Toplum Hayatında Önemli Yer Tutan Marşlar Hakkında Genel Bilgiler

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-24-2012

Geothe’nin Faust’undan önce aynı konuda birçok eserin yazıldığı bilinmektedir

Romeo ve
Jülyette denince Shakespeare, Leyla ile Mecnun denince Fuzuli, Faust denilince Goethe öne
çıkmaktadır

Bizde de İstiklal Marşı denince aynı konuda yazılmış diğer şiirleri aşan bir şiir
olarak Mehmet Âkif’in yazdığı şiir dikkati çekmiştir

Adı geçen sanatçıların kendileriyle
özdeşleşen eserlerine kattıkları değeri ve özgünlüğü Âkif, Millî Marş olarak düşündüğü şiire
sindirmiştir

Şiirde duygu ve düşünce aktarımı birinci şahıs anlatıcı tarafından yapılmıştır

Anlatıma
yakınlık ve samimiyet katan bu tarz, şiirde samimimiyeti esas alan Mehmet Âkif ‘in üslubuna
daha yatkındır

Bu uygulama şiirin tamamına ses tekrarlarından oluşan bir ahenk de katmıştır

Mehmet Âkif okuyucuya çok yakın bir sanatçıdır

Safahat’ın içinde, “Ey karii “, “Ey sevgili
karii” gibi hitaplarla diyaloğu sağlar

İstiklâl Marşı’nda “Korkma”, “Çatma”, “Arkadaş”, “Bastığın
yerleri toprak deyip geçme, tanı!” gibi söyleyişler Âkif ‘in okuyucu ile yakınlığını ifade eder

Sanat eserinde okuyucu ile buluşma noktaları eseri değerli kılan yanlardır

Bu tür bağların
çokluğu eser için önemli bir değerdir

Okuyucu veya dinleyici bu noktalarda daha bir dikkatle ve
ilgiyle sanat eserine bağlanır

Âkif bu buluşmayı hitabelerle, soru cümleleriyle, konuşma
cümleleriyle sağlamıştır

Hemen her kıtada bu özelliği görmek mümkündür

Tekdüze bir
anlatım şiire durgunluk verir

Soru cümleleriyle fiillerle, heyecan veren cümlelerle söylemi daha
canlı hâle getirmek mümkündür

Âkif ustalığını bu yönde de göstermiş, Safahat’ında yer alan
şiirlerde bu yolu uygulamıştır

İstiklal Marşı gibi şekil ve muhtevası çok başka önem arz eden
bu şiirde Âkif bütün sanatkârlığını göstermiştir

Yiğitçe bir eda, sonra bir niyaz cümlesi,
alımlayıcıyı-muhatabı - sürüklemektedir
Söylemek istediklerini okuyucuya ya da dinleyiciye ulaştırırken sanatçının yansıttığı tavır
önemlidir

Duygu ve düşüncelerini rahat bir söyleyişle ifade eden sanatçı başarılı kabul edilir

Neşe, hüzün, heyecan, nedamet, nida ve öfaaai ifade ederken sanatçının vermek istediği
mesaja uygun eda üretmesi beklenir

İstiklal Marşı’nda kavramlar, hedefler ve istekler, belli bir tertip ve düzen içinde
yerleştirilmiştir

Başlangıçta yüksek kavramlara değinilmiştir

Alsancak ve Hilalin; bunların
temsil ettiği bağımsızlık, hürriyet gibi değerlerle alımlayıcı - okuyucu ya da dinleyici- sarsılmış,
kendine gelmesi için emir cümleleri ile ifade zenginleştirilmiştir

Marşın kuruluşu ustacadır

On kıta içinde bir millet için gerekli moral değerler yer almıştır

Ümit, cesaret, yüce değerler, kimlik tanımı, kendini bilme, vatanın önemi, toprağın vatan
oluşunu sağlayan unsurlar; rahat, müsterih, asude eda ve şükrün ifadesi ile final kıtasına
ulaşır

