Bilimsel Araştırma Yöntem Ve Teknikleri

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-29-2012

BİLİM VE BİLİMSEL YÖNTEMLER

Bilmek" sözcüğünden türemiş olan bilim terimi, evrene ve evrendeki her şeye ilişkin temel bilgilere ulaşmak amacıyla her konuda yürü*tülen araştırma etkinliklerini anlatmak için kullanılır

Bu konulardan her biri de ayrı bir bilim dalıdır: Fizik bilimi, kimya bilimi, biyo*loji bilimi gibi

Bilim dalları genellikle,konu*larının niteliği açısından temel bilimler ve uy*gulamalı bilimler olmak üzere iki bölümde toplanır

Bilim Dalları

Bilimin ilgi alanına giren konular sistemli bir biçimde sınıflandırılabilir ya da dallara ayrıla*bilir

Gerçi bazı konular birden çok bilim dalının ortak ilgi alanıdır; ama sınıflandırma*da kolaylık sağlamak için her konunun ayrı bir bilim dalına özgü olduğu düşünülebilir

Bu maddede başlıca bilim dallarına ve her dalın temel konularına ilişkin genel bilgiler veril*miştir

Sözü edilen bilim dallarının ve konula*rın çoğunu Temel Britannica'da ayrı madde başlıkları olarak bulabilirsiniz

Yer bilimleri grubu jeoloji, meteoroloji, mineraloji, okyanusbilim (oşinografi) ve pale*ontolojiyi kapsar

Jeolojinin konusu, kayaçlar ve kayaç oluşumlarıyla birlikte bütün yeryü*zünün yapısını incelemektir

Meteoroloji Dün-ya'nın atmosferini ve hava koşullarını ince*ler

Mineraloji, minerallerin özelliklerini, bi*leşimlerini, yapılarını, yeryüzündeki dağılım*larını ve nasıl oluştuklarını araştırır

Okya*nusbilim denizlerin ve okyanusların yapısını, akıntıları, dalgalan ve gelgit olaylarını ince*leyen bilim dalıdır

Paleontoloji ise fosille*ri inceler ve biyoloji ile yakından bağlantılı*dır

Yaşam bilimleri biyoloji ile tıp bilimlerini içerir

Bütün canlıları konu alan biyolojinin iki temel dalı, bitkileri inceleyen botanik ile hayvanları inceleyen zoolojidir

Tıp bilimleri ise anatomi, patoloji ve fizyolojiyi kapsar

Anatominin konusu insan vücudunun yapısı*dır; patoloji hastalıkları ve hastalıkların vücut dokularında yaptığı değişiklikleri inceler; fizyoloji ise insan vücudunda olup biten bütün fiziksel, kimyasal ve biyolojik süreçleri aydın*latmaya çalışır

İnsan ruhunu inceleyen psiko*loji de yaşam bilimleri grubunun önemli dallarından biridir

Bazen yaşam bilimleri ile yer bilimleri birlikte sınıflandırılarak doğa bilimleri adıyla anılır

Fizik bilimleri grubu madde ve enerjiyi inceleyen fiziği; maddelerin özelliklerini ve davranışlarını inceleyen kimyayı; yıldızları, gezegenleri ve uzayın derinliklerindeki öbür gökcisimlerini inceleyen astronomiyi; metal*leri inceleyen metalürjiyi ve uygulamalı bilim*lerdin en önemlisi olan mühendisliği kapsar

Mühendisliğin, hepsi de bilimsel ilkeleri sana*yiye uygulamayı amaçlayan pek çok dalı vardır

Toplum bilimleri, insan toplumlarını çeşitli yönleriyle ele alan bilim dallarıdır

Toplumla*rın yapısını inceleyen sosyoloji; geçmişteki insan topluluklarını inceleyen tarih ve arkeo*loji; yönetim biçimlerini inceleyen siyaset bilimi; dünyamızın yüzeyini ve insanların yaşadıkları bölgelerle olan ilişkilerini incele*yen coğrafya ve bir toplumun ya da ülkenin doğal ve parasal kaynaklarını nasıl değerlen*dirdiğini inceleyen ekonomi bilimi bu ana dal içinde toplanır

Antropoloji genel olarak in*sanın, onun yaşam ve davranış biçimlerinin incelenmesidir

Dilin özelliklerini ve insanlar arasındaki iletişimi inceleyen dilbilim ile insanların evreni ve ona ilişkin deneyimle*rini kavrama biçimlerini ele alan felsefe de toplum bilimlerine girer

