İdarenin Genel Nitelikleri Ve Tc Devletinin İdari Kuruluşları

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-24-2012

idarenin genel nitelikleri ve TC devletinin idari kuruluşları

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası idareyi, yürütme bölümü içinde düzenlemiştir

Anayasamıza göre, yürütme yetkisi ve görevi, Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu tarafından, anayasaya ve kanunlara uygun olarak kullanılır ve yerine getirilir

İdare devletin yürütme organı içinde yer alır

Yasama ve yürütme organlarının almış olduğu kararlar, ülkenin her yanında örgütlenmiş olan idare tarafından yerine getirilir

İDARENİN GENEL NİTELİKLERİ :

a

İdarenin, başlı başına bir varlık olması :

İdarenin amacı kamu hizmetlerini yerine getirmektir

Bu görevini yerine getirecek şekilde gerekli tüm maddi, manevi ve insani unsurlara sahip olacak şekilde teşkilatlanmış olup, tüzel kişiliğe sahiptir

Yurdumuzun her yerinde idarenin kuruluş ve elemanları ile karşılaşmak mümkündür

Genelde Devlet işleri olarak vasıflandırabileceğimiz kamu hizmetleri, idarenin "memur" diyebileceğimiz görevlilerince yerine getirilir

b

İdarenin bütünlüğü ve birliği esası :

İdari kuruluşların, mal varlığı, personeli ve yerine getirdiği hizmetler çok ve çeşitli olmasına rağmen birlik ve bütünlük arz eder

İdarenin organları belli bir hiyerarşik yapı içerisinde en üst kademesinden en alt kademedeki memuruna kadar, bir makinanın parçaları gibi uyum içinde çalışır

Türkiye Cumhuriyeti tekçi ve merkezci, basit bir devlet yapısına sahip olduğundan gerek teşkilat, gerekse yetkileri bakımından birlik ve bütünlük içinde olmak zorundadır

Birlik ve bütünlükten amaç, kuruluşların tıpa tıp, birbirine benzemesi anlamına gelmez

Her ünite ihtiyaçlara cevap verecek, kamu hizmetini en verimli şekilde yerine getirecek şekilde kurulup, konuşlandırılır

Görev ve yetkileri de bu esasa göre tayin edilir

c

İdarenin teknik ve objektif (tarafsız) olması:

İdare, bütünü ile siyaset dışı, teknik faaliyet ve hizmetlerde görevlidir

Bu hizmet ve faaliyetleri yerine getirirken vatandaşlar arasında asla farklı uygulama yapılması düşünülemez

Kamu hizmetlerinden herkes siyasi, dini veya etnik kökenine bakılmaksızın eşit olarak faydalanırlar

İdarenin objektifliğinden (tarafsızlığından) amaç budur

İdari faaliyetler yerine getirilirken adama göre iş değil, işe uygun elemanlarla hizmetin yerine getirilmesi işin, teknik yönünü ifade eder

İşin, hizmetin özelliğine göre, o dalda yetişmiş, uzmanlaşmış, ehil personel eliyle yürütülmesi verimlilik açısından son derece önem arz eder

ç

Kanunilik ilkesi :

Kamu idaresinin en önemli özelliklerinden biri de "Kanunilik İlkesi"dir

Bu ilke gereğince kamu (idari) kuruluşları kanunla kurulur

Kamu tüzel kişileri kanunla veya kanunun açıkça yetki verdiği durumlarda idari kararla kurulur

İdarenin tüm faaliyet, eylem ve işlemleri yasaya dayanmak zorundadır

Anayasanın sekizinci maddesi yürütme görevinin Anayasa ve yasalar çerçevesinde yerine getirileceği kuralını koymuştur

İdarenin eylem ve işlemlerini sadece yasaya dayandırması yeterli değildir

Gerçek anlamda buna uyması ve yasalara saygı göstermesi gerekir

Yasaları biçimsel olarak uygular görünmek, keyfiliğe neden olur ve onu uygulayanın sorumluluğunu gerektirir