Dalgalan sen de şafaklar gibi ey nazlı hilal!
Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helal
Ebediyyen sana yok ırkıma yok izmihlal
Hakkıdır hür yaşamış bayrağımın hürriyet
Hakkıdır Hakk ‘a tapan milletimin İstiklal
Bu mısralarla son bulan marşta, başlangıçtaki tereddüt ve endişe gitmiştir

Akşam karanlığı ile başlayan şiir sabah aydınlığı ile tamamlanmıştır

Tereddüt, yerini
sükûnete ve rahatlığa bırakmıştır

Yapılan fedakârlıkların karşılığı alınmıştır

İnsanın sahip
olduğu özelliklerle vardığı netice dile getirilmiştir

İstiklal Marşı’nda sanatçının planladığı bir kompozisyon vardır

Şiirlerinde plan yapma
özelliği Âkif’in daima dikkat ettiği bir uygulamadır

Marşın kompozisyonunda Âkif okuyucuyu
veya dinleyiciyi zihnen ve bedenen canlı bir ortamda gezdirir

Sanat eserinin edası önemli bir vasıftır

Kelimelere özel anlamlar ve vurgular yükleme
imkânı sanatçının becerisi olarak kabul edilir

Mehmet Âkif, yeri geldiğinde çocukça bir eda,
yeri geldiğinde nadim bir kul, bazen heybetli bir adam tavrı ile şiirde hissedilir

Marşın
tamamında meydan okuma, tembih, ikaz, niyaz, davet gibi özel anlamları buluruz

Sanatçının heyecanlarının, hislerinin tam olarak esere yansıması istenir

Bu noktada
başarılı olan sanatçı kabul görür, kalıcı eserler meydana getirir

Şiir mısralarında sanatçı ruh
anaforunun yer alması eserde tempoyu dengeler

Birkaç mısra içinde hareket, heyecan, inişler,
çıkışlar dikkati çeker

Böylesi bir üslupla sanatçı okuyucuyu peşine takar

Onunla coşar, onunla
sakinleşir

Bu özellik sanat eserinde muhatabı etkileyen ve esere bağlayan bir estetik öge
olarak önemlidir

Mehmet Âkif bu özelliği Safahat’ında uygulamıştır

İstiklal Marşı’nda da kıtalar
arasında okuyucuyu coşturan dinamik hâle getiren, sonra sakin, asude bir hâle bırakan özellik
vardır

İstiklal Marşı’nda monotonluğu ortadan kaldırmak için Âkif’in kısa şiir cümleleri kurduğunu
görürüz

Kısa cümleler fiil sayısını artırmış, bu durum akıcılığı sağlamıştır

Sanatçı tarafından
önemine dikkat çekilen fikirlerin tekrirlerle sunulduğu görülür

Böylesi bir uygulama, fikrin
hatırda kalmasını, dikkatin o noktaya toplanmasını sağlar, ahengi besler

Mehmet Âkif şiiri daha tesirli kılmak için benzetmeler ve karşılaştırmalar yapar

Kelimelerin
yan anlamlarını okuyucunun dikkatine sunar

İkinci kıtadaki “hilâl” kelimesini, dörtlüğün anahtar
kelimesi yaparak okuyucunun dikkatini üst seviyede toplar

“Hilâl” kelimesi ile millet hafızasında
yer alan çağrışımlar gündeme getirilir

İstiklal Marşı'nın muhatabı bütün bir millettir

Her seviyede okuyucu ya da dinleyici için
ifadeler ve işaretler taşıması gayet tabiidir

Halkın günlük konuşma dilindeki deyimler, terimler,
konuşma edasıyla oluşturulmuş sözler ve üst seviyede felsefi tespitler şiirin geniş bir muhatap
kitlesi olduğunu gösterir

Bu anlayış şiirin geniş kitlelere, nesilden nesile intikali yanında aynı
kuşağın farklı insanları arasında da iletişim kurulmasını sağlar

