Türkiyedeki Göllerin Oluşum Şekilleri

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-29-2012

TÜRKİYE’DE DOĞAL GÖLLER VE OLUŞUMLARI

Doğal Göl: Karalar üzerindeki çukur alanların sularla dolması sonucu oluşan su birikintisidir

Türkiye’nin yeryüzü şekillerini çeşitlendiren ve ona daha da

ok güzellik veren varlıklardan biri de göllerdir

Memleketimizde büyüklü küçüklü çok sayıdaki göllerin yüzölçümü 9243 km² yi bulur

Bu göllerden 50’ye yakını 10 km² den daha büyüktür

Sayıları 70’i geçen kimi zaman geçici gölcükler olarak daha da çok olanların yüzölçümü ise 250 km² ye yaklaşır

Türkiye’nin gölleri çok farklı büyüklükte ve derinliktedir

İçlerinde Van Gölü 3738 km² yüzölçümünde ve 100 m

ye yaklaşan derinlikte olanı bulunduğu gibi yüksek dağlarda ve karstik bölgelerimizde orta ölçekli haritalarda bile gösterilemeyecek kadar küçük göller de vardır

Ancak bu pek küçük göller içinde çok derin olanları da bulunmaktadır

Buna karşılık yüzölçümü çok fazla görünen Tuz Gölü (1642 km²) gibi bazı büyük göllerde derinlik çok yerde 2 m

yi geçmez

Sadece Koçhisar kasabası güneyindeki bölümünde 10 m

’ye yaklaşır

Bu durumuyla Tuz Gölü yılın uzun süren kurak mevsiminde çok çekilerek küçük bir göl ve yer yer tuzlu bataklıklar halinde kalır yağışlı mevsimde yayvan çanağına yayılarak büyük bir göl görünüşü alır

Doğal göllerimizn bir kısmının ayağı vardır ve bu yol ile fazla suları denize ulaşmak üzere boşaltılır

Bir kısım göllerimizin ise ayağı yoktur ve fazla suları ya yayılmak suretiyle gölün büyümesine yol açar ya da kenarları yüksek yerlerle çevrili ise göl seviyesinde belirgin kabarmalar olur

Böylece sözgelişi Sapanca Gölünün fazla suları çark suyunun yoluyla Sakarya’ya dökülerek gölün seviyesi normale yakın bulunurken ayağı olmayan Van Gölünün seviyesi yükselmektedir

Gerçekten Van Gölü’ne oldukça kuvvetli dereler ve çaylar bolca su getirir buharlaşma ise nispeten azdır

Bu yüzden gölün suları özellikle son 100-150 yıl içinde yükselmiş

Türkiye Göllerinin Meydana Gelişi çeşitli olaylara bağlı bulunarak birbirinden farklı oluşlar gösterir

Göl sularının birikmesine yer veren çanak nasıl oluşmuş ise;göl de oluşması bakımından o soydandır:

1-Tektonik Göller

Gölün oluştuğu yerde daha önce bir yerkabuğu çöküntüsü olmuşsa göl çanağının esası bu yol ile hazırlanmış demektir

Böyle yerkabuğu kırılmaları ve bükülmeleri yoluyla oluşmuş çanaklardaki göllere tektonik göller adı verilir

Her tektonik çöküntü yerinde göl bulunması gerekmez

Çünkü göl birikebilecek suların bulunduğu ve bunların birikebileceği çanak biçimi şartının mevcut olduğu yerlerde oluşur

Böyle göllerin sayısı Türkiye’de çoktur (30 kadar göl böyledir)

2-Volkanik Göller

Bir kısım göller de vardır ki yanardağ püskürmeleri ve patlamaları sonunda meydana gelmiş bulunan çukurlarda (çanaklarda) suların birikmesinden doğmuştur:Krater gölleri kaldera gölleri maar gölleri gibi

Memleketimizde bu türlü göller de çoktur

3-Buzul Göller

Bir kısım göller de vardır ki bunlar geçmiş yakın bir devirde buzlar altında kalarak bu buzların yeri aşındırması ve oyması nedeniyle küçük çanaklar doğmuş buralarda sular birikerek gölcükler oluşmuştur

Türkiye’nin buzul aşındırmasına uğramış yüksek dağlarında bu göllerden çok sayıda vardır

4-Karstik Göller

Kalker ve jips gibi eriyebilen taşların kalın tabakalar halinde bulunduğu yerlerde oluşmuş bulunan çanaklar içinde de suların birikmesi halinde çoğunca yanyana birçok göller teşekkül etmiştir ki bunlar karstik göllerdir

Türkiye’de karstik göllerin sayısı çoktur

Hele yağışlı mevsimlerin ardından da bu olaylara yer veren bazı dağlarımızda bunlar geçici göller halinde sayılamayacak kadar çoğalır