İşte idarenin kanunla veya kanunun açıkça yetki verdiği durumlarda idari kararla kurulmasına, idarenin tüm eylem ve işlemlerinin yasalara uygun olmasına "Kanunilik İlkesi" denmektedir

İdarenin Hukuka Bağlılığı :

Demokratik düzenin egemen olduğu ülkelerde, yönetimin hukuka bağlılığı benimsenmiştir

İdarenin hizmet sınırlarını kanunlar belirlemiştir

Hukuk devletinde, devlet yalnız kuralları koyan bir varlık değil, aynı zamanda koyduğu kurallara da bağlı olan onlara titizlikle uyan bir varlıktır

Bu kısa açıklamadan sonra "Hukuk devleti"nin özelliklerini şu şekilde sayabiliriz :

a

Demokratik bir sistemin mevcudiyeti,

b

Kuvvetler ayrımının mevcut olması,

c

Halkın hür iradesiyle kabul edilmiş bir anayasanın mevcudiyeti ve kanunların Anayasaya uygunluğunun denetlenebilmesi,

ç

Temel hak ve özgürlüklerin güvence altına alınmış olması,

d

İdarenin hukuka bağlı olması (Yasal yönetim)

e

İdarenin her türlü eylem ve işlemlerinin yargı denetimine tabi olması

TÜRKİYE CUMHURİYETİ DEVLETİNİN YAPILANMASINI ETKİLEYEN ANAYASAL İLKELER

a

Sosyal Devlet Anlayışı :

Sosyal devletin ana öğeleri; ulusal gelirin adaletli dağılımını sağlamak, temel hak ve hürriyetlerin gerçekleşmesi için maddi olanak sağlamak, bireyleri sosyal güvenliğe kavuşturmaktır

Bu kavramdan genel olarak kişilerin sosyal durumlarını iyileştirmeyi, onlara insanca bir yaşayış düzeyi sağlamayı, onları sosyal güvenliğe kavuşturmayı kendisi için ödev bilen devlet anlayışıdır

b

Laiklik :

Genel olarak laiklik, din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılmasıdır

Anayasa din özgürlüğünü korumak, kötüye kullanılmasını önlemek için önlemler almıştır

(md

14,24)

c

Merkezden Yönetim İlkesi :

İdari hizmetlerin merkezde toplanması ve bu hizmetlerin merkez ve merkez hiyerarşisi içinde yer alan örgütlerce yürütülmesidir

ç

Yerinden Yönetim İlkesi :

Siyasal ya da idari gereksinmeler bazı kamu hizmetlerinin, merkez yönetiminin dışında yer alan ayrı tüzel kişilikleri bulunan kuruluşlara verilmesini zorunlu kılmıştır

Yer yönünden olanlara "yerel yönetim kuruluşları" denir

İl özel idaresi, belediye ve köyler yerel yönetim kuruluşlarıdır

Hizmet yönünden olanlara gelince bunlara "Hizmetsel Yönetim Kuruluşları"da denir

Bu kuruluşlara örnek olarak Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu ile iktisadi devlet teşekkülleri örnek olarak gösterilebilir

Hizmetsel yönetim kuruluşlarından biride özel bir kümeyi oluşturan kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarıdır

Buna Ticaret ve Sanayi Odaları ile Baroları örnek olarak verebiliriz

d

Yetki Genişliği İlkesi :

Yetki genişliği ilkesi, merkezden yönetimin yumuşatılmış bir biçimidir

Yetki genişliği ilkesi ile genel yönetimin taşra kuruluşlarında bulunan yüksek kamu görevlilerine belli konularda kendiliğinden karar alma ve uygulama yetkisi tanınır

Yetki genişliğinde kararlar merkez yönetimi adına, merkez yönetimin taşradaki görevlisi tarafından alınmaktadır

Anayasamız, illerin yönetiminin yetki genişliği ilkesine dayanacağını belirtmiştir

