Ses Düşmesi-Ünlü Düşmesi-Ünsüz Düşmesi

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-28-2012

SES DÜŞMESİ

Sözcüğün aslında bulunduğu halde, ek geldiğinde bazı sesler düşebilir

Bu düşme hem ünlülerde hem ünsüzlerde görülür

Ünlü Düşmesi

Sözcüğün aslında bulunan bir ünlünün düşmesidir

Örnek: “Yapraklar daha şimdiden sarardı

” cümlesinde sözcüğün aslı “sarı”dır; “-ar-” eki geldiğinde sözcüğün sonundaki “ı” düşmüştür

Ünlü düşmesinin en yaygın kullanımı ise “Hece düşmesi” adıyla anılan kuraldır

Buna göre, sözcüğün son hecesinde bulunan dar ünlüler, ünlüyle başlayan bir ek sözcüğe eklendiğinde düşer

Bu özellik bazı organ isimlerinde, Arapçadan dilimize geçen bazı sözcüklerde, bazı Türkçe fiillerde görülür

sabır - ı > sabrı

akıl - ı > aklı

burun - u > burnu

gönül - üm > gönlüm

Örneğin; “Kahvaltıya hazırlanın

” cümlesinde altı çizili söz “kahve altı” sözlerinin birleşmesinden oluşmuş, bu sırada “kahve” sözündeki “e” düşmüştür

Ünsüz Düşmesi

Sözcüğün aslında bulunan ünsüzün, ek geldiğinde düşmesidir

küçük - cük > küçücük

büyük - cek > büyücek örneklerinde sözcüklerin sonlarında bulunan “k” ünsüzlerinin düştüğü görülüyor

Ünsüz düşmesi

Git ve: kullan, ara

Bazı sözcükler ek alırken kök ve gövde ek ile birleşmez

Bu esnada kök veya gövdeden bir ünsüz düşer

Bu olaya "ünsüz düşmesi" denir

Örnek:

* küçük + cük → küçücük (k harfi düştü

)

* ufak + cık → ufacık →Et-,ol- yardımcı fiilleriyle birleşen birleşik kelimelerde de ünlü düşmesi olabilir:

Sabır-et→sabret, şükür-et→şükret, kayıp-ol→kaybol, emir-et→emret, kahır-ol→kahrol-, hapis-et→hapset-

10-28-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Ses Düşmesi-Ünlü Düşmesi-Ünsüz Düşmesi SES DÜŞMESİ Sözcüğün aslında bulunduğu halde, ek geldiğinde bazı sesler düşebilir Bu düşme hem ünlülerde hem ünsüzlerde görülür Ünlü Düşmesi Sözcüğün aslında bulunan bir ünlünün düşmesidir Örnek: “Yapraklar daha şimdiden sarardı” cümlesinde sözcüğün aslı “sarı”dır; “-ar-” eki geldiğinde sözcüğün sonundaki “ı” düşmüştür Ünlü düşmesinin en yaygın kullanımı ise “Hece düşmesi” adıyla anılan kuraldır Buna göre, sözcüğün son hecesinde bulunan dar ünlüler, ünlüyle başlayan bir ek sözcüğe eklendiğinde düşer Bu özellik bazı organ isimlerinde, Arapçadan dilimize geçen bazı sözcüklerde, bazı Türkçe fiillerde görülür sabır - ı > sabrı akıl - ı > aklı burun - u > burnu gönül - üm > gönlüm Örneğin; “Kahvaltıya hazırlanın” cümlesinde altı çizili söz “kahve altı” sözlerinin birleşmesinden oluşmuş, bu sırada “kahve” sözündeki “e” düşmüştür Ünsüz Düşmesi Sözcüğün aslında bulunan ünsüzün, ek geldiğinde düşmesidir küçük - cük > küçücük büyük - cek > büyücek örneklerinde sözcüklerin sonlarında bulunan “k” ünsüzlerinin düştüğü görülüyor Ünsüz düşmesi Git ve: kullan, ara Bazı sözcükler ek alırken kök ve gövde ek ile birleşmez Bu esnada kök veya gövdeden bir ünsüz düşer Bu olaya "ünsüz düşmesi" denir Örnek: * küçük + cük → küçücük (k harfi düştü) * ufak + cık → ufacık →Et-,ol- yardımcı fiilleriyle birleşen birleşik kelimelerde de ünlü düşmesi olabilir: Sabır-et→sabret, şükür-et→şükret, kayıp-ol→kaybol, emir-et→emret, kahır-ol→kahrol-, hapis-et→hapset-