Malatya'da Yetişen Ürünler Nelerdir?

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-29-2012

Malatya’da iklim ve toprağın elverdiği bütün sebzeler yetiştirilir Belli başlıları şunlardır:

Biber : Malatya’nın bazı köylerinde “isot” diye bilinen biber yeşilken dolması yapılır, yemeklere konulur, mıhlaması, kızartması, közlemesi, kebabı ve melemesi yapılır

Kış için de kurutularak saklanır

Dolmalık için kurutulan bibere “koffik” denir

Ayrıca güzün toplanan biber toprakta bir kat biber bir kat toprak dizilerek yeşil halde de kışa saklanır

Tabi salçalık biber ve biber salçası da Malatya mutfağında önemli bir yer tutar

Domates : Yaz ve kış yemeklerde kullanılan domatesin dolmasına “bıldik” adı verilir

Domates kış salçası, turşusu yapılıp saklandığı gibi kurutularak da saklanır

Ayrıca ham domatesler köküyle samana gömülüp kışın taze şekilde kullanılır

Patates : Malatya’da bir diğer adı patikdir

Samutlu salatası (öfelemesi), kavurması, sulusu, peyvası ve yanıçı meşhurdur

Ayrıca patatesin böreği ve kömbesi de yapılır

Patlıcan : Patlıcan sulusu yanında Malatya’da patlıcanın kavurması, döğmesi, yoğurtlaması da yapılır

Tabii karnıyarık ve oturtması da bilinmektedir

Patlıcan kebabı, tavası Malatya’nın en leziz yemekleri arasında yerini bulur

Kış için turşusu da yapılmaktadır

Kabak : Kabak bastı ve çıtma kabak, kabak dolması adıyla yapılan yemeklerin yanında kabağın reçeli de yapılmaktadır

Lahana : Kışın turşusu yapılan lahana, mevsiminde de sarması yapılarak yenilir

Salatalık : Salatalığın yaşken salatası yapılır

Kış için kabukları güneşte kurutularak kavurması ve yoğurtlaması yapılır

Bir de salatalığın kabuğu soyularak ikiye bölünür ve içi oyularak dolmalık şekilde kurutulur, kışın bundan dolma yapılır

Celem (Şalgam) : Celemin turşusu yapıldığı gibi yahnisi de meşhurdur

Pancar : Pancarın teveğinden (yaprağı) sarması, boranısı, turşusu, kavurması yapıldığı gibi kendisi de haşlanarak yenilir

Pancar kış için toprağa gömülerek saklanır

Pancar esas itibarıyle şeker üretimi için kullanılmaktadır

Fasulye : Tazesinde yemeği, kavurması yapılan fasulyenin kış için kurusu ve turşusu yapılır

Ayrıca fasulyenin yaprağından Malatya’da köfte denilen sarması da yapılır

Soğan : Yeşili, kurusu yemeklere katılan soğanın Malatya’da dolması da yapılmaktadır

Bu sebzelerin yanında ıspanak, bamya ve diğer sebzeler de Malatya’da yetişmektedir

Bunlardan çeşitli şekillerde istifade edilmektedir

Malatya meyve yönünden oldukça zengin bir yöredir Belli başlıları şunlardır:

Kayısı : Kayısı Malatyalı için yalnız bir meyve değil aynı zamanda büyük bir gelir kaynağıdır

İsimlenerek kurutulan kayısı ihraç yoluyla memleketimize büyük ölçüde döviz kaynağı da olmaktadır

Kayısı güneşte kurutularak kışa hazırlanır

Buna “çir” ya da “ kabuk” adı verilir

Kayısının pestili, kavurması, tatlısı, reçeli ve son yıllarda ticaret amacıyla lokumu da yapılmaktadır

Dut : Dut da kayısı gibi Malatya’da çok istifade edilen bir meyvedir

Dutun yaprağından dut yaprağı köftesi denilen sarma yapılır

Yaşken toplanan duttan pekmez ve pestil yapılır

Kurutulan dut kışın çerez gibi yenilir, ayrıca kuru dut eltaşında çekilerek toz haline getirilir

Buna da “pohnut” adı verilir

Bu da kışın yenilir

Kiraz : Malatya’nın her tarafında yetişmekle birlikte bir gelir kaynağı olarak Yeşilyurt ilçesi ve Gündüzbey kasabasında yetiştirilen kirazın dalbastı adı verilen cinsi çok lezizdir

Bu da kayısı gibi ihraç ürünleri arasında yer alır

Kavun : Malatya’da yetiştirilen sarı kavunlar çok lezzetlidir

Kavunun ham olanına “kelek” ya da “kelah” denilir

Yumurta büyüklüğünde olan ve güzel kokması sebebiyle “bostan güzeli” denilen kavunlar da vardır

Kavunun alt tarafı birkaç yöne doğru hafifçe yarılmışsa onun tatlı olduğu söylenir

Eğer kavunun yüzünde ufak düğürlü, pütürlü bir hal varsa “Bu kavun mıhlı” derler ve kavunun kötü olduğunu belirtir

Üzüm : Malatya’nın her tarafında yetişmekle birlikte Arapkir’de yetişenleri çok ünlüdür

Bu meyvelerin yanında Şam şeftalisi adıyla da anılan tüysüz şeftali, Malatya’nın leziz meyvelerindendir

Ayrıca erik, vişne, ayva, alıç, kızılcık, elma, armut, karpuz, nar ve incir de Malatya’da yetişen meyvelerdendir