Örneğin; valinin bakan adına, belli konularda kendiliğinden karar alıp uygulaması

10-24-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	İdarenin Genel Nitelikleri Ve Tc Devletinin İdari Kuruluşları idarenin genel nitelikleri ve TC devletinin idari kuruluşları Türkiye Cumhuriyeti Anayasası idareyi, yürütme bölümü içinde düzenlemiştir Anayasamıza göre, yürütme yetkisi ve görevi, Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu tarafından, anayasaya ve kanunlara uygun olarak kullanılır ve yerine getirilir İdare devletin yürütme organı içinde yer alırYasama ve yürütme organlarının almış olduğu kararlar, ülkenin her yanında örgütlenmiş olan idare tarafından yerine getirilir İDARENİN GENEL NİTELİKLERİ : a İdarenin, başlı başına bir varlık olması : İdarenin amacı kamu hizmetlerini yerine getirmektir Bu görevini yerine getirecek şekilde gerekli tüm maddi, manevi ve insani unsurlara sahip olacak şekilde teşkilatlanmış olup, tüzel kişiliğe sahiptir Yurdumuzun her yerinde idarenin kuruluş ve elemanları ile karşılaşmak mümkündür Genelde Devlet işleri olarak vasıflandırabileceğimiz kamu hizmetleri, idarenin "memur" diyebileceğimiz görevlilerince yerine getirilir b İdarenin bütünlüğü ve birliği esası : İdari kuruluşların, mal varlığı, personeli ve yerine getirdiği hizmetler çok ve çeşitli olmasına rağmen birlik ve bütünlük arz eder İdarenin organları belli bir hiyerarşik yapı içerisinde en üst kademesinden en alt kademedeki memuruna kadar, bir makinanın parçaları gibi uyum içinde çalışır Türkiye Cumhuriyeti tekçi ve merkezci, basit bir devlet yapısına sahip olduğundan gerek teşkilat, gerekse yetkileri bakımından birlik ve bütünlük içinde olmak zorundadır Birlik ve bütünlükten amaç, kuruluşların tıpa tıp, birbirine benzemesi anlamına gelmez Her ünite ihtiyaçlara cevap verecek, kamu hizmetini en verimli şekilde yerine getirecek şekilde kurulup, konuşlandırılır Görev ve yetkileri de bu esasa göre tayin edilir c İdarenin teknik ve objektif (tarafsız) olması: İdare, bütünü ile siyaset dışı, teknik faaliyet ve hizmetlerde görevlidir Bu hizmet ve faaliyetleri yerine getirirken vatandaşlar arasında asla farklı uygulama yapılması düşünülemez Kamu hizmetlerinden herkes siyasi, dini veya etnik kökenine bakılmaksızın eşit olarak faydalanırlar İdarenin objektifliğinden (tarafsızlığından) amaç budur İdari faaliyetler yerine getirilirken adama göre iş değil, işe uygun elemanlarla hizmetin yerine getirilmesi işin, teknik yönünü ifade eder İşin, hizmetin özelliğine göre, o dalda yetişmiş, uzmanlaşmış, ehil personel eliyle yürütülmesi verimlilik açısından son derece önem arz eder ç Kanunilik ilkesi : Kamu idaresinin en önemli özelliklerinden biri de "Kanunilik İlkesi"dir Bu ilke gereğince kamu (idari) kuruluşları kanunla kurulur Kamu tüzel kişileri kanunla veya kanunun açıkça yetki verdiği durumlarda idari kararla kurulur İdarenin tüm faaliyet, eylem ve işlemleri yasaya dayanmak zorundadır Anayasanın sekizinci maddesi yürütme görevinin Anayasa ve yasalar çerçevesinde yerine getirileceği kuralını koymuştur İdarenin eylem ve işlemlerini sadece yasaya dayandırması yeterli değildir Gerçek anlamda buna uyması ve yasalara saygı göstermesi gerekir