5-Set Göller

Birçok göllerimizde vardır kiönleri herhangi bir şekilde bir set ile kapanmış bulunan ve böylece çanak şekline girmiş olan eski çukurluklar içinde suların birikmesiyle o gibi yerlerde çeşitli büyüklükte göller oluşmuştur

Bunlara setleşme gölleri denir

Türkiye’de sayıları çok olan böyle göllerin oluşmasında set işi gören engelin çeşidine göre farklı adlar verilir:Heyelan seddi gölü alüvyonlu set gölülav seddi gölüyapma set gölü gibi

1-TEKTONİK GÖLLER:

Memleketimizin başlıca gölleri yerkabuğunun çöküntülere uğramış ve bu yol ile geniş çanaklar biçimi almış yerlerinde suların birikmesinden doğmuş olup sayıları büyükçe göl olarak 20’den çoktur

Güney Marmara bölgesi gölleri (Kuş gölüUlubat gölüİznik gölü) SimavAcıgöl EğridirKovadaIlgın BeyşehirHazarTuzlaYaygölüSeyfeEberAkşehir gölleri esas çizgileriyle bu şekilde meydana gelmişlerdir

VanSapancaAmik göllerinin temeli de böyle olmakla beraber biraz aşağıda bunlar karma oluşumlu olarak belirtilecektir

Kuş Gölü(Manyas gölü) 162 km² yüzölçümlü bir göldür

En uzun yeri 18eni 10-12 km olup birkaç metre derinlikte (en derin yeri 10 metre) pek yayvan bir çanakta oluşmuştur

Bu nedenle göl seviyesinde ufak bir kabarma sonucu sular çevreye doğru hemen yayılır

Yine bu nedenle türlü mevsimlerde gölün yüzölçümü değişik değerler verecek şekilde daralırgenişler

Çevresi bu yüzden sazlık ve bataklıktır

Buralarda çok çeşitli kuşlar yaşar

Bundan ötürü burası kuş cenneti adı ile anılır

Buna bağlı olarak Manyas gölü adı yerine Kuş gölü denir

Bu çanak Gönen-Bursa uzun çöküntü alanındaki çukurluklardan biridir

Bu çöküntü alanı içinde Gönen ovasıKuş gölü çanağı Ulubat gölü çanağıBursa ovası vardır

Gölü besleyen başlıca akarsu Balıkesir taraflarından inen Kocaçay’dır

Gölün deniz yüzeyinden yüksekliği 15 m

dir

Fazla suları Güneydoğu ucundan Karadere adıyla çıkar Simav çayına doğru akar

Turistik bir göl olduğu kadar balık bakımından da zengindir

Balık iskelesi Sığırcık köyündedir

Ulubat Gölü(Apolyont gölü) 136 km² yüzölçümlü bir göldür

Uzunluğu 24 kmgenişliği 12 km derinliği 2-3 m

en derin yeri 10m

denizden yüksekliği 5 m

dir

Bu yayvan çanaklı gölde yağışlardan sonra kabarma ve çukur yerlere taşkınlar olurbu sıralarda gölün yüzölçümü 160 km² yi geçer

Kirmasti çayı ile beslenir bir ayak ile suları Simav çayına dökülür

Gölde balık yoktur (yayınsazanturna…)

Bir kısım köyler balıkçılıkla geçinir

İznik Gölü Gemlik körfezinin bir uzantısı görünüşünde 308 km² yüzölçümlü bir göldür

Uzunluğu 32genişliği 12 km

yüksekliği 85 m

derinliği 65 m

dir

Bu derinlik kuzey bölümünde 10-15 metre güney tarafında 40-60 metredir

İznik gölü çanağı batıda Gemlik körfezindendoğuda Geyve-Pamukova çöküntü alanına kadar uzanan tektonik çukurlar dizisi içindedir

İznik gölü çanağı ile Gemlik körfezi arasında birinci ve üçüncü zaman tabakalarından oluşmuş dar bir eşik vardır

Şimdi bu eşiğin iki yanı alüvyonlarla çevrilidir

Buna göre İznik gölü çanağı ile Gemlik körfezi çukurluğu birbirinden ayrı iki çöküntü alanı olarak aynı olaylarla doğmuştur

İznik gölünün beslenme alanı dardır

Çevredeki dağlardan göle inen derelerle kaynaklar gölü besler

Gölden Gemlik körfezine doğru açıktan bir çok gözelerden çıkarsonra Garsak deresi ile birleşerek Gemlik körfezine dökülür

