Kimyasal Tepkimelere Örnekler

1Asit Baz Tepkimeleri:

Asit veya asidik özelliğe sahip olan maddeler baz veya bazik özelliğe sahip maddelerle tepkime verirler Bu tepkimeye nötürleşme tepkimesi de denir Asit Baz tepkimelerini maddelerin sınıfına göre 5 bölüme ayırabiliriz:

a) Asit Baz Tepkimesi:

Asitler bazlarla tepkimeye girerek tuz ve su meydana getirir Ancak baz NH3 ise su meydana gelmez sadece tuz oluşur Tuz bazın katyonu ile asitin anyonundan meydana gelir (Asitlerin 6 bazların ise 7 genel özelliğinde anlatılmıştı)

Örnek:

Asit + BazTuz + H2O

b) Asit oksit Baz Tepkimesi:

Asit oksitler, bazlarla tepkimeye girerek tuz ve suyu meydana getirir (Bileşikler ünitesinde Asit oksitlerin 2 genel özelliği)

Örnek:

Asit Oksit + BazTuz + H2O

c) Asit Bazik Oksit Tepkimesi

Asitlerin, Bazik oksitlerle tepkimesi de asit-baz tepkimesidir Bu tepkimeden de tuz ve su meydana gelir

Örnek:

Asit + Bazik oksitTuz + H2O

d) Asit oksit Bazik Oksit Tepkimesi:

Asit oksitler ( asitanhidratlar yani susuz asitler) bazik oksitlerle (bazanhidratlarla yani susuz bazlarla) tepkime verirler Tepkime sonucu sadece tuz meydana gelir, su oluşmaz

Örnek:

Asit oksit + Bazik oksitTuz

e) Tuz Asit tepkimesi

(karbonat) iyonu içeren tuzlar asitlerle tepkime verirler Tepkime sonucu tuz , su ve CO2 meydana gelir Bu tepkime de bir asit- baz tepkimesidir

Örnek:

Tuz + AsitTuz + CO2 + H2O

2 Metal Asit Tepkimesi:

Soymetaller ( Cu, Hg, Ag, Pt ve Au) hariç diğer metaller asitlerle tepkime verir Tepkime sonucu tuz ve H2 gazı meydana gelir (Bileşikler ünitesinde asitlerin genel özelliklerinin 5 maddesi)

Örnek:

Ancak Cu, Hg ve Ag yükseltgen ( karşısındakini yükseltgeyen) HNO3 ve H2SO4 gibi asitlerle tepkime verirler Tepkime ürünleri normal asit- metal tepkimelerinden farklıdır Tepkime sonucu tuz, su ve oksit meydana gelir

HNO3 değişik şartlarda farklı oksit verir Ortam sıcak ve derişik ise NO2 oksidi, soğuk ve seyrektik ise NO oksidini meydana getirir

H2SO4 sadece sıcak ve derişik ortamda Cu, Hg ve Ag ile tepkime verir Tepkime sonunda SO2 gazı meydana gelir

3 Metal Baz Tepkimesi

Ancak amfoter (asitler karşısında baz gibi, bazlar karşısında asit gibi davranan) metaller ( Al, Zn, Cr, Sn ve Pb ) bazlarla tepkime verir

Tepkime sonucu asit metal tepkimelerinde olduğu gibi tuz ve H2 gazı meydana gelir ( Bileşikler ünitesinde bazların genel özelliklerinin 6 maddesi)

Örnek:

Al + HCl AlCl3 + H2

Al + NaOH Na3AlO3 + H2

Zn + HCl ZnCl2 + H2

Zn + NaOH Na2ZnO2 + H2

Not: Al ile Cr aynı (+3) Zn ile Sn ve Pb aynı (+2) değerliği aldığı için denklemleri aynı olacaktır

Örnek:

Al + 3NaOH Na3AlO3 + 3/2 H2

Cr + 3NaOH Na3CrO3 + 3/2 H2

4 Aktif metal Su tepkimesi

1 dereceden aktif metaller ( Li, Rb, K, Ba, Sr, Ca ve Na ) soğuk suyla dahi tepkime verirken 2 dereceden aktif metaller ( Mg, Al, Mn, Zn, Cr, Cd, Fe) ancak 700 oC, 800 oC de su buharı ile tepkime verir

Tepkime sonucu baz ve H2 gazı meydana gelir Diğer metallerin su ile tepkimesi yoktur

Örnek:

Li + H2O LiOH + 1/2H2

Na + H2O NaOH + 1/2H2

Ca + 2H2OCa(OH)2 + H2

Ba + H2O

Zn + H2O

Cu + H2O

5 Yer Değiştirme Tepkimesi

Yalın haldeki element, kendisiyle benzer kimyasal özellik gösteren iyonik bağlı bileşikteki elementten daha aktif ise yer değiştirme tepkimesi gerçekleşir

Aktif metal aşınırken pasif metal çöker Yer değiştiren element ametal ise ametallerin fiziksel hallerine göre değişiklik olur

Örnek:

X(k) + YCl(
#
# )XCl(
#
# ) + Y(k)

tepkimesi kendiliğinden gerçekleşiyor ise X metali Y metalinden aktif demektir

Ca(k) + MnCl2(
#
# )

Ba(k) + Al2S3(
#
# )

Not: Asitler iyonik bağlı bileşik olmadığı halde H den aktif olan metallerin asitlerle tepkimeleri de yer değiştirme tepkimesi olarak değerlendirilir Bir başka deyişle metal, asitle tepkimesinden H2 gazı açığa çıkartıyor ise H den aktiftir

Fe(k) + 2HCl(
#
# )FeCl2(
#
# ) + H2(g)

Fe metali H den aktif olduğu için yukarıdaki tepkime gerçekleşti

Cu(k) + HCl(
#
# )Tepkime gerçekleşmez

Cu metali H den aktif olmadığı için tepkime gerçekleşmedi

6 Sentez (Birleşme) Analiz (Analiz) Tepkimesi

Birden fazla madde birleşerek bir madde oluşuyor ise sentez, bir madde birden fazla maddeye dönüşüyor ise analiz tepkimesidir

Sentez Tepkimesi Analiz Tepkimesi

(Birleşme Tepkimesi) (Ayrışma Tepkimesi)

X + Y ZZX + Y

Yukarıdaki denklemlerde yer alan maddelerden ;

X element veya bileşik

Y element veya bileşik

Z ise kesinlikle bileşiktir

Örnek:

H2 + I2 2HI

CO + ½ O2 CO2

O2 + H2OH2O2

CaO + CO2 CaCO3

Yukarıda yer alan tepkimeler sentez tepkimesidir Analiz tepkimeleri ise tersi tepkimelerdir

Aşağıdaki tepkimeleri sentez veya analiz olmalarına göre sınıflandırınız

1 N2 + 3H2 2NH3

2 H2O2H2O + ½ O2

3 CH4 + 2O2 CO2 + 2H2O

7 Yanma Tepkimeleri

Maddelerin O2 ile vermiş oldukları tepkimelerdir N2 maddesi haricindeki maddelerin yanması ısı veren ( ekzotermik ) tepkilerdir

Örnek:

H2 + ½ O2 H2O

CO + ½ O2 CO2

N2O + 2O2 N2O5

H2O ½ O2 H2O2

8 Ekzotermik ve Endotermik Tepkime

Isı veya enerji veren tepkimelere Ekzotermik tepkime, ısı veya enerji alan tepkimelere ise Endotermik tepkime denir

Ekzotermik tepkimelere örnek:

H2 + ½ O2H2O + ısı

HCl + NaOH NaCl + H2O + ısı

CaO + CO2 CaCO3 + ısı

Endotermik tepkimelere örnek:

N2 + O2 + ısı 2NO

2NH3 + ısı N2 + 3H2

PCl5 + ısı PCl3 + Cl2

Fiziksel olaylarda da endotermik ve ekzotermik ifadeler kullanılır

Örneğin kağıdın yanması, suyun donması ekzotermik iken buzun erimesi olayı endotermiktir

Sizlerde 5 endotermik veya ekzotermik olayı fiziksel veya kimyasal olmalarına göre belirtiniz

1

2

3

4

5

9 Redok Tepkimeleri

Yükseltgenme İndirgenme tepkimeleridir Elektron alış verişi ile ile gerçekleşen tepkimelerdir

Kimyasal tepkimelerde elektron veren yükseltgenir, indirgen özellik gösterir

Soru:

Bir tepkimenin redox tepkimesi olup olmadığı nasıl anlaşılır?

Cevap:

1Denklemde yalın halde element var ise redox tepkimesidir

Örnek:

H2 + ½ O2 H2O

Fe2O3 + 3CO 2Fe + 3CO2

2 Denklemde değerlik değiştiren element var ise redox tepkimesidir

Örnek:

X2(YO4)3 + Y2O3 XO2 + YO2

FeS + HNO3Fe(NO3)3 + NO + H2SO4 + H2O

Aşağıdaki kimyasal tepkimelerden hangileri redox tepkimeleridir?

1 Cu + HNO3 Cu(NO3)3 + NO2 + H2O

2 BaO2 BaO + ½ O2

3 N2 + 3H22NH3

4 CO3-2 + 2H+ CO2 + H2O

5 HCl + NaOH NaCl + H2O

Sorular (Test):

1 I H+ + OH-H2O

II CO3-2 + 2H+CO2 + H2O

III 3HCl + Al(OH)3AlCl3 + H2O

Yukarıdaki tepkimelerden hangileri asit baz tepkimesidir?

A) Yalnız IB) I ve III C) I ve II

D) II ve IIIE) I ,II ve III

2 Asit baz tepkimeleri için;

I Ürün maddeleri tuz ve sudur

II Ekzotermik tepkimedir

III Nötürleşme tepkimesidir

İfadelerinden hangileri kesinlikle doğrudur?

