Kömürün Oluşumu-Türkiyede Kömürün Tarihçesi

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-28-2012

Kömürün Oluşumu

Kömür bataklıklarda uygun nem ve sıcaklığın oluşması ortamın asit miktarının artması gerekli organik maddelerin ortamda bulunmasıyla bozunmuş çürüyen bitkilerin su altına inmesi ve bataklığın zamanla üstünün örtülmesi gibi olaylar sonucu oluşur

* Deltalar (en kalın kömür damarlarının oluştuğu ortamlardır)
* Göller nehirler (göl kıyıları kalın kömür damarlarının meydana geldiği uygun bataklık ortamlardır)
* Lagünler (deniz etkisinin olduğu ince kömür damarcıklarını meydana getirirler)
* Akarsu taşma ovaları (İnce kömür damarcıklarını oluştururlar)

Jeolojik tarihte iki büyük kömür oluşum çağı vardır

Bunlardan daha eski olanı KarboniferPermiyen (280-225) dönemlerini kapsar

Kuzey Amerika'nın doğusu ile Avrupadaki taşkömürü yataklarının çoğu Karbonifer döneminde; Sibirya Asya’nın doğusu ve Avustralya'daki kömür yatakları Permiyen döneminde oluşmuştur

İkinci büyük kömürleşme çağı ise Kretase (tebeşir) Döneminde başladı ve Tersiyer dönemilinyitlerin ve yağsız kömürlerin çoğu bu dönemde oluşmuştur

Kömürlerin türediği bitkilerden geriye çok az iz kalmıştır

Kömür katmanlarının altında ve üstünde yer alan kayaçlarda eğreltiotları kibritotları (345-280 milyon yıl önce) ve sırasında sona erdi

Dünyadaki atkuyrukları ve birçok bitki fosiline rastlanabilir

Kömürler yoğunluk gözeneklilik sertlilik ve parlaklık bakımından farklılık gösterebilir

Genellikle kömür türleri bazı inorganik maddeler genelliklede killer sülfürler ve klorürlerciva titan ve manganez gibi bazı elementlerede içerir

Türkiyede Kömürün Tarihçesi

Türkiye de ilk taşkömürü madenciliği Uzun Mehmet’in 1829 yılında Ereğli’de kömürü bulmasıyla başlamıştır

İlk fiilî üretim ise 1848 yılında Hazine-i Hassa tarafından havzanın Galata sarraflarına kiralanmasıyla gerçekleşmiş ve bu idare altında çok ilkel bir çalışma ile 40–50 bin ton civarında kömür üretilmiştir

Kırım Harbi’nin başlaması ile idare İngilizlere geçmiş 1864 yılında ise devrin Kaptan-ı Deryası’na devredilmiş ve bir maden nazırlığı kurulmuştur

Bu devrede havzada büyük gelişmeler olmuş tren ve dekovil hatları döşenmiş havzanın sınırları tespit edilmiş kok briket ateş tuğlası ve çimento fabrikaları gibi tüketici tesisler kurulmuş ve üretim muntazam artışlarla 1907 yılında 735

000 ton’a erişmiştir

1

Dünya Savaşı sırasında faaliyet tekrar gerilemiş savaşın sonunda ise havza Fransızlar tarafından işgal edilmiştir

Bu idare altında istihsal 1920 yılında 570

000 ton’a erişmiştir

Türkiyede antrasit içeren kömür yatağına rastlanmamıştır

En çok rastlanan kömür çeşidi ise linyittir

Türkiye linyit bakımından oldukça zengin bir ülkedir ve toplam 84 milyon ton linyit rezervine sahiptir

Fakat bu rezervin %68’inin ısıl değeri az olduğundan üretilen linyitler genellikle termik santrallerde kullanılır

Çeşitli derinliklerdeki taşkömürü yatakları ile Ereğli Zonguldak havzası Türkiye nin en önemli taşkömürü havzasıdır

Taşkömürü rezervi ise toplam 1

35 milyar ton dur

Ayrıca hernekadar kalori degeri düşük olsada Elektrik Enerjisi Alanında Türkiye'nin en büyük linyit rezervi Afşin-Elbistan bölgesinde bulunmaktadır

Türkiye'deki başlıca linyit yatakları:

* Afşin Elbistan AEL(Afşin Elbistan Linyitleri)
* Karaisalı (Adana)
* Merzifon ve Suluova
* Mengen (Bolu)
* Kükürtlü
* Eynez ve Işıklar (Soma-Manisa)
* Uluçayır (Divriği-Sivas)
* Gülşehir (Nevşehir)
* Zonguldak