Birkaç bilim dalının ortak araştırma ve yöntemleriyle incelenebilen konular, genel*likle bu işbirliğini vurgulayan bir adla anılır

Örneğin astrofizik gökcisimlerinin fiziksel davranışlarını inceler; başka bir deyişle astro*fizik, astronominin konularına fiziğin uygu*lanmasıdır

Benzer biçimde, biyokimya biyo*loji ile kimyanın, jeofizik jeoloji ile fiziğin, sosyoekonomi ise sosyoloji ile ekonomi bilim*lerinin örtüştüğü alanlar olarak tanımlana*bilir

Matematik birçok kişinin gözünde yalnızca bir bilim değil, aynı zamanda bir sanattır

Üstelik başlı başına bir inceleme alanı olduğu kadar, birçok bilim dalının da temel araçların*dan biridir

İstatistiği de kapsayan matematik bilimlerinden hemen hemen bütün bilim dal*larında her an yararlanılır

Bilimsel Yöntemler

Eskiçağlardan bugüne kadar bilim adamları*nın temel uğraşısı evrendeki olguları açıkla*maya çalışmak olmuştur

Doğal süreçlerle kendiliğinden gelişen bu olgular genellikle, Yunanca bir sözcükten türetilmiş olan feno*men (görüngü) terimiyle adlandırılır

Bilim, en basit biçimiyle, bu olguların gözlenmesin*den ve nasıl gerçekleştiğini anlayabilmek için sorulan sorulardan doğmuştur

17

yüzyıldan önce bilim adamları bu soruların yanıtlarını, daha eski bilginlerin o konudaki yazılarına başvurarak ya da bilgisine güvenilen kimsele*re danışarak araştırırlardı

Bu tür açıklamalar çoğu kez yalnızca tahminlere dayanıyordu ve bilim adamları olup bitenleri anlamak için deneye başvurmuyorlardı

İÖ 3

yüzyılda cisimlerin bağıl yoğunluklarına ilişkin ünlü ilkeyi bulan Yunanlı matematikçi Arşimet deneye önem veren birkaç eskiçağ bilginin*den biridir

İS 1600 dolaylarında yaptığı deneylerle çok önemli sonuçlara varan İtalyan astronomi bilgini Galileo'nun (bak

Galilei, Galileo) açtığı yolda ilerleyen bilim adamları deneyle*rinin sonuçlarını ve bulgularını yazmaya baş*ladılar

Bu deneyler evrendeki bazı olguları açıklığa kavuşturdu ve bilinenler arttıkça bazı olgular arasında ilişki olduğu anlaşıldı

Bunlar yasa denen genel ilkeler altında toplandı

Bu yasaların bütün koşullarda geçerli olup olma*dığını sınamak için yeni deneyler yapıldı ve böylece bilimsel bilgi birikimi hızla büyüdü

Bazen, bir yasayı sınamak için yapılan deney*ler sırasında karşılaşılan yeni ve beklenmedik bir olgu, yasanın yeniden gözden geçirilerek değiştirilmesini zorunlu kıldı

Birbirleriyle ilişkili yasalar birleştirilerek bir varsayım (hipotez), birçok varsayımdan yola çıkarak da bir kuram (teori) oluşturula*bilir

Deney ve gözlem yoluyla edinilen bilgilerin derlenip bütünleştirilmesi, bilimsel kuramla*rın deneylerle sınanması ve bu bulguların ışığında yeniden düzenlenmesi bilimsel yönte*min temel aşamalarıdır

Bilimsel yöntemlerin ayrılmaz bir parçası olan duyarlı araştırma araçlarıyla bunca gözlem ve deneyler yapılıp bilimin temel ilkeleri açıklığa kavuşturulma-saydı, 20

yüzyılın sonlarına doğru uzayın keşfinde, elektromagnetik dalgalarla haber*leşmede, bilişim ve bilgisayar teknolojisinde varılan bu ilerlemelerin hiçbiri gerçekleştirile*mezdi

Bu gelişimlerin çoğunda laser, mikros*kop, parçacık hızlandırıcıları gibi duyarlı ve karmaşık aygıtların çok büyük payı olmuştur

Bugün değişik bilim dallarında eğitim görmüş uzmanlar, iyi donatılmış araştırma enstitüle*rinde genellikle sıkı bir işbirliği içinde çalışır*lar