A) Yalnız IB) I ve III C) I ve II

D) II ve IIIE) I ,II ve III

3 I XO + 2HClXCl2 + H2O

II X + 2NaOH Na2XO2 + H2

Denklemlerine göre aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) XO nötr oksittir

B) X, metaldir

C) X amfoter karakterlidir

D) XO su ile tepkime vermez

E) X, HCl ile de tepkime verir

4 Kuvvetli baz + X Tuz + H2

Soğuk su + YBaz + H2

Nitrik asit + Z Tuz + Oksit + Su

Yukarıdaki tepkimeleri veren X,Y ve Z metalleri aşağıdakilerden hangisi olabilir?

XY Z

A)Na CaCu

B)ZnNaAg

C)AlMg Na

D)CuAgAl

E)MgZnNa

5 Oda koşullarında Al metali aşağıdaki maddelerden hangisi ile tepkime vermez?

A) NaOH B) HFC) NH3

D) CH3COOHE) HNO3

6 Oda koşullarında su ile aşağıdaki maddelerden hangisi tepkime vermez?

A) NaB) BaC) Ca

D) KE) Mg

7X + Y+2X+2 + Y

Y+ Z+2Y+2 + Z

Tepkimelerine göre X, Y ve Z metalleri için;

I X metali Y den aktiftir

II Y metali Z den pasiftir

III Yükseltgenme eğilimi en fazla olan Xtir

İfadelerinden hangileri yanlıştır?

A) Yalnız IB) Yalnız IIC) Yalnız III

D) I ve IIIE) II ve III

8

I Kap II KapIII Kap

Yukarıda yer alan kaplara üzerlerinde belirtilen metaller ilave ediliyor

Metallerin aktiflikleri sırasıyla Y, X ve Z olduğuna göre hangi kaplarda tepkime gerçekleşir?

A) Yalnız IB) Yalnız II C) I ve II

D) II ve IIIE) I, II ve III

9 H2 + O2H2O + Isı

Tepkimesi için;

I Redoks tepkimesidir

II Yanma tepkimesidir

III Sentez tepkimesidir

İfadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız IIB) Yalnız III C) I ve II

D) II ve IIIE) I, II ve III

10 Aşağıdaki tepkimelerin hangisinden hidrojen gazı açığa çıkmaz?

A) Cr + NaOH

B)Na + H2O

C)HF + Ba(OH)2

D)Fe + H2SO4

E)HCl + Ca

11I H2S + 2KOHK2S + H2O

II C3H8O2 + 4O23CO2 + 4H2O

III CaCO3CaO + CO2

Reaksiyonları türleri aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

I IIIII

A) Asit-baz Yanma Redoks

B) Asit-bazYer değiştirmeSentez

C) Redoks AyrışmaYanma

D) Asit-baz Yanma Analiz

E) Analiz Yanma Redoks

12X2Y3 + 3Z 3ZY + 2X

Reaksiyonu ile ilgili olarak;

I Yer değiştirme tepkimesidir

II Z , Y den daha aktiftir

III X in değerliği değişmemiştir

İfadelerinden hangileri doğrudur?

A) Yalnız IB) I ve IIC) I ve III

D) Yalnız IIE) I, II ve III

13 X maddesi, HNO3 çözeltisine ilave edildiğinde H2 ve NO gazları meydana geldiğine göre:

I X maddesi saf değildir

II Soymetal içeren alaşımdır

III X maddesi Al elementidir

Yargılarından hangileri doğru olabilir?

A) Yalnız IB) I ve IIC) I ve III

D) Yalnız IIE) II ve III

14 X Y + Z

Denkleminde yer alan maddeler için;

I Saf maddelerdir

II X, Y ve Z nin içerdiği bütün atomları içermektedir

III X bileşik, Y ve Z elementtir

Yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

A) Yalnız IB) Yalnız II C) I ve II

D) II ve IIIE) I, II ve III

15 XO maddesi eşit iki parçaya bölünerek

HCl ve NaOH içeren iki farklı kaba

konuluyor Her iki kaptan da tepkime gerçekleştiğine göre;

I X metali Al olabilir

II X(OH)2 de NaOH ile tepkime verir

III X in H2SO4 ile tepkimesinden SO2

gazı açığa çıkar

Yargılarından hangileri yanlıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız IIC) Yalnız III
D) I ve IIIE) II ve III

***********************************************

bütün yanma olayları kimyasaldır
örneğin;mumun yanması
kağıdın yanması
herhangi bir şeyin yanması kimyasal tepkimedir

bütün çürüme olayları da kimyasal teslimedir
örneğin;yaprağın çürümesi
ekmeğin küf tutması
her türlü çürüme olayına kimyasal tepkime denir

Oksitlenme paslanma tepkimekeri de kimyasaldır
örneğin; demirin pas tutması

mayalanma olayları da kimyasal tepkimedir
örneğin;ekmeğin mayalanması
bütün mayalanmalar

sütten yoğurt elde edilmesi
ödünun küllenmesi
sütten peynir oluşumu
içkilerin oluşması

ham maddesine geri dönemezse kimyasal tepkimedir