Yasaları biçimsel olarak uygular görünmek, keyfiliğe neden olur ve onu uygulayanın sorumluluğunu gerektirir İşte idarenin kanunla veya kanunun açıkça yetki verdiği durumlarda idari kararla kurulmasına, idarenin tüm eylem ve işlemlerinin yasalara uygun olmasına "Kanunilik İlkesi" denmektedir İdarenin Hukuka Bağlılığı : Demokratik düzenin egemen olduğu ülkelerde, yönetimin hukuka bağlılığı benimsenmiştir İdarenin hizmet sınırlarını kanunlar belirlemiştir Hukuk devletinde, devlet yalnız kuralları koyan bir varlık değil, aynı zamanda koyduğu kurallara da bağlı olan onlara titizlikle uyan bir varlıktır Bu kısa açıklamadan sonra "Hukuk devleti"nin özelliklerini şu şekilde sayabiliriz : a Demokratik bir sistemin mevcudiyeti, b Kuvvetler ayrımının mevcut olması, c Halkın hür iradesiyle kabul edilmiş bir anayasanın mevcudiyeti ve kanunların Anayasaya uygunluğunun denetlenebilmesi, ç Temel hak ve özgürlüklerin güvence altına alınmış olması, d İdarenin hukuka bağlı olması (Yasal yönetim) e İdarenin her türlü eylem ve işlemlerinin yargı denetimine tabi olması TÜRKİYE CUMHURİYETİ DEVLETİNİN YAPILANMASINI ETKİLEYEN ANAYASAL İLKELER a Sosyal Devlet Anlayışı : Sosyal devletin ana öğeleri; ulusal gelirin adaletli dağılımını sağlamak, temel hak ve hürriyetlerin gerçekleşmesi için maddi olanak sağlamak, bireyleri sosyal güvenliğe kavuşturmaktır Bu kavramdan genel olarak kişilerin sosyal durumlarını iyileştirmeyi, onlara insanca bir yaşayış düzeyi sağlamayı, onları sosyal güvenliğe kavuşturmayı kendisi için ödev bilen devlet anlayışıdır b Laiklik : Genel olarak laiklik, din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılmasıdır Anayasa din özgürlüğünü korumak, kötüye kullanılmasını önlemek için önlemler almıştır (md14,24) c Merkezden Yönetim İlkesi : İdari hizmetlerin merkezde toplanması ve bu hizmetlerin merkez ve merkez hiyerarşisi içinde yer alan örgütlerce yürütülmesidir ç Yerinden Yönetim İlkesi : Siyasal ya da idari gereksinmeler bazı kamu hizmetlerinin, merkez yönetiminin dışında yer alan ayrı tüzel kişilikleri bulunan kuruluşlara verilmesini zorunlu kılmıştır Yer yönünden olanlara "yerel yönetim kuruluşları" denir İl özel idaresi, belediye ve köyler yerel yönetim kuruluşlarıdır Hizmet yönünden olanlara gelince bunlara "Hizmetsel Yönetim Kuruluşları"da denir Bu kuruluşlara örnek olarak Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu ile iktisadi devlet teşekkülleri örnek olarak gösterilebilir Hizmetsel yönetim kuruluşlarından biride özel bir kümeyi oluşturan kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarıdır Buna Ticaret ve Sanayi Odaları ile Baroları örnek olarak verebiliriz d Yetki Genişliği İlkesi : Yetki genişliği ilkesi, merkezden yönetimin yumuşatılmış bir biçimidir Yetki genişliği ilkesi ile genel yönetimin taşra kuruluşlarında bulunan yüksek kamu görevlilerine belli konularda kendiliğinden karar alma ve uygulama yetkisi tanınır Yetki genişliğinde kararlar merkez yönetimi adına, merkez yönetimin taşradaki görevlisi tarafından alınmaktadır Anayasamız, illerin yönetiminin yetki genişliği ilkesine dayanacağını belirtmiştir Örneğin; valinin bakan adına, belli konularda kendiliğinden karar alıp uygulaması