Bu tatlı sulu ve duru gölde çok çeşitli balıklar üremiştir

Acıgöl göller bölgesinde yüzölçümü 154 km² olan birkaç metre derinlikteen uzun yeri 25eni 8 kmdenizden yüksekliği 836 m

olan bir göldür

Çevreden inen küçük akarsularla beslenir

Az yağışlı bir çevrede bulunan bu gölün ayağı ve dışarıya akışı yoktur

Bu nedenle suyu tuzludur

AcıgölBüyük Menderes çöküntü hendeğine bir bölümündeki çanakta oluşmuştur

Gölde yaz ve kış arasında önemli seviye değişikliği olur

Eğridir Gölü yüzölçümü 486 km²uzunluğu 50eni 3-15 km

derinliği en çok 17m

çok yeri 5-10 m

denizden yüksekliği 916 m

olupkuzey-güney uzanışlı büyük bir çöküntü alanının bir bölümündeki çanakta oluşmuştur

Biraz güneyindeki Kovada gölü (10 km

boyunda 2 km eninde) de bu çevredeki dağlardan inen dereler ve gölün yakınından ve dibinden çıkan gür su kaynakları ile beslenir

Göl kalın kalker tabakalarının çok yaygın olduğu bir bölgede bulunduğundan bu çanağın oluşmasında karstik olayların bu arada yer altı akarsularının önemli yeri olmuştur

Bu gölyerkabuğu çöküntülerinin esası hazırlandığı ve karstik erime olaylarının oluşmalara katıldığı iki büyük polyenin yani gülovanın (kuzeyde Hoyramgüneyde Eğridir) birbirine eklenmesinden doğmuştur

Gölün seviyesi son 15-20 yıl içinde kabarma göstermiştir

Gölün fazla suları güney ucundan çıkan bir ayak ile 10 km

güneyindeki ova Kovada gölüne dökülür

Bu ayak bir iki km

enindeki Boğazova hendeğinden geçerek Kovada’ya ulaşır

Gölün kabarık zamanında Kovada gölüne bol su taşır burada düdenlerden dibe iner

Böylece Eğridir çöküntü alanı karstik yol ile yani suyutan delikleri yoluyla sularını yerlere boşaltan kapalı bir tekne ikensonraları Aksu çayının bir kolu bu suları boşaltmaya başlamıştır

Elektrik üretiminde bölge için önemli yeri vardır

Ilgın Gölü Türkiye’nin çöküntü göllerindendir

İç Anadolu’nun bu düz kenarlı uzun gölü(boyu 16eni 3 kmyüzölçümü 50km²yüksekliği 1019m

) kuzey-güney doğrultusunda uzanan bir çöküntü hendeğinin bir bölümünde oluşmuştur

Beyşehir Gölü(650 km²boyu 45eni 20 kmyüksekliği 1121 mderinliği 10 m

’yi geçmeztatlı suluTürkiye’nin üçüncü büyük gölü)

Bozkır-Seydişehir-Beyşehir teknesinin bir bölümünde oluşmuştur bu büyük tekne Toros kıvrımları arasında kalmış

Üçüncü zaman göl tortularına yer vermiş yer kabuğunun buradaki çöküntü alanlarındandır

Gölün batı yanında kıvrım dağları uzanışına paralel kırılma yerleri de vardır

Buradaki sıra sıra adalar göl suları altında kalmış tepe uzanışlarıdır

Gölün fazla suları önceleri Suğla gölüne ve oradan da Çarşamba suyuna karışarak Konya ovasına doğru akardı

Şimdi Suğla gölünün yanından geçirilen kanalgölü doğruca Çarşamba suyuna bağlanmıştır

Ancak su çok fazla gelirse Suğla gölüne verilir

Konya ovasının sulanmasını düzenlemek için Beyşehir kasabası yanında bir refülatör yapılmıştır

Gölden çok miktarda balık tutulur bir kısmı tuzlanarak başka yerlere gönderilir

Hazar Gölü(85 km²boyu 25eni 5 kmderinliği 100 metreye kadaryüksekliği 1248 m)

40 km kadar uzunluktaki bir çöküntü hendeğinin bir bölümündedir

Bu uzun çukur alan bu bölgedeki kıvrımlar eksenine paralel çöküntü yerlerindendir

Bu bakımdan oluşu Batı Toros göllerinin oluşlarını andırır

Hazar gölü dere ve kaynak suları ile beslenir fazla suları Dicle’ye boşalır

Tuzla Gölü(23 km²boyu 8eni 4 kmderinliği batı kıyılarında 10-15 mdenizden yüksekliği 1138 metre)

Batı bölümünde kırılmaların bulunduğu bir çöküntü alanında oluşmuş çok tuzlu ve dışarıya akışı olmayan bir göldür

Kayseri’nin hemen kuzeydoğusundaki bu göl çanağına çevre dağlarından inen dereler çok alüvyon getirmişbu nedenle bir yandan burada genişçe bir ova oluşmuş

