Felsefe-Yeryüzünde Bir İnsan/Orhan Hançerlioğlu

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-24-2012

Taşlardan, topraklardan, madenlerden; bitkilerden, hayvanlardan insana kadar gelen bu süreç, ne türlü bir süreçtir? Bu akıl durdurucu görünümün altında yatan nedir?

Şimdi artık bu çok yalın doğa yasasını açık seçik biliyoruz

Milyonlarca yıl süren bu dramatik serüvenin altında yatan, doğanın evrensel evrim yasası’dır

Ama bu yasayı bilimsel olarak açıklayabilmek için Charles Darwin (1809- 1882) gibi bir bilgin gerekiyordu

Öküze, korunması için, boynuz verilmiş

Ya mürekkepbalığı korunmayacak mı? Onun da boyası var

Mürekkepbalığı öylesine boyar ki suyu, saldıranlar ne etseler onu bulamazlar

Boynuzsuz, boyasız tavşan da çevik bacaklarına güvenir

Kuşlar kanatlanıp uçarak kendilerini kurtarırlar

Ya boynuzsuz, boyasız, kanatsız, hantal bacaklı insan? Onu da usu (aklı) koruyacak

İyi ama neden kimine boynuz, kimine boya, kimine çevik bacak, kimine kanat, kimine us? Örneğin bütün varlıklar boynuzlu olamazlar mıydı?

Bu soruya Darwin’den çok önce Fransız bilgini Jean Lamarck (1744-1829) karşılık vermişti:

Hayır, olamazlardı

Çünkü her varlık; içinde varlaştığı özdeksel koşullara göre oluşuyordu

Ne türlü koşullar içindeyse o türlü olmak zorundaydı

Kuşu varlaştıran koşullar çevik bacakları gerektirmediği gibi öküzü varlaştıran koşullar da usu gerektirmiyordu

Gereksinme (ihtiyaç) organ yaratmaktaydı

Buna karşı, artık gereksenmeyen organlar da köreliyor ve ortadan kalkıyorlardı

Ortamın zorlamasıyla meydana gelen özellikler kalıtımla kuşaklardan kuşaklara geçiyor, geçerken daha da gelişiyorlardı

Örneğin zürafa, önceleri otla beslendiği için normal boyunlu ve normal bacaklı bir hayvandı

Yaşadığı çevre çölleşince başka bir çevreye geçerek yiyeceğini yüksek dallardan sağlamak zorunda kalmıştı

O yüksek dallara erişebilmek için de zorunlu olarak bacakları ve boynu uzamıştı

Ne var ki bu karşılık açıklamaya yetmiyordu

Daha başka ve haklı soruları da karşılayabilmek gerekiyordu

Çevresel koşulların etkisiyle varlaşan özellikler nasıl oluyor da kuşaklardan kuşaklara geçebiliyordu? Ortam adı verilen bilinçsiz bir güç bu kadar düzenli ürünler meydana getirebilir miydi?

Darwin’in büyük önemi, bu soruları bilimsel olarak karşılamasındadır

Darwin bu alana bol sayıda bilimsel kanıtlar getiriyor

Kendinden önce bu alanda çalışan Lamarck, Diderot, Robinet, Charles de Bonnet vb

gibi evrimcilerin kuramsal varsayımlarını düzeltiyor ve bilimsel olarak doğruluyor

Özellikle Lamarck’ın soyaçekim ve çevreye uyma varsayımlarını yepyeni doğal ayıklama ve yaşama savaşı bulgularıyla güçlendiriyor

Darwin’e göre yaşam kasırgası içinde ancak yaşama gücü olanlar canlı kalırlar ve türlerini sürdürürler

Bu, bir doğal ayıklanma ya da doğal seçme (selection naturelle)’dir

Yaşama savaşında ayakta kalanlar belli özellikler gösterenlerdir

Bu özellikler, soyaçekimle yeni kuşaklara geçmektedir, hem de daha gelişerek

Bitki ve hayvan yetiştirenler kuraldışı (müstesna) özellikler gösterenleri birbirlerine aşılaya aşılaya yeni türler elde ederler

İnsanların bile yapabildiği bu aşılamayı doğa daha kolaylıkla ve doğal olarak yapmaktadır

Gerçekten de, bu seçim, doğumdan önce başlamaktadır

Cinsi yaşatan, sürdüren en güçlülerdir (Dr

Fritz Kahn, İnsan ve Hayat, s

38)

Antropoloji bilgini Sir Arthur Keith şöyle diyor: Darwinisme’i maymundan hemen insana geçivermiş bir evrim zinciri olarak anlamak yanlıştır

