Tepkimelerde İsı Alış Verişi Deneyi

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-28-2012

Tepkimelerde Isı Alış Verişi Deneyi

Kimyasal tepkimeler oluşurken maddeler ya enerji alır ya da enerji açığa çıkarır

Bazı maddelerin tepkimeye girmesi için ısı alması gerekir

Örneğin kömürün yanmaya başlaması için tutuşma sıcaklığına kadar ısıtılması gerekir

Kömür tutuştuktan sonra yanarken etrafa ısı yayar

Isı Alan (Endotermik) Tepkime
Isı alarak gerçekleşen kimyasal olaylara endotermik tepkime denir

Isı alarak gerçekleşen bir kimyasal tepkime denkleminde girenler tarafında ısı alındığı belirtilir

Örneğin; kireçtaşı (kalsiyum karbonat) ısıtıldığında kalsiyum oksit ve karbon dioksit oluşur

Bunun tepkime denklemi şöyledir:

CaCO3 + Isı -----> CaO + CO2

Bu denklemde de görüldüğü gibi endotermik reaksiyonlarda ısı girenler tarafında yazılır

Isı Veren (Ekzotermik) Tepkime
Isı vererek gerçekleşen kimyasal olaylara ekzotermik tepkime denir

Isı vererek gerçekleşen bir kimyasal tepkime denklemi yazılırken çıkanlar tarafında dışarı ısı verildiği belirtilir

Örneğin karbonun oksijenle tepkimeye girmesi sonucu karbon dioksit gazı ve ısı açığa çıkar

Bu olayın tepkime denklemi;

C + O2 -----> CO2 + Isı şeklinde belirtilir

Yanma tepkimeleri, maddelerin oksijenle tepkimeye girmesiyle gerçekleşir

Yanma tepkimelerinin tamamı ısı veren tepkimedir

Örnek : Civa oksit ısıtıldığında cıva ve oksijene ayrışmaktadır

Bunu tepkime denklemini yazarak gösteriniz

Örnek :Vücudumuzda bulunan glikozun (C6H12O6) oksijenle tepkimeye girmesi sonucu karbon dioksit, su ve ısı enerjisi açığa çıkar

Bu olaya solunum denir

Bunu tepkime denklemini yazarak gösteriniz

Asitin suda çözünmesi sonucu da ısı enerjisi açığa çıkar

Bu yüzden asit içine su dökülmemelidir

Suyun elektrolizi esnasında suya elektrik enerjisi verilir

Bu da bir çeşit endotermik tepkimedir

Kimyasal Tepkimelerin Önemi
Kimyasal tepkimeler, yeryüzünde yaşamın devam etmesinde çok önemli bir yer tutar

Örneğin yeşil bitkilerin su, karbon dioksit ve
güneş ışığı yardımı ile besin üretmesi kimyasal bir olaydır

Buna ışıkla birleştirme anlamında fotosentez denir

Fotosentez denklemi aşağıdaki gibidir

klorofil
6H2O + 6CO2 + Güneş ışığı -----> C6H12O6 + 6O2
Su Karbondioksit Glikoz (besin) Oksijen

Fotosentez sırasında bitkiler havadan karbondioksit alıp havaya oksijen verirler

Canlı vücutlarında besinlerin yakılması da bir kimyasal tepkimedir

Bu olay sonucunda açığa çıkan enerji, yaşam için gerekli hareketleri yapmakta kullanılır

Bu olaya solunum denir

Besinleri vücudumuzda yakma tepkimesi şu şekildedir;

C6H12O6 + 6O2 -----> 6CO2 + 6H2O + Enerji
Glikoz (besin) Oksijen Karbondioksit Su

Vücudumuzda proteinlerin amino asitlere dönüşmesi, daha sonra hücrelerde bu amino asitlerden protein sentezlenmesi de kimyasal reaksiyonlar sonucu meydana gelir

Vücudumuza aldığımız besinlerin mide, bağırsak gibi organlarımızda asitlerle parçalanması esnasında pek çok kimyasal işlem gerçekleşir

Yer altından çıkarılan petrolün işlenmesi, boya, ilaç, plâstik maddelerin üretilmesi esnasında pek çok kimyasal değişimler gerçekleşmektedir

Aspirinin yapımında petrolden elde edilen asitler kullanılır

Temizlik için kullanılan sabun ve deterjanlar değişik kimyasal maddelerden elde edilir

Örneğin sabun, bitkisel yağların sodyum hidroksit ile tepkimesi sonucu elde edilir

Tarımda kullanılan böcek ilaçları ve suni gübreler kimyasal yollarla elde edilir

Yağlı bezleri, yağlı ellerimizi temizlerken kullandığımız sabunun sıvı yağlardan elde edildiğini,
Karaciğerimizde beş binden fazla kimyasal işlemin gerçekleştiğini,
Azotun yanmasının diğer yanma olaylarının aksine endotermik olduğunu BİLİYOR MUYDUNUZ?