Çünkü bugün için çözüm bekleyen konu*lar tek bir bilim dalını aşacak kadar karmaşıklaşmış ve evrendeki her olgunun bütün bilim dalları için değerli ipuçları taşıdığı anlaşıl*mıştır

10-29-2012	#4
Prof. Dr. Sinsi	Bilimsel Araştırma Yöntem Ve Teknikleri BİLİM VE BİLİMSEL YÖNTEMLER Bilmek" sözcüğünden türemiş olan bilim terimi, evrene ve evrendeki her şeye ilişkin temel bilgilere ulaşmak amacıyla her konuda yürütülen araştırma etkinliklerini anlatmak için kullanılır Bu konulardan her biri de ayrı bir bilim dalıdır: Fizik bilimi, kimya bilimi, biyoloji bilimi gibi Bilim dalları genellikle,konularının niteliği açısından temel bilimler ve uygulamalı bilimler olmak üzere iki bölümde toplanır Bilim Dalları Bilimin ilgi alanına giren konular sistemli bir biçimde sınıflandırılabilir ya da dallara ayrılabilir Gerçi bazı konular birden çok bilim dalının ortak ilgi alanıdır; ama sınıflandırmada kolaylık sağlamak için her konunun ayrı bir bilim dalına özgü olduğu düşünülebilir Bu maddede başlıca bilim dallarına ve her dalın temel konularına ilişkin genel bilgiler verilmiştir Sözü edilen bilim dallarının ve konuların çoğunu Temel Britannica'da ayrı madde başlıkları olarak bulabilirsiniz Yer bilimleri grubu jeoloji, meteoroloji, mineraloji, okyanusbilim (oşinografi) ve paleontolojiyi kapsar Jeolojinin konusu, kayaçlar ve kayaç oluşumlarıyla birlikte bütün yeryüzünün yapısını incelemektir Meteoroloji Dün-ya'nın atmosferini ve hava koşullarını inceler Mineraloji, minerallerin özelliklerini, bileşimlerini, yapılarını, yeryüzündeki dağılımlarını ve nasıl oluştuklarını araştırır Okyanusbilim denizlerin ve okyanusların yapısını, akıntıları, dalgalan ve gelgit olaylarını inceleyen bilim dalıdır Paleontoloji ise fosilleri inceler ve biyoloji ile yakından bağlantılıdır Yaşam bilimleri biyoloji ile tıp bilimlerini içerir Bütün canlıları konu alan biyolojinin iki temel dalı, bitkileri inceleyen botanik ile hayvanları inceleyen zoolojidir Tıp bilimleri ise anatomi, patoloji ve fizyolojiyi kapsar Anatominin konusu insan vücudunun yapısıdır; patoloji hastalıkları ve hastalıkların vücut dokularında yaptığı değişiklikleri inceler; fizyoloji ise insan vücudunda olup biten bütün fiziksel, kimyasal ve biyolojik süreçleri aydınlatmaya çalışır İnsan ruhunu inceleyen psikoloji de yaşam bilimleri grubunun önemli dallarından biridir Bazen yaşam bilimleri ile yer bilimleri birlikte sınıflandırılarak doğa bilimleri adıyla anılır Fizik bilimleri grubu madde ve enerjiyi inceleyen fiziği; maddelerin özelliklerini ve davranışlarını inceleyen kimyayı; yıldızları, gezegenleri ve uzayın derinliklerindeki öbür gökcisimlerini inceleyen astronomiyi; metalleri inceleyen metalürjiyi ve uygulamalı bilimlerdin en önemlisi olan mühendisliği kapsar Mühendisliğin, hepsi de bilimsel ilkeleri sanayiye uygulamayı amaçlayan pek çok dalı vardır Toplum bilimleri, insan toplumlarını çeşitli yönleriyle ele alan bilim dallarıdır Toplumların yapısını inceleyen sosyoloji; geçmişteki insan topluluklarını inceleyen tarih ve arkeoloji; yönetim biçimlerini inceleyen siyaset bilimi; dünyamızın yüzeyini ve insanların yaşadıkları bölgelerle olan ilişkilerini inceleyen coğrafya ve bir toplumun ya da ülkenin doğal ve parasal kaynaklarını nasıl değerlendirdiğini inceleyen ekonomi bilimi bu ana dal içinde toplanır Antropoloji genel olarak insanın, onun yaşam ve davranış biçimlerinin incelenmesidir Dilin özelliklerini ve insanlar arasındaki iletişimi inceleyen dilbilim ile insanların evreni ve ona ilişkin