|
Prof. Dr. Sinsi
|
Divan-İ Lügati’T Türk’Teki Atasözleri
(I-İ Harfi)
Iñan ıñrasa botu bozlar
Dişi deve inlese yavrusu bağırır, bozlar
Iş yaragında, sart asığında
İş sırasında, tüccar kârında…
It çakırı atka tegir, at çakırı ıtka tegmes
İt nazarı ata değer, at nazarı ite değmez
It ısırmas, at tepmes teme
İt ısırmaz at tepmez deme
Itka ubut atsa oldañ yemes
İtde utanma olsa çarığın altını yemez
İgliğ tutrugı ay bolur
Hastanın vasiyet etmesi iyilik getirir
İki koçñar başı bir aşaçta aşıçta pışmas
İki koç başı bir tencerede pişmez
İkki bogra igeşür, otra kökegün yancılur
İki buğra, erkek deve itişir, ortada bükelek sineği incinir
İm bilse er ölmes
Parolayı bilen kişi hayâtını kurtarır, ölmez
İzlik bolsa er öldimes, içlik bolsa at yagrımas
Çarığı olsa kişi ölmez, teyelti olsa atın sırtı açılmaz, yara olmaz
(K Harfi)
Kaçış bolsa kıya körmes
Halk içinde uyuşmazlık olsa, kimse birbirine yan bakamaz
Kadaş temiş kaymaduk, kayın temiş kaymış
Kardeş demiş bakmamış, kayın demiş bakmış
Kagun karma bolsa iyisi ikki eliğin tegir
Kavun yağma edilse, sahibi iki eliyle kapar
Kal sabı kalmas, kagıl bağı yazılmas
Söz leke bırakmaz, yaş söğütten yapılan düğüm ırgalanmaz
Kalın bulutug tüpi sürer, karañku ışıg urunç açar
Yoğun bulutu tipi sürer, karanlık işi rüşvet açar
Kalıñ berse kız alır, kerek bolsa kız alır
Çeyiz veren kız alır, gerekliyse pahalı alır
Kalın kaz kulabuzsuz bolmas
Kaz sürüsü kılavuzsuz olmaz
Kalın kolan çupgasız bolmas
Eşek sürüsü başsız olmaz
Kañdaş kuma ürür, iğdiş örü tartar
Baba bir kardeşler dövüşürler, ana birler yardımlaşırlar
Kanıg kan bile birle yumas
Kanı kan ile yıkamazlar
Kan ışı bolsa, katun ışı kalır
Kağanın işi olursa, hâtununun işi kalır
Kara bulıtıg yel açar, urunç bile el açar
Kara bulutu yel açar, rüşvet ise yurt açar
Kara muñ kelmeğinçe Kara Yalga keçme
Kara belâ gelmedikçe Kara Yalga geçidini geçme
Karga karısın kim bilir, kişi alasın kim tapar
Karganın kocamışını kim bilir, kişinin gönlündekini kim anlar
Karga kazga ötgünse butı sınur
Karga kaza özense bacağı kırılır
Karı öküz balduka korkmas
Yaşlı öküz baltadan korkmaz
Kayıñ kasıña
Katılık kayın ağacına mahsûstur
Kayıñ kasıña, söküt süliñe
Kayın ağacına katılık, söğüt ağacına tazelik yaraşır
Kaynar öküz keçiksiz bolmas
Coşkun ırmak geçitsiz olmaz
Kaz kopsa ördek kol iğ igenür
Kaz giderse ördek göle sâhib çıkar
Kek Keten kördi keregü yüydi
Sıkıntıyı görünce çadırını yüklenip gitt
Keñeşliğ bilig üyreşür, keñeşsiz bilig obraşur
Danışılmış bilgi güzelleşir, danışılmamış bilgi yıpranır
Keriş yagrı ogulka kalır
At sırtındaki yara oğula kalır
Keyüklüğ ölimes, küpeçliğ kürimes
Giyimli kişi ıslanmaz, gemli at huysuzluk etmez
Kılıç tatıksa iş yunçır, er Tatıksa et tuncır
