Akıl Akıldan Üstündür Makale

Akıl akıldan üstündür Makale

Atalar, “el elden üstündür”, “akıl akıldan üstündür” demişler Ortak deneyimlerinden, ortak aklın yüzyıllar boyu kazanımlarından bir “öğütler manzumesi” oluşturmuşlar Birçok şairimiz atasözlerini şiir formatında şekillendirmiş Böylece edebiyatımızda “demişler” diye özel bir anlatım gelişmiş

17 yüzyıl sonları ile 18 Yüzyılın ilk yarısında yaşamış minyatür sanatçısı Levnî var Onun atalar sözü destanından iki kita okuyayım:

Arzeyle bu pendi kendi özüne

Dost addetme her güleni yüzüne

İncinme dostunun doğru sözüne

Doğru söz insana batar demişler

Güneş balçık ilen sıvanmaz ey dil

Bi-zeban da olsa bellidir kamil

Kendüden gayruyu beğenmez cahil

Kendi çalar kendi oynar demişler

Büyüklenmek, kendinden başkasını beğenmemek, kibir şeytanın en sevdiği durumdur Şeytan ateşten yaratıldığı için kendisini, balçıktan yaratılan insandan üstün görürmüş Onun için kibir şeytan işidir, derler Kibirle cahillik bir birini tetikler Uzun söze hacet yok İşin özünü şairler söylesin:

19 Yüzyılda Kayseri'nin şimdiki adı Develi olan Everek ilçesinde yaşayan Seyrani diyor ki:

Kimsenin kimseye yoktur sayesi,

Katıldı sütlere cehlin mayesi,

Tilkiye verildi aslan payesi

Tilki gölgesinde aslan olanlar

16 Yüzyılda Pir Sultan’la arkadaşlık etmiş bulunan Kul Himmet’te şöyle demiş:

Her bir söze sakın dilin uzatma

Doğru söyleyene dilde nemiz var

Aybın görüp elin gıybetin etme

Kendimiz görelim ilde nemiz var

Nâdana söz atıp dile getirme

Câhile uyup da kendin yitirme

Her ağaç dibine varıp oturma

Meyvesi olmayan dalda nemiz var

Şerifî adlı bir şairden de bir dörtlük aktarayım:

Alçak ol alçağı gönüller yeğler

Görmez misin suyu alçağa çağlar

Her ne kadar yüksek olursa dağlar

Yollar üzerinden aşar demişler

Evet, ne kadar yüksek olsa da dağlar üzerinden aşacak bir yol vardır Gurur, nefsin; kalp ve ruha karşı kullandığı silahtır Gururun üstünlüğü, kalbin günah kiriyle karalanması, insanın insanlıktan uzaklaşmasıdır İnsanın hayat boyu savaşması gereken düşmanı, iç benliğindir O düşman, sürekli kendini haklı ve dost, başkalarını hamsız ve tehlike olarak gösterir

Eski padişahlar, gururun ne zararlar vereceğini bildikleri için, kendilerini uyaracak adamlar tutmuşlar Bu görevliler, törenlerde “Padişahım çok yaşa” bağırışları yükseldikçe, “Gururlanma padişahım senden büyük Allah var” demişler

Gurur insanın gözünü kör eder Doğrusu onurlu olmaktır Çünkü onur erdemdir