|
Prof. Dr. Sinsi
|
Harita, Plan, Kroki, Çizim, Ölçek Hesaplama
Harita, Plan, Kroki, Çizim, Ölçek Hesaplama
Harita, Plan, Kroki
Dünya üzerindeki bir yerin kuşbakışı görünümü, kroki, plan ya da harita olarak düzleme aktarılır
Harita : Dünya'nın bütününün ya da bir bölümünün kuşbakışı görünümünün belli bir oranda küçültülerek düzleme aktarılmış şekline harita denir
Bir çizimin harita özelliği taşıyabilmesi için;
- Kuşbakışı görünüme göre çizilmesi,
- Arazi üzerindeki uzunlukların belli bir oranda küçültülmesi gerekir
UYARI : Kuşbakışı görünüm temel alınarak yapılan çizimlerin harita özelliği taşıyabilmesi için küçültme oranının (ölçek) bulunması gerekir
Plan : Bir yerin kuşbakışı görünümünün belli bir oranda küçültülerek düzleme aktarılmasıdır Plan bir tür büyük ölçekli haritadır
Kroki : Bir yerin kuşbakışı görünümünün ölçeksiz olarak düzleme aktarılmasıdır
Haritalarda Bozulmalar
Dünya'nın küreselliği harita çizimini güçleştirmektedir Dünya'nın tümü ya da bir bölümü düzleme aktarırken şekillerde, alanlarda, uzunluk ve açılarda bozulmalar olur Bu nedenle küresel yüzeyi düzleme aktarmak için çeşitli çizim yöntemleri geliştirilmiştir
Özellikle yeryüzü şekillerini gösteren haritalar tam olarak gerçeği yansıtmazlar Engebesi fazla, geniş alanların gösterildiği haritalarda hata payı artar Az engebeli, küçük alanların gösteriminde hata payı azalır
UYARI : Dünya'nın küreselliği harita çizimini zorlaştırır
- Engebeli ve geniş alanların gösterildiği haritalarda bozulmalar fazladır
- Engebesiz ve küçük alanların gösterildiği haritalarda bozulmalar azdır
Projeksiyon
Dünya'nın küreselliği nedeniyle, haritalarda ortaya çıkan hataları en aza indirmek için çeşitli yöntemler kullanılır Bunun için yerkürenin paralel ve meridyen ağının belirli kurallara göre düz bir kağıda geçirilmesi gerekir Bu sisteme projeksiyon denir
Projeksiyon Sistemleri
- Alan Koruyan Projeksiyon
Alan koruyan projeksiyon ile çizilen haritalarda, şekil, açı ve uzunluk oranları bozulur Ancak, paralel daireleri ile meridyenler arasındaki alanlar bozulmadan, orantılı olarak düzleme geçirilir Böylece gerçek alan korunmuş olur
- Açı Koruyan Projeksiyon
Açı koruyan projeksiyon ile çizilen haritalarda, meridyenler ile paraleller arasındaki 90°’lik açık iler kara ve denizlerin şekilleri korunur Ancak, bunların alanları bozulur Bu tip haritalarda kutup bölgelerine doğru gidildikçe, kara ve denizlerin alanı büyür
- Uzunluk Koruyan Projeksiyon
Uzunluk koruyan projeksiyon ile çizilen haritalarda, merkezden çevreye doğru tüm yönlerdeki uzunlukların oranı korunur Açı ve alan korunmaz
Harita Çizimi
Bir bölgenin haritası çizilirken öncelikle;
- Bölgenin enlem ve boylamının,
- Haritanın kullanım amacının,
- Haritanın küçültme oranının belirlenmesi gerekir
Harita yapımında kullanılacak çizim yöntemi, küçültme oranı ve harita işaretleri ise haritanın kullanım amacına göre belirlenir
Harita Elemanları
Tüm haritalarda bulunması gereken 5 temel eleman vardır Bunlar, enlem-boylam, ölçek, harita anahtarı (lejant), başlık ve çerçevedir