Tepkimelerde Isı Alış Verişi Deneyi

DENEYİN AMACI: Bazı kimyasal reaksiyonlar sonucu ısının açığa çıktığını görmek

HAZIRLIK SORUSU:

Günlük yaşantımızda en çok ekzotermik reaksiyonlar olmaktadır

Nedenlerini araştırınız

Örnekler veriniz

KULLANILAN ARAÇ GEREÇLER:

1-iki adet deney tüpü

3-iki döküm ayak

5-iki bağlama parçası

7-hidroklorik asit çözeltisi

2-iki adet termometre

4-iki statif çubuk

6-sodyum hidroksit çözeltisi

DENEY DÜZENEĞİ:

DENEYİN YAPILIŞI:

1- 1

deney tüpüne sodyum hidroksit, 2

deney tüpüne aynı hacimde hidroklorik asit çözeltisi koyunuz

2- Ayrı ayrı termometre sıcaklıklarını ölçünüz

3-Asit çözeltisini yavaşça sodyum hidroksit çözeltisine boşaltınız

Karışımın içine termometre koyarak sıcaklığını ölçünüz

4-Çözeltiler karıştırılmadan ve karıştırıldıktan sonra ölçtüğünüz sıcaklıkları karşılaştırınız

NOT: Deney sırasında karışımın bulunduğu tüp fazla ısınabilir

Bu durumda tüpü su dolu bir beherglasa batırabilirsiniz

DENEYİN SONUCU:

Sodyum hidroksitle hidroklorik asidin birleşmesi sonucu tuz ve su oluşur

Bu reaksiyon ekzotermik bir reaksiyondur

Yaptığınız deneyde bulduğunuz sıcaklık artışı, açığa çıkan ısı enerjisini gösterir

NaOH + HCI ® NaCI + H2O + ISI

BAZ + ASİT TUZ + SU

TEORİK BİLGİ:

Kimyasal reaksiyonlarda maddeler birbirleriyle etkileşerek yeni ürünler oluştururken ya çevrelerine ısı verirler (Ekzotermik reaksiyonlar ) ya da çevrelerinden ısı alırlar (Endotermik reaksiyonlar )

Günlük hayatta en çok ekzotermik reaksiyonlarla karşılaşırız

Ekzotermik olaylarda sistemin enerjisi azalır

Tüm yanma olayları, oksitlenme olayları, kimyasal bağ oluşumu, gazların suda çözünmesi, asit ve bazların etkileşmesi ekzotermik reaksiyonlardır