Büyük insan familyasının çeşitli gruplara ve bu grupların da çeşitli türlere ayrıldığı bir eski dünya düşünün

Bugün maymunlar nasıl büyüklü küçüklü çeşitli gruplar halinde görünüyorlarsa, o eski dünyanın insanları da öyle görünmekteydiler

İşte bu çeşitli türler girdabı içinde bir tür, yaşama kavgasından artakalarak bugünkü insan türünü meydana getirmiştir (A

Keith, İnsanlığın Eskiliğine Dair)

Antropoloji alanındaki son bulgular günümüzden 400 milyon yıl önceki Silür döneminde deniz hayvanlarının yaşadığını,
300 milyon yıl önceki Karbon döneminde kara bitkilerinin belirdiğini,
150 milyon yıl önceki Jura döneminde dinozorlarla sürüngenlerin göründüğünü,
60 milyon yıl önceki Eosen döneminde de maymun ve ilerde insanlaşması muhtemel primatların çoğaldığını meydana koymuştur

Bu çağlardan kalma fosil kalıntıları, günümüzden 35 milyon yıl önceki Oligosen döneminde yaşamış olan Dryopithecus Africanus adı verilen maymun türüyse, günümüzden 25 milyon yıl önceki Miosen döneminde yaşamıştı

Bu çağda bulunan Ramapitehecus punjabicus ve Kenyapithecus Africanus’ün insan türünü meydana getirecek olan ilk insanımsılar (Latince: Hominidae) oldukları sanılmaktadır

12 milyon yıl önceki Pliosen döneminden hiçbir fosil bulunamamışsa da 3 milyon yıl önceki Pleistosen döneminden ilk insanlaşan maymun grubu olduğu sanılan Australopithecus fosilleri bulunmuştur

Çünkü, bunlara gelinceye dek bütün maymun grupları çoğunlukla ağaçlarda yaşarken bu grubun yerde yaşadığı saptanmıştır

Bu maymun-insan fosillerinin ilki 1924 yılında Rodezya’da bulunmuştu

Daha sonra bu türden düzinelerle fosil meydana çıkarılmıştır

Bu fosillerle birlikte bunlarca yapıldığı sanılan yontulmuş çakıl taşları da bulunmuştur

Pleistosen döneminin üçüncü buz çağından önce insan tüzünün geniş ölçüde yayıldığı sanılmaktadır

Neandertal adamı bu ilk insanlardan biridir ve Homo sapiens Neanderthalensis adıyla anılmaktadır

Bu dönemin dördüncü buz çağı Neandertal adamını hemen tümüyle yok etmiştir

Ama, bu çağ sona ermeden Homo sapiens sapiens adı verilen gerçek insanlar dünya üstünde görünmüşlerdir

Sürüp gitmekte olan soyumuzun ataları bunlardır

Bu insanlar çeşitli ırklar halinde var olmuşlardır

Bu ırkların ilki de Cro-Magnon ırkıdır

Yaşambilimsel evrimden insansal tarihe geçiş emek’le başlamıştır

İnsansal emeği hayvansal çaba’dan ayıran, bu emeğin bilinç’li oluşudur

Emek ve bilinç, birbirlerinin koşulu olarak, insana özgü bir diyalektik ikileşme’dir

Yüksek hayvan türlerinde beliren zeka ve onunla sınırlı olarak gelişmiş bulunan çaba, evrim sonucunda insansal bilinç ve bilinçli emeğe dönüşmüştür

Bu gelişme, pek uzun bir evrimin ürünüdür

Hayvansal zeka ve çaba, sadece doğadan yararlanmak’la kalmış, doğayı yararına uygun olarak değiştirip, ona egemen olmak’la insanlaşmıştır

İnsan, kendisini meydana getiren doğasal koşulları aşmakla varlaşmıştır ve bundan ötürüdür ki, artık o, doğasal koşullara indirgenemez

Bilinç ve eyleminin birbirlerini karşılıklı olarak etkilemesiyle gerçekleşen uzun bir evrim sonunda alet yapmış ve hayvandan farklı olarak kendi kendini üretmiş’tir

Hayvan, tek başına bir varlık olduğu halde, insan ancak toplumsal bir varlık’tır: "İnsan, toplumsal ilişkilerinin toplamıdır"

Ama gene de karşılanması gereken bir soru var: İnsan nedir? Madenler, bitkiler ve hayvanlar arasında böylesine başkalaşmak (insanlaşmak) neden?