Enlem-boylam : Haritası yapılacak alanın öncelikle enlem ve boylamları belirlenir Çünkü haritanın ölçeği, bu alanın genişliğine ve kullanım amacına göre belirlenir
Ölçek : Haritanın kullanım amacına göre belirlenmelidir
Harita Anahtarı (Lejant) : Haritada kullanılan özel işaretlerin ne anlama geldiğini gösteren bölümdür Her haritanın kullanım amacına göre farklı işaretler kullanılır
Başlık : Haritanın kullanım amacını belirtmeli, haritayı tanıtmaya yeterli, açık ve kısa olmalıdır
Çerçeve : Tüm haritalarda, haritası yapılacak alanı sınırlayan bir iç çerçeve ve diğer harita elemanlarını sınırlayan dış çerçeve çizilmelidir
Harita Ölçeği
Harita üzerinde belli iki nokta arasındaki uzunluğun, yeryüzündeki aynı noktalar arasındaki uzunluğa oranıdır
Diğer bir deyişle, gerçek uzunlukları harita üzerine aktarırken kullanılan küçültme oranıdır
Örneğin : Boğaz Köprüsü'nün gerçekte 1074 m olan iki ayağı arası uzaklık, ölçeği bilinmeyen bir haritada yaklaşık 05 cm gösterilmiştir Haritanın ölçeğini bulmak için harita üzerindeki uzunluğu gerçek uzunluğa oranlarız
Buna göre haritanın ölçeği yaklaşık 1/200000'dir
Ölçek = Harita Üzerindeki Uzunluk /
Arazi Üzerindeki Uzunluk (Gerçek Uzunluk)
Kesir Ölçek
Haritalardaki küçültme oranını basit kesirle ifade eden ölçek türüdür
1 / 25000 , 1 / 500000, 1 / 1000000 birer kesir ölçektir
Kesir ölçekte, pay ile paydanın birimleri aynıdır Uzunluk birimi olarak santimetre (cm) kullanılır
Örneğin : 1 / 1000000 ölçeğinde, arazi üzerindeki 1000000 cm (10 km)'lik uzunluk harita üzerinde 1 cm gösterilmiştir
Çizgi (grafik) Ölçek
Haritalardaki küçültme oranını çizgi grafiği üzerinde gösteren ölçek türüdür
Kesir ölçeğe göre düzenlenir ve santimetre (cm)'nin üstündeki tüm uzunluk birimleri kullanılır
Kesir Ölçeği Çizgi Ölçeğe Çevirme
Kesir ölçeği, çizgi ölçeğe çevirirken önce 1 cm'nin kaç km'yi gösterdiği bulunur
Örnek : 1 / 2500000 ölçeğinde 1 cm 25km'yi gösterdiğine göre çizgi ölçekte de 1 cm 25 km'yi göstermelidir
Bir doğru parçası çizilerek eşit aralıklara bölünür Üzerine, 1 cm 25 km'yi gösterecek şekilde değerler yazılır
Sıfırın sol tarafındaki aralık 25 km'den daha kısa uzunlukların ölçülmesine yarayacak biçimde bölümlenir
Çizgi Ölçeği Kesir Ölçeğe Çevirme
Çizgi ölçeği kesir ölçeğe çevirirken önce ölçeğin uzunluğunun, toplam kaç km'yi gösterdiği bulunur 1 cm'nin kaç km'yi gösterdiğini bulmak için orantı kurulur
Örneğin : Çizgi ölçeğin uzunluğu 5 cm'dir
5 cm 20 km gösterdiğine göre
1 cm x km'yi gösterir
x = 20 / 5 = 4 km
Bulunan değer cm'ye çevrilir
Buna göre kesir ölçek 1 / 400000'dir
UYARI : Çizgi ölçeği kesir ölçeğe çevirirken, grafiğin sonundaki uzunluk birimine dikkat etmemiz gerekir
Harita Türleri
Harita yaşamın her alanında yardımcı araçlar olarak kullanılır
Bir kentin imar planının çıkarılması, karayolu, demiryolu ya da köprü yapımı için en uygun yerin belirlenmesi, arkeoloji, coğrafya gibi birçok alanda araştırma yapılması sırasında haritalardan yararlanılır Haritalar konularına ve ölçeklerine göre ikiye ayrılır
