C* Türk Dünyası C*

Kırgızistan

Özet Bilgi

Resmi Adı :Kırgız Cumhuriyeti
Bağımsızlık Tarihi :31 Ağustos 1991 Cumhurbaşkanı :Kurmanbek BAKİYEV
Yüzölçümü :199900 km²
Nüfus :4852400 (1999)
Başkent :Bişkek
Başlıca Şehirler :Oş, Karakol, Tokmok, Calal-Abad, Kara-Balta, Talas Komşuları:Kazakistan, Çin Halk Cumhuriyeti, Özbekistan, Tacikistan
Din:İslam
Dil:Kırgızca (Devlet Dili), Rusça (Resmi dil olarak anayasal statü verilmiştir)Para Birimi :Som
Resmi Tatil Günleri :

• 1 Ocak Yeni Yıl
• 7 Ocak Yılbaşı
• 8 Mart Kadınlar Günü
• 21 Mart Nevruz Bayramı
• 1 Mayıs İşçi Günü
• 9 Mayıs Zafer Bayramı
• 31 Ağustos Bağımsızlık Günü
• 5 Mayıs Anayasa Günü
• Ramazan ve Kurban Bayramı 1 Gün Tatildir

Kırgızistan
ProfDr İhsan GÜNEŞ



(Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinden biri de Kırgızistan’dır)

Kırgızistan'ın çevresinde hangi ülkeler bulunmaktadır?
Kırgızistan, Orta Asya’nın kuzey doğusunda bulunmaktadır Kazakistan, Çin, Hindistan, Afganistan ve Özbekistan ile komşudur Çin ve Göktürk kaynaklarına göre Kırgızlar, en eski Türk kavimlerinden biridir Bağımsız yaşarken önce Hunların, sonra da Göktürklerin egemenliği altına girmişlerdir Uygur Devleti’nin kurulması üzerine Kırgızlar bağımsızlıklarını ilân etmek istemişlerdir Başlangıçta amaçlarına ulaşamamışlardır Fakat bir süre sonra Uygurlardan ayrı, bağımsız bir varlık olmuşlardır Bu da uzun sürmemiş, Çin saldırılarıyla perişan olmuşlardır XIII yüzyılda Moğollar Kırgızları da egemenlikleri altına almışlardır Zaman zaman Moğollara karşı ayaklanmışlarsa da bu girişimleri kanlı bir şekilde bastırılmıştır Fergane Vadisi’nde Şahruh İbn Aşur Kul 1700’de bir hanlık kurunca, Kırgızlar gönüllü olarak bu hanlığın egemenliğini kabul etmişlerdir Bir süre sonra da bu devletin yönetimini ele geçirmişler ve güçlü bir ordu kurmuşlardır Hokand Hanlığı’nın güçlenmesi Çinlileri kaygılandırmıştır 1757’de Hokandlar üzerine saldırmışlar ve Kırgızları yenmişlerdir Kırgızlar özveri ile çalışarak bu yenilginin yaralarını kısa sürede sarmışlardır Kıskançlık yüzünden Doğu Türkistan’ın en etkili gücü olan Buhara emirliği ile mücadeleye tutuşmaları, her iki tarafı da yıprattı Her iki taraf da üstünlük mücadelesine Osmanlı Devletini de katmak istediler Elçiler gönderdiler Osmanlı Devleti bunlara yeterince ilgi gösteremedi Birbirleriyle iyi geçinmelerini salık verdi
Rusya, Kırgızistan'ın hangi yüzyılda işgal etmiştir?

