|
Prof. Dr. Sinsi
|
Hızır Orucu-Hızır Orucu Nedir ?
Hızır Orucu Anadolunun çeşitli yerlerinde, bölgelere göre farklı olarak tutulmaktadır Örneğin Tunceli’de olanlar, ocak ayının son haftası oruç tutmaya başlarlar Ve üç hafta üst üste üç gün (salı-çarşamba-perşembe günleri) tutarlar Perşembe günü aynı zamanda Alevilerde kutsal ibadet günü olarak bilinir
Perşembe günü oruç açıldıktan sonra eğer, Pir gelmiş ise, aynı gün akşamı evde cem tutulur ve dualar edilir
Hz Ali divanında günlerle ilgili yapılan değerlendirmelerde perşembe günü ibadet günü olarak kabul edilmiş olup şunlar yazılmaktadır:
Penç-şenbîdir kazâ-yi hâcete
Kim o günde etti Hak emr-i duâ
“Perşembe gününde ihtiyaç sahiplerinin isteği yerine getirilir Duâları işiten Cenâb-ı Hakk o günde arzu ve temennileri kabul ederek cevap verir’’
Cuma günü içinde şunlar yazılmaktadır:
Cum’ ada hoş ola tezvic-i arûs
Dâhi lezzât-i ricâl ile nisâ’
Görüldüğü gibi perşembe günü bizzat Hz Ali tarafından dua ve ibadet edilmesi için kutsal bir gün olarak kabul edilmiştir Cuma günü ise, düğün ve eğlence günü olarak uygun görülmüştür
Hızır orucu; köy köy, aşiret aşiret değişmektedir Bunun iki ana sebebi bulunmaktadır
Birincisi; inanca göre Hızır’ın yaşlı olması nedeniyle yorulmaması içindir Çünkü Hızır köy köy, ev ev dolaşarak küskünleri barıştırıyor Zorda kalanların yardımına koşuyor
İkincisi; Anadolu’da eskiden dedeler, pirler, rehberler, tüm taliplerini genellikle yürüyerek dolaşmak zorunda kaldıklarından tüm köylere, aşiretlere aynı gün veya hafta (oruç tutulan üç gün) ulaşmaları mümkün olmadığı içindir ki, Hızır Orucu yörelere göre değişmiştir Çünkü, Hızır hangi köye, hangi eve giderse o köye uğur getirdiğine inanırlar
Aleviler, kış günü olmasına rağmen Hızır Gölü’ne giderler Bozat’ın ak köpükler arasında gölden çıkacağına inanırlar Hızır Orucu boyunca Aleviler niyaz ve kurban keserek dua ederler Cemler tutarlar Hızır Gölü’nden getirilen su, evlere, insanlara, hayvanlara serpilerek uğur ve bereket getirmesi için dua ederler
Anadoluda yaşayan Aleviler, sabah güneşi doğar doğmaz yakındaki taşa veya ağaca “Ya Hızır” diyerek niyaz ederler Bunun anlamı, Hz Ali şehit edildiğinde güneşe dönerek göğe yükselmiştir Dersim (Tunceli) bölgesinde Hak-Muhammed-Ali üçlemesi birlikte ifade edilir Dua edilirken “Hak-Muhammed-Ali yardımcın olsun” derler Burada Hakk’ın yerini Hızır almaktadır Yani bir başka deyimle Hızır Tanrı’laştırılmaktadır
Hızır Orucu gece yarısından itibaren hiç yememek üzere tutulur ve akşam güneş batıp gün kararmaya başlayıncaya kadar devam eder
Hızır Orucu; Diyanet işleri bakanlığı tarafından ön görüldüğü gibi, saat ve dakikalara bağlı olarak tutulmaz
Hızır, Aleviler arasında çok özel bir yere sahiptir Çünkü o, fakirin yanında zalimin karşısındadır Darda kalanların yanındadır Ak sakallı, bembeyaz elbiseleriyle Bozat’ına binip diyar diyar dolaşarak insanları koruyan, kollayan, kurtaran ve hoşgörü ile sevgiyi harmanlayan Pir’dir Bilge, ulu, evliya ve derviş gibi bir değil birden fazla kişiliğiyle insanlara doğru yolu gösteren manevi güçtür
Buna göre Hızır orucu üç gün (salı-çarşamba-perşembe) tutulduktan sonra, yani perşembeyi cumaya bağlayan gece evin hatunu (hanımı) tarafından (en yaşlısı-kâmili) genişçe bir tepsi içerisinde dibekte iyice kavrulmuş olan Orta Anadolu’da Köme veya Kömme, Doğu Anadolu’da ise Qawute veya Qawut (Kavut) olarak ifade edilen lokmanın üstü kapatılarak bir odaya konulur İnanca göre perşembeyi cumaya bağlayan gece Hızır gelerek Qawute’ye bir iz veya işaret koyar Daha sonra Qawute eğer kesilmişse kurban ile birlikte lokma olarak dağıtılır
Hızır kurbanı, sıradan kurbanlar gibi değildir Kurban edilecek hayvan en az iki üç ay öncesinden belirlenir Bu süre içerisinde iyi beslenir Tuzu, suyu ve yemi eksik edilmez Kurban önce temizlenir Kurban kesilirken, kanına kimsenin basmamasına dikkat edilir Akan kan ya bir çukura akıtılır üst kapanır veya suyla kan yıkanarak, kan izi ortada bırakılmaz Kesilen kurban etinden bir kısmı pişirilerek ev halkına paylaştırılır Kalan büyük bir kısmıda kapı komşuya dağıtılır Kurban kemikleri gelişi güzel çöpe atılmaz Kurban kemikleri açılan bir çukura özenle yerleştirilerek üstü kapatılır Bu işlemler bittikten sonra hazır bulunanlar bir birlerine niyaz olurlar
Hakk’tır Allahım,
Muhammed mâhım
Ali’dir Şahım
Allah eyvallah!
Olfahr-ün nisâ,
Hatîce Kübrâ
Nûr-u Kibriyâ
Allah eyvallah!
Sepper-ü Şüpper,
Abidin server,
Bâkır-u Ca’fer
Allah eyvallah!
Mûsâ-yî Kâzım,
Rızâ İmâmın,
Takii’dir dâim
Allah eyvallah!
Nakii’dir İman,
Askerî’dir cân
Mehdî-i devrân
Allah eyvallah!
Çardeh-i ma’sûm,
Şehîd-i mazlûm,
Cümlesi ma’lum
Allah eyvallah!
Aşka bir cânım,
Sırr-ı Rahmânım,
Derde dermânım,
Allah eyvallah!
Kanber-ü Selmân,
Pir Balım Sultan,
Bunlara İhsan,
Allah eyvallah!
Yüzümüz yerde,
Elimiz erde,
Huzûr-u pîrde
Allah eyvallah!
Münîre kemter
Sizden ey server
İstediği Kevser
Allah eyvallah!
Münîre Bacı
|