Barok Tiyatro

BAROK TİYATRO

Aşağı yukarı 1590 ile 1750 yılları arasındaki süreçte egemen olan bir sanat ve kültür anlayışı En önemli anlatımını mimarlık, müzik alanında bulmuşturAncak resim, heykel ve tiyatroyu da etkilemiştir 16 yüzyılın sonu ile 17 yüzyılın sonu arasında, Barok kültürün bir parçası olarak yer alan ve ülkelere göre değişik özellikler gösteren tiyatro Rönesans tiyatrosundan Aydınlanma tiyatrosuna kadar uzanan, klasik Fransız tiyatrosu ile Altın Çağ İspanyol tiyatrosu yanı sıra, Elisabeth tiyatrosu ile Jakobyen tiyatroyu içine alan Barok Tiyatro, başlıcalıkla Hıristiyan öğretisi ile mutlakçılığın izinde, dinsel-ahlâkçı öğretisi ile "siyaset okulu" özelliğiyle, saray tiyatrosunun bir yansıması olmuştur Barok dinsel dünya düşüncesi bağlamında, Barok Tiyatro, "dünya tiyatro", görünüş-varlık metafiziğine dayanır; dünya, kendi imgesidir Bu bağlamda, tiyatro, Barok düşüncesinin temel çizgilerini; varlık-görünüş, gerçek-maske, rol-kişi, sonsuzluk-an, kalıcılık-geçicilik diyalektiğini içerir Barok "dünya tiyatrosu", tüm ayrımlarına karşın, tiyatro biçimlerinin bütünselliğini kurmaya çalışır Oyun türleri ve alt türleri, İspanyol auto sacramental'lerin gizem oyunları ile acıklı oyunlarından güldürülü oyunlar ile comedia'lara, tragikomedya ile çobanıl oyunlara, saray tiyatrosu şenlik ve balelerinden halk güldürü tiyatrosu oyunlarına, bu arada, kendi içlerinde Cizvit tiyatrosunun şehitlik oyunlarından maskeli saray oyunlarına, tarihsel oyunlar ile çeşitli halk güldürülerine kadar ayrışır Barok Tiyatro, antik tiyatronun, ortaçağ tiyatrosunun ve Rönesans tiyatronun çeşitli tiyatro biçimlerini kendi gününün ideolojisi içinde yeniden yoğurmuştur Barok Tiyatro'nun çokbiçimliliği buradan kaynaklanır Öte yandan, Barok Tiyatro, antik ve Rönesans drama kuramından yola çıkarak türler hiyerarşisini getirmiş; tragedya, komedya ve ara tür olarak tragikomedya üçlüsünü kurmuş; mimesis ve katharsis kavramlarını dini-ahlâkî öğretisini işleyen oyunlar, trajik avunma ya da komik olanın üstün gelmesiyle sona ulaşır Oyun yapısı, antik dramanın izinde, prolog -serim-doruk- peripetie- katastrophe ve anagnorisis uğraklarını olduğu kadar, öğretici-ahlâkçı işleviyle koroyu içerir Barok Tiyatro'da, Barok öğreti ve temel eğilimler ile anlatım araçları arasında tam bir uyuma rastlanır Barok Tiyatro yapısı ile sahne düzeni, sahne tasarımı ile oyun alanı, Barok dünyagörüşünü canlandırdığı kadar, bu doğrultuda yenilikler tiyatrosu özelliğini de taşır Barok Tiyatro sahnesinde görünüş-varlık metafiziğinin "dünya tiyatrosu" imgesinin yaratılmak istenmesi, sahne aygıtlarının kullanımını, sahne tekniğinde yenilikleri, kulis değişimlerini ve mekân perspektifini öne çıkarmıştır Tiyatro sahnesi, Rönesans tiyatrosundaki gibi, insanlararası çatışmaların yer aldığı yer ve nesnel alan olmaktan çıkmış; yukardaki Tanrı ile aşağıdaki Şeytan ve arasında kalmış insanın evrenini verecek biçimde, dikey ve oylumlu sahne haline gelmiştir Sahne ve kulis tasarımı, sahne görüntüsü ve imgesi, sahne etmenleri, tüm bunlar, dünyanın gelip geçiciliğini, dünyanın "yalan dünya" olduğunu vermeye yönelik göz yanıltmacılığa ve perspektif oyunlarına dayanıyordu Sahne makineleri, alegorik anlatıma, insanı aşan güçlerin canlandırılmasına, varlık ile görünüş arasındaki sınırı kaldıracak perspektif tekniğinin öne çıkmasına yardım ediyordu Tüm sahne sistemi, "tiyatro içinde tiyatro", "oyun içinde oyun" ilkesini gerçekleştirmek içindi Giysi değişimleri, maskeler, vb bu yanılsama ilkenin uygulanmasına hizmet ediyordu Barok Tiyatro'da oyunlar, bu biçim çeşitliliğine karşılık verecek yönde, prens sarayları, manastırlar, Pazar yerleri gibi çok çeşitli oyun yerlerinde oynanıyordu Evrensellik-ulusallık, burjuva kültürü-saray kültürü, Hırıstiyan içerik-antik biçim, dünyasallık-öbür dünya düşüncesi ikililiğine dayanan ve uluslarüstü mutlakçı yönetimlerin tiyatrosu olan Barok Tiyatro, dramaturjik ve teknik açıdan etkisini uzun yıllar sürdürmüştür