Pamuğun Özellikleri Ekimi Ve İşlenmesi

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-28-2012

Pamuğun, ebegümecigiller familyasının Gossypium cinsinde yer alan birçok türü vardır

Anayurdu Güney Afrika, Endonezya ve And Dağları olan bu türlerin yabanilerinin, yani doğada kendiliğinden yetişenlerinin çokyıllık olmasına karşılık, tanmı yapılanlar biryıllık bitkilerdir

Yetiştirilen çeşide, toprak ve iklim koşullarına bağlı olarak boylan 12 metre arasında değişir

Pamuk bitkilerinin asma yaprağı gibi dilimli yapraklan ve beyaz, sarı ya da morumsu pembe iri çiçekleri vardır

Bazı türlerde taçyapraklann dibi mor lekelidir

Taçyapraklar döküldükten sonra gelişmeye başlayan pamuk meyveleri birkaç sert kapakçığın bitişerek kapanmasından oluşan bir kılıf biçimindedir

"Koza" denen bu meyvelerin içinde üzeri sanmsı beyaz liflerle kaplı tohumlar (çiğit) bulunur

Koza olgunlaşıp çatladığında içindeki lif yığını ortaya çıkar

Bu yüzden de, kozalann hepsinin birden çatladığı dönemlerde pamuk tarlalan karşıdan kar yığmlannı andınr

Bu tohumlu lif yumaklarına "kütlü" denir

Pamuk ekimi zaman açısından çeşitli bölgelere göre değişiklik gösterirse de, genellikle ortalama sıcaklığın 15°C olduğu martnisan aylannda yapılır

Ekildiğinde az ama sık yağışlı bir dönem gerekir

Buna karşılık hasat döneminde kesinlikle yağış istenmez

Çünkü yağmurlarla ıslanan ürün kirlenip lekelenir

Pamuk ekildikten bir süre sonra, yani pamuk bitkileri yeni gelişmeye başlarken birbirine yakın olanlar sökülerek seyreltilir, böylece geride kalanlann topraktan yeterince besin alarak daha iyi gelişmesi sağlanır

Aynca, tarla yabancı otlardan arındınlır, hastalık ve zararlı böceklere karşı ilaçlama yapılır

Pamukta büyük zararlara yol açan böceklerin başında pamuk hortumluböceği ve pamuk yaprakkurdu gelir

Genellikle yaz sonuna ya da sonbahara rastlayan pamuk hasadı elle ya da makinelerle yapılır

Örneğin, ülkemizde pamuk hasadında makine kullanılmaz, onun yerine insan gücünden yararlanılır

Oldukça özen ve dikkat gerektiren hasat işlemi sırasında, kütlüler yaprak, çöp, koza kabuğu gibi bitki artıkları ile kanştınlmadan toplanır ve henüz olgunlaşmamış kozalar daha sonra toplanmak üzere örselenmeden bırakılır

Toplanan pamuklar taşıtlara yüklenip yakındaki çırçır fabrikalarına taşınır

Burada makinelerin yardımıyla çırçırlanarak tohumlardan aynlan lifler temizlenip kurutulduktan sonra preslerde sıkıştırılarak, yaklaşık 220 kilogramlık büyük balyalar haline getirilir ve satışa sunulur

İplik fabrikalarında balyalar açılır, pamuk lifleri temizlenip kabartılarak eğirilir ve ipliğe dönüştürülür

Eğirme işlemiyle ilgili ayrıntılı bilgiyi DOKUMACILIK maddesinde bulabilirsiniz

II

Dünya Savaşı'na kadar pamuklu dokuma üretiminde dünyada ilk sırayı olan İngiltere günümüzde yerini Japonya'ya bırakmıştır

Tayvan ve Hong Kong gibi öbür bazı Uzakdoğu ülkelerinde de pamuklu dokuma sanayisi çok hızlı bir gelişme göstermiştir

ABD, Almanya Federal Cumhuriyeti, SSCB, Fransa, Hollanda ve Hindistan ise öbür önemli üreticilerdir

Ülkemizde ise, cumhuriyetin ilk yıllarında nerdeyse tek ve en önemli kuruluşlardan biri olan Milli Mensucat Fabrikası'nı daha sonra

