Türkçenin Dünya Dillerine Etkisi

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-24-2012

4

2

Arapçadaki Türkçe Unsurlar:
Arapçadaki Türkçe unsurlar konusu ise, Türkçedeki
Arapça unsurlardan daha fazla işlenmiştir

Özellikle
İstanbul başkent yapıldıktan bugüne kadar müslümanlık
için bir din Türkçesi yaratamayan veya kilise
İslavcası, kilise İspanyolcası, kilise Macarcası, vb

gibi bir cami Türkçesi yaratamayan ve Avrupa’nın 15

yüzyılda bitirdiği tartışmaları bugün bile sürdüren
Türkler, Araplara, askerlik, beslenme ve giyim-kuşam
gibi pek çok alt kültür bilgisi öğretmişler ve
dolayısıyla Türkçeden Arapçaya bu alanlarla ilgili pek
çok söz alınmıştır

Arapçadaki Türkçe unsurlar konusu,
sözlük yazarlarının o kadar yoğun işin arasında
verdikleri kısa işaretlemeler dışında da birçok kitap
ve makalenin konusu olmuştur

Bu kitap ve makaleler,
genellikle, geniş bir coğrafyaya yayılmış olan
Arapçanın her hangi bir bölgesindeki Türkçe unsurları
konu edinmektedirler

İslam Ansiklopedisi’ne bu ansiklopedinin kuruluş
amaçlarına uygun yazılarından tanıdığımız din bilgini
Muhammad Bin Cheneb, Türkoloji ile ilgili ilk ve tek
eserini bu konuda vermiştir

1922 yılında Cezayir’de
Fransızca olarak basılan M

bin Cheneb’in eseri, 1967
yılında Ahmed Ateş tarafından Türkçeye çevrilerek
yayımlanmıştır

Eserde Cezayir Arapçasında yaşayan
634 Türkçe sözü incelemiştir

Cezayirdeki konuşma
dilinde yer alan bu kadar çok Türkçe söze rağmen, bu
din bilgininin önsözdeki son değerlendirme cümlesini
sizlerle paylaşmak isterim: “Eksikleri de olan bu 634
kelimelik liste, Türklerin Cezayir konuşma diline bir
miktar kelime soktuklarını göstermektedir

Bununla
beraber “dona kedi sokmak” ve “bereket versin”
deyimleri de bir yana bırakılırsa, Türkler galiba
Cezayir konuşma diline hiçbir etki yapmamıştır”

Bu
iki halkın geçmişteki birlikteliklerine haksızlık eden
bu sözlere, “Günlük konuşma dilinizde 634 Türkçe söz
varsa, bir parça Türk gibi yaşıyorsunuz demektir”
diyerek, gecikmiş bir cevap verelim

Bu konudaki çalışmalar, V

A

Gordlevskiy'in 1961'de
yayımlanan 'Türk Dilinin Arapça Üzerine Tesiri
Meselesi Hakkında' adlı çalışmasıyla devam eder

Ahmet Ateş'in konuyla ilgili çalışması ise, kendisinin
de ifade ettiği gibi V

A

Gordlevskiy'in makalesi ile
J

B

Belot'un ve H

Wehr'in sözlüklerinden derlenmiş
kelime listeleridir

Diller arasındaki alış verişlerde, bazen, alıcı dil,
aldığı unsur üzerinde öylesine derin ses ve anlam
değişiklikleri yapar ve aslî şekil ve anlam ile
verildiği dilde aldığı şekil ve anlam birbirinden o
kadar uzaklaşır ki herhangi bir sözlük yazarının o
kadar işin içinde verdiği kararlara güvenmek, bizi sık
sık yanlışlıklara sürükler

Bütün bu çalışmalar, 1984 yılında Şamil Fahri Yahya
tarafından değerlendirilmiştir

Şamil Fahri Yahya’nın
hazırladığı doktora çalışmasında 1981 Türkçe söz,
Arapçanın çeşitli coğrafyalarındaki biçim ve
anlamlarıyla verilmektedir

Araştırmacı, ayrıca,
Arapçada sık kullanılan Türkçenin bazı isim yapım
eklerini ve bu eklerin geçtiği sözleri de
listelemektedir

1990 yılında, Mahammad Ahmad Duhman, “Memlükler
Devrindeki Tarihsel Sözler Sözlüğü” adlı çalışmasını
Şam’da yayımlar

Bu çalışmada o devrin Arapça
metinlerinde geçen 891 söz ve ifade yer almaktadır

Arapçadaki Türkçe unsurlar konusunu en çok çalışan
bilgin, Erich Prokosch olmuştur

Prokosch’un Sudan
Arapçasındaki Türkçe sözlerle ilgili eseri,
Türkçe-Arapça ilişkileri konusunda, alıntıların ses
bilgisi konusunda ve Türkçe meslek ekinin Arapçada
kullanımıyla ilgili bilgiler verdikten sonra 202
Türkçe sözü inceler

Yakın zamanlarda da Bedrettin Aytaç tarafından “Arap
Lehçelerindeki Türkçe Kelimeler” adlı bir eser
yayımlanır

