Cumhuriyet Tarihinde Ali Çetinkaya

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-24-2012

Cumhuriyet tarihinde ali çetinkaya

Ankara İstiklal Mahkemesi Hususi

Biraderim Hacı Hafız Efendi Sandık ve mektubunuzu ve muahharın ikinci bir mektubunuzu aldım

Çok teşekkür ederim

Dün ziraat bankası vasıtasıyla namınıza yüz lira gönderdim,vusûllünün iş'arını rica ederim

Bu parağı bağ esmanına vesâ'ireye karşılık olmak üzere gönderdim

Sizin intihab etmiş olduğunuz bağ ve panayırın iyi olacağı Şüphesizdir

Şimdilik bu kadar bağ kafidir

Eğer birazda iyisinden tarhana tedarik ederseniz o da makbule geçecektir

Ziraat bankası kongresine intihabımız isabet oldu

Ben öteden beri bu Ziraat bankalarına çok ehemmiyet verilmesini istemekteydim

Memleketinin yüzde aaaaeni çiftçi olan şu vatanda halkın biraz belini doğrultacak bir şey varsa o da evvel emirde ziraatdır

İnşallah kongrede fâ'ideli kararlarının çıkmasına çalışırız

Küçük büyük cümlenize selam ve hürmetler ederim

16 Teşrîn-i sâni sene 1926

Belge 2

Afyon Mebusu Ali

Türkiye Büyük Millet Meclisi

Azasına Mahsus dur

Biraderim Muhterem Hacı Hafız Efendi Düşman işgali dolayısıyla duçâr olduğunuz zarar ve ziyânın ne suretle tazmîn ve telafisi mümkün olabileceğine dair uzun uza duya tetkik ve teşebbüs de bulundum

Mürâca'at ettiğim Maliye Vekili ve diğerleri bir çare-i imkan olamadığının ileri sürdüler ve sebep olarak da düşman işgali altında kalan mahallerde sizin gibi birçok mühim zarar görenler olduğunu ve hepsine birden bir muâmele yapmak ikanı olmadığını der meyan ediyorlar

Fi'l-hakika emvâl-ı metruk adan menkul ve gayrı menkul milyonlarca liralık mal ele geçmiş ise de bunlar emvâl-i devlet sırasına geçirilerek Lozan muahedesi mucibince Rumeli'den gelecek olan muhacirîne borç olduğunda ilave ediyorlar

Ma'mafih bu husus da bizim gibi bu suretle daha birçok mürâcaat ve şikayet edenler vardır ve bin-netice belki hükümet bu zararların bir kısmını olsun ödemeğe mecbur edilecektir

Şu mühim ve pek haklı olduğunda şüphe olmayan isteğinizin hüsn-i neticeye isâl ine muvaffak olamadığımdan dolayı müteessifim fakat bu işi ale'd-devam kendi işim gibi ta'kib ve vekilleri taciz edeceğime emin olunuz

İnşallah neticede bir şeye muvaffak oluruz

Yunan kumandanının sizin hayvanat ve emvalinizi Kemâliye-i derin ettirmiş olduğuna dair olan elinizdeki vesikayı iyi muhafaza ediniz

Bu günlerde işimiz maalesef tadı

Ben Müdafaayı Milliye Encümeni Reisi olduğum için ordunun seferberliğine nihayet vermek üzere olduğundan dolayı birçok işlerinin meclisçe kanun hailinde idaresi bize düşüt

Bizde belki Halk fırkasının teşkili dolayısıyla bu cihete dahi benim üzerime pek çok iş düştü

Kusuruma bakmayın akşamları beynim sersem oluyor

O kadar yoruluyorum

Bunun için mektuplarınıza cevap biraz uzadı ve kara hisara gelmek içinde biraz geç kalmış oluyorum

Edhem beyin tayinini bizim yeni mebus arkadaşlara haber vermeden yapmağa mecbur oldum