Sümerbank'ın kurduğu dokuma fabrikaları izledi

Günümüzde, özel ya da devlet tarafından işletilen çok sayıdaki pamuklu dokuma fabrikası, başta Akdeniz Bölgesi olmak üzere Ege, Marmara ve İç Anadolu bölgelerinde toplanmıştır

Pamuklu dokumalar tezgâhtan çıkmış ham haliyle de değerlendirilmekle birlikte, daha çok, beyazlığını lekeleyen katışkıları gidermek için ağartılarak ya da çeşitli boyama işlemlerinden geçirilip renkli dokumalar haline dönüştürülerek kullanılır

Pamuk ya eğirilmeden önce, yani lif halindeyken ya eğirilip ipliğe dönüştürüldükten sonra ya da dokunduktan sonra boyanır

Ayrıca, düz kumaş üzerine çok renkli desenler basılarak "basma" tipi kumaşlar elde edilir

Genellikle, kırışmaması ya da parlak bir görünüm kazanması için pamuklu dokumalara yapay lifler de katılır

Pamuk yalnızca dokumacılıkta değil başka pek çok alanda da kullanılan değerli bir sanayi bitkisidir

İplik yapımına elverişli uzun lifler aynldıktan sonra tohumlann üzerinde çok kısa lifler kalır

Bu kalıntılar özel makinelerle temizlenerek "linter pamuğu" adıyla satışa sunulur

Linter pamuğu koltuk, yatak, yorgan ve yastık dolgusu olarak kullanıldığı gibi, aynı zamanda değerli bir selüloz kaynağıdır

Yapay ipek (reyon), selofan, patlayıcı madde, cila ve plastik üretiminde selüloz kullanılır (bak

Selüloz)

Pamuk tohumlarından ise yağ çıkarılır

Bu yağ temizlenip kokusu giderildikten sonra ya sıvı halde ya da margarine dönüştürülerek yemeklik yağ olarak kullanılır

Ayrıca mum, sabun ve yer muşambası üretiminde yararlanılır

Tohumların yağı alındıktan sonra geriye kalan proteince zengin küspe ise hayvan yemi ya da gübre olarak değerlendirilir

