Tepkilemeler-Tepkileme Çeşitleri

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-28-2012

TEPKİME NEDİR ?

Tepkileme çeşitleri

______________________ __________

Günlük hayatta bazı olay yada olguları daha kısa bir şekilde anlatabilmek için değişik kısaltmalar kullanırız

biz bu kısaltmaları görünce bize ne anlatılmak isteğini hemen anlarız

Mesela trafik işaretleri buna en iyi örnek verilebilir

Aşağıdaki işaretlere bakıp size neler anlatılmak istendiğini bir düşünün

Hangi anlama geldiklerini görmek için şeklin üzerine geliniz

______________________________ __________

______________________________ __________

İşte biz kimyacılarda kimyasal olayları daha kısa yollarla anlata bilmek için olaya katılan maddelerin sembollerini kullanırız

" Bir kimyasal olayın sembollerle ifade edilmiş haline KİMYASAL TEPKİME" denir

MESELA;

KÖMÜR + OKSİJEN GAZI = KARBONDİOKSİT GAZI + ISI

yerine

C(katı) + O2 (gaz) CO2(gaz) + ISI

______________________________ __________

Tepkimede ok ( ) eşitlik anlamına gelir

tepkime yazılırken

GİRENLER ÜRÜNLER

şeklinde yazılır

______________________________ __________

Maddelerin sağ alt köşelerindeki parantez içine ( fiziksel hal) yazılır

______________________________ __________

Tepkimedeki ok'un yönü olayın gelişim yönünü ifade eder

Yukarıdaki gibi ok tek yönlü ise bu tepkime TERSİNİR OLMAYAN tepkimedir

Yani geri dönüşüm mümkün değildir

Eğer Şeklinde çift yönlü ok kullanılmışsa anlatılmak istenen olayın terside mümkündür

Denmek istenmiştir

Yani aynı Ürünlerden de girenler elde edilebilir

______________________________ __________

MESELA

H2O(KATI) + ISI H2O(SIVI)

Bu tepkime ne diyor biliyor musunuz?

1 Buzu ısıtırsanız su oluşur

(sağa doğru)

2 Suyu soğutursanız buz oluşur

(sola doğru)

TEPKİME ÇEŞİTLERİ

KİMYASAL TEPKİMELER

YANMA TEPKİMELERİ

Yanma, havanın oksijeniyle maddelerin tepkimeye girmesidir

Yanma sonucunda oksijen atomu -2 değerliğini alır

Yanma olayı Egzotermik ( ısı veren ) bir olaydır

Bir yerde yanma olayının gerçekleşmesi için;

1- Yanıcı madde olmalı

2- Yakıcı madde ( oksijen ) olmalı

ancak yeterli değil;

3- Yanıcı maddenin tutuşma sıcaklığına kadar ısıtılmış olması gerekir

Bu üç şart sağlanmassa yanma olayı gerçekleşmez

Yangını söndürmek için ;

Yanan madde ortamdan uzaklaştırılmalı

Yakıcı madde ortamdan uzaklaştırılmalı

Yanıcı madde ile yakıcı madde arasındaki teması kesmeli

Bir nesnenin yangın söndürücü olabilmesi için;

Öz kütlesi havadan ağır olmalı

Tutuşma sıcaklığı çook çok yüksek olmalı

Yanma olayı;

a) Görünür yanma ( alevli )

b) Görünmez yanma ( alevsiz )

olmak üzere ikiye ayrılır

Açık havada yanma olayı gerçekleşirse havanın hacimce ya da molce’ 1/5 inin oksijen gazı olduğu unutulmamalı

______________________________ __________

ELEMENTİN YANMASI

Bir element oksijen ile yandığında o elementin oksidi oluşur

Ancak oksitteki element maximum pozitif değerliğini almamışsa kısmi yanma, almışsa tam yanma olayı gerçekleşmiştir

C + ½ O2  CO + ısı kısmi yanma, görünür

C + O2 CO2 + ısı tam yanma, görünür

2 Al + 3 O2 2 Al2O3 görünmez, tam yanma

2 Fe + 3 O2 3 Fe2O3 görünmez, tam yanma

 Kısmi yanma sonucu oluşmuş bir oksit yeniden oksijen ile yanarak tam yanmayı gerçekleştirebilir