Gölün bir yanı bataklık olmuştur

Gölün tuzundan faydalanılıryazın bu gölün suları çok çekilir

Yay Gölü(yağışlı mevsimlerde çok genişleyerek 60 km’yi geçen kurak mevsimde çok çekilerek 20 km

den aşağıya inen bir göl kiderinliği 1-2 metreyüksekliği 1017 m)

Erciyes dağının güneyindeki çok büyük Develi ovasının (1000 km²) bir bölümünü kaplayan bir göldür

Bu ova geniş bir çöküntü alanı olup yay gölü ve bunu yaygın durumundaki şekli sayılabilen sultan sazlığıbir çöküntü alanının bataklık-sazlık-göl halidir

Yay gölübu pek geniş çöküntü alanının en çukurda kalmış çok yayvan bir çanağındandır

Seyfe Gölü(15 km²boyu 10eni 4 km

en derin yeri 5m

yüksekliği 1110 m

)Çiçek dağı dağlık alanı ile Kırşehir kütlesi arasındaki çöküntü alanının bir bölümünde oluşmuştur

Birkaç küçük dere ve kaynakla beslenen kapalıtuzlu ve yazın çok çekilen bir göldür

Eber Gölü(genişlemiş zamanında yüzölçümü 125 km²yazın en çekilmiş zamanında 15 km² ye inerçanağı yayvan ve derinliği birkaç metreye kadar olupyüksekliği 967 m

)Afyon-Akşehir arasında ve Sultan Dağları’nın önünde uzanan çok geniş çöküntü alanının bir bölümündeki yayvan bir çanak içinde oluşmuştur

Gölün çevresi geniş sazlıkbataklık ve otluklarla kaplıdır

GölAfyon taraflarından gelen Akarçay ve Sultan dağlarından inen derelerle beslenir

Kabardığı zamanlarda gölün fazla suları yakınındaki Akşehir gölüne dökülür

Akşehir Gölü(yüzölçümü kabarık zamanlarda sazlık ve bataklıklarla birlikte 332 km²’yi bulur yazın çekilirgöl küçülür 100 km² ye iner

50 yıl kadar önce bu göl kuruyacak duruma bile gelmişti

Gölün en derin yeri 8m

kadardır

Yüksekliği 958 m

dir) yanındaki Eber Gölü gibi büyük bir çöküntü havzasının bir bölümünde oluşmuştur

Tuz Gölü(suların göl çanağını doldurduğu aylardaki yüzölçümü 1642 km²normal zamanlarda 1000 km²suların çok çekildiği kurak aylarda 200 km²derinliği birkaç metredoğu bölümünde 10 m

denizden yüksekliği 925 m

)kırılmalara ve bükülmelere uğrayarak çanaklaşmış geniş bir çukur alanda oluşmuştur

Göl sularıbu pek geniş çukurlaşma alanının bir bölümünü örtmüştür

Gölüngeçmiş yakın devirlerde daha geniş olmuş bulunduğu sanılıyor

Tuz gölüçevreden inen derelerle beslenir

Haritalarda Van gölünden sonra Türkiye’nin en büyük gölü olarak görünen Tuz gölügerçekte çok yayvan bir çanak içinde suların yayıldığı pek sığ bir gölden ibarettir

Yazları iyice çekildiği zaman Koçhisar güneyindeki Körfez ile gölün ortasındaki bazı derince yerlerden başka göl görünüşünde bir yer kalmaz

Böyle zamanlarda gölün az derin yerleri çatlaklarla dolu tuzlu topraklar olarak görünür

Çok tuzlu olan göl suları buharlaştığı zaman yerinde birkaç mm

den 20-30 cm

ye kadar türlü kalınlıkla tuz tabakaları meydana gelir

Suğla Gölü(sularla iyice örtüldüğü zaman yüzölçümü 165 km²yaz sonlarında 30 km²bazı yıllarda 10 km²bazı yıllarda da kuruyacak hale gelirderinliği birkaç m

kadardır

Yüksekliği 1040 m

)

Bozkır-Seydişehir-Beyşehir çöküntü teknesinin güney bölümündeki yayvan bir çanakta oluşmuştur

Güneydeki göl girintisinde bulunan birçok su yutan deliklerden (düdenlerden) göl sularının bir kısmı dibe dalar