10-28-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Kömürün Oluşumu-Türkiyede Kömürün Tarihçesi Kömürün Oluşumu Kömür bataklıklarda uygun nem ve sıcaklığın oluşması ortamın asit miktarının artması gerekli organik maddelerin ortamda bulunmasıyla bozunmuş çürüyen bitkilerin su altına inmesi ve bataklığın zamanla üstünün örtülmesi gibi olaylar sonucu oluşur * Deltalar (en kalın kömür damarlarının oluştuğu ortamlardır) * Göller nehirler (göl kıyıları kalın kömür damarlarının meydana geldiği uygun bataklık ortamlardır) * Lagünler (deniz etkisinin olduğu ince kömür damarcıklarını meydana getirirler) * Akarsu taşma ovaları (İnce kömür damarcıklarını oluştururlar) Jeolojik tarihte iki büyük kömür oluşum çağı vardır Bunlardan daha eski olanı KarboniferPermiyen (280-225) dönemlerini kapsar Kuzey Amerika'nın doğusu ile Avrupadaki taşkömürü yataklarının çoğu Karbonifer döneminde; Sibirya Asya’nın doğusu ve Avustralya'daki kömür yatakları Permiyen döneminde oluşmuştur İkinci büyük kömürleşme çağı ise Kretase (tebeşir) Döneminde başladı ve Tersiyer dönemilinyitlerin ve yağsız kömürlerin çoğu bu dönemde oluşmuştur Kömürlerin türediği bitkilerden geriye çok az iz kalmıştır Kömür katmanlarının altında ve üstünde yer alan kayaçlarda eğreltiotları kibritotları (345-280 milyon yıl önce) ve sırasında sona erdi Dünyadaki atkuyrukları ve birçok bitki fosiline rastlanabilir Kömürler yoğunluk gözeneklilik sertlilik ve parlaklık bakımından farklılık gösterebilir Genellikle kömür türleri bazı inorganik maddeler genelliklede killer sülfürler ve klorürlerciva titan ve manganez gibi bazı elementlerede içerir Türkiyede Kömürün Tarihçesi Türkiye de ilk taşkömürü madenciliği Uzun Mehmet’in 1829 yılında Ereğli’de kömürü bulmasıyla başlamıştır İlk fiilî üretim ise 1848 yılında Hazine-i Hassa tarafından havzanın Galata sarraflarına kiralanmasıyla gerçekleşmiş ve bu idare altında çok ilkel bir çalışma ile 40–50 bin ton civarında kömür üretilmiştir Kırım Harbi’nin başlaması ile idare İngilizlere geçmiş 1864 yılında ise devrin Kaptan-ı Deryası’na devredilmiş ve bir maden nazırlığı kurulmuştur Bu devrede havzada büyük gelişmeler olmuş tren ve dekovil hatları döşenmiş havzanın sınırları tespit edilmiş kok briket ateş tuğlası ve çimento fabrikaları gibi tüketici tesisler kurulmuş ve üretim muntazam artışlarla 1907 yılında 735000 ton’a erişmiştir 1 Dünya Savaşı sırasında faaliyet tekrar gerilemiş savaşın sonunda ise havza Fransızlar tarafından işgal edilmiştir Bu idare altında istihsal 1920 yılında 570000 ton’a erişmiştir Türkiyede antrasit içeren kömür yatağına rastlanmamıştır En çok rastlanan kömür çeşidi ise linyittir Türkiye linyit bakımından oldukça zengin bir ülkedir ve toplam 84 milyon ton linyit rezervine sahiptir Fakat bu rezervin %68’inin ısıl değeri az olduğundan üretilen linyitler genellikle termik santrallerde kullanılır Çeşitli derinliklerdeki taşkömürü yatakları ile Ereğli Zonguldak havzası Türkiye nin en önemli taşkömürü havzasıdır Taşkömürü rezervi ise toplam 135 milyar ton dur Ayrıca hernekadar kalori degeri düşük olsada Elektrik Enerjisi Alanında Türkiye'nin en büyük linyit rezervi Afşin-Elbistan bölgesinde bulunmaktadır Türkiye'deki başlıca linyit yatakları: * Afşin Elbistan AEL(Afşin Elbistan Linyitleri) * Karaisalı (Adana) * Merzifon ve Suluova * Mengen (Bolu) * Kükürtlü * Eynez ve Işıklar (Soma-Manisa) * Uluçayır (Divriği-Sivas) * Gülşehir (Nevşehir) * Zonguldak