağ ve plastik yapımında kullanılan poliklorodifenil (PCB) sayılabilir Kadmiyum, kobalt, çinko, kurşun, nikel, cıva da aynı biçimde canlıların vücudunda birikerek insan ve hayvan sağlığını olumsuz etkileyebilir Radyoaktif Kirlilik Nükleer enerjinin en büyük sakıncası, ortadan kaldırılması gereken radyoaktif atıkların ortaya çıkmasıdır Bir başka temel sakınca da, 1986'da SSCB'deki Çernobil'de olduğu gibi kaza sonucu çok tehlikeli radyoaktif sızıntıların olabilmesidir Radyoaktif kirlenme binlerce yıl sürebilir Günümüzde radyoaktif atıklar çok sağlam beton koruyucular içinde toprağa ya da deniz dibine gömülmektedir; ama bunu sonsuza dek sürdürmek de olanaksızdır Sorunların Çözümü Çevre kirliliği tüm dünyanın karşı karşıya olduğu, acil çözüm gerektiren bir sorundur Çok sayıda insan bu konuyla uğraşmakla birlikte, birçok hükümetin ve büyük şirketlerin bu konuda yeterli duyarlığı gösterdiği söylenemez Çünkü kirliliğe karşı önerilen önlemlerin maliyeti genellikle yüksektir ve şirketlerin kârlarını azaltır Birçok kişi de kirliliğe karşı önlem alınmasını ister, ama bunun için yaşam biçimini ve alışkanlıklarını değiştirmeye yanaşmaz Çevre kirliliği geç kalınmadan denetim altına alınmalı ve kirliliğin azaltılmasına çalışılmalıdır Ama başarılı sonuçlar alabilmek için, sanayicilerin bundan doğacak maliyet artışını göze alması ve insanların yaşam biçimlerini değiştirmesi gerekir Örneğin, elektrik santrallerinin bacalarına filtre konularak zararlı dumanlar süzülüp asit yağmuru azaltılabilir, ama bu uygulama elektriğin fiyatını yükseltecektir Öte yandan insanların özel otomobil kullanma alışkanlıklarından vaz geçmeleri de çevre kirliliğinin önlenmesine önemli katkıda bulunacaktır Günümüzde kirliliğe neden olan pek çok madde vardır Bilim adamları bunları kullanmaktan kaçınmak ya da zararlarını ortadan kaldırmak için yeni yollar bularak, insanın altüst ettiği doğal dengeyi yeniden kurmaya çalışmaktadırlar Çevre kirliliğinin önlenmesi için uluslararası alanda çalışmalar yürütülmektedir 1972'de Stockholm’de toplanan Birleşmiş Milletler İnsan Çevresi Konferansı'na 130'dan çok ülkeden temsilciler katılarak çevre sorunlarını ve bu konuda alınması gerekli önlemleri görüştüler Konuya ilgiyi canlı tutmak için konferansın toplandığı 5 Haziran günü her yıl Dünya Çevre Günü olarak kutlanmaktadır Birçok ülkede çevre kirliliğini önlemek amacıyla yasal düzenlemelere gidilmiştir Türkiye'de bu konu ilk kez 1971 tarihli Su Ürünleri Kanunu'nda açıkça ele alındı 1982 Anayasası'nın 56 maddesinde ise "çevre kirlenmesini önlemek devletin ve vatandaşların görevidir" hükmü yer alıyordu 1983'te çıkarılan Çevre Kanunu ile çevrenin korunmasına ve kirliliğin önlenmesine ilişkin ayrıntılı önlem ve düzenlemeler getirildi Bu alanlardaki çalışmalar 1978'de kurulan Çevre Genel Müdürlüğü'nce yürütülmektedir