Bilerek bilmeyerek belki karıştırılan dedim

Ve so suretle oldu ve Edhem veya telgraf çekilerek Kara hisarlıların kendisinden çok memnun olduğunu ev mutasarrıflığı kabul etmesini rica ettim

Cevap verdi ve kabul etti

İnşallahü teâla yine hürmet ederiz

Sizin biraderlere Şükrü Efendiye ve komşulara ve biraderlere Şükrü Efendiye ve komşulara ve biraderlere kalan cümlesine selam ederim ve size de kemal-i hulûs ile takdim-i hürmet ve afiyet eylerim efendim

Fi 17 Eylül sene 1339(1920)

KarahisarMebusu Biraderiniz Ali

ALİ ÇETİNKAYA KİMDİR?

ALİ Çetinkaya 1878'de Afyonda doğmuş ilk öğrenimini ve rüştiyeyi Afyonda tamamlamıştır

Bursa Askeri okulunu a bitirdikten sonra 1898 de Harbiye’den mezun olmuştur

Akabinde kendisini dönemin karışıklıklarının hakim olduğu Balkanlarda Makedonya ve Arnavutluk da çetelere karşı savaşırken bulmuştur

Çetinkaya 1907 de manastırda İttihat ve Terakki partisine girerek partinin örgütlenmesinde görev almış;II

Meşturiyet sonrasında Bulgar çetelerinin üzerine gönderilen kuvvetlere komutanlık yapmıştır

Ali Çetin kaya Trablus garp savaşında da bulunduk dan sonra devletin I

Dünya savaşına girmesiyle imparatorluğun muhtelif cephelerinde görev almış,Mondros mütarekesi sonrası (30 Ekim 1918) Ayvalık bölgesindeki 72

Alay komutanlığına tayin edilmiştir

Yunanlıların Ayvalık işgali sonrası ilk direnişi örgütleyerek Ayvalık cephesini açmıştır

ÇETİNKAYANIN SİYASİ HAYATI

Çetinkayanın askeri üniformadan sıyrılmasında çok önceleri başlayan ilk siyasi hareketleri onun gelecekte girişeceği siyasi hadiseler için adeta bir prova niteliğinde olmuştur

1920de İstanbul’da toplanan Meclis-i Mebusuna Afyon milletvekili olarak iştirak etmesinde geçmiş yıllarda birlikte olduğu arkadaşlarının büyük payı vardır

Seçilmesiyle birlikte meclis çatısı altındaki çalışmaları sekteye uğrar

İngilizlerin İstanbul vilayetini işgalinden sonra dönemin ileri gelen aydınlarıyla birlikte işgal kuvvetleri tarafından Malta adasına sürülür

Çetinkayanın hayatındaki bu esaret yılları bir sene sonra 1921 de serbest bırakılmasıyla son bulur

TBMMDE ADAM VURUYOR

Malta esareti akabinde Afyon milletvekili olarak bu defa TBMM ye katılan Çetinkaya Müdafaa-ı Hukuk grubunda yer alır

(mektupların ilki bu yıllara aittir

) Halk Fırkası (HP) grup başkan vekilliği de yapan Çetinkaya,1925 'de TBMM 'de tartıştığı Ardahan Milletvekili Halit paşayı belinden çıkardığı silahıyla vurur

Yine 1925 senesinde adını Türk siyasi tarihinde en çok duyurduğu görevi olan İstiklal Mahkemeleri başkanlığına getirilir

(Mektupların bir kısmı da bu yıllara aittir

)Bu arada M

Kemal ATATÜRK’e karşı düzenlenen İzmit suikastı sanıklarını yargılamasıyla Türk siyasi hayatındaki ününü iyice pekiştirrir

16 Şubat 1934 de ilk bakanlık görevi olan Bayındırlık Bakanlığını üstlenir

20 Kasım 1940'da bu görevden ayrılmasından 1949'daki ölümüne kadar Afyon milletvekili olarak TBMM çatısı altında bulunmuştur