Suğla gölü Konya ovasını sulamak için bir rezervuar görevi yapmıştır

Burada doğal bir göl durumu bulmak güçtür

Çok verimli topraklardır

Burdur Gölü(176 km²boyu 30eni 6 kmyüksekliği 845 m

) dağlar arasındaki geniş bir çöküntü alanının bir bölümünde oluşmuştur

Göl çanağının çevresinde yer yer faylar vardır

Dar bir eşik ile Isparta ovasında ayrılır

Burdur gölünün denize akıntısı yoktur

Bu yüzden suları tuzlucadır

Göl çevreden inen çay ve derelerle beslenir

Derin yerleri vardır

10-29-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Türkiyedeki Göllerin Oluşum Şekilleri TÜRKİYE’DE DOĞAL GÖLLER VE OLUŞUMLARI Doğal Göl: Karalar üzerindeki çukur alanların sularla dolması sonucu oluşan su birikintisidir Türkiye’nin yeryüzü şekillerini çeşitlendiren ve ona daha da ok güzellik veren varlıklardan biri de göllerdirMemleketimizde büyüklü küçüklü çok sayıdaki göllerin yüzölçümü 9243 km² yi bulur Bu göllerden 50’ye yakını 10 km² den daha büyüktür Sayıları 70’i geçen kimi zaman geçici gölcükler olarak daha da çok olanların yüzölçümü ise 250 km² ye yaklaşır Türkiye’nin gölleri çok farklı büyüklükte ve derinliktedir İçlerinde Van Gölü 3738 km² yüzölçümünde ve 100 m ye yaklaşan derinlikte olanı bulunduğu gibi yüksek dağlarda ve karstik bölgelerimizde orta ölçekli haritalarda bile gösterilemeyecek kadar küçük göller de vardırAncak bu pek küçük göller içinde çok derin olanları da bulunmaktadırBuna karşılık yüzölçümü çok fazla görünen Tuz Gölü (1642 km²) gibi bazı büyük göllerde derinlik çok yerde 2 m yi geçmezSadece Koçhisar kasabası güneyindeki bölümünde 10 m ’ye yaklaşır Bu durumuyla Tuz Gölü yılın uzun süren kurak mevsiminde çok çekilerek küçük bir göl ve yer yer tuzlu bataklıklar halinde kalır yağışlı mevsimde yayvan çanağına yayılarak büyük bir göl görünüşü alır Doğal göllerimizn bir kısmının ayağı vardır ve bu yol ile fazla suları denize ulaşmak üzere boşaltılır Bir kısım göllerimizin ise ayağı yoktur ve fazla suları ya yayılmak suretiyle gölün büyümesine yol açar ya da kenarları yüksek yerlerle çevrili ise göl seviyesinde belirgin kabarmalar olurBöylece sözgelişi Sapanca Gölünün fazla suları çark suyunun yoluyla Sakarya’ya dökülerek gölün seviyesi normale yakın bulunurken ayağı olmayan Van Gölünün seviyesi yükselmektedirGerçekten Van Gölü’ne oldukça kuvvetli dereler ve çaylar bolca su getirir buharlaşma ise nispeten azdırBu yüzden gölün suları özellikle son 100-150 yıl içinde yükselmiş Türkiye Göllerinin Meydana Gelişi çeşitli olaylara bağlı bulunarak birbirinden farklı oluşlar gösterirGöl sularının birikmesine yer veren çanak nasıl oluşmuş ise;göl de oluşması bakımından o soydandır: 1-Tektonik Göller Gölün oluştuğu yerde daha önce bir yerkabuğu çöküntüsü olmuşsa göl çanağının esası bu yol ile hazırlanmış demektirBöyle yerkabuğu kırılmaları ve bükülmeleri yoluyla oluşmuş çanaklardaki göllere tektonik göller adı verilirHer tektonik çöküntü yerinde göl bulunması gerekmezÇünkü göl birikebilecek suların bulunduğu ve bunların birikebileceği çanak biçimi şartının mevcut olduğu yerlerde oluşurBöyle göllerin sayısı Türkiye’de çoktur (30 kadar göl böyledir) 2-Volkanik Göller Bir kısım göller de vardır ki yanardağ püskürmeleri ve patlamaları sonunda meydana gelmiş bulunan çukurlarda (çanaklarda) suların birikmesinden doğmuştur:Krater gölleri kaldera gölleri maar gölleri gibiMemleketimizde bu türlü göller de çoktur 3-Buzul Göller Bir kısım göller de vardır ki bunlar geçmiş yakın bir devirde buzlar altında kalarak bu buzların yeri aşındırması ve oyması nedeniyle küçük çanaklar doğmuş buralarda sular birikerek gölcükler