Konularına Göre Haritalar
Konularına göre haritalar, kullanım amaçlarına göre genel haritalar ve özel haritalar olarak ikiye ayrılır
Genel Haritalar
Toplumun geniş kesimi tarafından kullanılabilen haritalardır
- Topoğrafya Haritaları
İzohips (eş yükselti) eğrisi yöntemi ile yapılır Araziyi ölçekleri oranında ayrıntıları ile gösterirler Ölçekleri 1 / 20000 ile 1 / 500000 arasında değişir 1 / 20000'den büyük ölçekli olanlar kadastro işlerinde ve askeri amaçlarla kullanılır Bu haritalardan ölçek, uzunluk alan ve eğim hesaplamada yararlanılır
- Fiziki Haritalar
Fiziki haritalar, yeryüzünün kabartı ve çukurluklarını gösteren orta ya da büyük ölçekli haritalardır
Fiziki haritalar hazırlanırken eş yükselti ve eş derinlik eğrileri geniş aralıklarla geçirilir Bu aralıklar çeşitli renklerle boyanır Yükseltiler genellikle yeşil, sarı ve kahverenginin çeşitli tonları ile, derinlikler ise açıktan koyuya mavi rengin tonları ile gösterilir
- Siyasi ve İdari Haritalar
Yeryüzünde veya bir kıtada bulunan ülkeleri, bir ülkenin idari bölünüşünü, yerleşim merkezlerini gösteren haritalardır Bu haritalardan uzunluk ve alan bulmada yararlanılır Ancak yer şekilleri hakkında bilgi edinilemez
- Duvar ve Atlas Haritaları
Eğitim ve öğretim amacına yönelik haritalardır Ölçekleri 1 / 1100000'dan daha küçüktür Dünya'nın tümünü, kıtaları veya ülkeleri gösterirler
Özel Haritalar
Belirli bir konu için hazırlanmış haritalardır Bu haritalardan bazıları şunlardır:
- Araziden Yararlanma Haritaları
Bir bölgede arazinin nasıl kullanıldığını gösteren haritalardır Bu haritalar yardımıyla ekili-dikili alanların, çayır ve mera alanlarının, orman alanlarının, bölünüşü ile kayalık, bataklık gibi kullanılmayan alanlar hakkında bilgi edinilir Tarımın türü ve tarım ürünleri de bu haritalarda gösterilir
- Ekonomi Haritaları
Dünya'nın bütününün ya da bir bölümünün ekonomik özelliklerini gösteren haritalardır Bu haritalar yardımıyla endüstri kuruluşlarının türü, sayısı, dağılışı, çalışanların sayısı hakkında bilgi edinilir
- Hidrografya Haritaları
Bir bölgenin su potansiyeli (akarsular, göller, yeraltı suları, kaynaklar) hakkında bilgi veren haritalardır Bu haritalar yardımıyla akarsuların drenaj tipi, akım miktarı, kanallar, göl sularının özellikleri, yeraltı sularının türü, kaynakların türü sayısı ve verimlilik derecesi hakkında bilgi edinilir
- İzoterm Haritaları
Bir bölgede, eş sıcaklıktaki noktaları birleştiren eğriye izoterm denir
İzotermler yardımıyla çizilen izoterm haritalarından, bir bölgedeki sıcaklık dağılışı hakkında bilgi edinilir
Sıcaklık dağılışını daha iyi gösterebilmek için, bu haritalar sıcaklık basamaklarına uygun olarak renklendirilir Sıcak yerler için kırmızının tonları soğuk yerler için mavinin tonları kullanılır
- Jeomorfoloji Haritaları
Bir bölgedeki şekillenme süreci yani iç ve dış güçlerin etkisiyle oluşan yer şekilleri hakkında bilgi veren haritalardır
