12 Nisan 1909 Kandilli Rasathanesi Neden Tahrip Edildi

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-24-2012

12 nisan 1909 kandilli rasathanesi neden tahrip edildi

Kandilli Rasathanesi 1911

1-1868-1909 RASATHANE-İ AMİRE :

Rasathane-i Amire adı ile ilim tarihimizde yer alan İstanbul Rasathanesi 1868 yılında Pera caddesi (bugünkü İstiklal caddesi) üzerinde Della Suda eczanesinin karşısında açılmıştır

Kurulan Rasathane önceleri bir astronomi rasathanesi olmayıp, bir meteoroloji merkez bürosu idi

Bu gözlemler 74 metre yükseklikte Pera tepesi üzerinde yapılmaktaydı

Ancak daha sonraları Astronomi Rasathanesi olma çabaları içine girdiği anlaşılmaktadır

Bunun kanıtı ise, 1872 yılında yayınlanan Salname, bir astronomi takvimi olup, bu salnamede gezegenler, kuyruklu yıldızlar, yıldız zamanının güneş zamanına dönüştürülmesi, enlem tayini gibi konulardan bahsedilmektedir

Rasathanenin arşivi incelendiğinde, zamanın tam olarak tespiti, mühendisler ve denizciler için zorunlu olan o zamanın ifadesiyle “mıknatıs iğnesinin denklinasyonu” gibi elemanların ölçüldüğü anlaşılmaktadır

Bu rasathanedeki aletler daha sonra Maçka Topçu okulunun karşısındaki binaya nakledilmiş ancak 12 Nisan 1909 (31 Mart) ihtilalinde şeriatçı askerler tarafından Rasathane tüm aletleri ile beraber tahrip edilmiştir

2- 1911-1982 RASATHANE-İ AMİRE ‘ DEN KANDİLLİ RASATHANESİ ‘ NE :

12 Nisan 1909 ihtilalinden sonra kurulan Hükümetin Milli Eğitim Bakanı Emrullah Efendi, 21 Haziran 1910 tarih ve 1076 sayılı yazısı ile Fatin Hoca(Gökmen) ‘ i yeni kurulacak olan Rasathane Müdürlüğüne tayine etmiştir

Fatin Gökmen yaptığı incelemeler sonucunda, İcadiye tepesini(bugünün Rasathane yeri) Rasathane yeri olarak seçmiştir

O zamanlar İcadiye tepesinde Boğazlar Komutanlığı’ na ait bir topçu birliği ile yangın haber verme memurlarının oturduğu bir kagir kule ile iki ufak odadan ibaret bir bina bulunuyordu

4 Eylül 1910 ‘da topçu birliği, daha sonra da yangın haber verme memurları bölgeden ve binadan ayrılmışlardır

Milli Eğitim Bakanlığı’ nca verilen bütçe ile mevcut binanın düzenleme işine başlanmış ve birinci sınıf Meteoroloji İstasyonu için gerekli aletlerin siparişine gidilmiştir

Kısa bir sürede sağlanan aletlerle 1 Temmuz 1911’ den itibaren sürekli ve sistematik meteoroloji faktörlerinin ölçüm ve kaydına başlanmıştır

Kuruluş yıllarında yapılan meteoroloji gözlemlerinden yararlanılarak her gün İstanbul için hava tahmini raporu hazırlanmış, aaaaant ile yapılan gözlemlerle kronometreler ayarlanarak doğru saat ayarı telefonla PTT ve DDY idarelerine verilmiştir

1912 yılında askeri uçakların hareketini düzenleyecek meteorolojik bilgilerin elde edilmesi amacı ile bir “Umumi Havaiye Müfettişliği” kurulmuştur

Birinci Dünya Harbinin sona ermesi üzerine Milli Eğitim Bakanlığı bu örgütü sivil ihtiyaçları karşılamak amacıyla “Tetkikatı İklimiye Müfettişliği” adı ile bir daire kurmuş ve Rasathane-i Amire’ ye bağlamıştır

Cumhuriyeti takip eden yıllarda, resmi yazışmalarda bir süre Rasathane-i Amire adı kullanılmıştır

Harf devrimini takip eden yıllarda Rasathane’ nin adı “Maarif Vekaleti Hey’et ve Fiziki Arzi İstanbul Rasathanesi” adını almıştır

Rasathane arşivinde yapılan araştırmada, ilk defa 1936 yılında resmi olarak Kandilli Rasathanesi adının kullanıldığı görülmüş, 1940 yılından sonra da “KANDİLLİ RASATHANESİ, Astronomi ve Jeofizik” adını almıştır

Cumhuriyet Hükümeti kuruluncaay dek Rasathane-i Amire’de önemli hiçbir gelişim olmamıştır

Ancak Cumhuriyet Hükümetlerinin kültür sorunlarını ele almaya başladıktan sonra, Rasathane bir plan çerçevesinde şekillenmeye başlamıştır

1926 yılında sağlanan ödenekle dürbün binasının temeli atılmış, 1933 yılında dürbün binasının üst katı bitirilmiş ve kubbe içindeki pilyesi üzerine ekvatoryal dürbün yerleştirilmiş ve bina 1935 yılında hizmete açılmıştır

1926 yılında ilk deprem kayıt sistemi kurulmuş, bu sistem 1948 yılında geliştirilerek yenilenmiştir

1937 yılında mıknatıs aya binası ile variometrelere ait kavın inşaatına başlanmış ve 1938 yılında tamamlanmış ve daha sonraki yıllarda kayıt alınmaya başlanmıştır