CO + ½ O2 CO2

N2O + 2 O2 N2O5

2 FeO + ½ O2 Fe2O3

Tam yanma sonucu oluşan oksitler artık bir daha yanmazlar

CO2 + O2 Yanmaz

N2O5 + O2 Yanmaz

Fe2O3 + O2 Yanmaz

Birer element olan soy gazlar yanmazlar

______________________________ __________
METALLERİN YANMASI

Bir metal oksijen ile yandığında o metalin oksidi oluşur

Metal oksitler genellikle baz özelliği gösterir

Metallerin oksijenle tepkimesine PASLANMA ‘da denir

Anfoter metallerin oksitleri anfoter özellik gösterir

2 Al + 3 O2 2 A2O3 anfoter oksit

Mg + ½ O2  MgO bazik oksit

2 Na + ½ O2  Na2O bazik oksit

AMETALLERİN YANMASI

Bir ametal yandığında ametalin oksidi oluşur

Oluşan ametal oksit nötr ya da asit özellik gösterir

2 C + O2 2 CO nötr kısmi yanma

C + O2 CO2 asidik tam yanma

2 N2 + O2 2N2O nötr kısmi yanma

N2 + O2 2NO nötr kısmi yanma

N2 + 5/2 O2 N2O5 asidik tam yanma

2 S + 3O2 2SO2 asidik tam yanma

______________________________ __________

BİLEŞİĞİN YANMASI

Bir bileşik yandığında bileşikteki her bir elementin oksidi oluşur

Bileşiğin yanma tepkimesini şöyle sembolize edebiliriz

CH4 + 2 O2 CO2 + 2 H2O

Al4C3 + 6 O2 2 Al2O3 + 3 CO2

Mg3N2 + 4 O2 3 MgO + N2O5

2 NH3 + 4 O2 N2O5 + 3 H2O

______________________________ __________

KARIŞIMLARIN YANMASI

Karışımlar saf maddelerin Fiziksel yollarla bir araya gelmesinden oluşmuşlardır

Bu nedenle karışımdaki maddelerin her biri tek başına yanar

ÖRNEK:

Al + Mg alaşımında maddelerin mol sayları eşit ve toplam 0

6 moldür

Bu karışım tam oksitlenmesi için kaç gram O2 gazı gerekir? ( O = 16 )

ÇÖZÜM:

Mol sayıları eşit olduğuna göre 0,6 molü iki eşit parçaya bölebiliriz

Bu oldan sonra yanma tepkimelerini yazarsak;

2 Al + 3 O2 2 Al2O3

0,3 mol 0,45 mol

2 Mg + O2 2 MgO

0,3 mol 0,15 mol

Görüldüğü gibi harcanan toplam O2 gazı ( 0,45 + 0,15 ) = 0,60 mol

O2 gazının kütlesini bulacak olursak;