MEKTUPLARIN ORTAYA ÇIKIŞI

Mektuplar,Kurtuluş savaşı öncesi ve sonrası Afyonun sayılı ailelerinden bir olan Göbelzade Hacı Hafız Efendinin yıkılan evinin kalıntıları arasında tamamen bir rastlantı sonucu bulundu

Göbelzade Hacı Hafıza ait birçok özel belgenin içinde yer alan bu mektuplarla beraber Göbelzadeyi anlatan birçok evrak da bu esnada bulunmuştur

Göbelzade,Afyonda sırasıyla Ambar memurluğu Belediye azalığı gibi resmi görevlerde bulunmasının yansıra şehirdeki birçok dükkan ve tarlaların da sahibidir

uzun yıllar yaşadığı şehrin en mutena semtindeki konağı torunlarının bakamaması yüzünden harabe haline gelip yıkılmıştır

Her iki mektubun satır aralarındaki bazı ifadelerin altını çizmek gerekli

Her şeyden önce mektuplar Cumhuriyetin ilk yılları eşraf-politikacı ilişkilerini yansıtması açısından önemli

Afyon’un en zengin şahsı olan Göbelzade savaş sonrası tahrip olan arazileri için yeni kurulan Cumhuriyet idaresinden tazminat istiyor ve bu iş için kendi şehrinin milletvekili olan Ali Çetinkaya'yı devreye sokuyor

Henüz sıradan bir milletvekili olan Çetinkaya işi sıkı takip etmesine rağmen sonuç alamıyor

"

uzun uzadığa tetkik ve teşebbüs de bulundum

Müracaat ettiğim Maliye Vekili ve diğerleri bir çare imkanı olmadığını ileri sürdüler

" şeklindeki ifadelerden bunu anlıyoruz

Fakat içim peşini bırakmayacağını takibe devam edeceğini milletvekillerini taciz suretiyle mutlaka sonuç alacağını bundan emin olmasını söyleyerek arkadaşı Göbelzadeyi rahatlatmak istiyor