Her kuşak ve kuşak içi farklı
topluluk, kendince şiirin bir yerinden tutunur

İstiklal Marşı bir dil birikiminin ürünüdür

Zengin bir dil mirasının kelimeleriyle yazılmıştır

Âkif’in dile hakimiyeti İstiklal Marşı’nda belli olur

Kelimelerde kültürler gizlidir

Kavramların
içinde bir milletin hafızası sindirilmiştir

Birinci kıtadan itibaren bazı örnekler vermek gerekirse
sancak, ocak, millet, kurban, hilâl, helâl, Hak, İstiklal, iman, şehit, cennet, vatan, mabet, ezan,
şehadet, din, hürriyyet, gibi kelimeler kültürel boyutuyla ve tarihî birikimiyle özel anlamlar arz
etmektedir

Bu kelimelerde asırların hatırası vardır

Zaferler, acılar, kültürel değerler esrarlı bir
terkiple nesilden nesile aktarılır

İstiklal Marşı’nın mısralarına serpiştirilmiş bu anahtar
kelimelerle kuşaklar arası değerler aktarımı yapılmaktadır

Dil zevkini canlı tutan, anadil için
musiki numunesi olan kelimeler Âkif tarafından şiire yerleştirilmiştir

Mehmet Âkif Türkçeye hâkim bir şairdir

Dile olan kabiliyeti bilinmektedir

Anadilinden
başka Arapça, Farsça, Fransızca dillerini de iyi bilmesi Türkçenin inceliklerini sanat eserine
yansıtmasına yardımcı olmuştur

Safahat’ta değişik iş, meslek ve cinslerin olması binlerce mısralık bir hacmin verdiği
imkândır

Bu çeşitliliği Âkif İstiklal Marş’ına taşırken, o insanların deyimlerini, terimlerini günlük
konuşmalardaki cümlelerini şiire almıştır

Sanatçı
“Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak”
“Hangi çılgın bana zincir vuracakmış şaşarım”
“Yırtarım dağları enginlere sığmam taşarım”
gibi mısralarda en sade ve basit söyleyişi yakalamıştır

Marşın üçte birini geçmeyen Arapça ve
Farsça kaynaklı kelimelerin de özel bir anlamda eserde yer aldığını söyleyebiliriz

Hakk, istiklal,
na-mahrem, şehadet, vecd, na’ş, izmihlal gibi kelimeler kültürel altyapı ile bütünleşmiş derin
anlamları nedeniyle şiirde yer almıştır

