Montaigne - Denemeler İi

YASALAR

Aklın o kadar çeşitli yolları vardır ki hangisinden gideceğimizi
bilemeyiz Görgünün de öyle Olaylara bakarak çıkarmak istediğimiz
sonuçlar pek inanılır gibi değildir Çünkü olaylar hiçbir zaman eşit
olmazlar Bu dünyada gördüğümüz şeylerin ortak özelliği ayrı ve
değişik olmalarıdır

Bununla birlikte yasaları çoğaltarak yargıçların yetkilerini daraltmak,
yargılara sınır çizmek düşüncesine de yanaşmıyorum Bu düşüncede
olanlar şunu unutuyorlar ki, yasaları yapmakta olduğu kadar onların
yorumlanmasında da özgürlük ve yetki vardır

Yargıçlarımızı yasalar üzerinde düşünce yürütmek ve karar
vermek işinde o kadar serbest bıraktık ki hiçbir özgürlük bundan daha
keyfi, bundan daha geniş olmaz Yasa adamlarımız binbir çeşit özel
durum düşünüp her biri için ayrı yasa yapmakla ne kazandılar?

Bunları ne kadar çoğaltsak insan işlerinin sonsuz değişikliğini
karşılayamayız Bu yasaları yüz kez daha artırsanız, gelecekteki
olaylar arasında öyleleri bulunacaktır ki bizim yaşamdan alıp kitaba
koyduğumuz olaylardan hiçbirine benzemeyecek yeni maddeler
koymayı gerektirecektir Durmadan değişen insan durumlarının
değişmez yasalarla ilgisi pek azdır En iyi yasalar en az ve öz, en genel
olanlardır Bana sorarsanız yasalar bizimkiler kadar çok olacağına hiç
olmasa daha hayırlıdır Doğanın yasaları bizim yazdıklarımızdan her
zaman daha akıllıcadır (Kitap 3, bölüm 13)

Bir kavgaya sudan nedenlerle katılanların, sudan nedenlerle
ayrılıvermeleri olağandır (Kitap 3, bölüm 10)

Bütün kamusal eylemler kararsız ve değişken yorumlara uğrar,
çünkü çok fazla insan akıl yürütür onlar üstüne (Kitap 3, bölüm 10)

Ben insanın iş görmesini, yaşama çabasını uzatabildiği kadar
uzatmasını isterim Ölüm, lahanalarımı dikerken bulmalı beni;
ama ölüm korkusu, hele kusurlu bahçemi yitirme korkusu içinde değil
(Kitap 1, bölüm 20)