Millet yeni bir savaştan çıkmıştır

Kurumlarını ve yapısını oluşturma kaygısındadır

Alıntı ile Cevapla

10-24-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Cumhuriyet Tarihinde Ali Çetinkaya Cumhuriyet tarihinde ali çetinkaya Ankara İstiklal Mahkemesi Hususi Biraderim Hacı Hafız Efendi Sandık ve mektubunuzu ve muahharın ikinci bir mektubunuzu aldım Çok teşekkür ederim Dün ziraat bankası vasıtasıyla namınıza yüz lira gönderdim,vusûllünün iş'arını rica ederim Bu parağı bağ esmanına vesâ'ireye karşılık olmak üzere gönderdim Sizin intihab etmiş olduğunuz bağ ve panayırın iyi olacağı Şüphesizdir Şimdilik bu kadar bağ kafidir Eğer birazda iyisinden tarhana tedarik ederseniz o da makbule geçecektir Ziraat bankası kongresine intihabımız isabet oldu Ben öteden beri bu Ziraat bankalarına çok ehemmiyet verilmesini istemekteydim Memleketinin yüzde aaaaeni çiftçi olan şu vatanda halkın biraz belini doğrultacak bir şey varsa o da evvel emirde ziraatdırİnşallah kongrede fâ'ideli kararlarının çıkmasına çalışırız Küçük büyük cümlenize selam ve hürmetler ederim 16 Teşrîn-i sâni sene 1926 Belge 2 Afyon Mebusu Ali Türkiye Büyük Millet Meclisi Azasına Mahsus dur Biraderim Muhterem Hacı Hafız Efendi Düşman işgali dolayısıyla duçâr olduğunuz zarar ve ziyânın ne suretle tazmîn ve telafisi mümkün olabileceğine dair uzun uza duya tetkik ve teşebbüs de bulundumMürâca'at ettiğim Maliye Vekili ve diğerleri bir çare-i imkan olamadığının ileri sürdüler ve sebep olarak da düşman işgali altında kalan mahallerde sizin gibi birçok mühim zarar görenler olduğunu ve hepsine birden bir muâmele yapmak ikanı olmadığını der meyan ediyorlarFi'l-hakika emvâl-ı metruk adan menkul ve gayrı menkul milyonlarca liralık mal ele geçmiş ise de bunlar emvâl-i devlet sırasına geçirilerek Lozan muahedesi mucibince Rumeli'den gelecek olan muhacirîne borç olduğunda ilave ediyorlarMa'mafih bu husus da bizim gibi bu suretle daha birçok mürâcaat ve şikayet edenler vardır ve bin-netice belki hükümet bu zararların bir kısmını olsun ödemeğe mecbur edilecektir Şu mühim ve pek haklı olduğunda şüphe olmayan isteğinizin hüsn-i neticeye isâl ine muvaffak olamadığımdan dolayı müteessifim fakat bu işi ale'd-devam kendi işim gibi ta'kib ve vekilleri taciz edeceğime emin olunuz İnşallah neticede bir şeye muvaffak oluruz Yunan kumandanının sizin hayvanat ve emvalinizi Kemâliye-i derin ettirmiş olduğuna dair olan elinizdeki vesikayı iyi muhafaza ediniz Bu günlerde işimiz maalesef tadı Ben Müdafaayı Milliye Encümeni Reisi olduğum için ordunun seferberliğine nihayet vermek üzere olduğundan dolayı birçok işlerinin meclisçe kanun hailinde idaresi bize düşüt Bizde belki Halk fırkasının teşkili dolayısıyla bu cihete dahi benim üzerime pek çok iş düştü Kusuruma bakmayın akşamları beynim sersem oluyor O kadar yoruluyorum Bunun için mektuplarınıza cevap biraz uzadı ve kara hisara gelmek içinde biraz geç kalmış oluyorumEdhem beyin tayinini bizim yeni mebus arkadaşlara haber vermeden yapmağa mecbur oldum Bilerek bilmeyerek belki karıştırılan dedim Ve so suretle oldu ve Edhem veya telgraf çekilerek Kara hisarlıların kendisinden çok memnun olduğunu ev mutasarrıflığı kabul etmesini rica ettim Cevap verdi ve kabul ettiİnşallahü teâla yine hürmet ederiz Sizin biraderlere Şükrü Efendiye ve komşulara ve biraderlere Şükrü Efendiye ve komşulara ve biraderlere kalan cümlesine selam ederim ve size de kemal-i hulûs ile takdim-i hürmet ve afiyet eylerim efendim Fi 17 Eylül sene 1339(1920) KarahisarMebusu Biraderiniz Ali ALİ ÇETİNKAYA KİMDİR? ALİ Çetinkaya 1878'de Afyonda doğmuş ilk öğrenimini ve rüştiyeyi Afyonda tamamlamıştır Bursa Askeri okulunu a bitirdikten sonra 1898 de Harbiye’den mezun olmuştur Akabinde kendisini dönemin