Ölçü Aletleri

Osiloskop

Osiloskop, ya da salınımölçer elektriksel ölçü ve gözlem araçıdırGerilim,akım değerlerinin değişimlerini ve genliğini zamana bağlı olarak grafik halinde gösterirBu grafiklerden sinyalin darbe ve boşluk süreleri,genliği,frekansı ve periyodu elde edilebilirElektrik devrelerinden çok,elektronik devrelerdeki ölçümlerde kullanılırKare veya sinüzoidal girişli devrelerin çıkışlarını ve karakteristiklerini belirlemek üzere tasarlanmışlardır

Parakete (aygıt)

Parakete, gemi hızını ve aldığı yolun miktarını gösteren cihaz Gemi teknesinden elle veya sabit bir delikten sarkıtılan parakete, tekne altındaki akan suyun hızına bağlı olarak çalışır
Prensip olarak üç tür parakete vardır Elle denize atılarak hız ölçmeye yarayan el paraketesi, suyun bir pervaneyi çevirmesiyle; ikinci tür parakete suyun hidrodinamik etkisi esasına göre çalışır Bu paraketeler biri geminin başına, diğeriyse suyun kolayca girebileceği fakat akıntı olmayan alt kısmına uzanan iki borudan meydana gelir Gemi hareket edince baş tarafta meydana gelen hıza bağlı basınç ile akıntı olmadığı için sabit basınç arasındaki fark bir göstergede hız olarak görülür Diğer bir parakete türü de elektromanyetik esasa göre çalışan modern gemilerde bulunan hız ölçme sistemidir Bu paraketenin çalışma prensibi Lenz kanununa dayanır Bu prensibe göre bir manyetik alan içerisinde hareket eden iletkenin uçlarında potansiyel (gerilim) meydana gelir Parakete kılıcında meydana getirilen manyetik saha, deniz suyu içinde gemi hızında hareket eder Deniz suyu iletken olduğu için çubuk görevi yaparak, parakete kılıcına rastlayan kısımlarda gerilim meydana gelir Bu gerilim hıza bağlı olarak artar Yükselticilerde kuvvetlendiriciler, sinyal gemisinin hızını gösterir

Pergel

Pergel, birbirine üstten eklenmiş iki koldan meydana gelen, çember çizmeye ve küçük mesafeleri ölçmeye yarayan alet Pergel, geometri şekillerinin çiziminde kullanıldığı gibi çeşitli meslek dallarında da ölçü aleti olarak kullanılmaktadır Küçük doğru parçaları ve açılar arasındaki mesafeler de pergellerle ölçülür Çember veya çember yayları çizmek vasıtasıyla çözülen problemler vardır Böyle problemlere cetvel ve pergelle çözülebilir problemler denir Cetvele lüzum kalmadan yalnız pergel yardımıyla çizilen düzlem geometriye de pergel geometrisi denmektedir
Açıların ikiye bölünmesi, bir eşkenar üçgen, düzgün beşgen, on ve on beş kenarlı vb çokgenlerin çizilmesi cetvel ve pergelle çözülebilen problemlere, herhangi bir açının üçe bölünmesi, çemberin herhangi bir sayıda eşit parçaya bölünmesi, cetvel ve pergelle çözülemeyen geometrik problemlere misaldir