Mehmet Âkif’in lisanı, hitabet lisanıdır

Aynı sesi Namık Kemal’de de görürüz

10-24-2012	#2
Prof. Dr. Sinsi	Toplum Hayatında Önemli Yer Tutan Marşlar Hakkında Genel Bilgiler Geothe’nin Faust’undan önce aynı konuda birçok eserin yazıldığı bilinmektedir Romeo ve Jülyette denince Shakespeare, Leyla ile Mecnun denince Fuzuli, Faust denilince Goethe öne çıkmaktadır Bizde de İstiklal Marşı denince aynı konuda yazılmış diğer şiirleri aşan bir şiir olarak Mehmet Âkif’in yazdığı şiir dikkati çekmiştir Adı geçen sanatçıların kendileriyle özdeşleşen eserlerine kattıkları değeri ve özgünlüğü Âkif, Millî Marş olarak düşündüğü şiire sindirmiştir Şiirde duygu ve düşünce aktarımı birinci şahıs anlatıcı tarafından yapılmıştır Anlatıma yakınlık ve samimiyet katan bu tarz, şiirde samimimiyeti esas alan Mehmet Âkif ‘in üslubuna daha yatkındır Bu uygulama şiirin tamamına ses tekrarlarından oluşan bir ahenk de katmıştır Mehmet Âkif okuyucuya çok yakın bir sanatçıdır Safahat’ın içinde, “Ey karii “, “Ey sevgili karii” gibi hitaplarla diyaloğu sağlar İstiklâl Marşı’nda “Korkma”, “Çatma”, “Arkadaş”, “Bastığın yerleri toprak deyip geçme, tanı!” gibi söyleyişler Âkif ‘in okuyucu ile yakınlığını ifade eder Sanat eserinde okuyucu ile buluşma noktaları eseri değerli kılan yanlardır Bu tür bağların çokluğu eser için önemli bir değerdir Okuyucu veya dinleyici bu noktalarda daha bir dikkatle ve ilgiyle sanat eserine bağlanır Âkif bu buluşmayı hitabelerle, soru cümleleriyle, konuşma cümleleriyle sağlamıştır Hemen her kıtada bu özelliği görmek mümkündür Tekdüze bir anlatım şiire durgunluk verir Soru cümleleriyle fiillerle, heyecan veren cümlelerle söylemi daha canlı hâle getirmek mümkündür Âkif ustalığını bu yönde de göstermiş, Safahat’ında yer alan şiirlerde bu yolu uygulamıştır İstiklal Marşı gibi şekil ve muhtevası çok başka önem arz eden bu şiirde Âkif bütün sanatkârlığını göstermiştir Yiğitçe bir eda, sonra bir niyaz cümlesi, alımlayıcıyı-muhatabı - sürüklemektedir Söylemek istediklerini okuyucuya ya da dinleyiciye ulaştırırken sanatçının yansıttığı tavır önemlidir Duygu ve düşüncelerini rahat bir söyleyişle ifade eden sanatçı başarılı kabul edilir Neşe, hüzün, heyecan, nedamet, nida ve öfaaai ifade ederken sanatçının vermek istediği mesaja uygun eda üretmesi beklenir İstiklal Marşı’nda kavramlar, hedefler ve istekler, belli bir tertip ve düzen içinde yerleştirilmiştir Başlangıçta yüksek kavramlara değinilmiştir Alsancak ve Hilalin; bunların temsil ettiği bağımsızlık, hürriyet gibi değerlerle alımlayıcı - okuyucu ya da dinleyici- sarsılmış, kendine gelmesi için emir cümleleri ile ifade zenginleştirilmiştir Marşın kuruluşu ustacadır On kıta içinde bir millet için gerekli moral değerler yer almıştır Ümit, cesaret, yüce değerler, kimlik tanımı, kendini bilme, vatanın önemi, toprağın vatan oluşunu sağlayan unsurlar; rahat, müsterih, asude eda ve şükrün ifadesi ile final kıtasına ulaşır Dalgalan sen de şafaklar gibi ey nazlı hilal! Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helal Ebediyyen sana yok ırkıma yok izmihlal Hakkıdır hür yaşamış bayrağımın hürriyet Hakkıdır Hakk ‘a tapan milletimin İstiklal Bu mısralarla son bulan marşta, başlangıçtaki tereddüt ve endişe gitmiştir Akşam karanlığı ile başlayan şiir sabah aydınlığı ile tamamlanmıştır Tereddüt, yerini sükûnete ve rahatlığa bırakmıştır Yapılan fedakârlıkların karşılığı alınmıştır İnsanın sahip olduğu özelliklerle vardığı netice dile getirilmiştir İstiklal Marşı’nda sanatçının planladığı bir kompozisyon vardır Şiirlerinde plan yapma özelliği Âkif’in daima dikkat ettiği bir uygulamadır Marşın kompozisyonunda Âkif okuyucuyu veya dinleyiciyi zihnen ve bedenen canlı bir ortamda gezdirir Sanat eserinin edası önemli bir vasıftır Kelimelere özel anlamlar ve vurgular yükleme imkânı sanatçının becerisi olarak kabul edilir Mehmet Âkif, yeri geldiğinde çocukça bir eda, yeri geldiğinde