Hollandalı anatom Louis Bolk’a göre, bu başkalaşmanın nedeni, bireysel gelişmedeki gecikmedir (Retardation kuramı)

İnsana özgü nitelikler, bu gecikmenin sonucudurlar

Hayvan doğduktan birkaç gün, ya da birkaç hafta sonra yürür, insan ancak bir yıl sonra yürümeye başlar

Hayvanın büyümesi birkaç gün ya da birkaç yılda biter, insanın büyümesi on dokuz yıl sürer

Üretme yeteneği hayvanda birkaç ay ya da birkaç yılda, insanda on beş yılda başlar

Hayvanlar tüylü doğarlar, insan on beş yıl sonra tüylenir

Daha pek çok alanlarda da görüleceği gibi insan, pek uzun yıllar, doğuş sırasındaki durumunda (embrional durum) kalır

Bu gecikme, sonunda insanın kılsızlığında görüldüğü gibi büsbütün yok olmaya varacak olan (elimination) bir organ gerilemesini, güçsüzlüğünü doğurur

Her hayvan çevresine uyar, insansa bu güçsüzlüğünden ötürü çevresine uyamaz

Bu yüzden de yaşayabilmek için çevresini kendisine uydurmak zorundadır

Tükenip yok olmamasını da gene bu gecikmeye borçludur

Profesör Bolk’a göre, gelişmenin gecikmesi, bir iç engelleme yüzündendir

Bu engellemeyi de iç guddelerin ürünleri olan hormonlar sağlamaktadır

İnsan vücudunda engelleyici hormonların çoğalması, beynin büyümesiyle bağlantılıdır

Zekanınsa, beynin bedene göre büyüklüğüyle arttığını biliyoruz

Şu halde, denilebilir ki, insanın gücü güçsüzlüğündedir

İnsan çevresine uyamayacak kadar güçsüzleştiğinden, çevresini kendisine uydurabilmek için akıllanmak zorunda kalmıştır

Beyni büyümüş, zekası artmıştır

Maymun, soğuğa karşı, kıllanarak yaşar

İnsan kıllanamayınca, maymunun derisini yüzüp kendi sırtına geçirerek yaşar

Bu yüzdendir ki, dağ hayvanı dağda, ova hayvanı ovada, deniz hayvanı denizde, sıcak hava hayvanı sıcakta, soğuk hava hayvanı soğukta yaşayabildiği halde insan, dünyanın her köşesinde yaşamaktadır

