Ağrı Dağı (Büyük Ağrı - Küçük Ağrı - Ararat)

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-29-2012

JEOLOJİK YAPI

Volkanik bir dağ olan Ağrı Dağı bilindiği üzere ülkemizin en yüksek dağıdır

Ancak sanılanın aksine tek bir kütleden oluşmaz

Çevresi yaklaşık 130 kilometreyi bulan bu dağ 3000 metreden sonra ikiye ayrılır ve Büyük Ağrı ve Küçük Ağrı olarak adlandırılır

Büyük Ağrı''nın zirvesi ve krater kalıntısı geniş buzulların altındadır

Küçük Ağrı''nın ise buzul hareketleri ve erozyonlar sonucu krater çanağı yok olmuştur

Bu nedenle 3896 m yüksekliğinde olan dağ oldukça sivri bir yapıdadır

Büyük Ağrı Zirvesi ise birbirine yakın iki ana zirve bloğundan oluşur

Güney ve batı yüzlerinde 4800 metreden itibaren daimi buzullar dağı kaplar

Dağın diğer yüzeylerinde ise buzullar daha da aşağılara kadar ilerlemektedir

Dağın Güneyinde ve kuzeyinde zirveden başlayarak yaklaşık 2000 metre kadar aşağıya uzanan iki derin vadi bulunmaktadır

JEOLOJİK YAPISI VE ROTA

Ağrı Dağı, Türkiye, Ermenistan, Nahçıvan ve İran devlet sınırlarının kesişme noktası yakınında yer almaktadır

Türkiye'nin en yüksek noktası olan bu dağ, Doğu Anadolu Bölgesi'nde, Erzurum-Kars Yaylası kesimini Murat havzasından ayıran merkezi sırt Karasu-Aras Dağları'nın doğu ucunda yükselen büyük bir volkan konisidir

Her iki dağın çevre uzunluğu 128 km olup, 1

188 km2'lik bir taban üzerinde yükselmektedir

Dağın tepe tarafı üç çatallıdır ve en yükseği Iğdır'a bakmaktadır

Ağrı dağı küçük tepeler teşkil etmeden, birdenbire tek başına yükselerek dünya volkanlarının en görkemlisi olmuştur

Dağ geniş bir alana egemen olduğu için Iğdır İli'nin ne Nahçıvan'ın her tarafından, Ağrı ilinin birçok yerinden, Van, Erzurum, Kars, Ermenistan ve İran'ın yüksek yerlerinden görünmektedir

Genellikle doğu-batı doğrultusunda uzanan kıvrımlı temelin güneye doğru yön değiştirdiği ve Van havzasını İran Azerbaycan'ından ayıran dağlara geçtiği bir kesime yerleşmiştir

Dağın, % 65'lik kesimi Iğdır İli'nde, % 35'lik kesimi ise Ağrı İli topraklarında kalır

Ağrı, en yakın kentler olan Iğdır'a 15 km, Doğubeyazıt'a ise 20 km uzaklıktadır

Gürbulak Sınır Kapısı'na ulaşan E 23 ve Dilucu Sınır Kapısı'na ulaşan D 080 devlet yolları yöreyi ülke içi ve ülke dışı karayolu ağına bağlamaktadır

Iğdır ve Doğubeyazıt ile Türkiye'nin büyük kentleri arasında her gün düzenli otobüs seferleri yapılmaktadır

En yakın havaalanları, Ağrı (100 km), Kars (130 km) ve Erzurum (345 km) illerinde bulunmaktadır

Iğdır'da da bir havaalanının yapım çalışmaları halen devam etmektedir

Ağrı Dağı, çeşitli geleneklerde farklı şekilde adlandırılmıştır

Yakut dilinde ?Ağr?, Selçuklu Türkleri'nde ?Eğri Dağ?, bazen de ?Ağır Dağ?, İranlı'larda ?Kûh-ı Nûh?, Araplar'da Büyük Ağrı'ya ?Cebelü'l-hâris?, Küçük Ağrı'ya ise ?Cebelü'l-huveyris? isimleri verilmiştir

Ermeniler bu dağa ?Massis? veya ?Masik? derken, sadece Batı coğrafyacıları ?Ararat?demektedir

Ararat adının Nuh söylencesinden geldiği belirtilir

MÖ Ortadoğu tarihinin en geleneksel kaynağı olarak kabul edilen ve Musa tarafından yazıldığı ileri sürülen Eski Ahid'in (Tevrat) beş kitabından ilki olan Tekvin'de Ararat ilk kez şöyle geçmektedir: ?Ve gemi yedinci ayda, ayın on yedinci gününde Ararat Dağları üzerine oturdu? (8