Bu haritalarda faylar, yamaçlar, vadi türleri, birikinti konileri, sekiler, ovalar ve daha bir çok yer şekli taranarak gösterilir Yer şekillerinin kolay ayırt edilmesi amacıyla bu haritalar renklendirilir
- Nüfus Haritaları
Dünya'nın bütününde ya da bir bölümündeki nüfusun dağılışı ve özellikleri hakkında bilgi veren haritalardır Bu haritalarda nüfus dağılışı noktalama ile gösterilir Nüfus yoğunluğu haritaları ise renklendirilir
- Toprak Haritaları
Bir bölgenin toprak özellikleri ve dağılışları hakkında bilgi veren haritalardır Bu haritalardan, yetiştirilecek ürünlerin belirlenmesi, buna bağlı olarak topraklardan daha iyi verim alınabilmesi gibi bir çok konuda yararlanılır
Ölçeklerine Göre Haritalar
- Büyük Ölçekli Haritalar
Ölçekleri 1 / 200000'e kadar olan bu haritalarda :
• Küçültme oranı azdır
• Ayrıntı fazladır
• Birim düzlemde gösterilen gerçek alan küçüktür
• Eşyükselti eğrileri arasındaki yükselti farkı azdır
Planlar ve topoğrafya haritaları bu gruba girer
- Orta Ölçekli Haritalar
Ölçekleri 1 / 200000 ile 1 / 1000000 arasında olan haritalardır
Ayrıntılar, büyük ölçekli haritalar göre daha azdır
- Küçük Ölçekli Haritalar
Ölçekleri 1 / 1000000'dan daha küçük olan haritalarda;
• Ayrıntı en azdır
• Küçültme oranı en fazladır
• Birim düzlemde gösterilen gerçek alan büyüktür
• Eşyükselti eğrileri arasındaki farkı fazladır
Duvar ve atlas haritaları bu gruba girer
Haritalarda Yer şekillerinin Gösterilmesi
Haritalarda Kullanılan Çizim Yöntemleri
Yeryüzü şekillerini harita üzerine aktarmak için kullanılan yöntemler;
- Kabartma Yöntemi
Kabartma yöntemi ile yapılan haritalarda, yükseltiler belli oranda küçültülür
Yer şekilleri kabartılarak gösterilir
- Gölgelendirme Yöntemi
Gölgelendirme yönteminde, Güneş ışınlarının yer şekilleri üzerine 45 derece açı ile geldiği kabul edilerek arazi yapısı gösterilir Bu yöntemde gölgelerin açık veya koyu oluşu arazinin eğimi hakkında bilgi verir
Gölgelerin koyulaştığı yerlerde eğim azalır Yer şekilleri ayrıntılı bir şekilde gösterilemediği için günümüzde yardımcı bir yöntem olarak kullanılır
- Tarama Yöntemi
Tarama yöntemi ile yapılan haritalarda, yer şekilleri kısa, kalın, sık ya da ince, uzun, seyrek çizgilerle taranmış olarak gösterilir
Eğim arttıkça taramaların boyları kısalır, sıklaşır ve kalınlığı artar Eğimin az olduğu yerlerde ise taramalar uzar, seyrekleşir ve incelir Taramanın yapılmadığı yerler ise düzlükleri göstermektedir
Tarama yöntemi ile harita yapımının zor olması, yükselti, eğim bulma gibi hesaplamaların yapılamaması gibi nedenlerden dolayı bu yöntem günümüzde kullanılmamaktadır
- Renklendirme Yöntemi
Eşyükselti eğrileriyle birlikte kullanılan bu yöntemde yükselti ve derinlik basamakları renklerle gösterilir Fiziki haritalarda yükseltiler genellikle, yeşil, sarı ve kahverenginin çeşitli tonları, derinlikler ise açıktan koyuya mavi rengin tonları ile gösterilir
UYARI : Fiziki haritalarda kullanılan renkler, yer şekillerini göstermez Yükselti ve derinlik basamaklarını göstermek için kullanılır