10-24-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Felsefe-Yeryüzünde Bir İnsan/Orhan Hançerlioğlu Taşlardan, topraklardan, madenlerden; bitkilerden, hayvanlardan insana kadar gelen bu süreç, ne türlü bir süreçtir? Bu akıl durdurucu görünümün altında yatan nedir? Şimdi artık bu çok yalın doğa yasasını açık seçik biliyoruz Milyonlarca yıl süren bu dramatik serüvenin altında yatan, doğanın evrensel evrim yasası’dır Ama bu yasayı bilimsel olarak açıklayabilmek için Charles Darwin (1809- 1882) gibi bir bilgin gerekiyordu Öküze, korunması için, boynuz verilmiş Ya mürekkepbalığı korunmayacak mı? Onun da boyası var Mürekkepbalığı öylesine boyar ki suyu, saldıranlar ne etseler onu bulamazlar Boynuzsuz, boyasız tavşan da çevik bacaklarına güvenir Kuşlar kanatlanıp uçarak kendilerini kurtarırlar Ya boynuzsuz, boyasız, kanatsız, hantal bacaklı insan? Onu da usu (aklı) koruyacak İyi ama neden kimine boynuz, kimine boya, kimine çevik bacak, kimine kanat, kimine us? Örneğin bütün varlıklar boynuzlu olamazlar mıydı? Bu soruya Darwin’den çok önce Fransız bilgini Jean Lamarck (1744-1829) karşılık vermişti: Hayır, olamazlardı Çünkü her varlık; içinde varlaştığı özdeksel koşullara göre oluşuyordu Ne türlü koşullar içindeyse o türlü olmak zorundaydı Kuşu varlaştıran koşullar çevik bacakları gerektirmediği gibi öküzü varlaştıran koşullar da usu gerektirmiyordu Gereksinme (ihtiyaç) organ yaratmaktaydı Buna karşı, artık gereksenmeyen organlar da köreliyor ve ortadan kalkıyorlardı Ortamın zorlamasıyla meydana gelen özellikler kalıtımla kuşaklardan kuşaklara geçiyor, geçerken daha da gelişiyorlardı Örneğin zürafa, önceleri otla beslendiği için normal boyunlu ve normal bacaklı bir hayvandı Yaşadığı çevre çölleşince başka bir çevreye geçerek yiyeceğini yüksek dallardan sağlamak zorunda kalmıştı O yüksek dallara erişebilmek için de zorunlu olarak bacakları ve boynu uzamıştı Ne var ki bu karşılık açıklamaya yetmiyordu Daha başka ve haklı soruları da karşılayabilmek gerekiyordu Çevresel koşulların etkisiyle varlaşan özellikler nasıl oluyor da kuşaklardan kuşaklara geçebiliyordu? Ortam adı verilen bilinçsiz bir güç bu kadar düzenli ürünler meydana getirebilir miydi? Darwin’in büyük önemi, bu soruları bilimsel olarak karşılamasındadır Darwin bu alana bol sayıda bilimsel kanıtlar getiriyor Kendinden önce bu alanda çalışan Lamarck, Diderot, Robinet, Charles de Bonnet vb gibi evrimcilerin kuramsal varsayımlarını düzeltiyor ve bilimsel olarak doğruluyor Özellikle Lamarck’ın soyaçekim ve çevreye uyma varsayımlarını yepyeni doğal ayıklama ve yaşama savaşı bulgularıyla güçlendiriyor Darwin’e göre yaşam kasırgası içinde ancak yaşama gücü olanlar canlı kalırlar ve türlerini sürdürürler Bu, bir doğal ayıklanma ya da doğal seçme (selection naturelle)’dir Yaşama savaşında ayakta kalanlar belli özellikler gösterenlerdir Bu özellikler, soyaçekimle yeni kuşaklara geçmektedir, hem de daha gelişerek Bitki ve hayvan yetiştirenler kuraldışı (müstesna) özellikler gösterenleri birbirlerine aşılaya aşılaya yeni türler elde ederler İnsanların bile yapabildiği bu aşılamayı doğa daha kolaylıkla ve doğal olarak yapmaktadır Gerçekten de, bu seçim, doğumdan önce başlamaktadır Cinsi yaşatan, sürdüren en güçlülerdir (Dr Fritz Kahn, İnsan ve Hayat, s 38) Antropoloji bilgini Sir Arthur Keith şöyle diyor: Darwinisme’i maymundan hemen insana geçivermiş bir evrim zinciri olarak anlamak yanlıştır Büyük insan familyasının çeşitli gruplara ve bu grupların da çeşitli türlere ayrıldığı bir eski dünya düşünün Bugün maymunlar nasıl büyüklü küçüklü çeşitli gruplar halinde görünüyorlarsa, o eski dünyanın insanları da öyle görünmekteydiler İşte bu çeşitli türler girdabı içinde bir tür, yaşama kavgasından artakalarak bugünkü insan türünü meydana getirmiştir (A Keith, İnsanlığın Eskiliğine Dair) Antropoloji alanındaki son bulgular günümüzden 400 milyon yıl önceki Silür döneminde deniz hayvanlarının yaşadığını, 300 milyon yıl önceki Karbon döneminde kara bitkilerinin belirdiğini, 150 milyon yıl önceki Jura döneminde dinozorlarla sürüngenlerin göründüğünü, 60 milyon yıl önceki Eosen döneminde de maymun ve ilerde insanlaşması muhtemel primatların çoğaldığını meydana koymuştur Bu çağlardan kalma fosil kalıntıları, günümüzden 35 milyon yıl önceki