Bap 4

Ayet)

Ağrı Dağı'na Ararat denmesi de, Tevrat'ta geçen Ararat Dağları'nın Ağrı Dağı ile aynı sayılmasından kaynaklanmıştır

?Ararat? Ermenice bir kelime olmayıp, Asurlular'ın Urartu ülkesine verdiği addır

?Ağrı? adının Şamanizm devri Türkçesi'nden gelmiş olma olasılığı fazladır

Çünkü Pekarsky'nin Yakut Dili'nin Sözlüğü'nde ?Ağr? veya ?Ağrı? ?Kocaman? ya da ?Tanrı? anlamındadır

Büyük Ağrı'nın etrafı andezitlerden ibarettir, dağın yamaçlarında muhtemelen yarıklardan püskürmüş genç bazalt akıntıları bulunmaktadır

Süngerimsi yapı gösteren bazalt lavları Iğdır-Doğubeyazıt asfaltına kadar yayılmıştır

Yükseldikçe yamaç eğimi artan Büyük Ağrı Dağı kütlesinin ana çatısını andezit bileşiminde lavlar oluşturmaktadır; yarıklardan ve parazit konilerden çıkan lavlar dağın özellikle kuzeybatı ve güneydoğu yamaçlarını önemli ölçüde kaplamıştır

Bunlardan Büyük Ağrı zirvesinin 5 km kadar kuzeybatısında bulunan Kıpgöl Dağı bazaltik bir kütleden oluşmuş olup, yüksekliği 3

300 m'yi aşmaktadır

Güneydoğusunda ise Biçare Dağı (3

093 m) çevresinde parazit koniler halinde tepeler yer almaktadır

Burada 400 m çapında batıya doğru ağzı açık olan krater tespit edilmiştir (Karnıyarık Dağı 2

259 m)

Diğer taraftan, yine Büyük Ağrı volkanik kütlesinin doğu kesiminde üç parazit koni daha bulunmaktadır