oluşmuşturTürkiye’nin buzul aşındırmasına uğramış yüksek dağlarında bu göllerden çok sayıda vardır 4-Karstik Göller Kalker ve jips gibi eriyebilen taşların kalın tabakalar halinde bulunduğu yerlerde oluşmuş bulunan çanaklar içinde de suların birikmesi halinde çoğunca yanyana birçok göller teşekkül etmiştir ki bunlar karstik göllerdirTürkiye’de karstik göllerin sayısı çokturHele yağışlı mevsimlerin ardından da bu olaylara yer veren bazı dağlarımızda bunlar geçici göller halinde sayılamayacak kadar çoğalır 5-Set Göller Birçok göllerimizde vardır kiönleri herhangi bir şekilde bir set ile kapanmış bulunan ve böylece çanak şekline girmiş olan eski çukurluklar içinde suların birikmesiyle o gibi yerlerde çeşitli büyüklükte göller oluşmuşturBunlara setleşme gölleri denirTürkiye’de sayıları çok olan böyle göllerin oluşmasında set işi gören engelin çeşidine göre farklı adlar verilir:Heyelan seddi gölü alüvyonlu set gölülav seddi gölüyapma set gölü gibi 1-TEKTONİK GÖLLER: Memleketimizin başlıca gölleri yerkabuğunun çöküntülere uğramış ve bu yol ile geniş çanaklar biçimi almış yerlerinde suların birikmesinden doğmuş olup sayıları büyükçe göl olarak 20’den çokturGüney Marmara bölgesi gölleri (Kuş gölüUlubat gölüİznik gölü) SimavAcıgöl EğridirKovadaIlgın BeyşehirHazarTuzlaYaygölüSeyfeEberAkşehir gölleri esas çizgileriyle bu şekilde meydana gelmişlerdirVanSapancaAmik göllerinin temeli de böyle olmakla beraber biraz aşağıda bunlar karma oluşumlu olarak belirtilecektir Kuş Gölü(Manyas gölü) 162 km² yüzölçümlü bir göldürEn uzun yeri 18eni 10-12 km olup birkaç metre derinlikte (en derin yeri 10 metre) pek yayvan bir çanakta oluşmuşturBu nedenle göl seviyesinde ufak bir kabarma sonucu sular çevreye doğru hemen yayılırYine bu nedenle türlü mevsimlerde gölün yüzölçümü değişik değerler verecek şekilde daralırgenişlerÇevresi bu yüzden sazlık ve bataklıktırBuralarda çok çeşitli kuşlar yaşarBundan ötürü burası kuş cenneti adı ile anılırBuna bağlı olarak Manyas gölü adı yerine Kuş gölü denirBu çanak Gönen-Bursa uzun çöküntü alanındaki çukurluklardan biridirBu çöküntü alanı içinde Gönen ovasıKuş gölü çanağı Ulubat gölü çanağıBursa ovası vardır Gölü besleyen başlıca akarsu Balıkesir taraflarından inen Kocaçay’dırGölün deniz yüzeyinden yüksekliği 15 m dirFazla suları Güneydoğu ucundan Karadere adıyla çıkar Simav çayına doğru akarTuristik bir göl olduğu kadar balık bakımından da zengindirBalık iskelesi Sığırcık köyündedir Ulubat Gölü(Apolyont gölü) 136 km² yüzölçümlü bir göldürUzunluğu 24 kmgenişliği 12 km derinliği 2-3 m en derin yeri 10m denizden yüksekliği 5 mdirBu yayvan çanaklı gölde yağışlardan sonra kabarma ve çukur yerlere taşkınlar olurbu sıralarda gölün yüzölçümü 160 km² yi geçerKirmasti çayı ile beslenir bir ayak ile suları Simav çayına dökülürGölde balık yoktur (yayınsazanturna…)Bir kısım köyler balıkçılıkla geçinir İznik Gölü Gemlik körfezinin bir uzantısı görünüşünde 308 km² yüzölçümlü bir göldürUzunluğu 32genişliği 12 km yüksekliği 85 m derinliği 65 m dirBu derinlik kuzey bölümünde 10-15 metre güney tarafında 40-60 metredirİznik gölü çanağı batıda Gemlik körfezindendoğuda Geyve-Pamukova çöküntü alanına kadar uzanan tektonik çukurlar dizisi içindedirİznik gölü çanağı ile Gemlik körfezi arasında birinci ve üçüncü zaman tabakalarından oluşmuş dar bir eşik vardırŞimdi bu eşiğin iki yanı alüvyonlarla çevrilidirBuna göre İznik gölü çanağı ile Gemlik körfezi çukurluğu birbirinden ayrı iki çöküntü alanı olarak aynı olaylarla doğmuşturİznik gölünün beslenme alanı dardırÇevredeki dağlardan göle inen derelerle kaynaklar gölü beslerGölden Gemlik