Türkçe sözlerin Arap Lehçelerindeki
biçimlerinin de gösterildiği bu eserde 941 söz yer
almaktadır

10-24-2012	#6
Prof. Dr. Sinsi	Türkçenin Dünya Dillerine Etkisi 42 Arapçadaki Türkçe Unsurlar: Arapçadaki Türkçe unsurlar konusu ise, Türkçedeki Arapça unsurlardan daha fazla işlenmiştir Özellikle İstanbul başkent yapıldıktan bugüne kadar müslümanlık için bir din Türkçesi yaratamayan veya kilise İslavcası, kilise İspanyolcası, kilise Macarcası, vb gibi bir cami Türkçesi yaratamayan ve Avrupa’nın 15 yüzyılda bitirdiği tartışmaları bugün bile sürdüren Türkler, Araplara, askerlik, beslenme ve giyim-kuşam gibi pek çok alt kültür bilgisi öğretmişler ve dolayısıyla Türkçeden Arapçaya bu alanlarla ilgili pek çok söz alınmıştır Arapçadaki Türkçe unsurlar konusu, sözlük yazarlarının o kadar yoğun işin arasında verdikleri kısa işaretlemeler dışında da birçok kitap ve makalenin konusu olmuştur Bu kitap ve makaleler, genellikle, geniş bir coğrafyaya yayılmış olan Arapçanın her hangi bir bölgesindeki Türkçe unsurları konu edinmektedirler İslam Ansiklopedisi’ne bu ansiklopedinin kuruluş amaçlarına uygun yazılarından tanıdığımız din bilgini Muhammad Bin Cheneb, Türkoloji ile ilgili ilk ve tek eserini bu konuda vermiştir 1922 yılında Cezayir’de Fransızca olarak basılan M bin Cheneb’in eseri, 1967 yılında Ahmed Ateş tarafından Türkçeye çevrilerek yayımlanmıştır Eserde Cezayir Arapçasında yaşayan 634 Türkçe sözü incelemiştir Cezayirdeki konuşma dilinde yer alan bu kadar çok Türkçe söze rağmen, bu din bilgininin önsözdeki son değerlendirme cümlesini sizlerle paylaşmak isterim: “Eksikleri de olan bu 634 kelimelik liste, Türklerin Cezayir konuşma diline bir miktar kelime soktuklarını göstermektedir Bununla beraber “dona kedi sokmak” ve “bereket versin” deyimleri de bir yana bırakılırsa, Türkler galiba Cezayir konuşma diline hiçbir etki yapmamıştır” Bu iki halkın geçmişteki birlikteliklerine haksızlık eden bu sözlere, “Günlük konuşma dilinizde 634 Türkçe söz varsa, bir parça Türk gibi yaşıyorsunuz demektir” diyerek, gecikmiş bir cevap verelim Bu konudaki çalışmalar, VA Gordlevskiy'in 1961'de yayımlanan 'Türk Dilinin Arapça Üzerine Tesiri Meselesi Hakkında' adlı çalışmasıyla devam eder Ahmet Ateş'in konuyla ilgili çalışması ise, kendisinin de ifade ettiği gibi V A Gordlevskiy'in makalesi ile J B Belot'un ve H Wehr'in sözlüklerinden derlenmiş kelime listeleridir Diller arasındaki alış verişlerde, bazen, alıcı dil, aldığı unsur üzerinde öylesine derin ses ve anlam değişiklikleri yapar ve aslî şekil ve anlam ile verildiği dilde aldığı şekil ve anlam birbirinden o kadar uzaklaşır ki herhangi bir sözlük yazarının o kadar işin içinde verdiği kararlara güvenmek, bizi sık sık yanlışlıklara sürükler Bütün bu çalışmalar, 1984 yılında Şamil Fahri Yahya tarafından değerlendirilmiştir Şamil Fahri Yahya’nın hazırladığı doktora çalışmasında 1981 Türkçe söz, Arapçanın çeşitli coğrafyalarındaki biçim ve anlamlarıyla verilmektedir Araştırmacı, ayrıca, Arapçada sık kullanılan Türkçenin bazı isim yapım eklerini ve bu eklerin geçtiği sözleri de listelemektedir 1990 yılında, Mahammad Ahmad Duhman, “Memlükler Devrindeki Tarihsel Sözler Sözlüğü” adlı çalışmasını Şam’da yayımlar Bu çalışmada o devrin Arapça metinlerinde geçen 891 söz ve ifade yer almaktadır Arapçadaki Türkçe unsurlar konusunu en çok çalışan bilgin, Erich Prokosch olmuştur Prokosch’un Sudan Arapçasındaki Türkçe sözlerle ilgili eseri, Türkçe-Arapça ilişkileri konusunda, alıntıların ses bilgisi konusunda ve Türkçe meslek ekinin Arapçada kullanımıyla ilgili bilgiler verdikten sonra 202 Türkçe sözü inceler Yakın zamanlarda da Bedrettin Aytaç tarafından “Arap Lehçelerindeki Türkçe Kelimeler” adlı bir eser yayımlanır Türkçe sözlerin Arap Lehçelerindeki biçimlerinin de gösterildiği bu eserde 941 söz yer almaktadır