Bunlardan Çataltepe (4

500 m)'den çıkan lavlar Aras Nehri'ne kadar yayılmıştır

10-29-2012	#2
Prof. Dr. Sinsi	Ağrı Dağı (Büyük Ağrı - Küçük Ağrı - Ararat) JEOLOJİK YAPI Volkanik bir dağ olan Ağrı Dağı bilindiği üzere ülkemizin en yüksek dağıdır Ancak sanılanın aksine tek bir kütleden oluşmaz Çevresi yaklaşık 130 kilometreyi bulan bu dağ 3000 metreden sonra ikiye ayrılır ve Büyük Ağrı ve Küçük Ağrı olarak adlandırılır Büyük Ağrı''nın zirvesi ve krater kalıntısı geniş buzulların altındadır Küçük Ağrı''nın ise buzul hareketleri ve erozyonlar sonucu krater çanağı yok olmuştur Bu nedenle 3896 m yüksekliğinde olan dağ oldukça sivri bir yapıdadırBüyük Ağrı Zirvesi ise birbirine yakın iki ana zirve bloğundan oluşur Güney ve batı yüzlerinde 4800 metreden itibaren daimi buzullar dağı kaplar Dağın diğer yüzeylerinde ise buzullar daha da aşağılara kadar ilerlemektedir Dağın Güneyinde ve kuzeyinde zirveden başlayarak yaklaşık 2000 metre kadar aşağıya uzanan iki derin vadi bulunmaktadır JEOLOJİK YAPISI VE ROTA Ağrı Dağı, Türkiye, Ermenistan, Nahçıvan ve İran devlet sınırlarının kesişme noktası yakınında yer almaktadır Türkiye'nin en yüksek noktası olan bu dağ, Doğu Anadolu Bölgesi'nde, Erzurum-Kars Yaylası kesimini Murat havzasından ayıran merkezi sırt Karasu-Aras Dağları'nın doğu ucunda yükselen büyük bir volkan konisidir Her iki dağın çevre uzunluğu 128 km olup, 1188 km2'lik bir taban üzerinde yükselmektedir Dağın tepe tarafı üç çatallıdır ve en yükseği Iğdır'a bakmaktadır Ağrı dağı küçük tepeler teşkil etmeden, birdenbire tek başına yükselerek dünya volkanlarının en görkemlisi olmuştur Dağ geniş bir alana egemen olduğu için Iğdır İli'nin ne Nahçıvan'ın her tarafından, Ağrı ilinin birçok yerinden, Van, Erzurum, Kars, Ermenistan ve İran'ın yüksek yerlerinden görünmektedirGenellikle doğu-batı doğrultusunda uzanan kıvrımlı temelin güneye doğru yön değiştirdiği ve Van havzasını İran Azerbaycan'ından ayıran dağlara geçtiği bir kesime yerleşmiştir Dağın, % 65'lik kesimi Iğdır İli'nde, % 35'lik kesimi ise Ağrı İli topraklarında kalır Ağrı, en yakın kentler olan Iğdır'a 15 km, Doğubeyazıt'a ise 20 km uzaklıktadır Gürbulak Sınır Kapısı'na ulaşan E 23 ve Dilucu Sınır Kapısı'na ulaşan D 080 devlet yolları yöreyi ülke içi ve ülke dışı karayolu ağına bağlamaktadır Iğdır ve Doğubeyazıt ile Türkiye'nin büyük kentleri arasında her gün düzenli otobüs seferleri yapılmaktadır En yakın havaalanları, Ağrı (100 km), Kars (130 km) ve Erzurum (345 km) illerinde bulunmaktadır Iğdır'da da bir havaalanının yapım çalışmaları halen devam etmektedir Ağrı Dağı, çeşitli geleneklerde farklı şekilde adlandırılmıştır Yakut dilinde ?Ağr?, Selçuklu Türkleri'nde ?Eğri Dağ?, bazen de ?Ağır Dağ?, İranlı'larda ?Kûh-ı Nûh?, Araplar'da Büyük Ağrı'ya ?Cebelü'l-hâris?, Küçük Ağrı'ya ise ?Cebelü'l-huveyris? isimleri verilmiştir Ermeniler bu dağa ?Massis? veya ?Masik? derken, sadece Batı coğrafyacıları ?Ararat?demektedir Ararat adının Nuh söylencesinden geldiği belirtilir MÖ Ortadoğu tarihinin en geleneksel kaynağı olarak kabul edilen ve Musa tarafından yazıldığı ileri sürülen Eski Ahid'in (Tevrat) beş kitabından ilki olan Tekvin'de Ararat ilk kez şöyle geçmektedir: ?Ve gemi yedinci ayda, ayın on yedinci gününde Ararat Dağları üzerine oturdu? (8 Bap 4 Ayet) Ağrı Dağı'na Ararat denmesi de, Tevrat'ta geçen Ararat Dağları'nın Ağrı Dağı ile aynı sayılmasından kaynaklanmıştır ?Ararat? Ermenice bir kelime olmayıp, Asurlular'ın Urartu ülkesine verdiği addır ?Ağrı? adının Şamanizm devri Türkçesi'nden gelmiş olma olasılığı fazladır Çünkü Pekarsky'nin Yakut Dili'nin Sözlüğü'nde ?Ağr? veya ?Ağrı? ?Kocaman? ya da ?Tanrı? anlamındadır Büyük Ağrı'nın etrafı andezitlerden ibarettir, dağın yamaçlarında muhtemelen yarıklardan püskürmüş genç bazalt akıntıları bulunmaktadır Süngerimsi yapı gösteren bazalt lavları Iğdır-Doğubeyazıt asfaltına kadar yayılmıştır Yükseldikçe yamaç eğimi artan Büyük Ağrı Dağı kütlesinin ana çatısını andezit bileşiminde lavlar oluşturmaktadır; yarıklardan ve parazit konilerden çıkan lavlar dağın özellikle kuzeybatı ve güneydoğu yamaçlarını önemli ölçüde kaplamıştır Bunlardan Büyük Ağrı zirvesinin 5 km kadar kuzeybatısında bulunan Kıpgöl Dağı bazaltik bir kütleden oluşmuş olup, yüksekliği 3300 m'yi aşmaktadır Güneydoğusunda ise Biçare Dağı (3093 m) çevresinde parazit koniler halinde tepeler yer almaktadır Burada 400 m çapında batıya doğru ağzı açık olan krater tespit edilmiştir (Karnıyarık Dağı 2259 m) Diğer taraftan, yine Büyük Ağrı volkanik kütlesinin doğu kesiminde üç parazit koni daha bulunmaktadır Bunlardan Çataltepe (4500 m)'den çıkan lavlar Aras Nehri'ne kadar yayılmıştır