m = n

MA ise

m = 0,60

16

m = 9,6 gram

10-28-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Tepkilemeler-Tepkileme Çeşitleri TEPKİME NEDİR ? Tepkileme çeşitleri ______________________ __________ Günlük hayatta bazı olay yada olguları daha kısa bir şekilde anlatabilmek için değişik kısaltmalar kullanırız biz bu kısaltmaları görünce bize ne anlatılmak isteğini hemen anlarız Mesela trafik işaretleri buna en iyi örnek verilebilir Aşağıdaki işaretlere bakıp size neler anlatılmak istendiğini bir düşünün Hangi anlama geldiklerini görmek için şeklin üzerine geliniz ______________________________ __________ ______________________________ __________ İşte biz kimyacılarda kimyasal olayları daha kısa yollarla anlata bilmek için olaya katılan maddelerin sembollerini kullanırız " Bir kimyasal olayın sembollerle ifade edilmiş haline KİMYASAL TEPKİME" denir MESELA; KÖMÜR + OKSİJEN GAZI = KARBONDİOKSİT GAZI + ISI yerine C(katı) + O2 (gaz) CO2(gaz) + ISI ______________________________ __________ Tepkimede ok ( ) eşitlik anlamına gelir tepkime yazılırken GİRENLER ÜRÜNLER şeklinde yazılır ______________________________ __________ Maddelerin sağ alt köşelerindeki parantez içine ( fiziksel hal) yazılır ______________________________ __________ Tepkimedeki ok'un yönü olayın gelişim yönünü ifade eder Yukarıdaki gibi ok tek yönlü ise bu tepkime TERSİNİR OLMAYAN tepkimedir Yani geri dönüşüm mümkün değildir Eğer Şeklinde çift yönlü ok kullanılmışsa anlatılmak istenen olayın terside mümkündür Denmek istenmiştir Yani aynı Ürünlerden de girenler elde edilebilir ______________________________ __________ MESELA H2O(KATI) + ISI H2O(SIVI) Bu tepkime ne diyor biliyor musunuz? 1 Buzu ısıtırsanız su oluşur (sağa doğru) 2 Suyu soğutursanız buz oluşur (sola doğru) TEPKİME ÇEŞİTLERİ KİMYASAL TEPKİMELER YANMA TEPKİMELERİ Yanma, havanın oksijeniyle maddelerin tepkimeye girmesidir Yanma sonucunda oksijen atomu -2 değerliğini alır Yanma olayı Egzotermik ( ısı veren ) bir olaydır Bir yerde yanma olayının gerçekleşmesi için; 1- Yanıcı madde olmalı 2- Yakıcı madde ( oksijen ) olmalı ancak yeterli değil; 3- Yanıcı maddenin tutuşma sıcaklığına kadar ısıtılmış olması gerekir Bu üç şart sağlanmassa yanma olayı gerçekleşmez Yangını söndürmek için ; Yanan madde ortamdan uzaklaştırılmalı Yakıcı madde ortamdan uzaklaştırılmalı Yanıcı madde ile yakıcı madde arasındaki teması kesmeli Bir nesnenin yangın söndürücü olabilmesi için; Öz kütlesi havadan ağır olmalı Tutuşma sıcaklığı çook çok yüksek olmalı Yanma olayı; a) Görünür yanma ( alevli ) b) Görünmez yanma ( alevsiz ) olmak üzere ikiye ayrılır Açık havada yanma olayı gerçekleşirse havanın hacimce ya da molce’ 1/5 inin oksijen gazı olduğu unutulmamalı ______________________________ __________ ELEMENTİN YANMASI Bir element oksijen ile yandığında o elementin oksidi oluşur Ancak oksitteki element maximum pozitif değerliğini almamışsa kısmi yanma, almışsa tam yanma olayı gerçekleşmiştir C + ½ O2  CO + ısı kısmi yanma, görünür C + O2 CO2 + ısı tam yanma, görünür 2 Al + 3 O2 2 Al2O3 görünmez, tam yanma 2 Fe + 3 O2 3 Fe2O3 görünmez, tam yanma  Kısmi yanma sonucu oluşmuş bir oksit yeniden oksijen ile yanarak tam yanmayı gerçekleştirebilir CO + ½ O2 CO2 N2O + 2 O2 N2O5 2 FeO + ½ O2 Fe2O3 Tam yanma sonucu oluşan oksitler artık bir daha yanmazlar CO2 + O2 Yanmaz N2O5 + O2 Yanmaz Fe2O3 + O2 Yanmaz Birer element olan soy gazlar yanmazlar ______________________________ __________ METALLERİN YANMASI Bir metal oksijen ile yandığında o metalin oksidi oluşur Metal oksitler genellikle baz özelliği gösterir Metallerin oksijenle tepkimesine PASLANMA ‘da denir Anfoter metallerin oksitleri anfoter özellik gösterir 2 Al + 3 O2 2 A2O3 anfoter oksit Mg + ½ O2  MgO bazik oksit 2 Na + ½ O2  Na2O bazik oksit AMETALLERİN YANMASI Bir ametal yandığında ametalin oksidi oluşur Oluşan ametal oksit nötr ya da asit özellik gösterir 2 C + O2 2 CO nötr kısmi yanma C + O2 CO2 asidik tam yanma 2 N2 + O2 2N2O nötr kısmi yanma N2 + O2 2NO nötr kısmi yanma N2 + 5/2 O2 N2O5 asidik tam yanma 2 S + 3O2 2SO2 asidik tam yanma ______________________________ __________ BİLEŞİĞİN YANMASI Bir bileşik yandığında bileşikteki her bir elementin oksidi oluşur Bileşiğin yanma tepkimesini şöyle sembolize edebiliriz CH4 + 2 O2 CO2 + 2 H2O Al4C3 + 6 O2 2 Al2O3 + 3 CO2 Mg3N2 + 4 O2 3 MgO + N2O5 2 NH3 + 4 O2 N2O5 + 3 H2O ______________________________ __________ KARIŞIMLARIN YANMASI Karışımlar saf maddelerin Fiziksel yollarla bir araya gelmesinden oluşmuşlardır Bu nedenle karışımdaki maddelerin her biri tek başına yanar ÖRNEK: Al + Mg alaşımında maddelerin mol sayları eşit ve toplam 06 moldür Bu karışım tam oksitlenmesi için kaç gram O2 gazı gerekir? ( O = 16 ) ÇÖZÜM: Mol sayıları eşit olduğuna göre 0,6 molü iki eşit parçaya bölebiliriz Bu oldan sonra yanma tepkimelerini yazarsak; 2 Al + 3 O2 2 Al2O3 0,3 mol 0,45 mol 2 Mg + O2 2 MgO 0,3 mol 0,15 mol Görüldüğü gibi harcanan toplam O2 gazı ( 0,45 + 0,15 ) = 0,60 mol O2 gazının kütlesini bulacak olursak; m = n MA ise m = 0,60 16 m = 9,6 gram