|
Prof. Dr. Sinsi
|
Dünya'nın Katmanları(Tabakaları) Ve İçyapısı
LİTOSFER(Taşküre)
Yerküremiz; kabuk, manto ve çekirdek kısımlarından oluşur Manto ve çekirdek ayrıca, iç ve dış olarak nitelendirilen, ikişer kısma ayrılır
Kabuk
Kabuğun kalınlığı, değişkendir Kıtalarda 35-70 km, okyanus tabanlarında 5-10 km kadardır Zirve noktası, Himalayalarda, 8850 m yüksekliğindeki Everest tepesidir En çukur nokta, Pasifik Okyanusu'nun 10911 m derinliğindeki, Mariana Çukurudur Yapısı genelde, aluminosilikat ağırlıklıdır Kıtasal kısmı, çoğunlukla granitten oluşuyor Yani bu kayalar bolca, açık renkli anlamında felsik olarak nitelendirilen feldspar ve kuartz minerallerini içeriyor Okyanus tabanlarındaki kabuk ise, bazalt ağırlıklı Kıtasal ve okyanus dibi kabuklarının kalınlığı ve birleşimi yanında ortalama yoğunlukları da farklıdır Kıtasal kabuğunki, 28 gr/cm3 okyanus kabuğunki, 33 g/cm3 Daha ince olan okyanus kabuğunun, daha yoğun olması, kıtasal kabuğu, bir bakıma dengeliyor
Manto
Manto; demir, magnezyum ve silikondan oluşmaktadır Manto, sıcak ve katı tabakadır Manto'nun üst kısımları, hem katı, hem de bir sıvı gibi davranır Manto'nun etrafında, üzerinde yaşadığımız, ince bir kaya olan dış tabaka vardır Buna kabuk denir
Kabukla birlikte, mantonun, katı ve elastik olan dış kısmından oluşan katmana, litosfer denir Litosferin hemen altında, sismik dalgaların hızında, bir artış vardır Kaya tipinin, görece az yoğundan, çok yoğuna geçişine işaret eden bu sıçrama bölgesine, Mohorovicic süreksizliği deniyor Bu süreksizliğin, kıtalar altındaki, 15-20 km ila, 70-80 km arasında değişen ortalama derinliği, 35 km Okyanusların altında ise, tabanın 7 km altındadır Dolayısıyla, dünyaya göre litosferin kalınlığı, yaklaşık olarak, yumurtaya göre, kabuğunun kalınlığı kadar incedir Geçmişte, yerkabuğunda bir delik açarak, manto'ya ulaşma önerileri yapılmıştı Sovyetler Birliği zamanında, Kola Yarımadası'nda, bu amaçla bir delik açılmaya çalışılmıştır Ancak, maliyetler, derinlikle birlikte, üstel olarak arttığından, 12 km' den sonra terk edilmiştir
Kabuğun ardından, ağırlıklı olarak demir ve magnezyum silikatlarından oluşan 2900 km kalınlığındaki manto geliyor
Derinlikle birlikte, sıcaklık ve basınç artıyor Kabuğun 100-200 km altındaki sıcaklık, kayaların ergime noktasına yakın Ancak, basınç yüksek olduğundan, kayalar tümü ile eriyemiyor Ve katı ile sıvı arasında, viskozitesi yüksek ve akışkanlığı az, plastik bir halde bulunuyor Litosferde bir çatlak veya oyuğun oluşması halinde, atmosferin düşük basıncıyla karşılaştıklarında, hızla eriyip dışarı fışkırıyor ve volkan etkinliklerine yol açıyorlar
|