Geleneksel Türk Tiyatrosu...|Tiyatro Tarihi Ve Skeçler

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-24-2012

KÖY SEYİRLİK OYUNU

Diğer seyirlik oyunlarımız gibi köy seyirlik oyunlarımız da hak ettikleri önemi görememişler yavaş yavaş kaybolmaya yüz tutmuşlardır

Köy seyirlik oyunlarımızı çeşitli açılardan ele alarak inceleyelim

- Oyunculuk açısından

Köy seyirlik oyunlarımızın oyuncuları profesyonel eğitim görmüş oyunculardan değil,istekli,yetenekli kişilerden çıkmaktadır

Oyuncular, seyirciler gibi aynı bolluğu, aynı kıtlığı, aynı ortak mekanları paylaşan kişilerdir

Eğlenceyi amaçlayan köy seyirlik oyunlarımızda oyuncu, türünün özelliklerinden kaynaklanan zorunlu kalıplar içine sıkışmadan seyircinin eğlenmesini sağlar

Kişisel yetenek ön plandadır

Büyüsel kökenli oyunlarda törelerle belirlenmiş kalıpların dışına çıkılmasına hiçbir şekilde izin vermeyen seyirci,eğlendirmeyi amaçlayan oyunlarda uygulanan esnek oyun düzeninden hoşnuttur

Erkekler aralarında oynana oyunlarda kadın rollerini,kadınlarsa erkek rollerini taklit etmekteydi

- Sahne etmenleri açısından

Belirli bir dekor anlayışı bulunmazdı

Kimi zaman hiç dekora gerek duyulmadığı gibi ; oyunu oynandığı yerin oyunun doğal dekorunu oluşturduğu da olurdu

Dekorun önem yitirmesiyle beraber kostüm önem kazanmıştır

Gerçekçi parçalardan oluşan kostümler göstermeci amaçla kullanılmıştır

Örneğin, kadın kılığına girmek için avlar ve entari giyen oyuncunun sakal tıraşı olmadığı , böylece bir tür yabancılaşmaya gittiği anlaşılmıştır

Aksesuarda ise üç tür aksesuar kullanılırdı: Yalancı, gerçek ve canlı…Gerçek aksesuar olarak, oyun sırasında gerçek tabanca kullanıldığı görülmüştür

Bunun yerin herhangi bir sopanın kullanılması ise yalancı aksesuar oluyor

Oyuncuların, masa,sandalye, kütük gibi aksesuarlar yerine kullanılması da canlı aksesuarı doğuruyordu

Efektler oyun sırasında oyuncu tarafından canlı olarak çıkarılıyordu

- Oyun yeri açısından

İster iç ister dış mekanlarda oynansın,seyircinin bir daire biçiminde çevrelediği oyun yerinde oyunlar sergilenirdi

Dört yandan seyir olanağı sağlandığından dekora pek başvurulmazdı

- Yönetmenlik açısından

Bir çok uygulamada “yöneticilik” görevini gelenek ve göreneklerin yaptığını görüyoruz

Oyuncular dedelerinden ve babalarından gördükleri biçimde,mümkün oldukça otantik ölçülere bağlı kalarak oynarlardı

Gelenek ve göreneklerin toplum koşullarına uymamaya başladığı noktada ise “yöneticilik” görevini bir oyuncunun öne çıkarak aldığını görüyoruz

Bu oyuncunun, boşlukları doldurmaya, seyircinin izleyip kabul edebileceği sözcükleri önceden saptamaya,rol dağıtımı yapmaya,hatta bir tür yorumlamaya varabilecek bir uygulamaya gittiği görülmüştür

Bu yönetici kişi ”delikanlı başı, cıdıroğlu, köse, meydancı, oyuncubaşı” gibi adlar alırdı

- Seyirci açısından

Oyunlarda oldukça esnek bir seyir anlayışı gözetilirdi

Dileyen dilediği zaman oyunu izlemeye gelebildiği gibi,istediği zaman oyundan çıkabilirdi de

Bu oyunlarda seyirci edilgen değil etken bir durumdadır

Konular önceden bilindiği halde bu durum oyuncu ile seyirci asında bir kopukluk meydana getirmez

Seyircilerin zaman zaman oyuncularla diyaloga hatta tartışmaya girdiği görülmüştür

