Atatürk Ve Amasya Müftüsü

Atatürk ve amasya müftüsü

Eklenti 7575

HAYATI

Hacı Tevfik Efendi 1866'da Amasya'da doğdu Babası Amasya Müftülerinden Yumukosmanzade Hacı Şükrü Efendi'dir Hacı Tevfik Efendi, ilk öğrenimini 1879'da mahalle mektebinde tamamladı Bu arada "Hıfzı Kur'an-ı Kerim ile müşerref" oldu Daha sonra eğitim ve öğretimini, babası Hacı Şükrü Efendi'nin derslerine katılarak devam ettirdi Ancak babasının vefatı üzerine, Hacı Tevfik Efendi, Amasya Medresesi'ne kaydoldu Burada Canikli Mehmet Hamdi Efendi'den aldığı derslerle yüksek öğrenimini tamamlayarak 1902 yılında icazetnamesini (diploma) aldı

Eğitim ve öğrenimi devam ederken, Amasya Şeriyye Mahkemesi'nde memuriyete başlayan Hacı Tevfik Efendi, 1905'te anılan mahkemenin Başkâtipliği'ne tayin edildi 1915 senesi Ağustos ayının sonunda, Amasya Müftülüğüne aday olması nedeniyle görevinden ayrıldı 15 Ekim 1915'te Müftülük için yapılan seçimde 23 oy almasına rağmen, Hacı Mustafa Tevfik Efendi'nin lehine adaylıktan çekildi 12 Eylül 1915'te Amasya Medresesi Katipliği'ne tayin edildi ve; Mart 1916'da kendi isteğiyle bu görevinden ayrıldı Aynı yılın 1 Kasımında da Amasya Medresesi Müderrisliği'ne tayin edildi

Osmanlı Devletinin son Meclis-i Umumi seçimleri 1918'de yapılmıştır Amasya Sancağı'nda 1918 yılından itibaren dört sene müddetle Meclis-i Umumi Vilayet azalığına Hacı Tevfik Efendi de aday oldu Onunla birlikte dört aday daha seçime katıldı Seçime katılanlardan; Hacı Tevfik Efendi ve Mahmudbeyzade Hasan Bey 15'er, Zeynelzade Kâmil Efendi 2, Topçuzade Ali ve Yörköçzade Hüsnü Beyler de 1'er oy almışlardır Dolayısıyla Hacı Tevfik Efendi, Mahmudbeyzade Hasan Bey ile birlikte Sivas Valiliği nezdinde Amasya Sancağı temsilcileri seçildiler Bu arada Hacı Tevfik Efendi, 9 Nisan 1918'de Amasya Sancağı Livası İdare Meclisi üyeliğine seçildi Aynı yılın 16 Mayıs'ında da İaşe Komisyonu üyeliğine getirildi

Hacı Tevfik Efendi, Müftü Hacı Mustafa Tevfik Efendi'nin 1 Ekim 1918'de Darü'l-Hikmetü'l-İslamiyye'ye tayin edilmesi üzerine münhal bulunan Amasya Müftülüğü'ne aday oldu Yapılan seçim sonunda 30 oy aldı Sivas Valiliğinin 19 Ekim 1918 tarihli teklifi üzerine Meşihat Makamınca 26 Kasım 1918'de Amasya Müftülüğü'ne tayin edildi

Hacı Tevfik Efendi, Müftü ve Amasya Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti başkanı iken 55 yaşında 1921 yılı Kasım'ında zatürreden vefat etmiştir

MÜFTÜ HACI TEVFİK EFENDİ'NİN MİLLİ MÜCADELE'DEKİ HİZMETLERİ

1– İngilizlerin Amasya'yı İşgal Teşebbüsleri ve Müftü Hacı Tevfik Efendi

Mondros Mütarekesi (30 Ekim 1918) sonrasında 24 Aralık 1918'de Batum, 9 Mart 1919'da da Samsun İngiliz kuvvetlerinin işgaline uğramıştı Bu arada 1919 yılı Mart ayı içinde Merzifonu da ele geçiren işgal kuvvetleri, Amasya'nın yakınlarına kadar gelmişlerdi "Otomobillerinin tozunu Amasya üzerinde yayıyorlar, şehir içinde ve resmi makamlarda kendi emir ve isteklerinin geçerli olması için baskıda bulunuyorlardı Ancak, Amasya İngilizlerin arzu ettikleri gibi boyun eğmiyordu Samsun ve Merzifon'daki rahat hareketlerinin devamını bulmak kolay değildi Amasyalılardan korktukları her hallerinden belli oluyordu Amasya halkının inandığı doğru yoldan bir bütün halinde gitmeyi başaran Müftü Tevfik Efendi, İngilizler üzerinde büyük etki yapmıştı Esas çekindikleri konu da buradan kaynaklanmaktaydı"