- İzohips (Eş yükselti) Eğrisi Yöntemi
Bu yöntemle yapılan haritalarda yer şekilleri izohipsler yardımıyla gösterilir
İzohips (Eş yükselti) Eğrisi
Deniz seviyesinden aynı yükseklikteki noktaları birleştiren eğriye eş yükselti (izohips) eğrisi, aynı derinlikteki noktaları birleştiren eğriye eş derinlik (izobath) eğrisi denir
İzohips Aralığı (Eş Aralık)
İzohipsler haritaların ölçeğine uygun olarak belirlenen yükselti aralıkları ile çizilir Bu aralığa izohips aralığı ya da eş aralık denir
İzohipslerin Özellikleri
• İzohipsler iç içe kapalı eğrilerdir
• Her izohips, kendisinden daha yüksek izohipslerin çevresini dolaşır
• Dik yamaçlarda izohipsler sık geçer
• Eğimin azaldığı yerlerde izohipsler seyrek geçer
• Doruk nokta ya da üçgen ile gösterilir
• Çevresine göre çukurda kalan yerler yani çanaklar, içe doğru çizilen oklarla gösterilir
UYARI : Kıyı çizgisinden 0 m eğrisi geçer Her eğri, kendisinden daha yüksek izohipslerin çevresini dolaşır İzohipslerin sıklaştığı yerlerde eğim artar
Haritalarda Yer şekillerinin Gösterilmesi
Yer şekillerinin gösteriminde en çok kullanılan yöntem izohips yöntemidir
İzohips yöntemi ile yapılan haritalarda izohipslerin uzanışına göre, tepe, sırt, boyun, yamaç, vadi, delta gibi yer şekillerini harita üstünde tanımlamak mümkündür
Tepe : Bir doruk noktası ve onu çevreleyen yamaçlardan oluşmaktadır
Sırt : İki akarsu vadisini birbirinden ayıran ve birbirine ters yönde eğimli yüzeyleri birleştiren yeryüzü şeklidir Sırtların üzeri düz olabileceği gibi keskin de olabilir
Boyun : Birbirine ters yönde açılmış iki akarsu vadisinin en yüksek, iki doruk arasındaki alanın en alçak yerine boyun denir Buralara bel ya da geçit de denir
Yamaç : Yeryüzündeki eğimli yüzeylerdir
Vadi : Akarsuyun açtığı, sürekli inişi bulunan, uzun, doğal oluktur
Delta : Akarsuyun taşıdığı maddeleri denize ya da göle ulaştığı yerde biriktirmesi ile oluşan yeryüzü şeklidir
UYARI : İzohipslerin "V" şeklini aldığı yerlerde, açık taraf akarsu akış yönünü gösterir Akarsuların delta oluşturdukları yerlerde, izohipsler deniz veya göl yüzeyine doğru çıkıntı yapar
İzohipsin "V" şeklini aldığı yerlerde yükselti "V" nin açık ucuna doğru artıyorsa sırt, sivri ucuna doğru artıyorsa vadi vardır
Boyun olabilmesi için, karşılıklı iki tepe arasında, birbirine ters yönde uzanan iki akarsu vadisinin bulunması gerekir
Profil Çıkartma
Topoğrafya yüzeyinin düşey düzlemde yaptığı ara kesite topoğrafik profil denir
Haritalarda yeryüzü kuşbakışı olarak görüldüğü için profil, yer şekillerinin yandan görünüşü hakkında bilgi verir
Profil eş yükselti eğrisi yöntemi ile yapılan haritalardan yararlanarak çizilir
Harita Hesaplamaları
Gerçek Uzunluğu Hesaplama
Gerçek uzunluk, diğer bir deyişle arazi üzerindeki uzunluk,
Gerçek Uzunluk = Ölçek (Payda) * Harita Uzunluğu
formülü ile ya da doğru orantı kurularak hesaplanır
Örnek : 1 / 850000 ölçekli bir haritada A - B kentleri arası 8 cm ölçülmüştür Buna göre iki kent arasındaki kuş uçuşu uzaklık kaç km'dir?