nadim bir kul, bazen heybetli bir adam tavrı ile şiirde hissedilir Marşın tamamında meydan okuma, tembih, ikaz, niyaz, davet gibi özel anlamları buluruz Sanatçının heyecanlarının, hislerinin tam olarak esere yansıması istenir Bu noktada başarılı olan sanatçı kabul görür, kalıcı eserler meydana getirir Şiir mısralarında sanatçı ruh anaforunun yer alması eserde tempoyu dengeler Birkaç mısra içinde hareket, heyecan, inişler, çıkışlar dikkati çeker Böylesi bir üslupla sanatçı okuyucuyu peşine takar Onunla coşar, onunla sakinleşir Bu özellik sanat eserinde muhatabı etkileyen ve esere bağlayan bir estetik öge olarak önemlidir Mehmet Âkif bu özelliği Safahat’ında uygulamıştır İstiklal Marşı’nda da kıtalar arasında okuyucuyu coşturan dinamik hâle getiren, sonra sakin, asude bir hâle bırakan özellik vardır İstiklal Marşı’nda monotonluğu ortadan kaldırmak için Âkif’in kısa şiir cümleleri kurduğunu görürüz Kısa cümleler fiil sayısını artırmış, bu durum akıcılığı sağlamıştır Sanatçı tarafından önemine dikkat çekilen fikirlerin tekrirlerle sunulduğu görülür Böylesi bir uygulama, fikrin hatırda kalmasını, dikkatin o noktaya toplanmasını sağlar, ahengi besler Mehmet Âkif şiiri daha tesirli kılmak için benzetmeler ve karşılaştırmalar yapar Kelimelerin yan anlamlarını okuyucunun dikkatine sunar İkinci kıtadaki “hilâl” kelimesini, dörtlüğün anahtar kelimesi yaparak okuyucunun dikkatini üst seviyede toplar “Hilâl” kelimesi ile millet hafızasında yer alan çağrışımlar gündeme getirilir İstiklal Marşı'nın muhatabı bütün bir millettir Her seviyede okuyucu ya da dinleyici için ifadeler ve işaretler taşıması gayet tabiidir Halkın günlük konuşma dilindeki deyimler, terimler, konuşma edasıyla oluşturulmuş sözler ve üst seviyede felsefi tespitler şiirin geniş bir muhatap kitlesi olduğunu gösterir Bu anlayış şiirin geniş kitlelere, nesilden nesile intikali yanında aynı kuşağın farklı insanları arasında da iletişim kurulmasını sağlar Her kuşak ve kuşak içi farklı topluluk, kendince şiirin bir yerinden tutunur İstiklal Marşı bir dil birikiminin ürünüdür Zengin bir dil mirasının kelimeleriyle yazılmıştır Âkif’in dile hakimiyeti İstiklal Marşı’nda belli olur Kelimelerde kültürler gizlidir Kavramların içinde bir milletin hafızası sindirilmiştir Birinci kıtadan itibaren bazı örnekler vermek gerekirse sancak, ocak, millet, kurban, hilâl, helâl, Hak, İstiklal, iman, şehit, cennet, vatan, mabet, ezan, şehadet, din, hürriyyet, gibi kelimeler kültürel boyutuyla ve tarihî birikimiyle özel anlamlar arz etmektedir Bu kelimelerde asırların hatırası vardır Zaferler, acılar, kültürel değerler esrarlı bir terkiple nesilden nesile aktarılır İstiklal Marşı’nın mısralarına serpiştirilmiş bu anahtar kelimelerle kuşaklar arası değerler aktarımı yapılmaktadır Dil zevkini canlı tutan, anadil için musiki numunesi olan kelimeler Âkif tarafından şiire yerleştirilmiştir Mehmet Âkif Türkçeye hâkim bir şairdir Dile olan kabiliyeti bilinmektedir Anadilinden başka Arapça, Farsça, Fransızca dillerini de iyi bilmesi Türkçenin inceliklerini sanat eserine yansıtmasına yardımcı olmuştur Safahat’ta değişik iş, meslek ve cinslerin olması binlerce mısralık bir hacmin verdiği imkândır Bu çeşitliliği Âkif İstiklal Marş’ına taşırken, o insanların deyimlerini, terimlerini günlük konuşmalardaki cümlelerini şiire almıştır Sanatçı “Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak” “Hangi çılgın bana zincir vuracakmış şaşarım” “Yırtarım dağları enginlere sığmam taşarım” gibi mısralarda en sade ve basit söyleyişi yakalamıştır Marşın üçte birini geçmeyen Arapça ve Farsça kaynaklı kelimelerin de özel bir anlamda eserde yer aldığını söyleyebiliriz Hakk, istiklal, na-mahrem, şehadet, vecd, na’ş, izmihlal gibi kelimeler kültürel altyapı ile bütünleşmiş derin anlamları nedeniyle şiirde yer almıştır Mehmet Âkif’in lisanı, hitabet lisanıdır Aynı sesi Namık Kemal’de de görürüz