İngilizler Amasya'yı da işgal etmeyi plânlamışlardı Bu amaçla halkın tepkisini ölçmek üzere, bir tahkik komisyonunu Amasya'ya gönderirler Fakat Komisyon üyeleri, başlarında Müftü Hacı Tevfik Efendi'nin bulunduğu Amasyalıların sert tepkisiyle karşılaşırlar Bu olaydan özellikle Müftü Hacı Tevfik Efendi'den, İngiliz İntellicens Servisi'nde görevli bir subay (Noil) raporunda;

" Tahkikat Komisyonlarımızın beldesine girmesini istemeyen ve icap ederse, halkın silahlandırılarak üzerimize saldırtacağı haberini gönderip mümessillerimizi kabul etmeyen sarıklılardan birisi" şeklinde söz etmektedir

Müftü Hacı Tevfik Efendi'nin de girişimleriyle Amasya, düşman işgaline uğramaktan kurtulmuştur Başka bir ifadeyle Müftü Efendi, bu olayla Amasya'da Milli hareketin önderliğini üstlenmiştir

2– Saat Kulesi Hadisesinde Din Adamları ve Müftü Hacı Tevfik Efendi

Amasya'yı işgal etmeyi göze alamayan İngilizler, bu defa şehirde karışıklık çıkartmak üzere faaliyete geçtiler Mondros Mütarekesi'nin dördüncü maddesini gerekçe göstererek Merzifon'dan iki İngiliz subayı Amasya'ya gelerek cezaevindeki bütün mahkûmların serbest bırakılmalarını yetkililerden istediler Ancak başta Mutasarrıf Sırrı Bey olmak üzere hapishane müdürü ve komiser İsmail Efendi İngilizlerin isteklerine boyun eğmedileR Ayrıca Amasya'dan hemen ayrılmaları istendi Bunun üzerine Amasya'yı terke mecbur kalan İngilizler başlarında İngiliz temsilcisi Solter olduğu halde ertesi günü tekrar şehirde göründüler Fakat bu defa Mutasarrıf Sırrı Bey'i tutuklamak üzere gelmişlerdi

Bu arada Saat Kulesi'nin kapısını kırarak kulenin tepesinden Türk Bayrağını indirip, İngiliz bayrağını çektiler Bu duruma şaşıran Amasyalılar, olaya tepki gösterdiler Bundan sonraki gelişmeler şöyledir:

"Topçu Yüzbaşısı Cevat Bey;

"Biz muharebe meydanlarında bunun için mi cenk ettik?" diyordu Amasya şehir merkezi kısa sürede olayın yayılmasıyla çalkalanıyor Saathane önünde toplanan ahali hep bir ağızdan şiddetle protestoya başladı Durumdan iyice korkan İngilizler Saat Kulesi'nin kapısını tuttular Kendi bayraklarının kuleden indirilmesine engel olmaya çalışıyorlardı

"Çıkalım paçavrayı yırtalım gardaşlar!" sesleri arasında,

"Susun, susun hocaefendiler geliyor" diye bağırıldı Halk ise hem yol açıyor, hem de "Olmaz, olmaz böyle şey" diyorlardı Açılan yolda da Müftü Hacı Tevfik Efendi, Kadı Ali Himmet Efendi, Hoca Bahaeddin Efendi ve Vaiz Abdurrahman Kâmil Efendiler "Sakin olalım sakin olalım" diyerek geldiler Hepsi de endişeliydiler Gözyaşlarını tutamayan Kadı Ali Himmet Efendi:

"Allah büyüktür, bizim gibi asil bir milletin memleketinde böyle âlimler, evliyalar bulundukça, yabancı bayrağı buralarda dalgalanamaz" diye sesini yükseltti Halkın galeyanı arasında ansızın beklenmeyen bir uğultu, peşinden de korkuyla oldukları yere yattılar Kısa süren fırtına, Saat Kulesi'nin tepesinde dalgalanan İngiliz bayrağı'nı param parça ederek Yeşilırmak üzerine savurup attığını, ayağa kalkan bütün ahali gördüğü zaman sevinç nidaları her yanı sardı Bütün gözler Saat Kulesi'nin üzerindeki bayrak direğinde birleşti Tekbir sesleri getirerek ayağa kalkanlar İngiliz bayrağının yerinde olmadığını gördüler Bir paçavra gibi yırtılıp sulara karışan İngiliz bayrağından geriye sadece boşluk kalmış ve halk Allah'a şükür dualarında bulunuyorlardı

Halkın âni cesaret bulması ve bayrağın parçalanıp yok olması karşısında korkan İngiliz askerleri geri çekildiler Kule kapısından kaçan askerler, Hükümet konağı'na koşarak girdiler Halk ise Kuleden indirilen Türk Bayrağını besmele ve tekbir sesleriyle tekrar yerine çektiler

Hükümet Konağı'nda Mutasarrıfın odasında tartışan İngiliz Temsilcisi Solter, dışarıda cereyan eden olaylar karşısında korkuya kapılıp, yanındaki askerleriyle otomobiline binip kaçtı Köprü üzerinden geçerken toplanan Amasyalıların linç tehlikesini kıl payı atlattılar