Orantıyla Çözüm :
Ölçeğe göre, arazi üzerindeki 850000 cm haritada 1 cm gösterilmiştir
1 cm 850000 cm'yi gösterdiğine göre
8 cm x cm'yi gösterir
x = 8 * 850000 / 1 = 6800000 cm
cm'yi km'ye çevirmek için 5 basamak sola doğru gitmek gerekir
6800000 cm = 68 km'dir
Formülle Çözüm :
Gerçek Uzunluk = Ölçek * Harita Uzunluğu
Gerçek Uzunluk = 850000 * 8
Gerçek Uzunluk = 6800000 cm = 68 km'dir
Haritadaki Uzunluğu Hesaplama
Harita üzerindeki uzunluk
Harita Uzunluğu = Gerçek Uzunluk / Ölçek (payda)
formülü ile ya da doğru orantı kurularak hesaplanır
Örnek : Arazi üzerindeki 180 km'lik uzunluk 1 / 900000 ölçekli haritada kaç cm ile gösterilir?
Orantıyla Çözüm :
1 / 900000 ölçeğinde,
1 cm 9 km'yi gösteriyorsa
x cm 180 km'yi gösterir
x = 1* 180 / 9 = 20 cm'dir
Formülle Çözüm :
Ölçeğe göre, arazi üzerindeki 90000 cm haritada 1 cm gösterilmiştir
Harita Uzunluğu = Gerçek Uzunluk / Ölçek (payda)
Harita Uzunluğu = 18000000 / 900000
Harita Uzunluğu = 20 cm'dir
Haritadaki Uzunlukların Karşılaştırılması
İki harita uzunluğunun karşılaştırılması esasına dayanan sorular ters orantı kurularak ya da iki aşamalı olarak çözülür
Örnek : 1 / 750000 ölçekli bir haritada A-B noktaları arasındaki uzaklık 12 cm ölçülmüştür Aynı uzaklık
1 / 150000 ölçekli bir haritada kaç cm ile gösterilir
Çözüm l :
1 / 750000 ölçekli haritada 12 cm'lik uzaklık, 1 / 1500000 ölçekli haritada x cm gösterilir
Ölçekler arasında 750000 / 1500000 oranı bulunduğuna göre harita uzunlukları arasında 12 / x oranı vardır
x = 75000 * 12 / 1500000 = 6 cm'dir
Çözüm 2:
1 haritadan yararlanarak gerçek uzaklığı bulalım
1 cm 75 km'yi gösteriyorsa,
12 cm x km'yi gösterir
x = 12 * 75 / 1 = 90 km'dir
2 haritadan yararlanarak haritadaki uzunluğu bulalım :
15 km'yi 1 cm gösteriyorsa
90 km'yi x cm gösterir
x = 90 * 1 / 15 = 6 cm'dir
İzdüşümsel Alanın Hesaplanması
İzdüşümsel alan, yer şekillerinin izdüşümünün alınması ile hesaplanan alandır Arazi üzerindeki gerçek alan hesaplamalarında ise yer şekilleri yüzölçümü dikkate alınır Bu nedenle bir yerin izdüşümü alanı ile gerçek alanı arasındaki fark yardımıyla arazinin engebeliliği hakkında bilgi edinilebilir
İzdüşüm alanı ile gerçek alan arasındaki fark fazla ise, arazinin engebesi de fazladır
İzdüşümsel alan,
İzdüşümsel Alan = Ölçek (Payda)2 * Haritadaki Alana
formülü ile ya da doğru orantı kurularak hesaplanır
Örnek : 1 / 700000 ölçekli bir haritada bir adanın kapladığı alan 15 cm2 olduğuna göre adanın izdüşümsel alanı kam km2 dir?
