|
Prof. Dr. Sinsi
|
Türk Yemek Kültürünün Yörelere Göre Farklilasmasi
Türk Yemek Kültürünün Yörelere Göre Farklilasmasi
Yemek çeşitleri, yapımı, kullanılan malzemeler, Anadoluda bölgeler arasında geniş bir farklılaşma gösterir Güneydoğu illerinde hamur tatlıları çok yaygındır Fıstıklı, ağır tatlılar bu yörede çok popülerdirAyrıca baharatlı kebaplar da yörenin belirgin özelliğidirKısır, içli ve çiğ köfteler de yine bu yörenin karakteristik yiyeceklerindendir
Batı Anadoluda bitkilerden (Yeşillikli) yapılan yemekler yaygındırSütlü tatlılar, İstanbul ve Ege yöresinde çokturKaradenizde, Egede, Marmarada su ürünlerinden balık tüketilir Fındık, birçok yemeğin, tatlının yapımında kullanılır
İç ve Doğu Anadoluda tahıl ve hamur işleri, fırınlı, pirinçli yemekleri daha yaygındırZeytinyağı Doğu Anadoluda popüler değildirAyrıca her bölgenin kendine özgü özel yemekleri vardır ki bu, diğer yörelerde görülmezÖrneğin Çukurova kentlerinde sevilen bir Humus yemeğini diğer yöreler halkı bilmez"Meftune", sadece Diyarbakırda yapılan bir yemektir"Çiğköfte" yi Urfalılardan lezzetli yapan yoktur
Ülkemiz, coğrafi bölgelere göre farklı kültürel özellikler gösterirÖyle ki, Anadolu, bir kültür mozayiğidirİşte farklı yöreler yemek alışkanlıklarında da farklılık gösterir Türkler Anadoluya yerleştiklerinde daha önce yaşayan insanların beslenme sistemlerinden etkilenmişlerdir
Türkler, Orta Asyadan konserve türündeki yiyeceklere ilişkin kültür ürünlerinden yoğurt, pastırma, bulgur ve tarhanayı Anadoluya getirmişlerdirBu yiyecekler tamamen Türk buluşudurEsasen bunlar, Türklerin göçebelik, hayvancılık ve tarıma dayalı sosyo-ekonomik yapılarının gereği olarak yaratılmış kültür ürünleri idiTürkler Orta Asyada şu yiyecekleri biliyorlardı:
Sebze:Havuç, kereviz, salatalık, patlıcan, marul, soğan, ıspanak, turp
Meyve:Elma, armut, erik, ayva, üzüm, kavun
Tahıl-Baklagiller:Arpa, buğday, bakla, mercimek, çavdar
Güneydoğu Yöremiz yemeklerinde Arap beslenme kültürünün etkisi fazladır Bol baharatlı yiyecekler, özellikle acı biberin kullanımı, başlıca örneklerden birisidirAkdeniz çevresi besinleri de farklıdırFasulye, nohut, mercimek, bezelye, susam gibi kuru baklagiller, lahana, karnabahar, maydanoz, kuşkonmaz gibi sebzeler Akdeniz çevresinde yaygındırDemek ki, sebze kültürü bu yörenin egemen yiyeceklerini oluşturur
Et, genellikle kıyma olarak köfte yapımında ve kebaplarda kullanılırÖzel günlerde ise arabaşı, sütlü çorba, humus, kısır, keşkek ve künefe özel gün yiyecekleridirAnadoluda Hitit ve Bizans kültürlerinin etkisi yiyeceklere yansımıştırAnadoluya gelirken İran kültüründen de etkilenmiştir
Karadeniz yöresi halkının beslenmesinde başlıca yiyecekler; hamsi, mısır ekmeği ve mısır yemekleri, karalahana, patates ve fasulye önemli bir yer tutar Hamsili pilav, sütlaç, tutmaç çorbası, ovmaç çorbası, çerkez tavuğu, un ve irmik helvası, özel gün yiyeceklerini oluştururlar
İç Anadolu yöresi halkının yiyecek kültüründe buğday ürünü un (çeşitli hamur işleri) ve bulgur başta gelirKoyun eti, yoğurt, patates ve sebzeler (patlıcan, taze fasulye) önemli bir yer tutarÖzel günlerde kuzu tandır, bulgur pilavı, nohutlu yahni, su böreği, mantı, un helvası, sütlaç yapılırGözleme, en sevilen hamur işi yiyecektirKayseri mantısı ise dillere destandır
Ege yöresinde başta börülce, pırasa, patlıcan olmak üzere sebzeler diğer yörelerden daha çok kullanılırÇeşitli otlar da bolca tüketilirZeytinyağı en çok kullanılan yağ türüdürÇeşitli dolmalar pirinçle yapılırKeşkek, patlıcan böreği, mercimekli bükme, katmer, çeşitli yahniler, gözleme, özel gün ve yemeklerin başında yer alırGüneydoğu Anadolu halkında mercimek ve bulgur çok tercih edilirEt genellikle kıyma olarak kullanılır Çiğ köfte, içli köfte, mercimek köftesi en yaygın türlerdir
Özel günlerde çiğ köfte, içli köfte, yuvarlama, yoğurtlu ufak köfte ve baklava başta gelirDoğu Anadolu yöresinde buğdaydan yapılan un, yarma ve bulgur başta gelirYoğurt ve peynir, süt ürünleri arasında en çok tüketilendirEt de çok sevilir fakat ekonomik zorluklar nedeniyle fazla türetilmezTereyağı yerine de margarin kullanılır olmuşturAma hayvansal yağ çok kullanılır
Özel günlerde etli, kuru baklagiller, yahniler, yoğurtlu çorbalar, kete, pişi ve kadayıf yapılırMarmara ve Trakya yöresinde ise buğday ürünleri, pirinç, koyun eti, yoğurt ve peynir başta gelirEn çok tüketilen yağ türü, ay çiçeği, zeytin yağı ve margarindirBursa döneri, İskender çok tanınmıştırTekirdağ köftesi, İnegöl köftesi çok lezzetli ve ünlüdürler
Özel günlerde koyun etinden yapılan yemekler başta gelir“Elbasan tava” bu yemeklerin en ünlüsüdürGaziler helvası, peynir helvası da Trakyada sık yapılan tatlıdandırSilivride yoğurt, Edirnede peynir, İstanbulda kazandibi ve tavuk göğsü çok ünlüdür
Ege yemek kültürünün temelini zeytin yağı oluştururEtli yemekler, sebzeler, pilav, dolmalar, tamamen zeytinyağlı olarak pişirilirSalata ve haşlanmış otlar üzerine zeytin yağı ve limon konulurKahvaltıda genellikle zeytin ve zeytin yağı bulunur
Taze zeytin yağının üzerine karabiber, tuz ve istenirse kekik serpilirKızarmış ekmek ya da taze ekmek içine banarak tulum peyniri ile yenmesi çok popülerdirKalp ve damar hastalıklarına karşın en iyi çare zeytinyağıdır
|