körfezine doğru açıktan bir çok gözelerden çıkarsonra Garsak deresi ile birleşerek Gemlik körfezine dökülürBu tatlı sulu ve duru gölde çok çeşitli balıklar üremiştir Acıgöl göller bölgesinde yüzölçümü 154 km² olan birkaç metre derinlikteen uzun yeri 25eni 8 kmdenizden yüksekliği 836 m olan bir göldürÇevreden inen küçük akarsularla beslenir Az yağışlı bir çevrede bulunan bu gölün ayağı ve dışarıya akışı yokturBu nedenle suyu tuzludur AcıgölBüyük Menderes çöküntü hendeğine bir bölümündeki çanakta oluşmuşturGölde yaz ve kış arasında önemli seviye değişikliği olur Eğridir Gölü yüzölçümü 486 km²uzunluğu 50eni 3-15 km derinliği en çok 17m çok yeri 5-10 m denizden yüksekliği 916 m olupkuzey-güney uzanışlı büyük bir çöküntü alanının bir bölümündeki çanakta oluşmuşturBiraz güneyindeki Kovada gölü (10 km boyunda 2 km eninde) de bu çevredeki dağlardan inen dereler ve gölün yakınından ve dibinden çıkan gür su kaynakları ile beslenirGöl kalın kalker tabakalarının çok yaygın olduğu bir bölgede bulunduğundan bu çanağın oluşmasında karstik olayların bu arada yer altı akarsularının önemli yeri olmuşturBu gölyerkabuğu çöküntülerinin esası hazırlandığı ve karstik erime olaylarının oluşmalara katıldığı iki büyük polyenin yani gülovanın (kuzeyde Hoyramgüneyde Eğridir) birbirine eklenmesinden doğmuştur Gölün seviyesi son 15-20 yıl içinde kabarma göstermiştirGölün fazla suları güney ucundan çıkan bir ayak ile 10 km güneyindeki ova Kovada gölüne dökülürBu ayak bir iki km enindeki Boğazova hendeğinden geçerek Kovada’ya ulaşırGölün kabarık zamanında Kovada gölüne bol su taşır burada düdenlerden dibe inerBöylece Eğridir çöküntü alanı karstik yol ile yani suyutan delikleri yoluyla sularını yerlere boşaltan kapalı bir tekne ikensonraları Aksu çayının bir kolu bu suları boşaltmaya başlamıştırElektrik üretiminde bölge için önemli yeri vardır Ilgın Gölü Türkiye’nin çöküntü göllerindendirİç Anadolu’nun bu düz kenarlı uzun gölü(boyu 16eni 3 kmyüzölçümü 50km²yüksekliği 1019m) kuzey-güney doğrultusunda uzanan bir çöküntü hendeğinin bir bölümünde oluşmuştur Beyşehir Gölü(650 km²boyu 45eni 20 kmyüksekliği 1121 mderinliği 10 m ’yi geçmeztatlı suluTürkiye’nin üçüncü büyük gölü)Bozkır-Seydişehir-Beyşehir teknesinin bir bölümünde oluşmuştur bu büyük tekne Toros kıvrımları arasında kalmışÜçüncü zaman göl tortularına yer vermiş yer kabuğunun buradaki çöküntü alanlarındandırGölün batı yanında kıvrım dağları uzanışına paralel kırılma yerleri de vardırBuradaki sıra sıra adalar göl suları altında kalmış tepe uzanışlarıdırGölün fazla suları önceleri Suğla gölüne ve oradan da Çarşamba suyuna karışarak Konya ovasına doğru akardıŞimdi Suğla gölünün yanından geçirilen kanalgölü doğruca Çarşamba suyuna bağlanmıştırAncak su çok fazla gelirse Suğla gölüne verilirKonya ovasının sulanmasını düzenlemek için Beyşehir kasabası yanında bir refülatör yapılmıştırGölden çok miktarda balık tutulur bir kısmı tuzlanarak başka yerlere gönderilir Hazar Gölü(85 km²boyu 25eni 5 kmderinliği 100 metreye kadaryüksekliği 1248 m) 40 km kadar uzunluktaki bir çöküntü hendeğinin bir bölümündedirBu uzun çukur alan bu bölgedeki kıvrımlar eksenine paralel çöküntü yerlerindendirBu bakımdan oluşu Batı Toros göllerinin oluşlarını andırırHazar gölü dere ve kaynak suları ile beslenir fazla suları Dicle’ye boşalır Tuzla Gölü(23 km²boyu 8eni 4 kmderinliği batı kıyılarında 10-15 mdenizden yüksekliği 1138 metre)Batı bölümünde kırılmaların bulunduğu bir çöküntü alanında oluşmuş çok tuzlu ve dışarıya akışı olmayan bir göldürKayseri’nin hemen kuzeydoğusundaki bu göl çanağına çevre dağlarından inen