Gerektiğinde seyirciler dekor yada aksesuar olarak kullanılabilmektedir

10-24-2012	#7
Prof. Dr. Sinsi	Geleneksel Türk Tiyatrosu...\|Tiyatro Tarihi Ve Skeçler KÖY SEYİRLİK OYUNU Diğer seyirlik oyunlarımız gibi köy seyirlik oyunlarımız da hak ettikleri önemi görememişler yavaş yavaş kaybolmaya yüz tutmuşlardırKöy seyirlik oyunlarımızı çeşitli açılardan ele alarak inceleyelim - Oyunculuk açısından Köy seyirlik oyunlarımızın oyuncuları profesyonel eğitim görmüş oyunculardan değil,istekli,yetenekli kişilerden çıkmaktadır Oyuncular, seyirciler gibi aynı bolluğu, aynı kıtlığı, aynı ortak mekanları paylaşan kişilerdirEğlenceyi amaçlayan köy seyirlik oyunlarımızda oyuncu, türünün özelliklerinden kaynaklanan zorunlu kalıplar içine sıkışmadan seyircinin eğlenmesini sağlarKişisel yetenek ön plandadırBüyüsel kökenli oyunlarda törelerle belirlenmiş kalıpların dışına çıkılmasına hiçbir şekilde izin vermeyen seyirci,eğlendirmeyi amaçlayan oyunlarda uygulanan esnek oyun düzeninden hoşnuttur Erkekler aralarında oynana oyunlarda kadın rollerini,kadınlarsa erkek rollerini taklit etmekteydi - Sahne etmenleri açısından Belirli bir dekor anlayışı bulunmazdıKimi zaman hiç dekora gerek duyulmadığı gibi ; oyunu oynandığı yerin oyunun doğal dekorunu oluşturduğu da olurdu Dekorun önem yitirmesiyle beraber kostüm önem kazanmıştırGerçekçi parçalardan oluşan kostümler göstermeci amaçla kullanılmıştırÖrneğin, kadın kılığına girmek için avlar ve entari giyen oyuncunun sakal tıraşı olmadığı , böylece bir tür yabancılaşmaya gittiği anlaşılmıştır Aksesuarda ise üç tür aksesuar kullanılırdı: Yalancı, gerçek ve canlı…Gerçek aksesuar olarak, oyun sırasında gerçek tabanca kullanıldığı görülmüştürBunun yerin herhangi bir sopanın kullanılması ise yalancı aksesuar oluyorOyuncuların, masa,sandalye, kütük gibi aksesuarlar yerine kullanılması da canlı aksesuarı doğuruyorduEfektler oyun sırasında oyuncu tarafından canlı olarak çıkarılıyordu - Oyun yeri açısından İster iç ister dış mekanlarda oynansın,seyircinin bir daire biçiminde çevrelediği oyun yerinde oyunlar sergilenirdi Dört yandan seyir olanağı sağlandığından dekora pek başvurulmazdı - Yönetmenlik açısından Bir çok uygulamada “yöneticilik” görevini gelenek ve göreneklerin yaptığını görüyoruz Oyuncular dedelerinden ve babalarından gördükleri biçimde,mümkün oldukça otantik ölçülere bağlı kalarak oynarlardıGelenek ve göreneklerin toplum koşullarına uymamaya başladığı noktada ise “yöneticilik” görevini bir oyuncunun öne çıkarak aldığını görüyoruz Bu oyuncunun, boşlukları doldurmaya, seyircinin izleyip kabul edebileceği sözcükleri önceden saptamaya,rol dağıtımı yapmaya,hatta bir tür yorumlamaya varabilecek bir uygulamaya gittiği görülmüştür Bu yönetici kişi ”delikanlı başı, cıdıroğlu, köse, meydancı, oyuncubaşı” gibi adlar alırdı - Seyirci açısından Oyunlarda oldukça esnek bir seyir anlayışı gözetilirdiDileyen dilediği zaman oyunu izlemeye gelebildiği gibi,istediği zaman oyundan çıkabilirdi de Bu oyunlarda seyirci edilgen değil etken bir durumdadırKonular önceden bilindiği halde bu durum oyuncu ile seyirci asında bir kopukluk meydana getirmezSeyircilerin zaman zaman oyuncularla diyaloga hatta tartışmaya girdiği görülmüştürGerektiğinde seyirciler dekor yada aksesuar olarak kullanılabilmektedir