Pergel çeşitleri ve kullanıldığı yerler

Ölçek pergeliBu pergeller bir kolludur Genellikle harita çalışmalarında kullanılır Elips pergeliBu pergeller elips çiziminde kullanılır Yaylı pergelBuna nokta pergeli de denir Uçları yay üzerine yerleştirilmiştir Şapkacı pergeliBuna eskiden Fes Pergeli denilirdi Daha sonra şapka pergeli ismini aldı Sabit pergelUçları sabit ve iki kolu vardır Tomrukların çaplarını ölçmede kullanılır Taşçı pergeliBirer uçlarının birbirine eklendiği, diğer uçları ise sivri demirlerle bittiği, iki cetvelden ibarettir Taş ustaları bu pergeli dik çıkmada ve ayrıntıları çizmede kullanırlar Uzunluk pergeliİki basit koldan meydana gelen, daire çiziminde kullanılan pergellerdir Nokta pergeliÇok küçük çemberleri çizmede kullanılır Şehadet ve başparmak arasında tutularak döndürülen bir üst sap yardımıyla kullanılır ve çizimler yapılır Oran pergeliDiğer pergellere benzeyen, fakat kollar yerine taksimatlı cetvelleri bulunan ölçü aleti Üç kollu pergelHeykeltraşçılıkla uğraşan sanatkarlar, yapmak istedikleri resimlerin ölçüsünü ve uzunluklarını aktarmada kullanır

Polarimetre

Polarimetre, maddelerin optikçe aktifliklerini ölçen cihazdır Optikçe aktiflik, kutuplanmış, (polarılmış) ışığın, kutuplanma düzlemini değiştirmek demektir Kuvarts, şeker eriyiği ve bazı yağlar optikçe aktiftirler (organik maddelerin çoğu optikçe aktiftirler)
Polarimetre (polariskop da denir), biri sabit diğeri düşey bir düzlemde dönebilen iki kutuplayıcıdan meydana gelir Kutuplayıcı olarak çoğunlukla kalsit kristalleri kullanılır Bu iki kristalden birincisine (sabit olana) polarizör, ikincisine ise (dönebilene) analizör denir Işık polarizörden girip kutuplanarak analizör üzerine düşer Analizör, polarizöre paralel halde iken ışık analizörün gerisine düşebilir, çapraz halde iken ışık analizörü geçemez Ara durumlarda (ne paralel ne de çapraz durumlarda) ise aydınlanma şiddeti düşer
Çapraz durumdaki polarizör ve analizör arasına optikçe aktif bir madde konursa, analizörden ışık geçtiği görülür Çünkü araya konan madde polarizörden çıkan ışığın kutuplanma düzlemini çevirmiştir Çevirme miktarı, analizörü tekrar ışık geçmiyecek şekilde döndürerek bulunur Böylece maddelere ait değişik çevirme açıları bulunabilir Bu açılar optikçe aktifliğin miktarını gösterir Çevirme açısının sağa veya sola olması durumuna göre maddeler sağ-sol optik izomeriye sahiptir, denir
Polarimetre molekül boyutlarının tayininde, konsantrasyon miktarının (derişikliğin) tayininde ve gıda maddelerinin kontrollerinde kullanılır
Hassas polarimetrelerde polarizör-analizör arasına, polarizör küçük bir açı yapacak şekilde üçüncü bir kristal kutuplayıcı konur Böylece gözleme bölgesinde en karanlık durum aydınlanma ile mukayese edilerek daha kolay incelenir Elektronik kontrollü otomatik polarimetreler halihazırda en hassas ölçmeyi yapabilen aletlerdir
Sadece şeker için kullanılan polarimetrelere sakarimetre de denir Titreşim düzleminin dönmesini tayf analiziyle grafik halinde veren polarimetrelere de spektropolarimetre cihazları denir
Bazı maddelere ait optikçe aktiflik dış kuvvetlerin meydana getirdikleri gerilme ile değişmektedir Cam selüloit, pleksi camı gibi maddeler, gerilimler sebebiyle çift kırıcı hale gelirler Statik hesaplamalarda gerilime maruz kalacak elemanların yukarıdaki maddelerden yapılmış küçük modelleri, jips tabakaları arasında iki kutuplayıcı arasına konarak küçük kuvvetlerle gerdirilirler Gerilen bölgeler çift kırıcı durumuna geçtiklerinden, modelin fotoğrafında gerilen bölgeler meydana çıkar, görülür Bu tekniğe fotoesneklikle gerilim çözümleme denir