Orantıyla Çözüm :
Ölçeğe göre, 1 cm 700000 cm'yi göstermektedir
1 cm2 49 * 1010 km2 yi gösterdiğine göre,
15 cm2 x km2'yi gösterir
x = 15 * 49 * 1010 = 735 * 1010 cm2 dir
cm2'yi km2'ye çevirmek gerekir 735 * 10 cm2 = 735 km2'dir
Formülle Çözüm :
İzdüşümsel Alan = (Ölçek Paydası)2 * Haritadaki Alan
İzdüşümsel Alan = (700000)2 * 15
İzdüşümsel Alan = 49 * 1010 * 15 = 735 * 1010 cm2
cm2'yi km2'ye çevirmek gerekir 735 * 1010 cm2 = 735 km2'dir
Haritadaki Alanı Hesaplama
Haritadaki alan,
Haritadaki Alan = Gerçek Alan / Ölçek (Payda)2
formülü ile ya da doğru orantı kurularak hesaplanır
Örnek : Gerçek alanı 5904 km2 olan göl 1 / 1200000 ölçekli haritada kaç cm2 gösterilir
Orantıyla Çözüm :
Ölçeğe göre ;
1 cm 12 km'yi göstermektedir
1 cm2 144 km2'yi gösteriyorsa
x cm2 5904 km2'yi gösterir
x = 5904 / 144 = 41 cm2 dir
Formülle Çözüm :
Haritadaki Alan = Gerçek Alan / Ölçek2 (Payda)
Haritadaki Alan = 5904 / (12)2
Haritadaki Alan = 5904 / 144 = 41 cm2
UYARI : Haritalardaki alan hesaplanırken ölçek paydasının karesi mutlaka alınmalıdır
Ölçek Hesaplama
Harita ve arazi üzerindeki uzunlukların verildiği sorularda ölçek,
Ölçek (Payda) = Harita Uzunluğu / Gerçek Uzunluk
formülü ya da doğru orantı kurularak hesaplanır
Örnek : Arazi üzerindeki 84 km'lik uzunluk, ölçeği bilinmeyen haritada 7 cm gösterildiğine göre, haritanın ölçeği nedir?
Orantıyla Çözüm :
84 km cm'ye çevrilir
7 cm 8400000 cm'yi gösteriyorsa
1 cm x cm'yi gösterir
x = 1 * 8400000 / 7 = 1200000 cm'dir
Ölçek : 1 / 1200000'dir
Formülle Çözüm :
Ölçek (Payda) = Harita Uzunluğu / Gerçek Uzunluk
Ölçek (Payda) = 7 / 8400000
Ölçek (Payda) = 1200000 cm
Ölçek : 1 / 1200000'dir
Ölçek Hesaplama
Harita ve arazi üzerindeki alanların verildiği sorularda ölçek
Ölçek (Payda) = Haritadaki Alan / Gerçek Alan kesrinin karekökü
formülü ya da doğru orantı kurularak hesaplanır
Örnek : Gerçek Alanı 4375 km2 olan bir göl, ölçeği bilinmeyen haritada 7 cm2 gösterildiğine göre haritanın ölçeği nedir?
UYARI : Harita ve arazi üzerindeki alanların verildiği sorularda ölçeği hesaplarken kare kök almayı unutmayınız
Eğim Hesaplama :
Eğim : Topoğrafya yüzeyinin yatay düzlemle yaptığı açıya eğim denir
Eğim,
Eğim = Yükseklik (m) * 100 / Yatay Uzaklık
formülü ile hesaplanır
Örnek : A - B arasındaki uzaklık 1 / 600000 ölçekli haritada 4 cm gösterilmiştir Aralarındaki yükselti farkı 1200 m olduğuna göre, A ile B arasındaki eğim binde (%o) kaçtır?
Çözüm A B arasındaki gerçek uzaklık;
4 * 6 = 24 km olduğuna göre,
Eğim = Yükseklik Farkı (m) / Yatay Uzaklık (m) * 1000
Eğim = 1200 / 24000 * 1000
Eğim = %o 50'dir
UYARI : Eğim yüzde (%) olarak hesaplanırken 100 ile, binde (%o) olarak hesaplanırken 1000 ile çarpılır
|