dereler çok alüvyon getirmişbu nedenle bir yandan burada genişçe bir ova oluşmuşGölün bir yanı bataklık olmuşturGölün tuzundan faydalanılıryazın bu gölün suları çok çekilir Yay Gölü(yağışlı mevsimlerde çok genişleyerek 60 km’yi geçen kurak mevsimde çok çekilerek 20 km den aşağıya inen bir göl kiderinliği 1-2 metreyüksekliği 1017 m) Erciyes dağının güneyindeki çok büyük Develi ovasının (1000 km²) bir bölümünü kaplayan bir göldürBu ova geniş bir çöküntü alanı olup yay gölü ve bunu yaygın durumundaki şekli sayılabilen sultan sazlığıbir çöküntü alanının bataklık-sazlık-göl halidirYay gölübu pek geniş çöküntü alanının en çukurda kalmış çok yayvan bir çanağındandır Seyfe Gölü(15 km²boyu 10eni 4 kmen derin yeri 5m yüksekliği 1110 m)Çiçek dağı dağlık alanı ile Kırşehir kütlesi arasındaki çöküntü alanının bir bölümünde oluşmuşturBirkaç küçük dere ve kaynakla beslenen kapalıtuzlu ve yazın çok çekilen bir göldür Eber Gölü(genişlemiş zamanında yüzölçümü 125 km²yazın en çekilmiş zamanında 15 km² ye inerçanağı yayvan ve derinliği birkaç metreye kadar olupyüksekliği 967 m)Afyon-Akşehir arasında ve Sultan Dağları’nın önünde uzanan çok geniş çöküntü alanının bir bölümündeki yayvan bir çanak içinde oluşmuşturGölün çevresi geniş sazlıkbataklık ve otluklarla kaplıdırGölAfyon taraflarından gelen Akarçay ve Sultan dağlarından inen derelerle beslenir Kabardığı zamanlarda gölün fazla suları yakınındaki Akşehir gölüne dökülür Akşehir Gölü(yüzölçümü kabarık zamanlarda sazlık ve bataklıklarla birlikte 332 km²’yi bulur yazın çekilirgöl küçülür 100 km² ye iner 50 yıl kadar önce bu göl kuruyacak duruma bile gelmiştiGölün en derin yeri 8m kadardır Yüksekliği 958 m dir) yanındaki Eber Gölü gibi büyük bir çöküntü havzasının bir bölümünde oluşmuştur Tuz Gölü(suların göl çanağını doldurduğu aylardaki yüzölçümü 1642 km²normal zamanlarda 1000 km²suların çok çekildiği kurak aylarda 200 km²derinliği birkaç metredoğu bölümünde 10 mdenizden yüksekliği 925 m)kırılmalara ve bükülmelere uğrayarak çanaklaşmış geniş bir çukur alanda oluşmuştur Göl sularıbu pek geniş çukurlaşma alanının bir bölümünü örtmüştür Gölüngeçmiş yakın devirlerde daha geniş olmuş bulunduğu sanılıyorTuz gölüçevreden inen derelerle beslenir Haritalarda Van gölünden sonra Türkiye’nin en büyük gölü olarak görünen Tuz gölügerçekte çok yayvan bir çanak içinde suların yayıldığı pek sığ bir gölden ibarettirYazları iyice çekildiği zaman Koçhisar güneyindeki Körfez ile gölün ortasındaki bazı derince yerlerden başka göl görünüşünde bir yer kalmazBöyle zamanlarda gölün az derin yerleri çatlaklarla dolu tuzlu topraklar olarak görünürÇok tuzlu olan göl suları buharlaştığı zaman yerinde birkaç mmden 20-30 cm ye kadar türlü kalınlıkla tuz tabakaları meydana gelir Suğla Gölü(sularla iyice örtüldüğü zaman yüzölçümü 165 km²yaz sonlarında 30 km²bazı yıllarda 10 km²bazı yıllarda da kuruyacak hale gelirderinliği birkaç m kadardırYüksekliği 1040 m) Bozkır-Seydişehir-Beyşehir çöküntü teknesinin güney bölümündeki yayvan bir çanakta oluşmuşturGüneydeki göl girintisinde bulunan birçok su yutan deliklerden (düdenlerden) göl sularının bir kısmı dibe dalarSuğla gölü Konya ovasını sulamak için bir rezervuar görevi yapmıştır Burada doğal bir göl durumu bulmak güçtürÇok verimli topraklardır Burdur Gölü(176 km²boyu 30eni 6 kmyüksekliği 845 m) dağlar arasındaki geniş bir çöküntü alanının bir bölümünde oluşmuşturGöl çanağının çevresinde yer yer faylar vardırDar bir eşik ile Isparta ovasında ayrılırBurdur gölünün denize akıntısı yokturBu yüzden suları tuzlucadırGöl çevreden inen çay ve derelerle beslenirDerin yerleri vardır