karışıklıklarının hakim olduğu Balkanlarda Makedonya ve Arnavutluk da çetelere karşı savaşırken bulmuşturÇetinkaya 1907 de manastırda İttihat ve Terakki partisine girerek partinin örgütlenmesinde görev almış;IIMeşturiyet sonrasında Bulgar çetelerinin üzerine gönderilen kuvvetlere komutanlık yapmıştır Ali Çetin kaya Trablus garp savaşında da bulunduk dan sonra devletin I Dünya savaşına girmesiyle imparatorluğun muhtelif cephelerinde görev almış,Mondros mütarekesi sonrası (30 Ekim 1918) Ayvalık bölgesindeki 72Alay komutanlığına tayin edilmiştir Yunanlıların Ayvalık işgali sonrası ilk direnişi örgütleyerek Ayvalık cephesini açmıştır ÇETİNKAYANIN SİYASİ HAYATI Çetinkayanın askeri üniformadan sıyrılmasında çok önceleri başlayan ilk siyasi hareketleri onun gelecekte girişeceği siyasi hadiseler için adeta bir prova niteliğinde olmuştur1920de İstanbul’da toplanan Meclis-i Mebusuna Afyon milletvekili olarak iştirak etmesinde geçmiş yıllarda birlikte olduğu arkadaşlarının büyük payı vardır Seçilmesiyle birlikte meclis çatısı altındaki çalışmaları sekteye uğrar İngilizlerin İstanbul vilayetini işgalinden sonra dönemin ileri gelen aydınlarıyla birlikte işgal kuvvetleri tarafından Malta adasına sürülürÇetinkayanın hayatındaki bu esaret yılları bir sene sonra 1921 de serbest bırakılmasıyla son bulur TBMMDE ADAM VURUYOR Malta esareti akabinde Afyon milletvekili olarak bu defa TBMM ye katılan Çetinkaya Müdafaa-ı Hukuk grubunda yer alır (mektupların ilki bu yıllara aittir ) Halk Fırkası (HP) grup başkan vekilliği de yapan Çetinkaya,1925 'de TBMM 'de tartıştığı Ardahan Milletvekili Halit paşayı belinden çıkardığı silahıyla vurur Yine 1925 senesinde adını Türk siyasi tarihinde en çok duyurduğu görevi olan İstiklal Mahkemeleri başkanlığına getirilir(Mektupların bir kısmı da bu yıllara aittir)Bu arada M Kemal ATATÜRK’e karşı düzenlenen İzmit suikastı sanıklarını yargılamasıyla Türk siyasi hayatındaki ününü iyice pekiştirrir16 Şubat 1934 de ilk bakanlık görevi olan Bayındırlık Bakanlığını üstlenir20 Kasım 1940'da bu görevden ayrılmasından 1949'daki ölümüne kadar Afyon milletvekili olarak TBMM çatısı altında bulunmuştur MEKTUPLARIN ORTAYA ÇIKIŞI Mektuplar,Kurtuluş savaşı öncesi ve sonrası Afyonun sayılı ailelerinden bir olan Göbelzade Hacı Hafız Efendinin yıkılan evinin kalıntıları arasında tamamen bir rastlantı sonucu bulunduGöbelzade Hacı Hafıza ait birçok özel belgenin içinde yer alan bu mektuplarla beraber Göbelzadeyi anlatan birçok evrak da bu esnada bulunmuştur Göbelzade,Afyonda sırasıyla Ambar memurluğu Belediye azalığı gibi resmi görevlerde bulunmasının yansıra şehirdeki birçok dükkan ve tarlaların da sahibidir uzun yıllar yaşadığı şehrin en mutena semtindeki konağı torunlarının bakamaması yüzünden harabe haline gelip yıkılmıştır Her iki mektubun satır aralarındaki bazı ifadelerin altını çizmek gerekli Her şeyden önce mektuplar Cumhuriyetin ilk yılları eşraf-politikacı ilişkilerini yansıtması açısından önemli Afyon’un en zengin şahsı olan Göbelzade savaş sonrası tahrip olan arazileri için yeni kurulan Cumhuriyet idaresinden tazminat istiyor ve bu iş için kendi şehrinin milletvekili olan Ali Çetinkaya'yı devreye sokuyor Henüz sıradan bir milletvekili olan Çetinkaya işi sıkı takip etmesine rağmen sonuç alamıyor"uzun uzadığa tetkik ve teşebbüs de bulundum Müracaat ettiğim Maliye Vekili ve diğerleri bir çare imkanı olmadığını ileri sürdüler" şeklindeki ifadelerden bunu anlıyoruz Fakat içim peşini bırakmayacağını takibe devam edeceğini milletvekillerini taciz suretiyle mutlaka sonuç alacağını bundan emin olmasını söyleyerek arkadaşı Göbelzadeyi rahatlatmak istiyor Millet yeni bir savaştan çıkmıştır Kurumlarını ve yapısını oluşturma kaygısındadır Alıntı ile Cevapla