Kenasar önderliğinde Kazakların Rusya’ya karşı isyanı önlenemezken, Kırgızların Kenasar’ı öldürmesi Rusların bölgede güçlenmesini sağladı 19 yüzyılın ikinci yarısında Rusya tüm direnişleri kırarak Kırgızistan’ı işgal etti Merkezi Taşkent olan genel valilik oluşturarak bölgeyi yönetti Yöneticiler halkla uyuşamadı Baskılar, yolsuzluklar arttı Başkaldırılar ise zalimce bastırıldı 1905’den sonra uyanmaya başlayan Kırgız Türkleri, 1916’da isyan ettiler Zira Birinci Dünya Savaşı’na katılan Rusya, Türklerden asker topluyor ve onları cephelere sürerek kıyımlarına neden oluyordu Buna bir tepki olarak isyan ettiler Ancak düzenli Rus Ordusu karşısında başarılı olamadılar 1917’deki Bolşevik Devrimi'nden sonra bağımsızlıklarını elde edeceklerine dair biraz umuda kapılmışlarsa da bu umutları da kısa süre sonra tükendi
1924’te Taşkent'te toplanan bir konferansta; Kazak, Özbek, Kırgız ve Türkmenlerin ayrı ulus oldukları belirtilerek bunların birer cumhuriyet olması istendi Nitekim Türkmenistan’daki Komünist Partilerin girişimi ile sınırlarını Merkez Toprak Komitesi’nin belirleyeceği Cumhuriyetler kuruldu (Eylül 1924)

Sovyet yönetimi, Kırgızistan'a yönelik nasıl bir politika izlemiştir?
1924 Ekim’inde de Kırgızistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti oluşturuldu Zaman zaman Sovyetlerin merkeziyetçi, halkın elinde avucunda olanını almaya yönelik politikası tepkilere neden oldu Özellikle Stalin döneminde baskılar iyice arttı Halk susturuldu Dillerini, kültürlerini yadsımaya yöneltildi 1929 dan 1940’a kadar latin abc sini kullanan Kazakların daha sonra Kiril abc sini kullanmaları zorunlu kılındı Böylece Sovyet yönetimi Kırgızları kültürel köklerinden kopartmaya çalıştı Tam bir asimilasyon politikası izlendi
Kırgızistan'ın Bağımsızlığını Kazanması
Gorbaçov’un Sovyet yönetimine gelmesinden sonra izlenen Glasnost (açıklık), Perestroyka (yeniden yapılanma) politikası, Kırgızların da bağımsızlığa kavuşmalarına olanak verdi

Kırgızistan, hangi tarihte bağımsızlığını kazanmıştır?

27 Ekim 1990’da cumhurbaşkanı seçilen Asker Akayev, merkeziyetçi ekonomiden, liberal ekonomiye geçişi sağlayacak yasal düzenlemeler yaptı Eğitim dilini Kırgızcaya çevirerek Kırgızların ulusal dillerini kullanmalarına, ulusal kültürlerini geliştirmelerine ve ulusal kimliklerini tanımalarına yardımcı oldu 12 Aralık 1991’de Kırgızistan bağımsızlığını ilân etti

Türkiye-Kırgızistan İlişkileri
Kırgızistan bağımsızlğını kazandıktan sonra Türkiye ile ilişkileri artmıştır Türkiye Cumhuriyeti devlet ve hükümet başkanları Kırgızistan’ı, Kırgızistan devlet ve hükümet başkanları da Türkiye’yi ziyaret ederek ilişkilerin geliştirilmesine yardımcı olmuşlardır Çeşitli alanlarda çalıştırılmak üzere Türk uzmanlar gönderilmiş, Kırgızistan’dan öğrenciler getirtilerek Türk üniversitelerinde okutulmuştur Bişkek’te Anadolu Lisesi’nin açılması sağlanmış, gıda ilaç vb yardımlar yapılmış ve çeşitli andlaşmalar, protokoller imzalanmıştır Türkiye 50 milyon dolarlık insani yardımın yanında 75 milyon dolar da kredi vermiştir Kırgızistanla kurulan ilişkiler de
her yıl giderek gelişmektedir

Daha Öncede forumda paylaşılan Kırgız Müziğinden örnekler:
Kat Cazam-Kırgızistan
Manas-Kırgızistan

Kırgız Kızı