Aşağıdaki örnekleri inceleyiniz

1- C + O2 ® CO2 + ISI 3- CI + CI ® CI- CI + ısı

2- CH4 + O2 ® CO2 + 2 H2O + ısı 4- HCI + NaOH ® NaCI + H2O + ısı

10-28-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Tepkimelerde İsı Alış Verişi Deneyi Tepkimelerde Isı Alış Verişi Deneyi Kimyasal tepkimeler oluşurken maddeler ya enerji alır ya da enerji açığa çıkarır Bazı maddelerin tepkimeye girmesi için ısı alması gerekir Örneğin kömürün yanmaya başlaması için tutuşma sıcaklığına kadar ısıtılması gerekir Kömür tutuştuktan sonra yanarken etrafa ısı yayar Isı Alan (Endotermik) Tepkime Isı alarak gerçekleşen kimyasal olaylara endotermik tepkime denir Isı alarak gerçekleşen bir kimyasal tepkime denkleminde girenler tarafında ısı alındığı belirtilir Örneğin; kireçtaşı (kalsiyum karbonat) ısıtıldığında kalsiyum oksit ve karbon dioksit oluşur Bunun tepkime denklemi şöyledir: CaCO3 + Isı -----> CaO + CO2 Bu denklemde de görüldüğü gibi endotermik reaksiyonlarda ısı girenler tarafında yazılır Isı Veren (Ekzotermik) Tepkime Isı vererek gerçekleşen kimyasal olaylara ekzotermik tepkime denirIsı vererek gerçekleşen bir kimyasal tepkime denklemi yazılırken çıkanlar tarafında dışarı ısı verildiği belirtilir Örneğin karbonun oksijenle tepkimeye girmesi sonucu karbon dioksit gazı ve ısı açığa çıkar Bu olayın tepkime denklemi; C + O2 -----> CO2 + Isı şeklinde belirtilir Yanma tepkimeleri, maddelerin oksijenle tepkimeye girmesiyle gerçekleşir Yanma tepkimelerinin tamamı ısı veren tepkimedir Örnek : Civa oksit ısıtıldığında cıva ve oksijene ayrışmaktadırBunu tepkime denklemini yazarak gösteriniz Örnek :Vücudumuzda bulunan glikozun (C6H12O6) oksijenle tepkimeye girmesi sonucu karbon dioksit, su ve ısı enerjisi açığa çıkar Bu olaya solunum denirBunu tepkime denklemini yazarak gösteriniz Asitin suda çözünmesi sonucu da ısı enerjisi açığa çıkar Bu yüzden asit içine su dökülmemelidirSuyun elektrolizi esnasında suya elektrik enerjisi verilir Bu da bir çeşit endotermik tepkimedir Kimyasal Tepkimelerin Önemi Kimyasal tepkimeler, yeryüzünde yaşamın devam etmesinde çok önemli bir yer tutar Örneğin yeşil bitkilerin su, karbon dioksit ve güneş ışığı yardımı ile besin üretmesi kimyasal bir olaydır Buna ışıkla birleştirme anlamında fotosentez denir Fotosentez denklemi aşağıdaki gibidir klorofil 6H2O + 6CO2 + Güneş ışığı -----> C6H12O6 + 6O2 Su Karbondioksit Glikoz (besin) Oksijen Fotosentez sırasında bitkiler havadan karbondioksit alıp havaya oksijen verirlerCanlı vücutlarında besinlerin yakılması da bir kimyasal tepkimedir Bu olay sonucunda açığa çıkan enerji, yaşam için gerekli hareketleri yapmakta kullanılır Bu olaya solunum denir Besinleri vücudumuzda yakma tepkimesi şu şekildedir; C6H12O6 + 6O2 -----> 6CO2 + 6H2O + Enerji Glikoz (besin) Oksijen Karbondioksit Su Vücudumuzda proteinlerin amino asitlere dönüşmesi, daha sonra hücrelerde bu amino asitlerden protein sentezlenmesi de kimyasal reaksiyonlar sonucu meydana gelir Vücudumuza aldığımız besinlerin mide, bağırsak gibi organlarımızda asitlerle parçalanması esnasında pek çok kimyasal işlem gerçekleşir Yer altından çıkarılan petrolün işlenmesi, boya, ilaç, plâstik maddelerin üretilmesi esnasında pek çok kimyasal değişimler gerçekleşmektedir Aspirinin yapımında petrolden elde edilen asitler kullanılır Temizlik için kullanılan sabun ve deterjanlar değişik kimyasal maddelerden elde edilirÖrneğin sabun, bitkisel yağların sodyum hidroksit ile tepkimesi sonucu elde edilir Tarımda kullanılan böcek ilaçları ve suni gübreler kimyasal yollarla elde edilir Yağlı bezleri, yağlı ellerimizi temizlerken kullandığımız sabunun sıvı yağlardan elde edildiğini, Karaciğerimizde beş binden fazla kimyasal işlemin gerçekleştiğini, Azotun yanmasının diğer yanma olaylarının aksine endotermik olduğunu BİLİYOR MUYDUNUZ? Tepkimelerde Isı Alış Verişi Deneyi DENEYİN AMACI: Bazı kimyasal reaksiyonlar sonucu ısının açığa çıktığını görmek HAZIRLIK SORUSU: Günlük yaşantımızda en çok ekzotermik reaksiyonlar olmaktadır Nedenlerini araştırınız Örnekler veriniz KULLANILAN ARAÇ GEREÇLER: 1-iki adet deney tüpü 3-iki döküm ayak 5-iki bağlama parçası 7-hidroklorik asit çözeltisi 2-iki adet termometre 4-iki statif çubuk 6-sodyum hidroksit çözeltisi DENEY DÜZENEĞİ: DENEYİN YAPILIŞI: 1- 1 deney tüpüne sodyum hidroksit, 2 deney tüpüne aynı hacimde hidroklorik asit çözeltisi koyunuz 2- Ayrı ayrı termometre sıcaklıklarını ölçünüz 3-Asit çözeltisini yavaşça sodyum hidroksit çözeltisine boşaltınız Karışımın içine termometre koyarak sıcaklığını ölçünüz 4-Çözeltiler karıştırılmadan ve karıştırıldıktan sonra ölçtüğünüz sıcaklıkları karşılaştırınız NOT: Deney sırasında karışımın bulunduğu tüp fazla ısınabilir Bu durumda tüpü su dolu bir beherglasa batırabilirsiniz DENEYİN SONUCU: Sodyum hidroksitle hidroklorik asidin birleşmesi sonucu tuz ve su oluşur Bu reaksiyon ekzotermik bir reaksiyondur Yaptığınız deneyde bulduğunuz sıcaklık artışı, açığa çıkan ısı enerjisini gösterir NaOH + HCI ® NaCI + H2O + ISI BAZ + ASİT TUZ + SU TEORİK BİLGİ: Kimyasal reaksiyonlarda maddeler birbirleriyle etkileşerek yeni ürünler oluştururken ya çevrelerine ısı verirler (Ekzotermik reaksiyonlar ) ya da çevrelerinden ısı alırlar (Endotermik reaksiyonlar )Günlük hayatta en çok ekzotermik reaksiyonlarla karşılaşırızEkzotermik olaylarda sistemin enerjisi azalır Tüm yanma olayları, oksitlenme olayları, kimyasal bağ oluşumu, gazların suda çözünmesi, asit ve bazların etkileşmesi ekzotermik reaksiyonlardır Aşağıdaki örnekleri inceleyiniz 1- C + O2 ® CO2 + ISI 3- CI + CI ® CI- CI + ısı 2- CH4 + O2 ® CO2 + 2 H2O + ısı 4- HCI + NaOH ® NaCI + H2O + ısı