deneyimlerini kavrama biçimlerini ele alan felsefe de toplum bilimlerine girer Birkaç bilim dalının ortak araştırma ve yöntemleriyle incelenebilen konular, genellikle bu işbirliğini vurgulayan bir adla anılır Örneğin astrofizik gökcisimlerinin fiziksel davranışlarını inceler; başka bir deyişle astrofizik, astronominin konularına fiziğin uygulanmasıdır Benzer biçimde, biyokimya biyoloji ile kimyanın, jeofizik jeoloji ile fiziğin, sosyoekonomi ise sosyoloji ile ekonomi bilimlerinin örtüştüğü alanlar olarak tanımlanabilirMatematik birçok kişinin gözünde yalnızca bir bilim değil, aynı zamanda bir sanattır Üstelik başlı başına bir inceleme alanı olduğu kadar, birçok bilim dalının da temel araçlarından biridir İstatistiği de kapsayan matematik bilimlerinden hemen hemen bütün bilim dallarında her an yararlanılır Bilimsel Yöntemler Eskiçağlardan bugüne kadar bilim adamlarının temel uğraşısı evrendeki olguları açıklamaya çalışmak olmuştur Doğal süreçlerle kendiliğinden gelişen bu olgular genellikle, Yunanca bir sözcükten türetilmiş olan fenomen (görüngü) terimiyle adlandırılır Bilim, en basit biçimiyle, bu olguların gözlenmesinden ve nasıl gerçekleştiğini anlayabilmek için sorulan sorulardan doğmuştur 17 yüzyıldan önce bilim adamları bu soruların yanıtlarını, daha eski bilginlerin o konudaki yazılarına başvurarak ya da bilgisine güvenilen kimselere danışarak araştırırlardı Bu tür açıklamalar çoğu kez yalnızca tahminlere dayanıyordu ve bilim adamları olup bitenleri anlamak için deneye başvurmuyorlardı İÖ 3 yüzyılda cisimlerin bağıl yoğunluklarına ilişkin ünlü ilkeyi bulan Yunanlı matematikçi Arşimet deneye önem veren birkaç eskiçağ bilgininden biridir İS 1600 dolaylarında yaptığı deneylerle çok önemli sonuçlara varan İtalyan astronomi bilgini Galileo'nun (bak Galilei, Galileo) açtığı yolda ilerleyen bilim adamları deneylerinin sonuçlarını ve bulgularını yazmaya başladılar Bu deneyler evrendeki bazı olguları açıklığa kavuşturdu ve bilinenler arttıkça bazı olgular arasında ilişki olduğu anlaşıldı Bunlar yasa denen genel ilkeler altında toplandı Bu yasaların bütün koşullarda geçerli olup olmadığını sınamak için yeni deneyler yapıldı ve böylece bilimsel bilgi birikimi hızla büyüdü Bazen, bir yasayı sınamak için yapılan deneyler sırasında karşılaşılan yeni ve beklenmedik bir olgu, yasanın yeniden gözden geçirilerek değiştirilmesini zorunlu kıldı Birbirleriyle ilişkili yasalar birleştirilerek bir varsayım (hipotez), birçok varsayımdan yola çıkarak da bir kuram (teori) oluşturulabilir Deney ve gözlem yoluyla edinilen bilgilerin derlenip bütünleştirilmesi, bilimsel kuramların deneylerle sınanması ve bu bulguların ışığında yeniden düzenlenmesi bilimsel yöntemin temel aşamalarıdır Bilimsel yöntemlerin ayrılmaz bir parçası olan duyarlı araştırma araçlarıyla bunca gözlem ve deneyler yapılıp bilimin temel ilkeleri açıklığa kavuşturulma-saydı, 20 yüzyılın sonlarına doğru uzayın keşfinde, elektromagnetik dalgalarla haberleşmede, bilişim ve bilgisayar teknolojisinde varılan bu ilerlemelerin hiçbiri gerçekleştirilemezdi Bu gelişimlerin çoğunda laser, mikroskop, parçacık hızlandırıcıları gibi duyarlı ve karmaşık aygıtların çok büyük payı olmuştur Bugün değişik bilim dallarında eğitim görmüş uzmanlar, iyi donatılmış araştırma enstitülerinde genellikle sıkı bir işbirliği içinde çalışırlar Çünkü bugün için çözüm bekleyen konular tek bir bilim dalını aşacak kadar karmaşıklaşmış ve evrendeki her olgunun bütün bilim dalları için değerli ipuçları taşıdığı anlaşıl*mıştır