10-28-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Pamuğun Özellikleri Ekimi Ve İşlenmesi Pamuğun, ebegümecigiller familyasının Gossypium cinsinde yer alan birçok türü vardır Anayurdu Güney Afrika, Endonezya ve And Dağları olan bu türlerin yabanilerinin, yani doğada kendiliğinden yetişenlerinin çokyıllık olmasına karşılık, tanmı yapılanlar biryıllık bitkilerdir Yetiştirilen çeşide, toprak ve iklim koşullarına bağlı olarak boylan 12 metre arasında değişir Pamuk bitkilerinin asma yaprağı gibi dilimli yapraklan ve beyaz, sarı ya da morumsu pembe iri çiçekleri vardır Bazı türlerde taçyapraklann dibi mor lekelidir Taçyapraklar döküldükten sonra gelişmeye başlayan pamuk meyveleri birkaç sert kapakçığın bitişerek kapanmasından oluşan bir kılıf biçimindedir "Koza" denen bu meyvelerin içinde üzeri sanmsı beyaz liflerle kaplı tohumlar (çiğit) bulunur Koza olgunlaşıp çatladığında içindeki lif yığını ortaya çıkar Bu yüzden de, kozalann hepsinin birden çatladığı dönemlerde pamuk tarlalan karşıdan kar yığmlannı andınr Bu tohumlu lif yumaklarına "kütlü" denir Pamuk ekimi zaman açısından çeşitli bölgelere göre değişiklik gösterirse de, genellikle ortalama sıcaklığın 15°C olduğu martnisan aylannda yapılır Ekildiğinde az ama sık yağışlı bir dönem gerekir Buna karşılık hasat döneminde kesinlikle yağış istenmez Çünkü yağmurlarla ıslanan ürün kirlenip lekelenir Pamuk ekildikten bir süre sonra, yani pamuk bitkileri yeni gelişmeye başlarken birbirine yakın olanlar sökülerek seyreltilir, böylece geride kalanlann topraktan yeterince besin alarak daha iyi gelişmesi sağlanır Aynca, tarla yabancı otlardan arındınlır, hastalık ve zararlı böceklere karşı ilaçlama yapılır Pamukta büyük zararlara yol açan böceklerin başında pamuk hortumluböceği ve pamuk yaprakkurdu gelir Genellikle yaz sonuna ya da sonbahara rastlayan pamuk hasadı elle ya da makinelerle yapılır Örneğin, ülkemizde pamuk hasadında makine kullanılmaz, onun yerine insan gücünden yararlanılır Oldukça özen ve dikkat gerektiren hasat işlemi sırasında, kütlüler yaprak, çöp, koza kabuğu gibi bitki artıkları ile kanştınlmadan toplanır ve henüz olgunlaşmamış kozalar daha sonra toplanmak üzere örselenmeden bırakılır Toplanan pamuklar taşıtlara yüklenip yakındaki çırçır fabrikalarına taşınır Burada makinelerin yardımıyla çırçırlanarak tohumlardan aynlan lifler temizlenip kurutulduktan sonra preslerde sıkıştırılarak, yaklaşık 220 kilogramlık büyük balyalar haline getirilir ve satışa sunulur İplik fabrikalarında balyalar açılır, pamuk lifleri temizlenip kabartılarak eğirilir ve ipliğe dönüştürülür Eğirme işlemiyle ilgili ayrıntılı bilgiyi DOKUMACILIK maddesinde bulabilirsiniz II Dünya Savaşı'na kadar pamuklu dokuma üretiminde dünyada ilk sırayı olan İngiltere günümüzde yerini Japonya'ya bırakmıştır Tayvan ve Hong Kong gibi öbür bazı Uzakdoğu ülkelerinde de pamuklu dokuma sanayisi çok hızlı bir gelişme göstermiştir ABD, Almanya Federal Cumhuriyeti, SSCB, Fransa, Hollanda ve Hindistan ise öbür önemli üreticilerdir Ülkemizde ise, cumhuriyetin ilk yıllarında nerdeyse tek ve en önemli kuruluşlardan biri olan Milli Mensucat Fabrikası'nı daha sonra Sümerbank'ın kurduğu dokuma fabrikaları izledi Günümüzde, özel ya da devlet tarafından işletilen çok sayıdaki pamuklu dokuma fabrikası, başta Akdeniz Bölgesi olmak üzere Ege, Marmara ve İç Anadolu bölgelerinde toplanmıştır Pamuklu dokumalar tezgâhtan çıkmış ham haliyle de değerlendirilmekle birlikte, daha çok, beyazlığını lekeleyen katışkıları gidermek için ağartılarak ya da çeşitli boyama işlemlerinden geçirilip renkli dokumalar haline dönüştürülerek kullanılır Pamuk ya eğirilmeden önce, yani lif halindeyken ya eğirilip ipliğe dönüştürüldükten sonra ya da dokunduktan sonra boyanır Ayrıca, düz kumaş üzerine çok renkli desenler basılarak "basma" tipi kumaşlar elde edilir Genellikle, kırışmaması ya da parlak bir görünüm kazanması için pamuklu dokumalara yapay lifler de katılır Pamuk yalnızca dokumacılıkta değil başka pek çok alanda da kullanılan değerli bir sanayi bitkisidir İplik yapımına elverişli uzun lifler aynldıktan sonra tohumlann üzerinde çok kısa lifler kalır Bu kalıntılar özel makinelerle temizlenerek "linter pamuğu" adıyla satışa sunulur Linter pamuğu koltuk, yatak, yorgan ve yastık dolgusu olarak kullanıldığı gibi, aynı zamanda değerli bir selüloz kaynağıdır Yapay ipek (reyon), selofan, patlayıcı madde, cila ve plastik üretiminde selüloz kullanılır (bak Selüloz) Pamuk tohumlarından ise yağ çıkarılır Bu yağ temizlenip kokusu giderildikten sonra ya sıvı halde ya da margarine dönüştürülerek yemeklik yağ olarak kullanılır Ayrıca mum, sabun ve yer muşambası üretiminde yararlanılır Tohumların yağı alındıktan sonra geriye kalan proteince zengin küspe ise hayvan yemi ya da gübre olarak değerlendirilir