Kılıç paslanırsa iş incinir, kişi Farslaşırsa eti, kanı bozulur
Kılnu bilse kızıl keyer, yaranu bilse yaşıl keyer
Cilve bilse kırmızı giyer, yaranmayı bilse yeşil giyer
Kırk yılka teğin bay çıgay tüzlinür
Kırk yıla kadar zengin fakir bir olur
Kış konuki ot
Kış konuğu ateşdir
Kız birle küreşme, kısrak birle yarışma
Kız ile görüşme, kısrak ile yarışma
Kız kişi sabi yorıglı bolmas
Cimri kişinin sözü, ünü yayılmaz
Kiçikde katıglansa ulgayu sebnür
Küçük iken uğraşan, büyüyünce sevinir
Kiçik ulugka turuşmas, kırguy soñkurka karışmasI
Küçük büyüğe karşı durmaz, atmaca sungura karışmaz
Kimiñ bile kaş bolsa yaşın yakmas
Kimin yanında kaş denilen taş olsa, yıldırım onu yakmaz
Kim kür bolsa köbez bolur
Kuvvetli olan kabadayı olur
Kiñ ton opramas, keñeşliğ bil iğ artamas
Geniş, bol giyim yıpranmaz, danışılmış bilgi yanılmaz
Kişi alası içtin, yılkı alası taştın
Kişinin alası içinde, atın alası dışındadır
Kişi eti tiriğle tatır
Kişi eti diri iken tatlıdır, kıymetlidir
Kişi sözleşü, yılkı yıylaşu
Kişi söyleşerek, at koklaşarak anlaşır
Kizdeki kiz yıpar
Misk kutusu misk kokar
Kizlençü kelinde
Gizli şey gelinde bulunur
Kobı er kuyugka kirşe yel alır
Talihsiz kişi kuyuya girse yel alır
Kolan kuyugka tüşse kurbaka aygır bolur
Eşek kuyuya düşse kurbağa aygır olur
Korkmış kişiğe koy başı koş korunur
Korkmuş kişiye koyun başı çift, iki görünür
Koş kılıç kınka sığmaz
Çift, iki kılıç bir kına sığmaz
Kökge sagursa suysa yüzge tüşür
Kişi göğe tükürse, yüzüne düşer
Kök temür kerü turmas
Çelik kılıç geri durmaz
Koni barır keyikniñ közinde ayın başı yok
Düz giden geyiğin gözünden başka yarası yokdur
Kop sögütğe kuş konar, körklüğ kişiğe söz kelir
Söğütlüğe kuş konar, doğru kişiye söz gelir
Közden yırasa köñülden yeme yırar
Gözden ırak olan gönülden de ırak olur
Közüñüğe köğ tüşdi
Aynaya pas düşdü
Kulak eşitse köñül bilir Köz korse üyik kelir
Kulak işitse gönül bilir, göz görse sevinç gelir
Kul yağı, it böri
Kulunun düşman, itinin kurt olduğunu unutma
Kurmış kiriş tügülmes, ukrukun tag egilmes
Kurulmuş kiriş düğümlenmez, kement ile dağ egilmes
Kurtga büyik bilmes yerim tar ter
Yaşlı kadın oyun bilmez yerim dar der
Kurug yıgaç egilmes, kurmış kiriş tügülmes
Kuru ağaç egilmes, kurulmuş kiriş düğümlenmez
Kurug kaşık agızka yaramas, kurug söz kulakka yakışmas
Kuru kaşık ağıza faydasızdır, kuru söz kulağa lüzumsuzdur
Kuş balası kusınçıg, it balası okşançıg
Kuş yavrusu süs için, it yavrusu okşamak için
Kuş kanatın, er atın
Kuş kanadı ile, kişi atı ile varır, uçar
Kuş tuzakka meñ uçun ılınur
Kuş tuzağa yem için yakalanır
Kuş yabuzı sagzıgan, yıgaç yabuzı azgan, Yer yabuzı kazgan, budun yabuzı Barsgan