10-29-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Malatya'da Yetişen Ürünler Nelerdir? Malatya’da iklim ve toprağın elverdiği bütün sebzeler yetiştirilir Belli başlıları şunlardır: Biber : Malatya’nın bazı köylerinde “isot” diye bilinen biber yeşilken dolması yapılır, yemeklere konulur, mıhlaması, kızartması, közlemesi, kebabı ve melemesi yapılır Kış için de kurutularak saklanır Dolmalık için kurutulan bibere “koffik” denir Ayrıca güzün toplanan biber toprakta bir kat biber bir kat toprak dizilerek yeşil halde de kışa saklanır Tabi salçalık biber ve biber salçası da Malatya mutfağında önemli bir yer tutar Domates : Yaz ve kış yemeklerde kullanılan domatesin dolmasına “bıldik” adı verilir Domates kış salçası, turşusu yapılıp saklandığı gibi kurutularak da saklanır Ayrıca ham domatesler köküyle samana gömülüp kışın taze şekilde kullanılır Patates : Malatya’da bir diğer adı patikdir Samutlu salatası (öfelemesi), kavurması, sulusu, peyvası ve yanıçı meşhurdur Ayrıca patatesin böreği ve kömbesi de yapılır Patlıcan : Patlıcan sulusu yanında Malatya’da patlıcanın kavurması, döğmesi, yoğurtlaması da yapılır Tabii karnıyarık ve oturtması da bilinmektedir Patlıcan kebabı, tavası Malatya’nın en leziz yemekleri arasında yerini bulur Kış için turşusu da yapılmaktadır Kabak : Kabak bastı ve çıtma kabak, kabak dolması adıyla yapılan yemeklerin yanında kabağın reçeli de yapılmaktadır Lahana : Kışın turşusu yapılan lahana, mevsiminde de sarması yapılarak yenilir Salatalık : Salatalığın yaşken salatası yapılır Kış için kabukları güneşte kurutularak kavurması ve yoğurtlaması yapılır Bir de salatalığın kabuğu soyularak ikiye bölünür ve içi oyularak dolmalık şekilde kurutulur, kışın bundan dolma yapılır Celem (Şalgam) : Celemin turşusu yapıldığı gibi yahnisi de meşhurdur Pancar : Pancarın teveğinden (yaprağı) sarması, boranısı, turşusu, kavurması yapıldığı gibi kendisi de haşlanarak yenilir Pancar kış için toprağa gömülerek saklanır Pancar esas itibarıyle şeker üretimi için kullanılmaktadır Fasulye : Tazesinde yemeği, kavurması yapılan fasulyenin kış için kurusu ve turşusu yapılır Ayrıca fasulyenin yaprağından Malatya’da köfte denilen sarması da yapılır Soğan : Yeşili, kurusu yemeklere katılan soğanın Malatya’da dolması da yapılmaktadır Bu sebzelerin yanında ıspanak, bamya ve diğer sebzeler de Malatya’da yetişmektedir Bunlardan çeşitli şekillerde istifade edilmektedir Malatya meyve yönünden oldukça zengin bir yöredir Belli başlıları şunlardır: Kayısı : Kayısı Malatyalı için yalnız bir meyve değil aynı zamanda büyük bir gelir kaynağıdır İsimlenerek kurutulan kayısı ihraç yoluyla memleketimize büyük ölçüde döviz kaynağı da olmaktadır Kayısı güneşte kurutularak kışa hazırlanır Buna “çir” ya da “ kabuk” adı verilir Kayısının pestili, kavurması, tatlısı, reçeli ve son yıllarda ticaret amacıyla lokumu da yapılmaktadır Dut : Dut da kayısı gibi Malatya’da çok istifade edilen bir meyvedir Dutun yaprağından dut yaprağı köftesi denilen sarma yapılır Yaşken toplanan duttan pekmez ve pestil yapılır Kurutulan dut kışın çerez gibi yenilir, ayrıca kuru dut eltaşında çekilerek toz haline getirilir Buna da “pohnut” adı verilir Bu da kışın yenilir Kiraz : Malatya’nın her tarafında yetişmekle birlikte bir gelir kaynağı olarak Yeşilyurt ilçesi ve Gündüzbey kasabasında yetiştirilen kirazın dalbastı adı verilen cinsi çok lezizdir Bu da kayısı gibi ihraç ürünleri arasında yer alır Kavun : Malatya’da yetiştirilen sarı kavunlar çok lezzetlidir Kavunun ham olanına “kelek” ya da “kelah” denilir Yumurta büyüklüğünde olan ve güzel kokması sebebiyle “bostan güzeli” denilen kavunlar da vardır Kavunun alt tarafı birkaç yöne doğru hafifçe yarılmışsa onun tatlı olduğu söylenir Eğer kavunun yüzünde ufak düğürlü, pütürlü bir hal varsa “Bu kavun mıhlı” derler ve kavunun kötü olduğunu belirtir Üzüm : Malatya’nın her tarafında yetişmekle birlikte Arapkir’de yetişenleri çok ünlüdür Bu meyvelerin yanında Şam şeftalisi adıyla da anılan tüysüz şeftali, Malatya’nın leziz meyvelerindendir Ayrıca erik, vişne, ayva, alıç, kızılcık, elma, armut, karpuz, nar ve incir de Malatya’da yetişen meyvelerdendir