Oligosen döneminde yaşamış olan Dryopithecus Africanus adı verilen maymun türüyse, günümüzden 25 milyon yıl önceki Miosen döneminde yaşamıştı Bu çağda bulunan Ramapitehecus punjabicus ve Kenyapithecus Africanus’ün insan türünü meydana getirecek olan ilk insanımsılar (Latince: Hominidae) oldukları sanılmaktadır 12 milyon yıl önceki Pliosen döneminden hiçbir fosil bulunamamışsa da 3 milyon yıl önceki Pleistosen döneminden ilk insanlaşan maymun grubu olduğu sanılan Australopithecus fosilleri bulunmuştur Çünkü, bunlara gelinceye dek bütün maymun grupları çoğunlukla ağaçlarda yaşarken bu grubun yerde yaşadığı saptanmıştır Bu maymun-insan fosillerinin ilki 1924 yılında Rodezya’da bulunmuştu Daha sonra bu türden düzinelerle fosil meydana çıkarılmıştır Bu fosillerle birlikte bunlarca yapıldığı sanılan yontulmuş çakıl taşları da bulunmuştur Pleistosen döneminin üçüncü buz çağından önce insan tüzünün geniş ölçüde yayıldığı sanılmaktadır Neandertal adamı bu ilk insanlardan biridir ve Homo sapiens Neanderthalensis adıyla anılmaktadır Bu dönemin dördüncü buz çağı Neandertal adamını hemen tümüyle yok etmiştir Ama, bu çağ sona ermeden Homo sapiens sapiens adı verilen gerçek insanlar dünya üstünde görünmüşlerdir Sürüp gitmekte olan soyumuzun ataları bunlardır Bu insanlar çeşitli ırklar halinde var olmuşlardır Bu ırkların ilki de Cro-Magnon ırkıdır Yaşambilimsel evrimden insansal tarihe geçiş emek’le başlamıştır İnsansal emeği hayvansal çaba’dan ayıran, bu emeğin bilinç’li oluşudur Emek ve bilinç, birbirlerinin koşulu olarak, insana özgü bir diyalektik ikileşme’dir Yüksek hayvan türlerinde beliren zeka ve onunla sınırlı olarak gelişmiş bulunan çaba, evrim sonucunda insansal bilinç ve bilinçli emeğe dönüşmüştür Bu gelişme, pek uzun bir evrimin ürünüdür Hayvansal zeka ve çaba, sadece doğadan yararlanmak’la kalmış, doğayı yararına uygun olarak değiştirip, ona egemen olmak’la insanlaşmıştır İnsan, kendisini meydana getiren doğasal koşulları aşmakla varlaşmıştır ve bundan ötürüdür ki, artık o, doğasal koşullara indirgenemez Bilinç ve eyleminin birbirlerini karşılıklı olarak etkilemesiyle gerçekleşen uzun bir evrim sonunda alet yapmış ve hayvandan farklı olarak kendi kendini üretmiş’tir Hayvan, tek başına bir varlık olduğu halde, insan ancak toplumsal bir varlık’tır: "İnsan, toplumsal ilişkilerinin toplamıdır" Ama gene de karşılanması gereken bir soru var: İnsan nedir? Madenler, bitkiler ve hayvanlar arasında böylesine başkalaşmak (insanlaşmak) neden? Hollandalı anatom Louis Bolk’a göre, bu başkalaşmanın nedeni, bireysel gelişmedeki gecikmedir (Retardation kuramı) İnsana özgü nitelikler, bu gecikmenin sonucudurlar Hayvan doğduktan birkaç gün, ya da birkaç hafta sonra yürür, insan ancak bir yıl sonra yürümeye başlar Hayvanın büyümesi birkaç gün ya da birkaç yılda biter, insanın büyümesi on dokuz yıl sürer Üretme yeteneği hayvanda birkaç ay ya da birkaç yılda, insanda on beş yılda başlar Hayvanlar tüylü doğarlar, insan on beş yıl sonra tüylenir Daha pek çok alanlarda da görüleceği gibi insan, pek uzun yıllar, doğuş sırasındaki durumunda (embrional durum) kalır Bu gecikme, sonunda insanın kılsızlığında görüldüğü gibi büsbütün yok olmaya varacak olan (elimination) bir organ gerilemesini, güçsüzlüğünü doğurur Her hayvan çevresine uyar, insansa bu güçsüzlüğünden ötürü çevresine uyamaz Bu yüzden de yaşayabilmek için çevresini kendisine uydurmak zorundadır Tükenip yok olmamasını da gene bu gecikmeye borçludur Profesör Bolk’a göre, gelişmenin gecikmesi, bir iç engelleme yüzündendir Bu engellemeyi de iç guddelerin ürünleri olan hormonlar sağlamaktadır İnsan vücudunda engelleyici hormonların çoğalması, beynin büyümesiyle bağlantılıdır Zekanınsa, beynin bedene göre büyüklüğüyle arttığını biliyoruz Şu halde, denilebilir ki, insanın gücü güçsüzlüğündedir İnsan çevresine uyamayacak kadar güçsüzleştiğinden, çevresini kendisine uydurabilmek için akıllanmak zorunda kalmıştır Beyni büyümüş, zekası artmıştır Maymun, soğuğa karşı, kıllanarak yaşar İnsan kıllanamayınca, maymunun derisini yüzüp kendi sırtına geçirerek yaşar Bu yüzdendir ki, dağ hayvanı dağda, ova hayvanı ovada, deniz hayvanı denizde, sıcak hava hayvanı sıcakta, soğuk hava hayvanı soğukta yaşayabildiği halde insan, dünyanın her köşesinde yaşamaktadır