Kuşun kötüsü saksağan, ağacın kötüsü kuş burnu, Yerin kötüsü çöl, ahâlînin kötüsü Barsgan’lılardır
Kut belgüsi bilig
Devlet alâmeti bilgidir
Kutlugka koşa yağar
Kısmetliye çift yağar
Kutsuz kuyugka kirşe kum yağar
Kısmetsiz kişi kuyuya girse kum yağar
Kuyugda sub bar, it burnı tegmes
Kuyuda su var ama itin burnu erişmez
Kuzda kar eksümes, koyda yağ eksümes
Dağın güneş görmeyen yamacında kar eksilmez, koyunda yağ eksilmez
Küç eldin kirşe toru tüñlüktin tünlükten çıkar
Zorbalık yurda girse, töre bacadan kaçar
Kül ürkünçe köz ürse yik
Küle üflemektense, köze üflemek yeğdir
Kümüş küñe ursa altun ayakın kel ir
Gümüş güneş altına bırakılsa, altın ayağıyla gelir
Künde irük yok, beğde kıyık yok
Güneşde gedik yokdur, beyde caymak yokdur
Küñe baksa köz kamar
Güneşe bakan göz kamaşır
Küniniñ küline tegü yağı
Kuma kumanın külüne dahi düşmandır
Küzegü uzun bolsa el iğ köymes
Küskü ateş kuskusu uzun olursa el yanmaz
Kuz keliği yazın yayın bilgürer belgülüğ
Güzün gelişi yazdan bellidir
(M-N-O-Ö Harfi)
Muş oglı muyabu togar
Kedi yavrusu miyavlayarak doğar
Muş yakrıka tegişmes, ayur kişi neñi yaraşmas
Kedi asılı yağa kavurmaya erişemez, gevezenin malı kişiye yaramaz
Neçeme obrak keyük erse, yagmurka yarar
Nice eski giyim olsa yine de yağmurda işe yarar
Nece munduz erse eş eygü, nece eğri erse yol eygü
Ne kadar aptal olsa da eş iyidir, ne kadar eğri, uzun olsa da yol iyidir
Nece yitik biçek erse Öz sapın yonumas
Bıçak ne kadar keskin olursa olsun, kendi sapını yontamaz
Oglak yiliksiz, oglan biliksiz
Oğlak iliksiz, çocuk bilgisiz olur
Oglan biligsiz
Çocuk bilgisiz olur
Oglan ışı ış bolmas, oglak müñüzi sap bolmas
Çocuk işi iş olmaz, oğlak boynuzu sap olmaz
Oglan sub töker ulug yanı sınur
Oğlan su döker, büyüğün bir yanı kırılır
Oprak yasıkdın tozlug ya çıkar
Eskimiş, kullanılmayan yay kabından tozlu yay çıkar
Ortak erden artuk almaş
Ortak ortağından fazla almaz
Otagka öpkelep süğe sözlemedük
Çadıra kızıp, askerle konuşmaz
Ot tese ağız köymes
Ateş demekle ağız yanmaz
Ot tütünsüz bolmas, yiğit yazuksuz bolmas
Ateş dumansız olmaz, genç kişi günahsız olmaz
Otug oyguç birle öçürmes
Ateş alev ile söndürülmez
Öd keçer kişi tuymas, yalñuk oglı meñgü kalmas
Zaman geçer kişi duymaz, insan oğlu ebedî kalmaz
Ödlek karıtmışka boyug talkımas
Zamanın yaşlandırdığı kişiye boya ayıp sayılmaz
Ögüñüçi üminde artarur
Öğünen kişi iç donunu pisletir
Öküş sebinç bolsa katıg oksunur
Çok sevinen, pek pişman olur
Öküz ayakı bolgınça buzagu başı bolsa yeğ
Öküz ayağı olmakdansa, buzağı başı olmak yeğdir
Öldeçi sıçgan muş taşakın taşakı kaşır
Eceli gelen sıçan kedinin husyelerini kaşır
Ötlüğ yinçü yerde kalmas
Delikli inci yerde kalmaz
Öz köz ir kışlag
Kışlığını kendi gözünle seç
|