10-24-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	12 Nisan 1909 Kandilli Rasathanesi Neden Tahrip Edildi 12 nisan 1909 kandilli rasathanesi neden tahrip edildi Kandilli Rasathanesi 1911 1-1868-1909 RASATHANE-İ AMİRE : Rasathane-i Amire adı ile ilim tarihimizde yer alan İstanbul Rasathanesi 1868 yılında Pera caddesi (bugünkü İstiklal caddesi) üzerinde Della Suda eczanesinin karşısında açılmıştır Kurulan Rasathane önceleri bir astronomi rasathanesi olmayıp, bir meteoroloji merkez bürosu idi Bu gözlemler 74 metre yükseklikte Pera tepesi üzerinde yapılmaktaydı Ancak daha sonraları Astronomi Rasathanesi olma çabaları içine girdiği anlaşılmaktadır Bunun kanıtı ise, 1872 yılında yayınlanan Salname, bir astronomi takvimi olup, bu salnamede gezegenler, kuyruklu yıldızlar, yıldız zamanının güneş zamanına dönüştürülmesi, enlem tayini gibi konulardan bahsedilmektedir Rasathanenin arşivi incelendiğinde, zamanın tam olarak tespiti, mühendisler ve denizciler için zorunlu olan o zamanın ifadesiyle “mıknatıs iğnesinin denklinasyonu” gibi elemanların ölçüldüğü anlaşılmaktadır Bu rasathanedeki aletler daha sonra Maçka Topçu okulunun karşısındaki binaya nakledilmiş ancak 12 Nisan 1909 (31 Mart) ihtilalinde şeriatçı askerler tarafından Rasathane tüm aletleri ile beraber tahrip edilmiştir 2- 1911-1982 RASATHANE-İ AMİRE ‘ DEN KANDİLLİ RASATHANESİ ‘ NE : 12 Nisan 1909 ihtilalinden sonra kurulan Hükümetin Milli Eğitim Bakanı Emrullah Efendi, 21 Haziran 1910 tarih ve 1076 sayılı yazısı ile Fatin Hoca(Gökmen) ‘ i yeni kurulacak olan Rasathane Müdürlüğüne tayine etmiştir Fatin Gökmen yaptığı incelemeler sonucunda, İcadiye tepesini(bugünün Rasathane yeri) Rasathane yeri olarak seçmiştir O zamanlar İcadiye tepesinde Boğazlar Komutanlığı’ na ait bir topçu birliği ile yangın haber verme memurlarının oturduğu bir kagir kule ile iki ufak odadan ibaret bir bina bulunuyordu 4 Eylül 1910 ‘da topçu birliği, daha sonra da yangın haber verme memurları bölgeden ve binadan ayrılmışlardır Milli Eğitim Bakanlığı’ nca verilen bütçe ile mevcut binanın düzenleme işine başlanmış ve birinci sınıf Meteoroloji İstasyonu için gerekli aletlerin siparişine gidilmiştir Kısa bir sürede sağlanan aletlerle 1 Temmuz 1911’ den itibaren sürekli ve sistematik meteoroloji faktörlerinin ölçüm ve kaydına başlanmıştır Kuruluş yıllarında yapılan meteoroloji gözlemlerinden yararlanılarak her gün İstanbul için hava tahmini raporu hazırlanmış, aaaaant ile yapılan gözlemlerle kronometreler ayarlanarak doğru saat ayarı telefonla PTT ve DDY idarelerine verilmiştir 1912 yılında askeri uçakların hareketini düzenleyecek meteorolojik bilgilerin elde edilmesi amacı ile bir “Umumi Havaiye Müfettişliği” kurulmuştur Birinci Dünya Harbinin sona ermesi üzerine Milli Eğitim Bakanlığı bu örgütü sivil ihtiyaçları karşılamak amacıyla “Tetkikatı İklimiye Müfettişliği” adı ile bir daire kurmuş ve Rasathane-i Amire’ ye bağlamıştır Cumhuriyeti takip eden yıllarda, resmi yazışmalarda bir süre Rasathane-i Amire adı kullanılmıştır Harf devrimini takip eden yıllarda Rasathane’ nin adı “Maarif Vekaleti Hey’et ve Fiziki Arzi İstanbul Rasathanesi” adını almıştır Rasathane arşivinde yapılan araştırmada, ilk defa 1936 yılında resmi olarak Kandilli Rasathanesi adının kullanıldığı görülmüş, 1940 yılından sonra da “KANDİLLİ RASATHANESİ, Astronomi ve Jeofizik” adını almıştır Cumhuriyet Hükümeti kuruluncaay dek Rasathane-i Amire’de önemli hiçbir gelişim olmamıştır Ancak Cumhuriyet Hükümetlerinin kültür sorunlarını ele almaya başladıktan sonra, Rasathane bir plan çerçevesinde şekillenmeye başlamıştır 1926 yılında sağlanan ödenekle dürbün binasının temeli atılmış, 1933 yılında dürbün binasının üst katı bitirilmiş ve kubbe içindeki pilyesi üzerine ekvatoryal dürbün yerleştirilmiş ve bina 1935 yılında hizmete açılmıştır 1926 yılında ilk deprem kayıt sistemi kurulmuş, bu sistem 1948 yılında geliştirilerek yenilenmiştir 1937 yılında mıknatıs aya binası ile variometrelere ait kavın inşaatına başlanmış ve 1938 yılında tamamlanmış ve daha sonraki yıllarda kayıt alınmaya başlanmıştır